Қидирув:

ҲАЙДОВЧИНИНГ БАДАНИГА ШИКАСТ ЕТКАЗГАН ИККИ ПИЁДАГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

Йўлларда пиёда ва машина бошқарувидаги ҳайдовчиларнинг ўзаро “илиқ” муносабатларига тез-тез гувоҳ бўламиз. Гоҳида йўловчи “яшил чироқ пиёданинг ҳаракатланиши учун ёнди” дея ҳотиржам йўлдан ўтишни бошласа, ҳайдовчи тоқатсизлик қилади ва аксинча. Ўзи ва атрофдагиларни ҳурмат қилмайдиган бу каби баъзи пиёда ҳамда ҳайдовчилар орасида тортишув келишиб чиқиши эса уларни суд курсисигача етаклайди. Ана шундай галдаги бетоқатлик ҳар икки тарафга ҳам фойда олиб келмади…

               

Мактаб пайтидан таниш бўлган, шар сотиб тирикчилик қиладиган 2002 йилда туғилган тенгдошлар бир гуруҳ бўлиб, Яккасарой туманида жойлашган бозорнинг автомашиналар қатнайдиган жойида олдиндан таниш бўлмаган фуқаро билан ҳеч бир сабабсиз ўзаро жанжаллашишади.

 

— Ўша куни Муқимий кўчасида жойлашган овқатланиш шаҳобчаси олдида кўришдик, тушлик қилдик. Сўнг шар сотиш мақсадида биргаликда пиёда Яккасарой туманида жойлашган бозорга бордик. Йўлдан ўтиб кетаётган вақтимизда жабрланувчи ўз бошқарувидаги “Нексия-2” русумли автомашинада бизга сигнал чалиб, йўлдан тезроқ ўтишимизни айтди.

 

Шеригим автомашина қатнайдиган йўл юзидан тез ўтиб олди, мен эса секин ўтаётганимда жабрланувчи автомашинани устимга қараб ҳайдамоқчи бўлди. Унинг ҳаракатларидан норози бўлиб, йўлдан ўтиб олганимдан сўнг автомашинанинг орқа томонидан тақиллатиб, “ока, қараворинг”, дедим. Автомашинада яна икки нафар йўловчи ҳам бор эди. Жабрланувчининг ўзи автомашинадан тушиб, “нима гапинг бор?” деганида, чеккага ўтиб, ўзаро гаплашиб олишни билдирдим. У эса гапимга қулоқ солмай, йўлда тураверди. Унинг қўлидан ушлаб, чеккага тортдим. Нима сабабдан устимга автомашинасини ҳайдаб қўрқитмоқчи бўлганини сўраганимда ўртамизда тортишув чиқди. Қўлим билан жабрланувчининг юз қисмига бир маротаба уриб тан жароҳати етказдим.

 

Шеригим бу ҳолатни кўриб турганди. Жабрланувчи олган тан жароҳатидан ерга ётиб қолди ва ўрнидан туриб менга нисбатан ҳақоратомуз сўзларни айтди. Жаҳлим чиқиб, яна қўлим билан урдим. Бу гал ариққа ётиб қолди. Қилмишимдан пушаймонман, жабрланувчидан кечирим сўрайман, унга етказилган моддий зарарни қисман қопладим. Қолган моддий зарарни ишлаб қоплаб бераман, – деди айбига тўлиқ иқрор бўлган судланувчи. Иккинчи судланувчи эса айбига иқрор бўлмади.

Ваҳоларки, у ҳам жабрланувчининг юз қисмига урган.

 

— Судланувчи чеккага тортганида “шу ерда гаплашиб оламиз”, дедим. У бўлса тўсатдан юз қисмимга қўли билан уриб қолди, юзимни қўлларим билан тўсиб олганимда баданимга бир нечта зарба келиб тушди. Шериги ҳам қўли билан бош қисмига уриб, оёқ қисмимга тепди. Шу пайт ҳушимни бироз йўқотиб, ерга ётиб қолдим. Калтак еяётганимни кўриб, автомашинамда ўтирган икки дўстим тушиб, судланувчиларни узоқлаштиришга ҳаракат қилишди.

 

Шунда судланувчилардан бири югуриб келиб, ётган жойимда юз қисмимга оёғи билан тепди. Соғлигим ёмонлашиб, ерда ётавердим.

 

Дўстларим ўрнимдан турғазиб, етказилган тан жароҳатлари юзасидан шошилинч тез тиббий ёрдамга олиб боришди. 3 кун даволандим, воқеа куни ҳеч кимни ҳақоратламаганман. Олган муолажаларим натижасида моддий зарар ва маънавий зиён кўрдим.

 

Даволаниш учун жами 9 059 000 сўм сарф-харажат қилдим. Ҳали яна жарроҳлик амалиётини ўтказишим керак. Бунинг учун қўшимча 3 500 000 сўм сарф-харажат қилишим лозим.

 

Судланувчилар томонидан менга етказилган моддий зарардан суд жараёнида 3 800 000 сўми қопланди.

 

Ҳозирда қопланмай қолган моддий зарар 8 759 000 сўмни ташкил этади, -дейди моддий зарарни ундириб беришни сўраган жабрланувчи.

Жабрланувчига турли даражадаги, яъни бош мия ёпиқ жароҳати ва чайқалиши, бурун суяклари ёпиқ синиши, юмшоқ тўқималари лат ейиши, кўз олди юмшоқ тўқималари қонталаши каби ҳаёт учун хавфли бўлмаган оғирлик даражаси бўйича ўртача оғир тан жароҳатлари етказишган.

 

Суднинг ҳукми билан судланувчилар Жиноят кодексининг 105-моддаси (қасддан баданга ўртача оғир шикаст етказиш) 2-қисми “и” бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топилди. Уларга иш ҳақининг 10 фоизини давлат даромади ҳисобига ушлаб қолган ҳолда 3 йил ахлоқ тузатиш ишлари жазоси тайинланди.

 

Судланувчилардан жабрланувчи фойдасига солидар тартибда 5 259 000 сўм ҳукм қонуний кучга киргач ундирилиши белгиланди. Жабрланувчига қолган етказилган моддий ва маънавий зарарлар юзасидан судланувчиларнинг яшаш манзилидаги туманлараро фуқаролик судига даъво аризаси билан мурожаат қилиш ҳуқуқи борлиги тушунтирилди.

 

Алишер Жалилов,

жиноят ишлари бўйича

Яккасарой туман суди раиси

УМРИНИ СУДЛАНИШ БИЛАН ЎТКАЗГАН ТЎРТОВЛОНГА ЯНА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

Доно халқимизда “кўр кўрни қоронғуда топади” деган нақл бор. Бежиз айтилмагани эса шубҳасиз. Таржимаи ҳоли “бой” бўлган тўрт нафар “қаҳрамонлар”имиз ҳам бир-бирларини топишда қийналишмаган чоғи…

 

Энг қизиғи, “ўғрилик”, “транспорт воситасини олиб қочиш”, “гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзлаб қонунга хилоф равишда тайёрлаш, олиш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар қилиш, шунингдек уларни қонунга хилоф равишда ўтказиш” жиноятларини содир этишда айбланган 1978 йилда туғилган судланувчи муқаддам 1997 йилда ўғрилик содир этиб, 4 йил 6 ой озодликдан маҳрум қилиш жазосини тўлиқ ўтаган. 2006 йилда гиёҳвандлик воситаларини сақлаш билан судланган.

 

2007 йилда айни шу жиноятга такрор қўл уриб панжара ортига йўл олган. Буни қарангки, 2009 йилда яна ўғирлик қилган. 2015 йилга келиб, вояга етмаган фарзандини моддий таъминлашдан бўйин товлагани учун жазога тортилган. 2017 йилда ҳам ўғрилик жиноятини содир қилиб судланган. Мазкур судланувчининг қолган уч нафар шериклари ҳам “бой тажриба”га эга. Аниқроғи, 1982 йилда туғилган судланувчи ҳам муқаддам судланган: тўрт маротаба ўғрилик ва товламачилик жиноятларини содир этган. 1970 йилда туғилган судланувчи эса муқаддам ўғрилик, гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзлаб қонунга хилоф равишда тайёрлаш, олиш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар қилиш, шунингдек уларни қонунга хилоф равишда ўтказиш жиноятини билан судланган. 1988 йилда туғилган судланувчи муқаддам ўғрилик, босқинчилик ва безорилик жиноятларини содир этган.

 

Таржимаи ҳолини йилдан йилга “тўлдириб, бойитиб” туришга ўрганган “шоввоз”лар бу гал биргаликда ҳаракат қилишди. 1978 ва 1982 йилда туғилган судланувчилар ўзаро жиноий тил бириктиришади. Ўзганинг жуда кўп миқдордаги мол-мулкини яширин равишда талон-торож қилиш мақсадида кундузи бир фуқаронинг уйига девор орқали ошиб тушиш йўли билан ғайриқонуний равишда киришади. Хонадоннинг 2-қаватида жойлашган ётоқхонадаги шкаф ичида бўлган сейф ва унинг ичида бўлган 738 350 АҚШ доллари, 11.500 АҚШ долларига тенг заргарлик буюмлари, 2 дона ТВ-тюнер, 1 дона хотира қурилмасини яширин равишда эгаллаб, фуқарога жами 749 850 АҚШ доллари миқдорида моддий зарар етказиб, ҳодиса жойидан яширинишган.

 

Шунингдек, икковлон ўша куни транспорт воситасини олиб қочиш мақсадида хонадон ҳовлисида турган “Lacetti Gentra” русумли автомашинасининг калити ўзида эканидан фойдаланиб, сейфни унинг юкхонасига жойлаштириб, содир этган ўғирлик жиноятини охиригача етказиш учун транспорт воситасини талон-торож қилиш мақсадисиз олиб қочиб, автомашинага шикаст етказмаган ҳолда Олмазор туманидаги уй олдида қолдириб кетишган. Автомашина қонуний эгасига қайтарилган.

 

1970 ва 1988 йилда туғилган ота-бола судланувчилар содир этилган жиноятни яшириш мақсадида танишлари – 1978 ва 1982 йилда туғилган судланувчилар билан жиноий тил бириктиришади. Бир фуқарога моддий зарар етказишгани ҳақида аниқ билгани ҳолда бу ҳақда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга хабар беришмайди. Аксинча, иккаласи бир бўлиб, 1978 ва 1982 йилда туғилган судланувчиларга жиноят натижасида қўлга киритилган темир сейфни бузиб очишда ёрдам кўрсатишади. Эвазига 1978 йилда туғилган судланувчидан 20 000 АҚШ долларини олишган. Сўнг бузиб очилган темир сейфни жиноят изларини яшириш учун “Бўзсув” каналига улоқтириб юборишган.

 

Дастлабки тергов ҳаракатлари давомида “Бўзсув” канали бўйидан фуқарога тегишли темир сейф, 1982 йилда туғилган судланувчидан 2 дона ТВ-тюнер, 1 дона хотира қурилмаси ва бир неча турдаги аёллар тақинчоқлари, 290 700 АҚШ доллари ҳамда 25 650 000 сўм ашёвий далил тариқасида олиниб, жабрланувчига қайтарилган. 1970 йилда туғилган судланувчининг яшаш манзилидан эса 12 000 АҚШ доллари ва 25 650 000 сўм миқдоридаги пуллар ашёвий далил тариқасида олинган.

 

Уч кун ўтиб, 1978 йилда туғилган судланувчи бошқа шахсдан унинг хонадонида 400 000 сўм эвазига олган “гашиш” гиёҳвандлик воситасини ўзининг истеъмоли учун сақлаб келган. Кейинчалик, ўғирлик жиноятини содир этишда гумон қилиниб, шахсий тинтувдан ўтказилганда эгнидаги курткасининг чўнтагида тўқ жигаррангли, ўткир ҳидли, майда айлана шаклдаги, кукунсимон ва мумсимон модда жойлангани аниқланиб, мазкур модда ҳужжатлаштириб олинган.

 

Судга оид гиёҳвандлик экспертизасининг хулосасига кўра, судланувчидан олинган моддалар таркибида фаол гиёҳвандлик модда – тетрагидроканнабинол мавжуд бўлиб, ушбу модда “гашиш” деб аталиши, унинг оғирлиги 0,78 граммга тенглиги аниқланган.

 

1982 йилда туғилган судланувчига судининг қарорига асосан 6 ой муддатга маъмурий назорат ўрнатилган, бироқ у маъмурий назорат қоидаларини қасддан бузгани натижасида, унга нисбатан ўрнатилган маъмурий назорат муддати 6 ойга узайтирилган. Шунга қарамай, у мажбуриятларни бажаришдан қасддан бўйин товлаб, ўзбошимчалик билан яшаш манзилини ташлаб Тошкент шаҳрига келган ва 1 сутка давомида яшаш манзилида бўлмаган.

ЎҒРИНИ ҚАРОҚЧИ УРДИ

 

— 1982 йилда туғилган судланувчи билан танишиб қолдим. Унга танишимнинг уйига ўғриликка тушиш таклифини бердим, рози бўлди. Белгиланган куни ўғирлик қилиниши керак бўлган манзилга бордик. Шеригим эшик қўнғироғини босди, хонадон ичидан ҳеч ким овоз бермади. ганини, 1982 йилда туғилган шеригим хонадонга ошиб тушиш учун кетди.

 

Тахминан 15 дақиқадан сўнг у ҳуштак чалиб мени чақирди. Шунда хонадонга кириш дарвозаси очилганини кўриб, хонадонга кирганимдан сўнг шеригим билан бирга қимматбаҳо буюмларни қидириб, барча хоналарга кириб чиқдик. 2-қаватда жойлашган ётоқхонанинг кийим жавонида темир сейф борлигини кўриб, меҳмонхонада турган кузатув камерасининг хотира қурилмасини ва яна қандайдир тюнерларни олиб, ҳовлида турган “Lacetti Gentra” русумли автомашинасининг юкхонасига жойлаштирдик.

 

Сўнг автомашинани бошқариб, Олмазор туманида жойлашган уй яқинига автомашинани қолдириб, ёпинчиққа ўралган сейф ва бошқа буюмларни олиб, йўловчи такси тўхтатдик.

 

Шеригимнинг таклифи билан унинг қариндоши – 1970 йилда туғилган судланувчининг уйига бордик. У ерда қариндоши ва унинг ўғли – 1988 йилда туғилган судланувчига ўғирлик содир этганимизни айтиб бердик. Қўлга киритилган сейфни очиб беришни илтимос қилдик.

 

Ота-бола судланувчилар розилик билдириб, сейфни очиб беришди. Унинг ичида бўлган пуллардан 1982 йилда туғилган судланувчига 28 ўрам – 280 000 АҚШ доллари, ўзига ҳам айнан шунча миқдорда, сейфни очишда кўмаклашган ота-боланинг ҳар бирига эса 1 ўрамдан – умумий 20 000 АҚШ доллари берилди. Шу куни бир фуқаро билан танишиб, унинг хонадонига бордим. 5 кун давомида шу хонадонда бирга маишат қилдик.

 

Илтимосимга кўра, фуқаро 400 000 сўм эвазига истеъмол қилишим учун “гашиш” олиб келиб берди. Лекин фуқаро бу гиёҳвандлик воситасини қаердан ва кимдан сотиб олганини билмайман. Кейинчалик у фуқаро ўғирлаган пулларимни ўғирлаб кетди, – дейди айбига қисман иқрор бўлган 1978 йилда туғилган судланувчи.

СУД ҲУКМ ҚИЛДИ…

1978 йилда туғилган судланувчи Жиноят кодексининг 169-моддаси (ўғрилик) 4-қисми “а” банди, 267-моддаси (транспорт воситасини олиб қочиш) 2-қисми “б” банди ва 276-моддаси (гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзламай қонунга хилоф равишда тайёрлаш, эгаллаш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар) 2-қисми “б” бандида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда билан айбдор деб топилди. Унга тайинланган жазога жиноят ишлари бўйича Шайхонтоҳур туман судининг ҳукми билан тайинланган жазонинг ўталмай қолган қисмини қисман қўшиш йўли билан узил-кесил ўташ учун 16 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. ЖКнинг 34-моддасига асосан ўта хавфли рецидивист деб топилди.

 

1982 йилда туғилган судланувчи ЖКнинг 169-моддаси 4-қисми “а,б” бандлари, 267-моддаси 3-қисми “а” банди ва 226-моддаси (маъмурий назорат қоидаларини бузиш) 2-қисми “а” бандида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда билан айбдор деб топилди ва 12 йил 1 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

1970 йилда туғилган судланувчи ЖКнинг 241-моддаси (жиноят ҳақида хабар бермаслик ёки уни яшириш) 2-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда билан айбдор деб топилди. Тайинланган жазога жиноят ишлари бўйича Бектемир туман судининг ҳукми билан тайинланган жазонинг ўталмай қолган қисмини қисман қўшиш йўли билан узил-кесил ўташ учун 4 йил 4 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

1988 йилда туғилган судланувчи ЖКнинг 241-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда билан айбдор деб топилди ва 4 йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланди.

 

Шунингдек, 1978 ва 1982 йилда туғилган судланувчилардан солидар тартибда жабрланувчига етказилган моддий зарарни қоплаш учун 470 650 АҚШ доллари, 1970 ва 1988 йилда туғилган судланувчилардан эса солидар тартибда жабрланувчига етказилган моддий зарарни қоплаш учун 5 315 АҚШ доллари ундирилиши белгиланди.

 

Аббосхон Шамахмудов,

жиноят ишлари бўйича

Юнусобод туман суди судьяси

РАСМАН ИШДАН БЎШАТИЛМАГАНДА ХОДИМНИ ИШГА ҚЎЙМАСЛИК ТЎҒРИМИ?

— Фарзандим бир ёш бўлди. «Декрет»да бўлганимда ишхонам ёпилганди. Яқинда очилганини эшитиб, иш сўраб борсам, раҳбаримиз «сизга иш бермайман, ходимларни қайта кўриб чиқяпмиз», деди. Лекин расман ишдан бўшатилмаганман. Раҳбарнинг шундай қилиши тўғрими?

Исми сир тутилди

Фахриддин Бахронов, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:


— Сиз билан меҳнат шартномаси бекор қилинмаган экан, демак ходим ҳисобланасиз ва корхона ёпилмаган, балки вақтинча фаолиятини тўхтатган бўлган.


Амалдаги Меҳнат кодекси 234-моддасига кўра, ҳомиладорлик ва туғиш таътили тугаганидан кейин аёлнинг хоҳишига кўра, унга боласи икки ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун таътил берилиб, бу даврда қонунчиликда белгиланган тартибда нафақа тўланади.


Аёлга, унинг хоҳишига кўра, боласи уч ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун иш ҳақи сақланмайдиган қўшимча таътил ҳам берилади.


Аёл ёки ушбу модданинг учинчи қисмида кўрсатилган шахслар ўз хоҳишларига кўра, болани парваришлаш таътили даврида тўлиқ бўлмаган иш вақти режимида ёки иш берувчи билан келишиб, уйда ишлашлари мумкин. Бунда уларнинг нафақа олиш ҳуқуқлари (ушбу модданинг биринчи қисми) сақланиб қолади.


Болани парваришлаш таътиллари даврида аёлнинг иш жойи (лавозими) сақланади. Бу таътиллар меҳнат стажига лекин ҳаммасини жамлаганда кўпи билан олти йил, шу жумладан мутахассислиги бўйича иш стажига ҳам қўшилади.


Яъни, меҳнат шартномаси қонунда белгиланган тартибда бекор қилинмаган ва боласи икки ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун берилган таътилдан кейин ишламоқчи бўлган ходимни иш берувчи меҳнат шартномасида ва қонунчиликда белгиланган қулай меҳнат шароитларини яратган ҳолда иш билан таъминлаши шарт.


Бу ўринда иш берувчи раҳбарининг ”Сизга иш бермаймиз, ходимларни қайта кўриб чиқяпмиз” деган асос билан Сизга иш бермаслиги ва меҳнат шартномасини бекор қилиши ғайриқонуний ҳисобланади.


Чунки, Меҳнат кодексининг 237-моддасида ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмаслиги, корхонанинг бутунлай тугатилиш ҳоллари бундан мустасно эканлиги қайд қилитнган.


Сизга белгиланган вақтда ишга бориб ўз ишингизни бажаришингиз ва барча эътирозларни раҳбарга ёзма равишда тақдим этишингиз тавсия қилинади.

ХОЛИФИЛД ВА ТАЙСОННИНГ ЖАНГИ “ЭСКИ ЖУВА” БОЗОРИДА ТАКРОРЛАНДИ: ҲАМКАСБИНИНГ ҚУЛОҒИНИ УЗИБ ОЛГАН СОТУВЧИ АЁЛ

Ёхуд ҳамкасбининг қулоғини узиб олган сотувчи аёл

Бокс ихлосмандлари оғир вазн тоифасидаги собиқ машҳур боксчилар Эвандер Холифилд ва Майк Тайсон билан бўлган жангларни мароқ билан кузатгани шубҳасиз. 1997 йилдаги афсонавий жанг-чи, ёдингиздами? Унда Тайсон рақиби Холифилд қулоғининг бир қисмини узиб олганди. Буни қарангки, мазкур “жанг” “Эски Жува” бозорида такрорланди…

 

Гап шундаки, “Эски Жува”нинг сут маҳсулотлари сотишга мўлжалланган савдо растаси “ринги”да 1993 ва 1994 йилда туғилган икки сотувчи аёл “жанг”га чиқди. Ўрталарида аввалдан бўлган келишмовчилик замиридаги ўзаро жанжал муросасиз “жанг”га уланди. Натижада 1994 йилда туғилган аёл қўшни савдо растасида сут маҳсулотлари савдоси билан шуғулланувчи 1993 йилда туғилган ҳамкасбига қасддан тан жароҳати етказиш мақсадида танасининг турли қисмларига қўл ва оёқари билан уриб, ўнг қулоғини тишлаб олади.

 

Судга оид тиббиёт экспертизасининг хулосасига кўра, 1993 йилда туғилган судланувчи аёлга ўнг қулоқ солинчагини эзилиб йиртилган яраси, чап елка, чап болдир ички, ўнг сон ва ўнг болдир соҳалари қонталашлари, чап қўл 5-кафт суяги сатҳи, ўнг лунж ва ўнг товон соҳалари шилинмалари кўринишидаги  баданнинг тузалмайдиган даражадаги хунуклашишига сабаб бўлган қасддан оғир шикаст етказган. 

Жанг жангдек ўтиши учун албатта жавоб “зарбалари” ҳам бўлиши табиий. Бироқ шуни унутмаслик керакки, бундай “жанг”ларнинг аччиқ “зарбаси”ни тотиб кўрган ақли расо киши ўзига хулоса қилади. Лекин 1993 йилда туғилган сотувчи аёл муқаддам Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 52-моддаси (енгил тан жароҳати етказиш) 2-қисми билан айбдор деб топилиб, жарима жазосига тортилган бўлса-да, бундан ўзига тегишли хулоса чиқармаган. Йўқса, ҳамкасбига қасддан тан жароҳати етказиб, 1994 йилда туғилган сотувчи аёлга чап елка соҳаси қонталаши, пастки лаб ички шиллиқ қаватига қон қўйилиши кўринишидаги соғлиқнинг қисқа муддатга ёмонлашувига олиб келадиган енгил шикаст етказмаган бўларди.

 

1994 йилда туғилган судланувчи аёл айбига қисман иқрорлик билдирди:

 

— Ўша куни эрталабдан савдо қилиш мақсадида иш жойимга келдим. Орадан бироз вақт ўтиб, ёнимга сотувчи ҳамкасбим ҳам келди. Бир неча соат вақт ўтганидан сўнг олдимизга харидор келди ва менинг маҳсулотим ёққанини айтди.

 

Сўнг сотувчи ҳамкасбим унга маҳсулотим Қашқадарёдан келиши, сифати яхши эмаслигини айта харидорни қайтармоқчи бўлиб ҳаракат қила бошлади. Шеригим ўз маҳсулоти солинган қошиқни узатди. Қўлини ортга итартиб юборганимдан сўнг, у мени оёғи билан оёғимга тепди. Сўнг эса у сочимга, мен эса унинг ёқасига ёпишдим.

“Карвон кўп, ризқи бўлак”, дейди доно халқимиз. Бироқ бу нақлни англамаган икки сотувчи аёл харидор талашиш ортидан суд курсисигача етиб боришди. “Жанг”га шу қадар берилиб кетганларидан ҳатто бирининг қулоғи узилиб тушганини оғриқ кучидан англайди.

— Бир вақт ўнг қулоғимда кучли оғриқни ҳис қила бошладим ва “қўйиб юбор” деб бақирдим. Ўша ердаги бир аёл шеригимнинг устидан челакда сув сепгач, у тўхтади ва унинг юзига қараганимда оғзи қон эканини кўрдим.

 

Шок ҳолатига тушиб, қулоғимга қўлим билан теккан вақтимда ўнг қулоғимнинг ярми йўқ эканини билдим, атрофдагиларга қулоғимни қидиришни айтдим, – дейди 1993 йилда туғилган судланувчи аёл.

Боксчи Холифилд ўша машҳур жанги ҳақида фикр билдираркан “бир томондан, бу жуда ёмон лаҳзалар, аммо айни пайтда яхши дақиқалар эди. Биринчидан, мен 35 миллион доллар ишладим, иккинчидан, жаҳон чемпиони бўлдим. Аммо, бу воқеадаги энг муҳим нарса, мен кечиришни ўргандим. Қандай бўлмасин, кечиришни ўрганиш керак”, деганди.

 

“Эски Жува”да ўтган “жанг”да “боксчи” аёллар катта миқдордаги пул ютуғи ва чемпионликни эмас, балки жарима ва озодликдан чеклаш жазосини “ишлаб олишди”. Аниқроғи, Жиноят ишлари бўйича Шайхонтоҳур туман суди судьяси Бобир Рахимов эълон қилган ҳукмга кўра, 1993 йилда туғилган сотувчи аёл қасддан баданга енгил шикаст етказишда айбдор деб топилиб, базавий ҳисоблаш миқдорининг 5 баравари миқдорида жазо тайинланди. 1994 йилда туғилган судланувчи аёлга эса қасддан баданга оғир шикаст етказиш билан айбдор деб топилди ва 3 йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланди.

 

Садоқат АЛЛАБЕРГАНОВА,

Тошкент шаҳар суди матбуот котиби

ҲЕЧ ҚАЕРДА ИШЛАМАСА, АЛИМЕНТ ҚАНДАЙ УНДИРИЛАДИ?

— Акам хотини билан ажрашмоқчи. Бир нафар фарзанди бор. Келинойим алиментга бермоқчи. Лекин акам талаба, ҳеч қаерда расман ишламайди. Машинасида киракашлик қилади. Бу вазиятда алимент қандай тайинланади: акамнинг кунлик даромадиданми ёки стипендиясидан?

Исми сир тутилди.

Муқаддас Гуламова, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди раиси:

 

— Оила кодексининг 99-моддасига кўра, агар вояга етмаган болаларига таъминот бериш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаса, уларнинг таъминоти учун алимент суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадининг бир бола учун — тўртдан бир қисми; икки бола учун — учдан бир қисми; уч ва ундан ортиқ бола учун — ярмиси миқдорида ундирилади. Бу тўловларнинг миқдори тарафларнинг моддий ёки оилавий аҳволини ва бошқа эътиборга лойиқ ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда суд томонидан камайтирилиши ёки кўпайтирилиши мумкин.


Ҳар бир бола учун ундириладиган алимент миқдори қонунчилик билан белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 26,5 фоизидан кам бўлмаслиги керак.
Оила кодекснинг 137-моддасига асосан, алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг иш жойидаги иш берувчи ёки пенсия, нафақа, стипендия олаётган жойидаги ташкилот маъмурияти алимент тўлаш тўғрисидаги нотариал тартибда тасдиқланган келишувга ёки ижро варақасига асосан алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг иш ҳақидан ва (ёки) бошқа даромадидан ҳар ойда алимент ушлаб қолиб, алимент тўлаши шарт бўлган шахсга иш ҳақи тўланган ва (ёки) бошқа даромадлар олинган кундан бошлаб, уч кундан кечиктирмай алимент олувчи шахсга алимент тўлаши ёки алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг ҳисобидан унга ўтказиши шарт.


Муаллифнинг саволларига жавоб берадиган бўлсак, вояга етмаган болалар таъминоти учун тўлайдиган алимент қарздорнинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки) барча даромадидан ҳисоблаб ундирилади. Бунда иш ҳақи, пенсия, нафақа, стипендиялар ҳисобга олинади. Агарда қарздорнинг бошқа даромадини тасдиқловчи ҳужжатлар тақдим қилинган бўлса, алимент мазкур даромадлардан ҳам ундирилади.


Алимент тўлаши шарт бўлган шахс ишламаса (бошқа даромадга -стипендия, нафақа ва ҳок. эга бўлмаса) ёки унинг иш ҳақи ва (ёки) даромадини тасдиқловчи ҳужжатлар тақдим қилинмаган бўлса, алимент Ўзбекистон Республикасидаги ўртача ойлик иш ҳақи миқдори бўйича ҳисоблаб чиқилади.

ОТАНИНГ ИШТИРОКИСИЗ ҲАМ ОТАЛИКНИ БЕЛГИЛАШ МУМКИНМИ?

— Қизимнинг турмуши бўлмади. 3,5 ёшли неварам бор. Туғилганидан бери бизникида яшайди. Унга алимент ундириш учун фуқаролик судига мурожаат қилгандим, рад этишди. Сабаби қизим куёвим билан расман «ЗАГС»дан ўтмаганди. «Куёвингизни олиб келинг. Оталикни белгилаймиз», дейишди. Куёвим эса турли баҳоналар билан келмаяпти. Унинг иштирокисиз оталикни белгилаб, алимент ундирсак бўладими? Ўзи оталикни белгилаш тартиби қандай амалга оширилади?

Исми сир тутилди

Рустам ТАНГАБАЕВ, Мирзо Улуғбек туманлараро суди раиси:


— Оталикни белгилаш агар ота ва она ўртасида оталик юзасидан низо бўлмаса, ФІДЁ бўлимлари орқали амалга оширилади. Агар низо мавжуд бўлса, оталик суд тартибида белгиланади.

 

Оила кодексининг 61-моддасига кўра, боланинг онаси билан никоҳда бўлмаган шахснинг оталиги ўзини боланинг отаси деб тан олган шахс ва онанинг фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд қилиш органига биргаликда топширган аризасига биноан белгиланади.


Оталикни суд тартибида белгилаш ота-онадан бирининг ёки боланинг васийси (ҳомийси)нинг, ёхуд бола кимнинг қарамоғида бўлса, шу шахснинг аризасига, шунингдек, бола вояга етганидан кейин унинг ўзи берган аризага мувофиқ амалга оширилади.


Оталикни белгилаётганда суд боланинг онаси бола туғилишига қадар жавобгар билан бирга яшаганлиги ва умумий рўзғор юритганлиги ёки улар болани биргаликда тарбиялаганликлари, ёхуд таъминлаб турганликларини ёки жавобгарнинг оталикни тан олганлигини аниқ тасдиқловчи бошқа далилларни эътиборга олади.


Оталикни белгилаш тўғрисидаги суднинг ҳал қилув қарори қонуний кучга киргандан кейин суд шу қарор нусхасини бола туғилганлиги рўйхатга олинган жойдаги фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органига юборади.


Агар она фарзандига ўзининг отасининг фамилиясини берса, унда оталик белгиланган ҳисобланади ва туғилганлик ҳақидаги далолатнома ёзувида ота графасида ёзилган шахс ота сифатида қабул қилинади. Бундай ҳолда биологик отага нисбатан оталикни белгилаш мумкин бўлмайди.

 

Ота деб белгиланган шахс суд тартибида оталикка эътироз билдириб, далолатнома ёзувидаги оталик графаси бекор қилгандан сўнг биологик отага нисбатан оталик белгиланиши мумкин бўлади.


Суд тақдим этилган далиллар мажмуи жавобгарнинг оталигини белгилаш учун етарли эмас, деган хулосага келса, ҳақиқатни аниқлаш ва хатоликка йўл қўймаслик мақсадида ўз ташаббуси билан ёхуд томонларнинг талаби асосида тегишли суд-тиббиёт одам ДНКси бўйича суд-биологик эспертизалари ўтказиши мумкин. Шу билан бирга, тарафларнинг бир жойда истиқомат қилиши ва биргаликда хўжалик юритиши, ўзаро ғамхўрлик қилиши ва биргаликда яшаш учун мол-мулклар харид қилганлик ҳолатларини тасдиқловчи етарли далиллар мавжуд бўлса-да, боланинг отаси, айнан шу жавобгар эканлиги тўла ва сўзсиз тасдиқланганлиги ҳақида янглиш ва барвақт хулосага келишнинг олдини олиш борасида тайинланиши мумкин.


Тарафларга экспертиза ўтказиш билан боғлиқ бўлган суд харажатлари даъво қаноатлантирилганда жавобгардан, рад этилганда эса даъвогарнинг ҳисобидан ундирилиши лозимлигини тушунтиради.


Амалиётда одам ДНК экспертизаси қўп ҳолларда жавобгар тараф даъвони (оталигини) тан олмаганда суд томонидан тайинланади.
Оталик белгиланмаган тақдирда, агар ота-она қонуний ниқоҳдан ўтмаган бўлсалар, боланинг фойдасига унинг вояга етгунига қадар алимент ундирилмайди.


Фақатгина агар қонуний никоҳ мавжуд бўлса-ю, оталик белгиланмаган бўлса, она ўзининг таъминоти учун фарзанди уч ёшга тўлгунига қадар қатъий суммада алимент олиш ҳуқуқига эга.
Оталик белгиланмаган бўлса, (потенциал) отадан алимент ундириш қонунда белгиланмаган.


Қонуний никоҳдан ўтмасдан яшаш қонунда тақиқланмаган. Лекин шаърий никоҳ асосида яшаган эр ёки хотиннинг ҳуқуқ ва мажбуриятларига оид низо юзага келганда муаммо туғилади. Мисол учун, асосан, турмуш даврида олинган мулкни бўлишда, ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз эр ёки хотин ёрдам беришга қодир бўлган эр ёки хотиндан суд тартибида таъминот (алимент) олишда. Бундай ҳолларда суд тартибида ушбу ҳуқуқларни тиклаш имкони бўлмайди.

ҲЕЧ ҚАЕРДА ИШЛАМАСЛИК АЛИМЕНТ ТЎЛАМАСЛИККА САБАБ БЎЛА ОЛАДИМИ?

— Бир нафар фарзандим билан турмушимдан ажрашганман. Боламнинг отаси алиментдан 12,5 миллион қарз. Ҳеч қаерда расман ишламайди. Алиментни вақтида тўлмагани учун икки марта қамалиб чиқди. Энди ўша қарзни қайнонам бўлиб тўлаяпти. Алиментдаги қарзини тўлиқ тўлашини талаб қилсам бўладими? Бунинг учун қаерга мурожаат қилай? Қандай ҳужжатлар талаб этилади? Собиқ турмуш ўртоғимнинг ҳеч қаерда ишламаслиги алимент тўламаслигига сабаб бўлоладими?

Исми сир тутилди

Жасурбек МАМАЮСУПОВ, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт. Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган отадан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан, алимент ундирилади. Вояга етмаган болаларга алимент тўлаш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаганда ёки алимент ихтиёрий равишда тўланмаганда ва ота-онадан бирортаси ҳам алимент ундириш тўғрисида судга даъво ёхуд ариза билан мурожаат қилмаган ҳолларда, васийлик ва ҳомийлик органлари, шунингдек, ўн тўрт ёшга тўлган бола вояга етмаган боланинг таъминоти учун ота ёки онадан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундириш тўғрисида даъво қўзғатишга ҳақлидир.


Оила кодексининг 116-моддаси биринчи қисмига кўра, вояга етмаган ёки вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарорини бажаришдан бўйин товлаган шахслар ушбу Кодекснинг 79-моддасига асосан, ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиниши ёки жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин.


Алимент тўлаётган шахснинг бундай жавобгарликка тортилиши уни алимент мажбуриятидан озод қилмайди.


Алимент қарзи алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг иш ҳақи ёки бошқа даромадидан ундирилади. Иш ҳақи ва бошқа даромади етарли бўлмаганда, алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг банклар ва бошқа кредит ташкилотларидаги ҳисобварақларида турган пул маблағидан, тижорат ва тижоратчи бўлмаган ташкилотларга шартнома асосида ўтказилган пул маблағидан ундирилади.

 

Мулк ҳуқуқининг ўтишига олиб келувчи шартномалар бундан мустасно. Бу маблағ етарли бўлмаганда ундириш алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг қонун бўйича ундириш қаратилиши мумкин бўлган ҳар қандай мол-мулкига қаратилади.


Ундириш алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг ҳисобварақларидаги пул маблағига ва унинг бошқа мол-мулкига қонунчиликда белгиланган тартибда қаратилади.


Сиз айни пайтда ўзингиз ёки жавобгар, яъни собиқ турмуш ўртоғингиз яшаб турган ҳудуддаги фуқаролик ишлари бўйича судга даъво аризаси билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эгасиз.

 

Мазкур турдаги даъво аризасига алимент ундириш ҳақидаги суд ҳужжати нусхаси, тегишли мажбурий ижро бюросининг алимент қарздорликни ҳисоблаш ҳақидаги қарори, боланинг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномаси нусхаси, шахсни тасдиқловчи ҳужжатлар нусхаси, почта харажати тўланганлиги ҳақида ҳужжат кабилар илова қилиниши лозим бўлади.


Алимент тўлаётган шахснинг ҳеч қаерда ишламаслиги уни алимент тўлаш мажбуриятидан озод қилмайди. Шунингдек, алимент тўлаётган шахснинг ундирилаётган алиментдан қарзи борлиги ҳолати уни жорий давр учун алимент тўлашдан озод қилмайди. Бу масалада тегишли туман мажбурий ижро бюросига мурожаат қилиш ҳуқуқига эгасиз.

ҚЎШНИМНИ СУДГА БЕРСАМ, ЧОРА КЎРИЛАДИМИ?

— Уйимизни орқасида қўшнимнинг томорқаси бор. Ер деворимизга туташиб кетган. Ҳар сафар ерини суғорганида деворимизга ўтиб кетяпти. Бир неча марта огоҳлантирдим, лекин қўшним «Қаерга борсанг, бор, томорқа меники, деворинг билан ишим йўқ», деди. Судга берсам, унга нисбатан чора кўриладими?

Исми сир тутилди.

Бехзод Сагатов, фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро суди раиси:


— Фуқаролик кодексининг 172-моддаси талабига кўра, мулкдорнинг ўз ҳуқуқларини амалга ошириши бошқа шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузмаслиги шарт.


Мулкдор ўзининг устунлик мавқеини суиистъемол қилишга, бошқа шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини камситадиган ўзга ҳаракатларни қилишга ҳақли эмас. Мулкдор ўз ҳуқуқини амалга оширганида фуқароларнинг соғлиғига ва атроф муҳитга зарар етказишининг олдини олиш чораларини кўришга мажбур.


Мазкур ҳолатда сиз зарар ундириш хусусида даъво аризаси билан, белгиланган миқдорда давлат божи ва почта ҳаражатини тўлаб, барча зарур далилларни илова қилган ҳолда, умумий тартибда судга мурожаат қилишингиз лозим.


Бунда судга тақдим қилинаётган даъво аризаси Фуқаролик процессуал кодексининг 128-129, 189-191-моддаларига жавоб бериши лозим.

«АЖРАШМАЙМАН» ДЕСА, АРИЗАМ ҚАНОАТЛАНТИРИЛМАЙДИМИ?

— Собиқ хотиним билан икки йилдан бери бирга яшамаймиз. Бундан ярим йил олдин уйландим. Биринчи турмушим билан расман ажрашиб, иккинчиси билан расман никоҳдан ўтиш учун судга ариза бергандим. Лекин собиқ хотиним «ажрашмайман», деяпти. Суд шуни деб муҳлат берди. Кейингисида ҳам «ажрашмайман», деса, аризам қаноатлантирилмайдими? Ахир бошқа оилам бор-ку?

Исми сир тутилди.

Жасур Норқобилов, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Оила кодексининг 40-моддасига мувофиқ, никоҳдан ажратиш ҳақидаги ишлар суд томонидан Фуқаролик процессуал кодексида даъво ишларини ҳал қилиш учун белгиланган тартибда кўриб чиқилади.

 

Суд ишнинг кўрилишини кейинга қолдириб, эр-хотинга ярашиш учун олти ойгача муҳлат тайинлашга ҳақли. Суд эр-хотинга ярашиш учун муҳлат тайинлаб, ишнинг кўрилишини кейинга қолдирган тақдирда, эр-хотиннинг бирга яшаш жойидаги фуқаролар йиғинининг яраштириш комиссиясини, агар улар бирга яшамаётган бўлса, ҳар бирининг яшаш жойидаги фуқаролар йиғинининг яраштириш комиссиясини эр-хотинни яраштириш бўйича тегишли чоралар кўриш учун уч кундан кечиктирмасдан ёзма равишда хабардор қилиши керак.


Оила кодексининг 41-моддасига кўра, агар суд эр ва хотиннинг бундан буён биргаликда яшашига ва оилани сақлаб қолишга имконият йўқ деб топса, уларни никоҳдан ажратади.


Олий суд Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги 6-сонли қарорининг 16-бандида тушунтирилишича, никоҳдан ажратиш тўғрисидаги талаб, фақат, эр-хотин бундан буён бирга ҳаёт кечиришларининг ва оила батамом бузилганлиги сабабли уни сақлаб қолишнинг иложи йўқлиги аниқланган ҳолдагина қаноатлантирилиши лозим.


Мурожаатингизда қайд этилишича сиз никоҳдан ажратиш ҳақида фуқаролик ишлари бўйича судга мурожаат қилгансиз ва суд томонидан эр-хотинга ярашиш учун муддат тайинланган.


Юқоридаги қонун талаби ва Пленум қарори тушунтиришлари талабидан келиб чиқиб, суд эр-хотинни бундан буён бирга ҳаёт кечиришларининг ва оила батамом бузилганлиги сабабли уни сақлаб қолишнинг иложи йўқ деб ҳисобласа, ўртадаги никоҳни бекор қилиш ҳақида ҳал қилув қарори қабул қилиши мумкин.

УЙ-ЖОЙДАГИ УЛУШИМНИ ҚАЙТАРИБ ОЛСАМ БЎЛАДИМИ?

— Уй-жойдаги ўз улушимни опамга нотариал ҳужжатлаштириб бергандим. Бироқ фикрим ўзгариб қолди, энди ўз улушимни қайтариб олсам бўладими? Агар мумкин бўлса, қанча муддат ичида расмийлаштириш керак?

Исми сир тутилди

Баҳодир Саидмуратов, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:


— Аввало, саволга аниқлик киритиш керак. Агарда гап ўзига тегиши лозим бўлган мерос улушидан опаси ёки синглисига воз кечилганлиги ҳақида кетаётган бўлса ҳамда ушбу меросдан воз кечишни қайтариб олиш ҳақида бўлса, жавоби қуйидагича:


Фуқаролик кодексининг 1147-моддасига кўра, меросхўр мерос очилган кундан эътиборан исталган вақтда меросдан воз кечишга ҳақли.

Меросдан воз кечиш меросхўр томонидан мерос очилган жойдаги нотариусга ариза бериш орқали амалга оширилади.


Агар ишончномада вакил орқали меросдан воз кечиш ваколати махсус назарда тутилган бўлса, меросдан шу тарзда воз кечилиши мумкин.


Меросдан воз кечиш кейинчалик бекор қилиниши ёки қайтариб олиниши мумкин эмас.


Яъни, юқоридаги қонун талабларига кўра, меросхўр ўз улушидан бошқа шахс (саволда бўлгани каби опаси ёки синглисига воз кечган бўлса), бундай воз кечиш қайтариб олиниши мумкин эмас.


Фақат меросдан воз кечиш ҳақидаги аризанинг ҳақиқий эмаслиги умумий тартибда судда битимларнинг ҳақиқий эмаслиги асослари билан низолашилиши мумкин. Мазкур ҳолатда меросдан воз кечиш ҳақидаги аризани ҳақиқий эмас деб топиш асосини исботлаш мажбурияти бундай шахс (даъвогар) зиммасига юклатилади.
Агарда савол ўзига тегишли бўлган уй-жойдаги улушни опаси ёки синглисига ҳадя қилганлиги ёки сотганлиги ҳолати юзасидан бўлса қуйидагича жавоб бериш мумкин.


Мол-мулкни, хусусан, ушбу мулкдаги улушни тасарруф қилиш битимлар тузиш йўли билан, бундай мулклар кўчмас мулк бўлса, бундай битимларни нотариал тасдиқлаш орқали амалга оширилади.


Нотариал тузилган битимлар давлат рўйхатидан ўтказилганидан кейин фақат суд томонидан асослар мавжуд бўлган тақдирда ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин. Бунинг учун шахс судга қандай асосга кўра бундай битимни ҳақиқий эмас деб ҳисоблашини маълум қилиши, ўз важларини ишончли далиллар билан исботлаши лозим.


Битим тузганидан кейин унинг иштирокчисининг фикри ўзгарганлиги, ўз ҳаракатидан афсусдалиги ёки битим иштирокчиси бўлган тарафлар (опа-сингиллар)нинг ўзаро муносабати ёмонлашганлиги битимни ҳақиқий эмас деб топиш учу асос ҳисобланмайди.


Амалдаги фуқаролик қонунчилигига кўра, фақат Фуқаролик кодекси 113-126-моддаларига кўрсатилган асослар билан битимларни ҳақиқий эмас деб топишга йўл қўйилади. Бундай асослар жумласига хусусан, муомалага лаёқатсиз деб топилган фуқаро томонидан тузилган битим тузилиши, ўз ҳаракатларининг аҳамиятини тушуна олмайдиган ёки уларни бошқара олмайдиган фуқаро томонидан битим тузилиши, янглишиш таъсирида битим тузиш, алдаш, зўрлик, қўрқитиш, бир тараф вакилининг иккинчи тараф билан ёмон ниятда келишиши ёки оғир ҳолатлар юз бериши таъсирида битим тузиш, қалбаки ва кўзбўямачилик учун битим тузиш каби ҳолатлар киради.


Фуқаролик кодексининг 153-моддасига кўра, меросдан воз кечиш ҳақидаги аризани ҳақиқий эмас деб топиш ҳақидаги талабларга нисбатан ҳам, улушни тасарруф этиш юзасидан тузилган тузилган битимларга нисбатан ҳам уч йиллик даъво муддати қўлланилади, яъни, шахс уч йил муддат мобайнида ушбу битимларнинг ҳақиқий эмаслигини низолашишга ҳақли.

Skip to content