Матбуот хизмати – 27 sahifasi – Тошкент шаҳар суди

ҲУҚУҚБУЗАРЛИК ОҚИБАТЛАРИНИ БАРТАРАФ ҚИЛГАНЛАРГА ЖАРИМА ЖАЗОСИ БЕКОР ҚИЛИНДИ

Жиноят ишлари бўйича Сирғали туман суди томонидан “Ер участкаларини ажратиш ва улардан фойдаланиш, шунингдек ерларни ҳисобга олиш ва давлат кадастрини юритиш тизимини такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғриси”ги Қонуннинг мазмун-моҳияти ва аҳамиятини тушунтириш мақсадида тумандаги “Янги Сирғали” маҳалла фуқаролар йиғини биносида учрашув ташкил этилди.

Мазкур учрашувда Жиноят ишлари бўйича Сирғали туман суди судьяси Баҳодир Юсупов, туман прокурори катта ёрдамчиси Б. Акромов, Кадастр агентлигининг туман бош инспектори Н. Азимов, МФЙ раиси Т. Носиров ва маҳалла фаоллари, профилактика нозирлари иштирок этишди.

“Янги Сирғали” МФЙ раиси йиғилишни очиб, Жиноят ишлари бўйича Сирғали туман суди судьяси Баҳодир Юсупов томонидан “Ер участкаларини ажратиш ва улардан фойдаланиш, шунингдек ерларни ҳисобга олиш ва давлат кадастрини юритиш тизимини такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғриси”да маълумотлар ёритилишини билдириб, бу маълумотлар фуқароларнинг маънавий онгини янада ошириш, уларнинг ҳуқуқ ва манфаатлари доимо суд ҳимоясида эканлиги ҳақида тўхталиб ўтди.

Шундан сўнг сўз туман суди судьяси Баҳодир Юсуповга берилди. – Фуқаролар томонидан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 60-моддаси 2,3,4-қисмлари, 60-1, 68, 68-1, 69-моддалари, яъни ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ер майдонлари ва кадастр агентлиги билан боғлиқ ҳолатлар бўйича бугунги кунда кўплаб шикоятлар келиб тушяпти. Мазкур турдаги ишларни кўриб чиқиш давомида фуқаролар томонидан қонунни билмаган ҳолда йўл қўйилаяпти.

Бу эса ўз навбатида фуқароларимизга мазкур ўзгариш ва қўшимчаларининг моҳияти ва аҳамиятини тушунтириш ишларини олиб бориш заруратини вужудга келтиряпти. Қонунчиликка киритилган ўзгартиришларни фуқароларга амалий мисоллар ёрдамида тушунтириш учун ушбу йиғилиш туман суди, прокуратураси ва кадастр агентлиги вакиллари билан бирга ўтказилаяпти, – деди судья.

Ер бўйича қонун бузилиш ҳолатларини тушунтириш учун кадастр агентлиги вакили ҳам сўзга чиқди: “ҳозирги кунда, Давлат солиқ қўмитаси ҳузуридаги кадастр агентлигига МЖтКнинг 266-1-моддаси билан бир қатор ваколатлар берилган бўлиб, кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни ўз вақтида давлат рўйхатидан ўтказмаслик, ер участкаларини ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш, шу жумладан ушбу ер участкаларига нисбатан қонуний ҳуқуқлари мавжуд бўлмаган ҳолда фойдаланиш ҳолатларига нисбатан агентлик томонидан бир қатор таъсир чоралари кўрилмоқда. Жисмоний ва юридик шахслар томонидан ер участкаларини ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш ҳолатлари бўйича МЖтКнинг 60-моддаси билан базавий ҳисоблаш миқдорининг 25 баробарида, мансабдор шахсларга нисбатан 50 баробарида, агар ушбу ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ер майдонида ноқонуний қурилма барпо этган ҳолатларда ушбу модданинг 3 қисми билан яъни, базавий ҳисоблаш миқдорининг 150 баробарида, мансабдор шахсларга эса 300 баробарида жарима қўллашга сабаб бўлади. Мазкур жарималарни қўлланишига сабаб, фуқаролар томонидан ер майдонлари ноқонуний қурилиш ишлари олиб борилганлиги шаҳарсозлик нормаларига мос келмаслиги, умумий фойдаланишда бўлган ер майдонларини ўзининг шахсий эҳтиёжлари йўлида ноқонуний тартибда эгаллаб олиши ҳолатлари кўплаб учраяпти”.

– Бугунги кунга келиб, Республикамиз аҳоли сони ортиши натижасида турар жойга бўлган эҳтиёж кун сари ортиб бораяпти. Ўз навбатида мазкур турдаги қонунчиликларни бузилишига ёки қонун нормаларини бажармасликка олиб келган. Ер бўйича қонунчилик талабларини бажармаган шахсларга нисбатан МЖтКнинг 60-моддаси ва ЖКнинг 229-1-моддаси доирасида маъмурий ва жиноий жавобгарлик белгиланган бўлиб санкциясида базавий ҳисоблаш миқдорининг 300 бараваридан 400 бараваригача жарима ёки ахлоқ тузатиш ишлари, ёҳуд озодликдан чеклаш каби жазолар белгиланган, – деди қонун бузилиш ҳолатлари бўйича тушунтириш берган туман прокурори катта ёрдамчиси.

Учрашувда МЖтКнинг 60-моддаси 2-қисми билан ҳуқуқбузарлик содир қилган шахсларга нисбатан судга тақдим этилган ҳужжатлар асосида сайёр суд мажлиси бўлиб ўтди. Саёр судда ҳуқуқбузарликни содир қилган шахслар томонидан ўз ихтиёрлари ва маблағлари ҳисобидан ҳуқуқбузарлик оқибатларини ўттиз кунлик муддатда бартараф қилганлиги сабабли, шу модданинг 4-қисми ва 271-моддаси 1-қисми 10-банди асосида уларга нисбатан тайинланган жарима жазолари бекор қилиниб, маъмурий иш тугатилди ва шахсларга тушунтиришлар берилди.

Учрашув якунида, жиноят ишлари бўйича Сирғали тумани суди судьяси сўзга чиқиб, фуқароларга қонундаги ўзгаришлар, ер қонунчилиги бўйича содир бўлаётган ўзгаришлар бўйича тўлиқ тушунтиришлар бериб, фуқароларни қийнаб келаётган саволларга жавоб берди ва сайёр суд мажлисини ёпиқ деб эълон қилди.

ИНСОНПАРВАРЛИК НАМУНАСИ ҚОНУН ҲУЖЖАТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ҲАМ НАМОЁН БЎЛМОҚДА

Мамлакатимизда суд-ҳуқуқ тизимини тубдан ислоҳ қилиш жараёнида қонун ҳужжатларини такомиллаштиришга ҳам алоҳида эътибор қаратилмоқда. Жумладан, 2022 йил 16 декабрда қабул қилинган «Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига қўшимча ва ўзгартишлар киритиш тўғрисида»ги қонун асосида Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс «Муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсни реабилитация марказига жойлаштириш тўғрисида иш юритиш» деб номланган янги боб билан тўлдирилди.

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, бугунги кунда ички ишлар органларининг муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсларни реабилитация марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномалари туманлараро маъмурий судлар томонидан кўриб чиқилмоқда.

Туманлараро маъмурий судлар эса, фақат вилоят марказларида жойлашган.

Бошқача айтганда, туманлараро маъмурий судлар ҳудудлар географик жойлашуви бўйича бир-биридан узоқда жойлашгани ва ички ишлар органлари ходими мазкур иш билан шуғулланиши давомида ўз хизмат жойини узоқ муддат бўш қолдираётгани туфайли муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсларни реабилитация марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномаларни кўриб чиқиш амалиётини фуқароларга қулайликлар яратиш нуқтаи назаридан қайта кўриб чиқиш зарурати юзага келганди.

Бинобарин, Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекснинг муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсларни реабилитация марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимосномаларни кўриб чиқишга доир нормалари Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга, тегишли ишларни кўриб чиқиш эса, маъмурий судлардан жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларига ўтказилди.

Айтиш керакки, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг янги боби 313-6 – 313-9-моддаларни ўз ичига олади. Ушбу моддалар талабига кўра, муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахснинг реабилитация марказига жойлаштирилишини талаб қилувчи асослар аниқланган тақдирда, ички ишлар органи бундай шахс ички ишлар органига келтирилган пайтдан эътиборан 48 соат ичида уни реабилитация марказига ўттиз суткадан кўп бўлмаган муддатга жойлаштириш тўғрисида судга илтимоснома юбориш учун материалларни тайёрлаши шарт.

Муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсни реабилитация марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома ва уни реабилитация марказига жойлаштириш зарурлигини тасдиқловчи материаллар муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахс аниқланган ердаги ёки реабилитация маркази жойлашган ердаги жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судига ички ишлар органи томонидан тақдим этилади.

Муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсни реабилитация марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома судга ёзма шаклда берилади ва ички ишлар органининг раҳбари ёки унинг ўринбосари томонидан имзоланади.

Илтимосномада суд ва ички ишлар органининг номи, манзили, муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахс ҳақидаги маълумотлар, илтимосномага асос бўлган ҳолатлар, илтимосноманинг асосларини тасдиқловчи далиллар ҳамда илова қилинаётган ҳужжатлар рўйхати кўрсатилиши керак.

Илтимосномага:

– тегишли туман (шаҳар) ички ишлар органи бошлиғи томонидан тасдиқланган қарор;

– муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахснинг мамлакатимиздаги охирги яшаш жойини текшириш натижалари;

– ўша шахснинг тушунтириши ёки тушунтириш бериш рад этилгани тўғрисида далолатнома;

– шахсни тиббий кўрикдан ўтказиш маълумотномаси;

– шахснинг ҳуқуқлари, шу жумладан, адвокатнинг юридик ёрдамидан фойдаланиш ҳуқуқи ва ўз яқинларига телефон орқали қўнғироқ қилиш ҳуқуқи тушунтирилганлиги ҳақидаги баённома;

– илтимосномани асословчи бошқа ҳужжатлар илова қилинади.

Муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсни реабилитация марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома тақдим этилган пайтдан эътиборан 24 соат ичида судья томонидан ёпиқ суд мажлисида якка тартибда кўриб чиқилади.

Ўзига нисбатан реабилитация марказига жойлаштириш тўғрисидаги илтимоснома кўриб чиқилаётган шахс ва ички ишлар органининг вакили суд мажлисида иштирок этиши шарт. Шунингдек, суд мажлисида адвокат ҳам иштирок этиши мумкин.

Судда илтимосномани кўриб чиқиш ички ишлар органи вакилининг муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсни реабилитация марказига жойлаштириш зарурлиги ва жойлаштириш муддати асослаб бериладиган маърузаси билан бошланади. Сўнгра ўзига нисбатан илтимоснома кўриб чиқилаётган шахс, агар суд мажлисида иштирок этаётган бўлса, адвокат, судга келган бошқа шахсларнинг фикри эшитилади, тақдим этилган материаллар текширилади.

Қарор судья томонидан алоҳида хонада чиқарилади. У ўқиб эшиттирилган пайтдан эътиборан кучга киради ва дарҳол ижро этилиши лозим.

Қарор ички ишлар органи вакили, адвокат ва ўзига нисбатан қарор чиқарилган шахсга топширилади. Қарор устидан уч кун ичида ўша шахс, унинг қонуний вакили ва адвокат апелляция тартибида шикоят бериши, прокурор эса, апелляция протести келтириши мумкин.

Апелляция инстанцияси судининг судьяси қарор устидан берилган шикоят ё протестни у келиб тушган кундан эътиборан уч кун ичида якка тартибда кўриб чиқади.

Умуман олганда, қонунчиликка киритилган ушбу ўзгартириш ва қўшимчалар амалиётда қулайлик яратиб, инсонпарварликнинг амалдаги ёрқин намунаси ҳисобланади.

Баҳромжон БЕРДИЕВ,

жиноят ишлари бўйича

Мирзо Улуғбек тумани

суди судьяси

АЛИМЕНТ МИҚДОРИНИ КАМАЙТИРИШ УЧУН ҚАЕРГА МУРОЖААТ ҚИЛИШ КЕРАК?

Алимент масаласи долзарб муаммо. Ундирувчи кўпроқ олсам деса, тўловчи томон камроқ тўлашни хоҳлайди. Ўзи алимент миқдорини камайтириш мумкинми? Бунинг учун қаерга мурожаат қилиш керак? Қандай ҳужжатлар талаб этилади? Давлат божи тўлайдими?

СУД ҲАЛ ЭТАДИ

Тўланаётган алимент миқдорини камайтириш тартиби амалга оширилиши мумкин. Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 105-моддасига кўра, алимент тўлаётган ота-онанинг бошқа вояга етмаган болалари бўлиб, ундан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундирилганда ўша болалар алимент олаётган болаларга нисбатан моддий жиҳатдан камроқ таъминланиб қоладиган бўлса, алимент миқдори суд томонидан камайтирилиши мумкин. Шунингдек, алимент тўлаётган ота (она) ногиронлиги бўлган шахс бўлиб, моддий жиҳатдан қийналиб қолса ёки алимент олаётган шахс мустақил даромадга эга бўлган тақдирда ҳам алимент миқдорини камайтириш мумкин.

АРИЗАНИ КИМ БЕРАДИ?

Алимент миқдорини камайтириш учун алимент тўлаётган ота ёки она даъво аризаси билан жавобгар (иккинчи тараф)нинг яшаш жойи ҳудудидаги фуқаролик ишлари бўйича судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга бўлади.

Даъво аризаси ёзма равишда Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 189-моддаси талаби доирасида тайёрланиши лозим.

Алимент миқдорини камайтириш ҳақидаги даъво ариза беришга фақат алимент тўлаётган ота ёки она ҳақли ҳисобланади. Шунингдек, уларни номидан қонунда белгиланган тартибда расмийлаштирилган ишончнома асосида уларнинг ишончли вакиллари даъво аризаси бериш ҳуқуқига эга.

Ишончномани расмийлаштириш Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 10-бобида белгиланган тартибда амалга оширилади.

ҚАНДАЙ ҲУЖЖАТЛАР ТАЛАБ ЭТИЛАДИ?

Аризага қуйидаги ҳужжатлар илова қилинади:

шахсини тасдиқловчи ҳужжат нусхаси;

боланинг туғилганлик гувоҳномаси нусхаси;

алимент ундириш масаласидаги суд ҳужжати нусхаси;

тўланаётган алимент миқдорини камайтиришга асос қилиб кўрсатган ҳолатларни тасдиқловчи далиллар;

давлат божи тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжат;

почта харажати тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжат кабилар берилишини лозим бўлади. Шунингдек, даъвогар томонидан ўз талабини тасдиқловчи бошқа далиллар тақдим этилиши мумкин.

ДАВЛАТ БОЖИ ҚАНЧА?

Ўзбекистон Республикасининг 2020 йил 6 январдаги «Давлат божи тўғрисида»ги қонуни талабига мувофиқ, давлат божи ҳар бир даъво талаб бўйича алоҳида-алоҳида тўланиши назарда тутилган бўлиб, даъвогар мулкий тусдаги талаби учун даъво баҳосининг 4 фоизи, лекин Республикада белгиланган базавий ҳисоблаш миқдорининг 1 баравари кам бўлмаган миқдорида, номулкий тусдаги талаблар бўйича Республикада белгиланган базавий ҳисоблаш миқдорининг 2 баравари миқдорида давлат божи тўлаши лозим.

Тўланаётган алимент миқдорини камайтириш ҳақидаги даъво номулкий тусдаги талаблар сарасига киради.

Ўзбекистон Республикасининг 2018 йил 11 октябрдаги ЎРҚ-496-сонли Қонуни билан фуқаролик ишлари бўйича судларга мурожаат қилишда почта харажатлари тўлашга оид нормалар киритилган бўлиб, судга даъво ариза билан мурожаат қилишда базавий ҳисоблаш миқдорининг 7 фоизи миқдорида почта харажатлари ундириш белгиланган.

ОТА-ОНАСИ ҲАМ АЛИМЕНТ ТАЛАБ ҚИЛСА…

Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 109-моддасига кўра, вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалар меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож ўз ота-онасига таъминот беришлари ва улар тўғрисида ғамхўрлик қилишлари шарт.

Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалар ўз ота-онасига ихтиёрий равишда моддий ёрдам беришдан бўйин товласалар, таъминот миқдори болаларнинг оилавий ва моддий аҳволини ҳисобга олган ҳолда суднинг ҳал қилув қарорига асосан белгиланади.

Ушбу ҳолат ота-онага алимент тўлаётган шахснинг вояга етмаган фарзандларининг моддий таъминоти учун тўлаётган алимент миқдорини камайтиришга асос бўлмайди.

Жасурбек Мамаюсупов,

фуқаролик ишлари бўйича

Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси

ФАМИЛИЯМ ЎЗГАРГАЧ, ҲАММА ҲУЖЖАТИМНИ ЎЗГАРТИРИШИМ КЕРАКМИ?

— Эрим билан 4 йил олдин ажрашганимда фамилиям ўзгармаган. Энди қизлик фамилиямга қайтмоқчиман. Бунинг учун қаерга мурожаат қиламан? Фамилиям ўзгаргач, «права», уй ҳужжатлари, диплом, хуллас, ҳамма ҳужжатимни ўзгартиришим керакми?
Исми сир тутилди

Жамшид Шаропов, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:

— Амалдаги қонунчилигимизга кўра, никоҳга кириш вақтида ўз фамилиясини ўзгартирган эр (хотин) никоҳдан ажратилгандан кейин ҳам шу фамилияда қолишга ҳақли ёхуд унинг хоҳишига биноан суд томонидан никоҳдан ажратиш тўғрисидаги қарор чиқарилаётганда унга никоҳгача бўлган фамилияси қайтарилиши мумкин. Эр-хотиндан бирининг никоҳгача бўлган фамилиясини қайтариш тўғрисидаги истаги никоҳдан ажралиш ҳақидаги аризада кўрсатилиши лозим.

Агар Эр-хотиндан бирининг никоҳгача бўлган фамилиясини қайтариш тўғрисидаги истаги никоҳдан ажралиш ҳақидаги аризада кўрсатилган бўлса, ёки суд мажлиси жараёнида улар томонидан мазкур масала қўйилган бўлса, суд ўзининг никоҳдан ажратиш ҳақидаги ҳал қилув қарорида эр-хотиннинг никоҳга қадар бўлган фамилиясига қайтариш масаласини ҳал қилади.

Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти” тўғрисидаги Қарорининг 30 бандида, никоҳга кириш вақтида ўз фамилиясини ўзгартирган эр (хотин) никоҳдан ажратилгандан кейин ҳам шу фамилияда қолишга ҳақли. Бироқ, унинг хоҳишига биноан никоҳдан ажратиш тўғрисидаги қарор чиқарилаётганда суд томонидан унга никоҳгача бўлган фамилияси қайтарилиши мумкин. Агар мазкур масала суд томонидан қарор чиқариш пайтида ҳал қилинмаган бўлса, фамилияни ўзгартириш фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органи томонидан никоҳдан ажралишни қайд этиш пайтида ҳал этилади деб кўрсатилган.

Мазкур ҳолатда, сиз томонингиздан никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво талабини кўриш вақтида мазкур масала муҳокама қилинмаган ва суднинг ҳал қилув қарорида никоҳга қадар бўлган фамилияга қайтарилишингиз кўрсатилмаган бўлса, сиз фамилияни ўзгартириш масаласида фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органига мурожаат қилишингиз лозим бўлади.

Фамилиянгиз ўзгаргач, шахсингизни тасдиқловчи хужжат (паспорт), ҳайдовчилик гувоҳномангиз ва бошқа хуқуқ туғдирувчи хужжатларни ўзгартиришингиз мақсадга мувофиқ ҳисобланади.

Шунингдек, сизга фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органи томонидан бериладиган никоҳдан ажрашганлик ҳақидаги гувоҳномада фамилиянгиз ўзгарганлиги тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилиши маълум қилинади.

«ФАРЗАНДИМ 2 ЁШГА ТЎЛГАНДА ИШГА ҚАЙТСАМ, МУАММО БЎЛМАЙДИМИ?»

— Ҳозир бола парваришлаш таътилидаман. Яқинда ишхонага борсам «cизни лавозимингиз қисқартиришга тушди», дейишди. Лекин ҳеч ким менга хабар қилмаганди. Фарзандим 2 ёшга тўлганда ишга қайтсам, муаммо бўлмайдими?
Исми сир тутилди

Ғайрат Эргашев, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:

— Меҳнат кодексининг 100-моддасига кўра, технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги ёхуд корхонанинг тугатилганлиги, номуайян муддатга тузилган меҳнат шартномасини ҳам, муддати тугагунга қадар муддатли меҳнат шартномасини ҳам иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилиш асоси ҳисобланади.

Ходим вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик даврида ва меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва бошқа норматив ҳужжатларда назарда тутилган таътилларда бўлган даврида меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди, корхона бутунлай тугатилган ҳоллар бундан мустасно.

Ушбу Кодекснинг 234-моддасига кўра, болани парваришлаш таътиллари даврида аёлнинг иш жойи (лавозими) сақланади.

Ушбу Кодекснинг 237-моддасига кўра, ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди, корхонанинг бутунлай тугатилиш ҳоллари бундан мустасно, бундай ҳолларда меҳнат шартномаси уларни албатта ишга жойлаштириш шарти билан бекор қилинади. Мазкур аёлларни ишга жойлаштиришни маҳаллий меҳнат органи уларни ишга жойлаштириш даврида қонунчиликда белгиланган тегишли ижтимоий тўловлар билан таъминлаган ҳолда амалга оширади.

Муддати тугаганлиги сабабли меҳнат шартномаси бекор қилинган ҳолларда ҳам иш берувчи ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатиб ўтилган аёлларни ишга жойлаштириши шарт. Ишга жойлаштириш даврида бу аёлларнинг иш ҳақи сақланиб қолади, бироқ бу муҳлат муддатли меҳнат шартномаси тугаган кундан бошлаб уч ойдан ошмаслиги керак.

Юқорида қайд қилинган модда талабларига кўра, технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги юзасидан меҳнат шартномасини бекор қилиш иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилиш асослари бўлиб, ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди.

Шу сабабли сизда фарзандингиз 2 ёшга тўлгач, ишга чиқиш истагини билдирсангиз, иш берувчи сизни ўз вазифангизга ишга қайтишингизга қаршилик қилишга ҳақли эмас, яъни ҳеч қанақа муммо бўлмайди.

ЭР-ХОТИН АЖРАШАЁТГАНДА БОЛАЛАРНИНГ КИМ БИЛАН ҚОЛИШИ ҚАНДАЙ ҲАЛ ЭТИЛАДИ?

— Жияним хотини билан ажрашяпти. 2 ва 4 ёшли фарзандлари бор. Хотини «болаларни бермайман, кўрсатмайман», деяпти. Жияним қизларидан биттасини ўз тарбиясига олса бўладими?
Исми сир тутилди

Саволга Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси Дурдона Абдуқаҳҳарова жавоб берди:

— Оила кодексининг 71-моддасига биноан, ота-она ўз болаларига нисбатан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эгадирлар (ота-оналик ҳуқуқлари).

Мазкур кодекснинг 75-моддаси тўртинчи ва бешинчи қисмлари талабига кўра, болаларнинг таълим-тарбиясига тааллуқли барча масалалар болалар манфаатидан келиб чиққан ва уларнинг фикрини ҳисобга олган ҳолда ота-она томонидан ўзаро келишув асосида ҳал этилади. Агар ота-она ўртасида келишмовчиликлар мавжуд бўлса, улар (улардан бири) бу келишмовчиликларни ҳал қилиш учун васийлик ва ҳомийлик органига ёки судга мурожаат қилишга ҳақлидир.

Ота-она алоҳида яшаганда болаларнинг қаерда яшаши ота-онанинг келишувига биноан белгиланади. Ота-она ўртасида келишув бўлмаса, низо суд томонидан болалар манфаатларидан келиб чиқиб, уларнинг фикрини ҳисобга олган ҳолда ҳал этилади. Бунда суд, боланинг ота-онадан, ака-ука, опа-сингилларидан қайси бирига боғланиб қолганлигини, боланинг ёшини, ота-онасининг ахлоқий ва бошқа шахсий фазилатларини, ота-онанинг ҳар бири билан бола ўртасидаги муносабатларни, болани тарбиялаш ва унинг камолоти учун шарт-шароитлар (ота-онасининг машғулот тури, иш тартиби, моддий ҳамда оилавий аҳволи ва бошқалар) яратиш имкониятини ҳисобга олади.

Ушбу қоидаларга кўра, жиянингиз хотини билан болаларнинг қаерда яшаши тўғрисида ўзаро келишувга эриша олмаса, болаларини ўз тарбиясига олиш ҳақида, улар яшаш ҳудуди бўйича фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судига даъво ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга.

Агар суд томонидан жиянингизни даъвоси қаноатлантирилмаса, Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 76-моддасига асосан, у болалар билан кўришиш ва уларнинг тарбиясида иштирок этиш, таълим олиши масаласини ҳал этишда қатнашиш ҳақидаги даъво ариза билан яна судга мурожаат қилиши мумкин.

БОЛА 3 ЁШГА ТЎЛГУНИЧА ҚАЙТА ТАЪТИЛ ОЛСА БЎЛАДИМИ?

— Қизим фарзанди 2 ёшлигида ишга қайтганди. 5 ой ишлади. Набирам боғчага боради, лекин кўп касал бўляпти. Қизим боласи 3 ёшга тўлгунича яна таътил олса бўладими? Ишига таъсир қилмайдими?
Исми сир тутилди

Гўзал Абдурахманова, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

— Амалдаги Меҳнат кодексининг 234-моддаси 1-2-қисмларига кўра, ҳомиладорлик ва туғиш таътили тугаганидан кейин аёлнинг хоҳишига кўра, унга боласи икки ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун таътил берилиб, бу даврда қонунчиликда белгиланган тартибда нафақа тўланади.

Аёлга, унинг хоҳишига кўра, боласи уч ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун иш ҳақи сақланмайдиган қўшимча таътил ҳам берилади.

Шунингдек, ушбу модданинг 5-қисмига асосан, болани парваришлаш таътиллари даврида аёлнинг иш жойи (лавозими) сақланади. Бу таътиллар меҳнат стажига лекин ҳаммасини жамлаганда кўпи билан олти йил, шу жумладан мутахассислиги бўйича иш стажига ҳам қўшилади.

Ушбу кодекснинг 237-моддасига кўра, ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди, корхонанинг бутунлай тугатилиш ҳоллари бундан мустасно, бундай ҳолларда меҳнат шартномаси уларни албатта ишга жойлаштириш шарти билан бекор қилинади.

Мазкур аёлларни ишга жойлаштиришни маҳаллий меҳнат органи уларни ишга жойлаштириш даврида қонунчиликда белгиланган тегишли ижтимоий тўловлар билан таъминлаган ҳолда амалга оширади.

Юқоридаги кодекс нормалари асосида қизингиз фарзанди 3 ёшга тўлгунига қадар иш ҳақи сақланмаган ҳолда бола парваришлаш таътили олиши мумкин.

Бунда қизингиз иш берувчига “боласи уч ёшга тўлгунига қадар иш ҳақи сақланмаган ҳолда бола парваришлаш таътили олиш тўғрисида”ги ариза билан мурожаат қилиши лозим.

Бола парваришлаш таътили даврида қизингизнинг иш жойи сақланади ва у билан тузилган меҳнат шартномаси иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилинмайди.

ҚЎШНИМ УЙИМИЗНИНГ ОРҚАСИГА ОҒИЛХОНА ҚУРДИРГАНИ ТЎҒРИМИ?

— 8 йилдирки қўшним билан келиша олмаяпман. Қўшним яшайдиган уйимизнинг орқасига оғилхона қурдирган. Бу менга ноқулайлик туғдиряпти. Тинч яшашимга бермаяпти, аниқроғи, моллар шовқин қилади. Соғлигим яхшимас, қариб қолганман. Ваҳоланки, қўшним оғилхонани уйининг бошқа томонига қурдирса бўлади. Бунга жойи ҳам етарли, лекин менинг шикоятимни жиддий қабул қилмаяпти. Биз томонда ҳеч ким оғилхонани қўшнини уйи орасидан қурмаган, қурмайди ҳам. Муроса қилишни истамаётган қўшнимнинг ўз билганидан қолмасликка ҳаққи борми? Мазкур ҳолат юзасидан қўшнимни судга берсам бўладими?
Исми сир тутилди

Анвар ЁРИЕВ, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

— Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга кўра, шаҳарсозлик фаолиятига доир асосий талаблар билан бир қаторда муҳитни муҳофаза қилиш, экологик хавфсизлик талабларига, ёнғинга қарши ҳамда санитария қоидаларига, нормаларига ва гигиена нормативларига риоя этиш ҳисобланади.

Мазкур қоида шаҳарсозлик фаолиятини амалга ошириш чоғида юридик ва жисмоний шахслар учун мажбурий ҳисобланади.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 22 сентябрдаги 748-сон қарори билан Ҳайвонларни идентификация қилиш, уларни ҳисобга олиш, ҳисобдан чиқариш ва сақлаш тартиби тўғрисидаги низом тасдиқланган. Мазкур Низомнинг 38-бандига асосан ҳайвонлар ветеринария, ветеринария-санитария қоидалари ва нормалари талабларига мувофиқ шароитлардаги жойларда (биноларда) сақланиши белгиланган.

Мурожаатингизда қўшнингиз томонидан сизга тегишли уйнинг орқа қисмида мол боқаётганлиги, бунинг натижасида келиб чиқаётган шовқин оқибатида ноқулайлик вужудга келаётганлигини кўрсатгансиз.

Фуқаролик кодексининг 13-моддасига асосан фуқаролик ҳуқуқларини шахснинг ўзи ҳимоя қилишига йўл қўйилади. Фуқаролик ҳуқуқларини шахснинг ўзи ҳимоя қилиш усуллари ҳуқуқни бузишга мутаносиб бўлиши ҳамда ҳуқуқ бузилишининг олдини олиш учун зарур ҳаракатлар доирасидан чиқиб кетмаслиги керак.

Ушбу Кодексда уй ҳайвони томонидан етказилган зарар учун унинг мулкдори ёки бу ҳайвонга эгалик қилувчи ва ундан фойдаланувчи шахс умумий асосларда жавобгар бўлиши мустаҳкамланган.

Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқ ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқларини, эркинликларини ва қонуний манфаатларини суд орқали ҳимоя қилиш кафолатланади.

Ҳар қандай манфаатдор шахс бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқи ёхуд қонун билан қўриқланадиган манфаатини ҳимоя қилиш учун фуқаролик суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликда белгиланган тартибда фуқаролик ишлари бўйича судга (судга) мурожаат қилишга ҳақли.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 159-моддаси билан турар жойларни сақлаш ва улардан фойдаланиш, умум фойдаланадиган жойларни санитария ҳолатида сақлаш қоидаларини бузиш, уй-жой фондидан техник фойдаланиш қоидалари ва нормаларини бузиш, кўп квартирали уйлардаги турар жойларда чорва молларни, худди шунингдек одамларнинг саломатлигига хавф солувчи ҳайвонларни боқиш фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача, мансабдор шахсларга эса — ўн бараваридан ўн беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Кўрсатиб ўтилганлардан келиб чиқиб, сиз ҳуқуқ ва манфаатларингиз бузилган деб ҳисобласангиз уларни тиклаш масаласида асослантирилган даъво аризаси билан тегишли фуқаролик ишлари бўйича судга ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга мурожаат қилишингиз мумкин.

ФАРЗАНДИМ 18 ЁШГА ТЎЛМАГУНИЧА УЙИМНИ СОТОЛМАЙМАНМИ?

— Фарзандларим бор. Эрим ҳаётлигида кредитга уй олиб, тўлов қилгандик, лекин қолганини тўлашга қийналяпман. Номимда икки хонали уйим бор. Шу уйни сотиб, кредит тўловини тўлайман десам, ҳокимиятдагилар кичик фарзандим 18 ёшга тўлмагунича сотишга ҳуқуқим йўқлигини айтишди. Шу тўғрими?
Исми сир тутилди

Саволга Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси Баҳодир Саидмуратов жавоб берди:

— Ҳурматли фуқаро, саволга аниқ жавоб бериш учун сиз сотмоқчи бўлаётган уйнинг ҳуқуқий мақомига, қандай асосда қўлга киритилганлигига аниқлик киритиш лозим бўлади.

Агарда ушбу уй марҳум эрингиз билан биргаликдаги қонуний никоҳда бўлган даврда сотиб олинган бўлса, уйга эгалик ҳуқуқи сизнинг номингизга расмийлаштирилганлигидан қатъий эр-хотиннинг биргаликдаги умумий мулки ҳисобланади. Ушбу ҳолатда эрингизнинг ҳам қайд этилган хонадондан умумий мулк ҳуқуқи бўлганлиги учун вояга етмаган болаларингиз ушбу унга тегишли улушга нисбатан меросхўр ҳисобланади.

Зеро, Фуқаролик кодексининг 1135-моддасига мувофиқ, мерос қолдирувчининг болалари (шу жумладан фарзандликка олинган болалари), эри (хотини) ва ота-онаси (фарзандликка олувчилар) тенг улушларда қонун бўйича биринчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар.

Агарда, хонадон эрингиз билан биргаликдаги никоҳ давридан аввал олинган ёки никоҳ даврида бепул битимлар (мерос, ҳадя каби) оқибатида қўлга киритилган бўлса, бундай ҳолатда эрингизнинг ушбу хонадонга нисбатан мулк ҳуқуқи мавжуд бўлмайди ва ушбу хонадон унинг вафотидан кейин очилган мерос таркибига кирмайди ҳамда хонадонни сотишда васийлик ва ҳомийлик органининг розилиги талаб қилинмайди.

Дейлик, ушбу хонадонда эрингизнинг улуши мавжуд бўлса, бундай ҳолатда вояга етмаган болаларнинг улуши бўлганлиги туфайли, уни сотишга фақат улуш қийматига тенг бўлган миқдорда пул маблағларини банк депозит ҳисоб рақамига қўйган ҳолда рухсат берилиши мумкин.

Бу ҳолат қонунчиликда тўғридан-тўғри назарда тутилмаган бўлса-да, Оила кодекси 75-моддасининг 1-қисмига кўра, ота-оналик ҳуқуқи болалар манфаатларига зид тарзда амалга оширилиши мумкин эмас. Болалар манфаатларини таъминлаш ота-она ғамхўрлигининг асосини ташкил қилиши лозим.

“АВТОМАШИНА ОЛИБ БЕРАМАН” ДЕБ ОЛИНГАН ПУЛЛАРНИ ҚАЙТАРИШ УЧУН ҚАЙСИ СУДГА МУРОЖААТ ҚИЛИШ КЕРАК?

— Қўшним “3 ойда автомашина олиб бераман”, деб пул олганига 7 ой бўлди. Бугунги кунда пулларни қайтариб бермаяпти, бу масалада қайси судга мурожаат қилсам бўлади?
Исми сир тутилди

ПУЛЛАР АВТОСАЛОНГА ТЎЛАНГАНМИ ЁКИ..?

Мусо ЮСУПОВ, Тошкент шаҳар судининг жиноят ишлари бўйича судьяси:

— Дастлаб қўшнингиз сизга ростдан ҳам автомашина олиб бермоқчи бўлган ёки бўлмаганлигини аниқлаш лозим. Бунинг учун автомашина учун пулларни автосалонга тўлаган ёки тўламаганлиги, автомашина олиш учун бирор ҳаракат қилган ёки қилмаганлигини билишингиз керак.

Сизда қўшнингиз олган пулларни нима мақсадда олганлигини аниқлаш имкони бўлмаса ёки қўшнингиз пулларни олгандан сўнг автомашина олиб бериш учун ҳаракат қилмаган ҳамда пулларни бошқа мақсадларда сарфлаганлигини аниқласангиз бу ҳақда тўғридан тўғри воқеа содир бўлган жойдаги ҳуқуқни муҳофаза қилувчи (прокуратура, ички ишлар ва бошқа) идораларга ариза билан мурожаат қилишингиз лозим.

Чунки, жиноят ишлари бўйича судлар айлов хулосаси билан суд иш юритувига келган жиноят ишларини кўриб чиқиб, ҳуқуқий баҳо беради.
Судлар тўғридан тўғри жиноят иши қўзғатиш ваколатига эга эмас. Яъни, тегишли органлар томонидан текширилиб, жиноят иши қўзғатилган ва айб эълон қилинган тақдирда жиноят иши айблилик масаласини ҳал қилиш учун судларга юборилади. Шундан сўнг, тергов органи томонидан тергов қилинган жиноят ишлари суд томонидан мазмунан кўриб чиқилиб, шахснинг айблилиги масаласи муҳокама қилинади.

Жиноят-процессуал кодексининг 23-моддасига кўра, гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчининг жиноят содир этишда айбдорлиги қонунда назарда тутилган тартибда исботлангунга ва қонуний кучга кирган суд ҳукми билан аниқлангунга қадар айбсиз ҳисобланади.

Яъни, қонунчилик билан шахснинг айблилиги тўғрисидаги масала битта орган томонидан ҳал қилинмаслиги, шахсга нисбатан жиноят иши қўзғатилган ҳолда айблилик ва жазо масаласи тергов органидан мустақил давлат идораси, суд томонидан ҳал этилиши белгиланган.
Агарда қўшнингиз сизни алдамаган, лекин келишув шартларини вақтида бажармаётган бўлса, бундай вазиятда сиз тўғридан тўғри фуқаролик ишлари бўйича судларга даъво ариза билан мурожаат қилишингиз мумкин.

Фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан низо кўриб чиқилаётган вақтда, шахсларнинг хатти-ҳаракатларида жиноят аломатларини аниқласа, қонунчиликда фуқаролик ишлари бўйича судларга жиноят ишини қўзғатиш тўғрисидаги масалани ҳал этиш учун бу ҳақда прокурорга тегишли материалларни илова қилган ҳолда хабар қилиши белгиланган.

ФУҚАРОЛИК ИШЛАРИ БЎЙИЧА ТУМАНЛАРАРО СУДИГА МУРОЖААТ ҚИЛИШИНГИЗ МУМКИН, ҚАЧОНКИ…

Ғайрат ЭРГАШЕВ, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:

— Фуқаролик кодексининг 1023-моддасига мувофиқ, қонунчиликда ёки битимда белгиланган асосларсиз бошқа шахс (жабрланувчи)нинг ҳисобидан мол-мулкни эгаллаб олган ёки тежаб қолган шахс (қўлга киритувчи) асоссиз эгаллаб олинган ёки тежаб қолинган молмулкни (асоссиз орттирилган бойликни) жабрланувчига қайтариб бериши шарт, ушбу Кодекснинг 1030-моддасида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.

Ушбу модданинг биринчи қисмида белгиланган мажбурият, шунингдек мол-мулкни эгаллаб олиш ёки тежаб қолиш асоси кейинчалик бекор бўлганда ҳам юзага келади. Ушбу бобнинг қоидалари асоссиз бойлик орттириш қўлга киритувчининг, жабрланувчининг ўзининг, учинчи шахсларнинг хулқ-атвори натижаси бўлганлигидан ёки уларнинг иродасидан ташқари содир бўлганлигидан қатъи назар қўлланилади.

Ушбу Кодексининг 1024-моддасига кўра, агар қонунчиликда бошқача тартиб белгиланмаган бўлса ва тегишли муносабатларнинг моҳиятидан келиб чиқмаса, ушбу бобнинг қоидалари, шунингдек:

– ҳақиқий бўлмаган битим бўйича бажарилган нарсани қайтариш тўғрисидаги;
– мулкдор томонидан мол-мулкни бировнинг қонунга хилоф тарздаги эгалигидан талаб қилиб олиш тўғрисидаги;

– мажбуриятидаги бир тарафнинг бошқа тарафга ана шу мажбуриятлар муносабати билан қайтариш тўғрисидаги;

– зарарни, шу жумладан бойлик орттирган шахснинг инсофсизлик билан қилган хатти-ҳаракатлари туфайли етказилган зарарни қоплаш тўғрисидаги талабларга нисбатан қўлланилиши лозим.

Агар қўшнингиз сиздан олган пулларни олганлигини тан олса ёки пул олганлигини тасдиқловчи далиллар мавжуд бўлган ҳолда белгиланган муддат ичида сизга автомашина олиб бермаган бўлса, автомашина олиб беришдан ҳамда олган пулларни қайтаришдан бош тортаётган бўлса, ушбу пуллар қўшнингиз томонидан асоссиз орттирилган ҳисобланади.

Сиз қўшнингиз яшаш манзили бўйича фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судига қўшнингиздан асоссиз равишда орттирилган пулларни ундириш тўғрисида даъво аризаси билан мурожаат қилишингиз мумкин.