29Mar Янгиликлар

Аҳолига суд муҳокамаларида масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратилди

Кейинги йилларда мамлакатимизда судлов фаолиятини рақамлаштириш бўйича амалга оширилган ислоҳотлар фуқароларнинг ўз ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш юзасидан судларга мурожаат қилишини либераллаштириш, умуман одил судловга эришиш даражасини ошириш, шунингдек судлар фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлаш имконини бермоқда.

Натижада ариза бериш, ишда масофадан иштирок этиш, суд ҳужжатларини олиш ва ишларнинг кўрилиши ҳақида маълумот олиш каби хизматлар Ўзбекистон Республикаси Олий судининг интерактив хизматлар портали орқали электрон шаклда амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга бугунги кунда видеоконференцалоқа режимида ўтказиладиган суд мажлисларида мобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланишнинг ҳуқуқий асосларини яратиш орқали процессуал қонунчиликни такомиллаштириш зарурияти мавжуд эди. Бунга жавобан Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 11 мартдаги  “Аҳолига суд муҳокамаларида масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-1047-сонли Қонуни қабул қилинди. Шу туфайли Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексида видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этиш деб номланган 209-моддасига ўзгартириш ва қўшимча киритилди.

Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексининг
209- моддасида судларда видеоконференцалоқани амалга оширишнинг техник имконияти бўлган тақдирда, ишда иштирок этувчи шахслар ва одил судловни амалга оширишга кўмаклашувчи шахслар суднинг видеоконференц алоқа режимидаги мажлисида бу ҳақда ўзлари илтимоснома берганда ёки суднинг ташаббусига кўра иштирок этиши мумкинлиги ҳамда кўрсатилган шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этиши тўғрисида суд ажрим чиқариши, ажримнинг кўчирма нусхаси ишда иштирок этувчи шахсларга, одил судловни амалга оширишга кўмаклашаётган шахсларга ва ўз кўмагида ушбу шахслар бундай мажлисда иштирок этиши мумкин бўлган тегишли судга юборилиши ҳақида нормалар белгиланган эди.

Юқоридаги қонун билан Фуқаролик процессуал кодекси 209-моддасининг 2 ва 3 қисмларига қуйидагиўзгартириш ва қўшимча киритилди:

Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаш учун кўрсатилган шахсларнинг яшаш жойи, жойлашган ери ёки турган жойи бўйича тегишли судларнинг видеоконференцалоқа тизимларидан ёхуд ишни кўраётган суднингмобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланилади.

Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаётган суд ушбу шахсларнинг келган-келмаганлигини текширади ва келган шахсларнинг шахсини аниқлайди. Видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида мобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган шахсларнинг шахси ишни кўраётган суд томонидан ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда аниқланади.

Ушбу нормалар орқали агар бирор шахс суд мажлисида шахсан иштирок этиш имкониятига эга бўлмаса (масалан, бошқа шаҳарда ёки қишлоқда бўлса) у видеоконференция орқали судда қатнашиши мумкин. Бу орқали шахснинг яшаш жойи ёки турган жойи бўйича энг яқин суднинг видеоконференция тизимидан ёки суднингўзининг мобиль видеоконференция тизимидан фойдаланиш имкониятининг ҳуқуқий асоси яратилди.

Бундан ташқари, суд видеоконференция орқали иштирок этаётган шахсларнинг мажлисга келган-келмаганлигини текширади ва иштирокчиларнинг шахсини аниқлайди. Агар шахс мобиль видеоконференция тизими орқали қатнашаётган бўлса, унинг шахси суд томонидан ахборот технологиялари ёрдамида аниқланади. Бошқача қилиб айтганда, суд бу иштирокчисининг кимлигини тасдиқлаш учун замонавий технологиялар (масалан, юзни таниб олиш ёки бошқа электрон усуллар)дан фойдаланади.

Юқорилардан ташқари, ФПКнинг 209-моддаси қуйидаги мазмундаги тўртинчи қисм билан тўлдирилди: “Видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган гувоҳларга, экспертларга, мутахассисларга, таржимонларга ўз ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги тушунтирилганлиги, шунингдек гувоҳнинг қасамёди аудио- ва видеоёзув орқали қайд этилади ва бу ҳақда суд мажлиси баённомасида кўрсатилади.”

Бу қўшимча, видеоконференцалоқа орқали иштирок этаётган гувоҳлар, экспертлар, мутахассислар ва таржимонларнинг шахсий ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги ҳақида тушунтириш берилиши зарурлигини таъкидлайди. Шунингдек, гувоҳнинг қасамёди ва унинг суддаги сўзлари аудио ва видеоёзувда сақланади, бу эса жараённинг аниқ ва шаффоф бўлишини таъминлайди.

Худди шунга ўхшаш ўзгаришлар Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодекси 166-моддаси ҳамда Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекси 144-моддаларида ҳам ўз аксини топди.

Юқоридаги фикрларимизни асослаш учун амалиётдан мисоллар келтириб ўтмоқчиман. Фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро судига даъвогар А .Ю. (аёл) жавобгар А.Ж.(эркак) га нисбатан турар-жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиш ҳақидаги даъво аризаси билан мурожаат қилиб, унда жавобгар унинг фарзанди ҳисобланишини, Чилонзор тумани, 30-уй  2018 йил 22 июндаги ҳадя шартномасига асосан ўзига тегишли эканлигини, жавобгар 2017 йилда АҚШ давлатига ўқиш учун кетганлигини, шундан сўнг қайтиб келмаганлигини, жавобгар учун низодаги уйнинг коммунал тўловларини ўзи тўлаб келаётганлигини, ушбу тўловлар унга оғирлик қилаётганлигини, шу сабабли судга даъво ариза билан мурожаат қилишга мажбур бўлганлигини баён қилиб, суддан жавобгарни Чилонзор тумани 30-уйга нисбатан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топишни сўраган.

Суд жараёнида мобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланиб, жавобгар бугунги кунда яшаб турган АҚШ давлатидан даъво аризани тан олишини, ҳақиқатдан ҳам 2017 йилнинг декабрь ойида АҚШга ўқишга кетганлигини, ҳозирги кунга қадар чет элда яшаб келишини, 30-уйдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топилишга розилигини баён қилиб, суддан даъвогарнинг даъво талабини қаноатлантиришни сўраган.

Суд  тарафларнинг берган кўрсатмаларини ва иш ҳужжатлари билан тўлиқ танишиб чиқиб, тарафлар ўртасида низо мавжуд эмаслигини ҳамда жавобгар даъвогарнинг даъво аризасини қаноатлантиришга эътирози йўқлиги инобатга олиб, даъво аризани қаноатлантириш ҳақидаги хулосага келган.

Яна шунга ўхшаш бир мисол, судга даъвогар Ш.Э.(аёл) жавобгар Г.А.(аёл) ва Ш.К. (аёл)га турар-жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиш ҳақидаги даъво аризаси билан мурожаат қилиб, унда жавобгарлар қизи ва онаси бўлишини, улар бугунги кунда Россия Федерациясида узоқ йиллардан буён яшаб келишини, қолаверса жавобгарлар ушбу давлатнинг фуқаролигини олиб бўлганликларини, у ҳам ўзига тегишли бўлган уй-жойни сотиб жавобгарларнинг олдига кўчиб кетмоқчилигини, аммо уй-жойни сотиш учун жавобгарларнинг розилиги кераклигини, улар Россия Федерациясидан кела олмасликларини, шу сабабли уй-жойнинг доимий руйхатидан чиқиб, фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топилишларига эътирозлари йўқлигини баён қилиб, суддан даъво аризани қаноатлантиришни сўраганлар.

Суд мажлиси жараёнида мобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда, жавобгарлар билан телеграмм ижтимоий алоқа тармоғи орқали боғланиб, уларнинг даъво аризани қаноатлантиришга этирозлари йўқлиги ҳақида фикрлари олинган.

Ушбу фуқаролик иши бўйича ҳам суд тарафларнинг берган кўрсатмаларини ва иш ҳужжатлари билан тўлиқ танишиб чиқиб, тарафлар ўртасида низо мавжуд эмаслигини ҳамда жавобгарларнинг даъвогарни даъво аризасини қаноатлантирилишига эътирозлари йўқлиги инобатга олиб, даъво аризани қаноатлантириш ҳақидаги хулосага келган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал Кодексининг
33-моддасининг 1-қисмига асосан,  аризалар жавобгар доимий яшаб турган ёки доимий машғул бўлган жойдаги судга берилади, дейилган.Шунга кўра, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро судига даъвогар С.В(аёл) жавобгар С.М. (аёл)га нисбатан қарз ундириш ҳақидаги даъво ариза билан мурожаат қилиб, даъво аризасида жавобгар тилхат асосида ундан 50.000.000 сўм қарз олганлигини, қарзини 2024 йилнинг сентябрь ойига қадар қайтариши лозим бўлганлигини, аммо бугунги кунга қадар жавобгар қарзини қайтармаганлиги боис, суддан жавобгардан ўзининг фойдасига 50.000.000 сўм ва суд харажатларини ундириб беришни ҳамда у ўзи Самарқанд вилоятида яшашини, қарамоғида 2 ойлик чақалоғи борлигини, суд идорасига боришга имкони йўқлигини билдириб, суд мажлисида мобиль видеоконференцалоқа орқали  қатнашиши ҳақида илтимоснома киритган.

Суд даъвогарнинг суд мажлисида мобиль видеоконференцалоқа орқали  қатнашиши ҳақида илтимосномасини қаноатлантирган ҳамда иш ҳужжатларини тегишли тартибда ўрганиб чиқиб қонуний қарор қабул қилган.

Хулоса ўрнида шуни айтиш жоизки, қонунчиликдаги бу ўзгартиришлар суд жараёнларини янада осонлаштириш ва фуқароларнинг суд мажлисларига масофадан, яъни видеоконференция орқали иштирок этиш имкониятини кенгайтириш учун киритилган. Бу, айниқса, узоқ ҳудудларда яшовчи ёки бошқа сабабларга кўра судга келолмайдиган одамларга жуда ҳам қулай.

Шаҳноза Зайниева,

Фуқаролик ишлари бўйича

Учтепа туманлараро

судининг судьяси

27Mar Янгиликлар

КОММУНАЛ СОҲАДА ЮЗАГА КЕЛАЁТГАН НИЗОЛАРНИНГ ҲУҚУҚИЙ ЕЧИМЛАРИ КЎРИБ ЧИҚИЛДИ

Пойтахтимизда Тошкент шаҳар суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати ташаббуси билан коммунал хизматлар бўйича қарздорликларни ундириш, низоларни кўришда юзага келаётган муаммолар ва уларни ҳал этиш бўйича кўрилиши лозим бўлган чора-тадбирларга бағишланган амалий мулоқот бўлиб ўтди.

Унда фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судлари раислари, Тошкент шаҳар прокуратураси, Мажбурий ижро бюроси Тошкент шаҳар бошқармаси ҳамда коммунал ташкилотлар вакиллари иштирок этишди.

Мулоқотда судлов ҳайъати ҳамда коммунал ташкилотлар томонидан фуқаролик ишлари бўйича судларга коммунал тўловларни ундириш юзасидан аризалар киритилишида, судлар томонидан суд буйруқларини чиқариш ва ижрога юборишда ҳамда ижро жараёнида кузатилаётган ҳар бир камчилик, муаммо ва тўсиқлар юзасидан ўзаро фикр алмашиб, ҳар бир муаммони ечими бўйича зарур тавсиялар ўртага ташланди.

Мажбурий ижро бюроси билан суд ҳужжатларини ўз вақтида ижро этилиши ва асоссиз ижро ҳужжатларини қонуннинг 8 -ва 24 – моддаларига асосан қайтаришларнинг олдини олиш борасида сўз борди.

Йиғилиш якунида судларга киритилаётган аризаларни Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодекси талабларидан келиб чиқиб судларга тақдим этиш, судлар томонидан қонунда белгиланган муддатларда ва қонуний кўриб чиқилиши ҳамда ўз вақтида ижрога қаратилиши, Мажбурий ижро бюроси томонидан ижрога қаратилган суд ҳужжатларини ўз вақтида ижро этиш ва қарздорликларни қисқа муддатларда ундириш, асоссиз равишда ижро ҳужжатларини қайтармаслик, бажарилган ишлар юзасидан кундалик маълумотларни таҳлилини юритиш борасида келишиб олинди.

25Mar Янгиликлар

СУД ФАХРИЙЛАРИ АРДОҚДА

20Mar Янгиликлар

НАВРЎЗ-ЯНГИЛАНИШ ФАСЛИ

Бундан минг йиллар олдин ота-боболаримиз Наврўз айёмни қандай пок ният ва ёруғ умидлар билан кутиб олган бўлсалар, бугун ҳам халқимиз мана шундай юқори кайфият билан унга пешвоз чиқмоқда. 

Чунки шарқона янги йил ҳисобланадиган Наврўз ўлмас қадриятларни тараннум этадиган, янгиланиш ва фаровонлик рамзидир.

Наврўз айёми келиши билан барча шаҳарлар ва қишлоқларда, маскану майдонларда, табиат қўйнида баҳор сайиллари, томошалар, миллий кўргазмалар ва байрам дастурлари намойиш этилади.

Халқимизга хос бўлган ўз она диёрига, юртига муҳаббат, меҳр-оқибат, кўмакка муҳтожларга ёрдам кўрсатиш каби олийжаноб фазилатлар янада ёрқин намоён бўлади. Йилнинг ушбу сеҳрли даврида бўладиган табиатнинг янгиланиши ва уйғониши билан бизнинг ҳаётимиз, бутун жамиятимиз ҳаёти ўзгаради. Энг аввало, барпо этилаётган янги уй-жойлар, тиббиёт ва таълим муассасалари, замонавий корхоналар, шинам қишлоқ ва шаҳарлар юртимиз қиёфасига чирой қўшади.

Наврўз фалсафаси инсонпарварлик, мурувват, адолат, бағрикенглик, халқ фаровонлиги учун чинакам ғамхўрлик кўрсатиш каби юксак қадриятлар орқали ўз ифодасини топган. Оиламиз ва яқинларимиз, бутун халқимиз ҳамиша тинч ва осойишта яшашларини юракдан истаймиз. Бу борада буюк шоир ва мутафаккир Алишер Навоий “Ҳар кунимиз Наврўздек бўлсин” деб таъкидлаган эдилар.

Маълумки, дунёда турли байрамлар, муҳим саналар кўп бўлса-да, Наврўз инсон шаъни ва қадр-қимматини юксалтиришда алоҳида ўрин тутади.

Ушбу баҳор айёмида юртимиздаги барча фуқароларнинг миллатлараро дўстлиги, ўзаро ҳурмати, маънавий саховати ва меҳр-оқибати айниқса яққол намоён бўлади. Инсон ҳурмати ва эҳтиромини улуғлаш йўлидаги хайрли ишларнинг амалий тимсоли сифатида барчамиз Наврўз байрамида қариндош-уруғ ва дўстларимиз, беморлар, кекса-қариялар ва имконияти чекланган инсонлар, кўмак ва эътиборга муҳтож оилалар ҳолидан хабар олиб, уларга ёрдам кўрсатамиз, илиқ қалбимиз билан меҳр улашамиз. Биз доимо кўп асрлик анъаналаримиздан фахрланамиз, фарзандларимизни ана шу инсонпарварлик қадриятлар асосида тарбиялаймиз.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг «2025 йилги наврўз умумхалқ байрамига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш тўғрисида» даги қарорида кейинги йилларда Ватанимизда амалга оширилаётган “Инсон қадри учун, инсон бахти учун”, деган олийжаноб ғояга ҳамоҳанг бўлиб, том маънода умумхалқ байрамига айланаётганлиги таъкидланиб, бундай эзгу қадриятлар туфайли юртимизда аҳоли манфаатлари ва ижтимоий ҳимоясини таъминлаш, эҳтиёжманд қатламларни қўллаб-қувватлаш, жамиятнинг ҳеч бир аъзосини меҳр ва эътибордан четда қолдирмаслик, шаҳар ва қишлоқларимизни обод қилиш, ер ва сув ресурсларидан, барча табиат неъматларидан оқилона фойдаланиш устувор вазифамизга айланиб бораётганлиги ифода этилган.  

Қарорда “Атроф-муҳитни асраш ва “яшил иқтисодиёт” йили”да  ва муборак Рамазон ойида нишонланадиган бу йилги Наврўз шодиёналари шу боис янгича руҳ ва мазмун касб этиши белгиланди.

Бир сўз билан айтганда бугун давлатимиз раҳбари бошчилигида олиб борилаётган инсон қадрини улуғлаш ва эркин фуқаролик жамиятини янада ривожлантириш орқали халқпарвар давлат барпо этиш, мамлакатимизда адолат ва қонун устуворлигини таъминлаш каби эзгу ислоҳотлар Наврўз қадриятлари билан ҳамоҳангдир.

                                                           Шоира Эрметова,

                                                                       Тошкент туманлараро

                                                                           иқтисодий суди судьяси

20Mar Янгиликлар

ЛИЦЕЙ ЎҚУВЧИЛАРИ БИЛАН УЧРАШУВ

19Mar Янгиликлар

ҚИММАТГА ТУШГАН ШАПАЛОҚ

Мактаб ва таълим…

Ўқитувчи ўқувчини уриши мумкинми?

Унда қандай тарбия бўлади? Таълим бериб турган муаллим ўқувчиларга шундай намуна кўрсатадими?

Пойтахт мактабларининг бирида математика ўқитувчиси бўлиб ишлаб келаётган М.В. 9 синф ўқувчиси Б.А.ни дарсга кеч қолганлиги учун уриб, енгил тан жароҳати етказган. Ўқувчи кеч қолиш сабабини қорни оғриб қолганлиги билан боғлаган.

Ўқувчининг енгил тан жароҳати олганлиги бўйича суд-тиббий экспертизасининг хулосаси олинган.

Суд мажлисида математика ўқитувчиси айбига қисман иқрор бўлиб ўзини оқлашга ҳаракат қилди. Аммо далиллар унинг қилмишини оқламас эди.

 Ҳар қандай шароитда муаллимнинг ўқувчига қўл кўтариши оқланадиган холат эмас. Экспертиза хулосасига кўра, ўқитувчининг бир шапалоғи ўқувчининг қулоқ пардаси йиртилиб кетишига сабаб бўлган. Эртаси куни ўқувчи дарсга келмаган, сабаби қулоқ оғриқ бериб шифохонага тушган.

Ўқитувчи ўз қилмишидан пушаймон бўлиб, ота-онасидан кечирим сўраб, дори-дармонга пул беришини айтган аммо ота-она буни рад қилган.

Суд ўқитувчининг жиноий ҳаракатларини муҳокама қилиб, унинг ўз айбига қисман иқрорлик билдириб, қилмишидан пушаймонлигини, оилавий ва моддий шароитини, қарамоғида бир нафар вояга етмаган фарзанди борлигини, муқаддам судланмаганлигини ва бошқа жиҳатларни инобатга олган ҳолда, унга Жиноят кодексининг 109-моддаси (қасддан баданга енгил шикаст етказиш) 2-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топди ва базавий ҳисоблаш миқдорининг 30 баравари, яъни 9.900.000  сўм жарима жазоси тайинлади.

Ҳамид Шамшиев,

Тошкент шаҳар суди судьяси