Матбуот хизмати – 58 sahifasi – Тошкент шаҳар суди

АДОЛАТНИНГ ОЙДИН ЙЎЛИ

Ҳаётда инсон ҳар қандай қийинчиликка чидаши мумкин. Аммо адолатсизликка тоқат қилолмайди. Адолатсизлик, ноҳақлик токи барҳам топмагунча киши ҳузур-ҳаловат нима эканини билмайди. Бундай вазиятга тушган инсоннинг кўзи кулса ҳам ўзи кулмайди.

Тошкент шаҳрида яшовчи Азмиддин Бузуруков ва Дилноза Раҳмонова ҳам (исм-шарифлар ўзгартирилган) биргина туҳмат ва бўҳтон туфайли юзага келган адолатсизликдан қарийб 10 йил азият чекишди.

Албатта, табиий ва ҳақли савол туғилади: хўш, уларнинг бошига қандай ташвиш тушган эди?

Жиноят ишлари бўйича Чилонзор тумани судининг 2011 йил 24 февралдаги ҳукмида қайд этилишича, А. Бузуруков ва Д. Раҳмонова фирибгарлик йўли билан фуқаро Рустам Манноповнинг ишончига кириб, унга Тошкент шаҳрининг марказ жойларидан қурилиш учун ер майдонларини олиб беришни ваъда қилишган.

Аниқроғи, улар Р. Манноповни ишонтириш учун Чилонзор тумани, Муқимий кўчаси, 21-уй ёнидан 0,018 гектар, Чўпонота кўчаси, Чилонзор-9 мавзесидан 3 сотих, Шайхонтоҳур тумани, Марказ-13 мавзеси, 5-уй ёнидан 6 сотих, Юнусобод туманидаги собиқ 15-сонли шифохона яқинидан 4 сотих, Миробод тумани, Фарғона йўли кўчасидан 5 сотих ер майдонларини кўрсатишган. Бу ҳудудларда савдо ва маиший хизмат кўрсатиш мажмуаси қуриши мумкинлигини, моддий манфаатдорлик эвазига ушбу ер майдонларини унинг номига расмийлаштириб беришни айтишган.

Шу боис улар 2007 йил 25 ноябрдан 2008 йил июль ойига қадар ундан 285 минг АҚШ доллари миқдордаги маблағни Тошкент шаҳрининг турли жойларида олиб, ўз эҳтиёжларига ишлатиб юборишган.

Бундан ташқари А. Бузуруков ва Д. Раҳмонова Тошкент шаҳар ҳокимининг Р. Манноповнинг қайнонаси Д. Собировага Шайхонтоҳур тумани, Марказ-13 мавзеси, 5-уй ёнидан 6 сотих ҳамда Р. Манноповнинг онаси Г. Манноповага Чилонзор тумани, Муқимий кўчаси, 21-уй ёнидан савдо ва маиший хизмат кўрсатиш мажмуаси қуриш учун 0,018 гектар ер майдони ажратилгани ҳақидаги қарорларини қалбакилаштирган. Шу муносабат билан уларга нисбатан жиноят иши қўзғатилган.

Суднинг ҳукмига биноан А. Бузуруков ва Д. Раҳмонова Жиноят кодексининг 168-моддаси 3-қисми «а» банди, 228-моддаси 2-қисми «б» банди ва 3-қисми билан айбдор деб топилган.

Оқибатда А. Бузуруков Жиноят кодексининг 59-моддаси тартибида 9 йил муддатга озодликдан маҳрум этилган.

Д. Раҳмонова эса Олий Мажлис Сенатининг 2010 йил 28 августдаги «Ўзбекистон Республикаси Мустақиллиги эълон қилинганлигининг ўн тўққиз йиллиги муносабати билан амнистия тўғрисида»ги қарори ҳамда Жиноят процессуал кодекснинг 421 ва 463-моддаси 3-қисми 1-бандига асосан жазодан озод қилинган.

Шунингдек, суд ҳукмида Р. Маннопов фойдасига судланувчилардан солидар тартибда 285 минг АҚШ доллари ундириш белгиланган.

Шундан сўнг А. Бузуруков ва Д. Раҳмонова жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар судига кассация шикояти билан мурожаат қилишган.

Натижада суднинг 2011 йил 29 апрелдаги ажрими билан ҳукм ўзгартирилган.

Яъни уларнинг айбидан Жиноят кодексининг 228-моддаси 3-қисми чиқарилиб, А. Бузуруковга Жиноят кодексининг 168-моддаси 3-қисми «а» банди ва 228-моддаси 2-қисми «б» бандига асосан кодекснинг 59-моддаси тартибида энг кам ойлик иш ҳақининг 350 баравари миқдорида 9 миллион 814 минг сўм жарима жазоси тайинланган.

Қолаверса, ҳукмнинг қарор қисмидан судланувчилардан Р. Маннопов фойдасига 285 минг АҚШ доллари ундириш қисми чиқарилган. Лекин бу ҳолат ҳам А. Бузуруков ва Д. Раҳмоновани қониқтирмаган.

Буни қарангки, орадан йиллар ўтиб, Президентимиз ташаббуси билан мамлакатимиз суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар А. Бузуруков ва Д. Раҳмонованинг кўнглида адолатни қарор топтиришга ишонч уйғонди. Уларнинг мурожаатига биноан Тошкент шаҳар прокурори томонидан Олий судга протест киритилди.

Шу билан бирга ҳимоячи А. Ким ҳам суд ҳукмига нисбатан апелляция шикоятини берди. Пировардида Олий суд жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъатининг 2020 йил 12 октябрдаги ажрими билан жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар суди кассация инстанциясининг 2011 йил 29 апрелдаги А. Бузуруков ва Д. Раҳмоновага нисбатан чиқарилган ажрими бекор қилиниб, жиноят иши янгидан кассация инстанциясида кўриш учун юборилди.

Бироқ 2021 йил 12 январда қабул қилинган «Жиноят ишлари бўйича суд қарорларини қайта кўриш институти такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонун ҳамда Олий суд Пленумининг 2021 йил 15 январдаги қарори 2-бандига мувофиқ, жиноят иши апелляция тартибида кўриб чиқилди.

Дарҳақиқат, апелляция суди мажлисида Азмиддин Бузруков ва Дилноза Раҳмонова ноҳақ жавобгарликка тортилгани аён бўлди.

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, Олий суд Пленумининг суд ҳукми чиқарилган вақтда амалда бўлган — 1997 йил 2 майдаги «Суд ҳукми тўғрисида»ги қарорида судланувчи томонидан терговда ёки судда айбини бўйнига олиш ҳолати иш бўйича тўпланган ҳамда судда текширилган бошқа далиллар билан холисона тасдиқлангандагина айблов ҳукми чиқаришга асос бўла олади. Бундан ташқари бу талаб айблов ҳукми тахминларга асосланган бўлиши мумкин эмаслиги ва судланувчининг айбдорлиги суд муҳокамаси жараёнида исботланган тақдирдагина чиқарилиши лозимлиги ҳақидаги Жиноят-процессуал кодекснинг 463-моддаси мазмунидан келиб чиқиши, ишда тўпланган далилларнинг етарли эмаслиги, далиллар қонунга зид равишда олингани сабабли улар далил сифатида танилмаганлиги ёки қўйилган айбловда судланувчининг айбдорлиги тўғрисидаги шубҳани бартараф қилишнинг имкони йўқлиги ҳақидаги суднинг асослантирилган хулосаси оқлов ҳукми чиқариш учун асос бўлиши ҳақида тушунтириш берилган.

Шунингдек, Жиноят-процессуал кодекснинг 497-25-моддасида биринчи инстанция суди томонидан суд терговининг тўлиқ эмаслигига ёки бир ёқламалигига ёхуд процессуал бузилишлар йўл қўйилган бўлса, апелляция инстанцияси суди тўлиқ ёки қисман суд терговини ўтказиш йўли билан бўшлиқларнинг ўрнини тўлдириш, процессуал бузилишларни бартараф этиш чораларини кўриши белгиланган.

Аммо тергов жараёни ва аввалги суд инстанцияларида мазкур қонуний талабларга риоя қилинмаган.

Хусусан, дастлабки тергов органи ва биринчи инстанция суди А. Бузуруков ва Д. Раҳмоновани фақатгина жабрланувчи Р. Маннопов, гувоҳ М. Маннопов ва Р. Абзалованинг кўрсатмаларига асосан айблаган.

Судланувчиларнинг айбини тасдиқловчи ишончга сазовор бўлган далилларни аниқламаган.

Энг муҳими, жиноят ишини апелляция инстанциясида кўриш жараёнида бир қатор номақбул далиллар ва қарама-қаршиликлар ҳам ойдинлашди.

Шулардан бири биринчи инстанция суди жараёнида жабрланувчи Р. Маннаповнинг ҳимоячиси томонидан тақдим этилган, судланувчи А. Бузуруков, жабрланувчи Р. Маннапов ва гувоҳ Р. Абзаловалар ўртасида бўлиб ўтган суҳбат ёзилган «CD» дискидир. А. Бузуруков ушбу аудиоёзув монтаж қилинганлигини таъкидлайди. Шу боис унинг илтимосига биноан, апелляция ҳайъатининг 2021 йил 14 январдаги ажрими билан судга оид фоноскопик экспертиза тайинланди. Адлия вазирлиги ҳузуридаги Ҳадича Сулаймонова номидаги Республика суд экспертизаси марказининг 2021 йил 10 февралдаги 29/16(686)18.1Z/1602-сонли суд-фонография экспертизаси хулосасига кўра, компакт дисклардаги ёзув муттасиллигининг қисқа вақтга бузилгани ва видеофонограммада электроакустик монтаж белгилари мавжудлиги аниқланган. Бинобарин, апелляция инстанцияси судлов ҳайъати Олий суд Пленумининг 2004 йил 24 сентябрдаги «Далиллар мақбуллигига оид жиноят-процессуал қонуни нормаларини қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида»ги 12-сонли қарори тушунтиришларига амал қилган ҳолда ҳамда экспертиза хулосасига мувофиқ тақдим қилинган «CD» дисклар ва ундаги аудиоёзувларни номақбул далил деб топди.

Яна бир ҳолат. Жабрланувчи Р. Маннопов, гувоҳ М. Маннопов ва Р. Абзалова ўз кўрсатмасида 2008 йил май ойи бошларида 75 минг АҚШ долларини Д. Раҳмонова яшаб келган Чилонзор тумани, «Ц» мавзесида жойлашган уйига олиб бориб берганини билдирса-да, суд жараёнида буни исботловчи ишончга сазовор далил аниқланмаган. Ваҳоланки, Д. Раҳмонова қайнонаси билан муносабатлари ёмонлашгани сабабли 2007 йил ёз ойидан буён тилга олинган манзилда эмас, балки бошқа жойда ижарада турган.

Қолаверса, жабрланувчи ва гувоҳлар 285 минг АҚШ долларини Рустам Манноповнинг хитойлик тадбиркор таниши таклифига биноан Тошкент шаҳрида ишлаб чиқариш цехини қуриш мақсадида ер участкаси олиш учун Д. Раҳмонова орқали А. Бузуруковга берганини баён қилди. Лекин ишлаб чиқариш цехини аҳолидан узоқроқ жойда қуриш ҳамда бунинг учун бир неча ўнлаб сотихдан иборат ер майдони талаб қилинса-да, Р. Маннопов, М. Маннопов ва Р. Абзалованинг судланувчи А. Бузуруков уларга Чилонзор, Шайхонтоҳур ва Миробод туманлари ҳудудидан 3, 4, ёки 5, 6 сотихли ер участкаларини кўрсатгани ҳолати уларнинг билдирган важларига нисбатан шубҳа уйғотади.

Шунингдек, жабрланувчи томонидан ишлаб чиқариш цехи қуришга оид бизнес-режани амалга оширишда айнан қанча миқдорда пул маблағ берилганини тасдиқловчи рад этиб бўлмайдиган далиллар тақдим этилмади.

Жабрланувчи ва гувоҳлар А. Бузуруков билан доимий равишда уяли телефон орқали мулоқотда бўлганини билдирса-да, жиноят ишида мавжуд уяли алоқа компаниялари томонидан тақдим этилган кирувчи ва чиқувчи қўнғироқлар ҳақидаги маълумотлар Р. Маннопов ва А. Бузуруковнинг телефон рақамлари орқали бирон маротаба ҳам боғланиш бўлмаганини тасдиқлайди.

Гувоҳ Р. Абзалованинг яна бир ёлғон кўрсатмаси шундан иборатки, у 2007 йил 25 ноябрь куни «Фотон» заводи олдига Р. Маннопов билан бирга бориб, А. Бузуруковга олдиндан келишилган 30 минг АҚШ долларини берганини айтган. Ваҳоланки, ўша куни А. Бузуруков Малайзия давлатида сайёҳ сифатида сафарда бўлган. Судланувчи буни тасдиқловчи ҳужжатларни ҳам тақдим қилган.

Энг эътиборлиси, жабрланувчи ва гувоҳлар оз эмас, нақ 285 минг АҚШ долларни берса-ю, лекин бирор марта ҳам А. Бузруковдан пул олгани тўғрисида тилхат ёздириб олмагани ёки чипта талаб қилмагани шубҳали эмасми?

Шу ва яна бир қатор асосларга таянган апелляция судлов ҳайъати Тошкент шаҳар жиноят ишлари бўйича Чилонзор тумани судининг 2011 йил 24 февралдаги ҳукмини бекор қилиб, Азмиддин Бузуруков ва Дилноза Раҳмоновани айбсиз деб топиб, оқлади. Уларга ўзларига етказилган мулкий, маънавий ва бошқа зиённи қоплаш масаласида даъво тартибида судга мурожаат қилиш ҳуқуқи тушунтирилди.

Шу тариқа роппа-роса 10 йилдан сўнг адолат қарор топди. Бу адолат ҳамиша барҳақ эканининг исботи бўлиши билан бирга мамлакатимиз суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган туб ислоҳотларнинг амалий намунаси ҳамдир.

Муҳтарама ТУРҒУНОВА,

Тошкент шаҳар судининг жиноят ишлари бўйича судьяси

КРЕДИТ ОЛГАН ФУҚАРО ВАФОТ ЭТСА, ҚАРЗНИ КИМ ТЎЛАЙДИ?

— Кредит олган аёл вафот этди. Кафил суғурта қилинган. Кредит қарзини энди ким тўлайди?
Исми сир тутилди

Азиз РАХМОНОВ, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди судьяси:

— Фуқаролик кодексининг 744-моддасига биноан, кредит шартномаси бўйича бир тараф – банк ёки бошқа кредит ташкилоти (кредитор) иккинчи тарафга (қарз олувчига) шартномада назарда тутилган миқдорда ва шартлар асосида пул маблағлари (кредит) бериш, қарз олувчи эса олинган пул суммасини қайтариш ва унинг учун фоизлар тўлаш мажбуриятини олади.

Шу ўринда савол туғилади, банк томонидан кредит олувчига ажратилган кредит маблағи ва унга ҳисобланадиган фоизлар қарздор томонидан тарафлар ўртасида имзоланган кредит шартномасига мувофиқ, ўз вақтида ёки тўлиқ қайтарилмаган, шунингдек кредит олувчи вафот этган тақдирда кредитни ким тўлайди?
Тижорат банклари томонидан аҳолига ажратилган кредит ва унга ҳисобланадиган фоизларнинг таъминоти сифатида гаров, кафиллик, кредитни суғурталаш ва бошқа шу каби шартномавий муносабатлар амалга оширилади.

Фуқаролик кодексининг 914-моддасига биноан, суғурта фуқаро ёки юридик шахс (суғурта қилдирувчи) суғурта ташкилоти (суғурталовчи) билан тузадиган мулкий ёки шахсий суғурта шартномалари асосида амалга оширилади.

Кредит ва унга ҳисобланадиган фоизларни қайтариш суғурта қилинган ҳолларда қарздор томонидан кредит шартномасига мувофиқ кредит ва унга ҳисобланган фоизлар қайтарилмаган, шунингдек кредит шартномаси қарздор томонидан лозим даражада бажарилмаганда, агар ушбу ҳолат суғурта ташкилоти томонидан суғурта ҳодисаси сифатида баҳоланган тақдирда, кредит ва унга ҳисобланган фоизлар тегишли суғурта ташкилоти томонидан тўлаб берилади.

Айнан қандай ҳолатлар суғурта ҳодисаси сифатида баҳоланиши, бевосита суғурта шартномасида кўрсатилади ёки юз берган ҳодиса ўрганиш жараёнида аниқланади.
Агар кредит шартномаси бўйича кредит олувчи (қарздор) вафот этган бўлиб, ажратилган кредит ва унга ҳисобланган фоизлар қайтарилмаганлиги суғурта ҳодисаси сифатида баҳоланган ёки ушбу ҳолат бевосита суғурта шартномасида назарда тутилган ҳолларда кредит қарздорлиги тегишли суғурта ташкилоти томонидан тўлаб берилиши лозим.

“ТЎЛОВГА ҚОБИЛИЯТСИЗЛИК ТЎҒРИСИДА”ГИ ҚОНУН КУЧГА КИРДИ

Сўнгги йилларда юртимизда тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш бўйича қонунчиликни соддалаштириш мақсадида соҳага оид қатор норматив ҳужжатлар танқидий қайта кўриб чиқилди. Бу жараёнда эскирган, замон талабига жавоб бермайдиган бюрократик тўсиқ ва ғовлар бекор қилинди.

Натижада мамлакатимизда ишбилармонлик муҳити яхшиланди, тадбиркорлик субъектлари ва хусусий инвесторлар учун кенг имкониятлар яратилди. Бундай ижобий ўзгаришлар нуфузли халқаро ташкилотлар томонидан ҳам кенг эътироф этилмоқда.

Жорий йилнинг 12 апрель куни қабул қилинган “Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида”ги қонун соҳадаги изчил ислоҳотларнинг мантиқий давоми бўлди. Қонун Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 20 ноябрдаги қарори билан тасдиқланган тегишли “Йўл харитаси”, Ҳаракатлар стратегиясининг “Илм, маърифат ва рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йили”да амалга оширишга оид Давлат дастури ижроси доирасида ишлаб чиқилган.

Қонунни қабул қилишнинг бугунги кундаги зарурияти шундаки, иқтисодий ночор корхоналар ва тадбиркорлик субъектларини молиявий инқироз ҳолатидан олиб чиқиш, улар фаолиятини қайта тиклаш ҳамда соғломлаштириш масалаларида амалдаги қонунчилик нормалари ва жорий тартиблар етарлича самара бермаётганди.

Ўз навбатида, мазкур амалиёт натижалари Жаҳон банкининг “Бизнес юритиш” бўйича рейтингида мамлакатимизнинг муносиб ўрин эгаллашига бир қатор омиллар сабаб ўз салбий таъсирини кўрсатмоқда эди.

Жумладан, амалдаги “Банкротлик тўғрисида”ги қонуннинг “банкротлик” атамаси билан номланиши иқтисодий ночор корхоналарни банкрот деб топиш ва уларни тугатиш билан боғлиқ тушунчани англатарди.

Банкротликнинг соғломлаштириш таомиллари, хусусан, суд санацияси ва ташқи бошқарув таомиллари қўлланишини рағбатлантирувчи самарали нормалар мавжуд эмасди.

Шунингдек, кредиторларнинг қарзлари қопланиш даражаси пастлиги ва банкротлик жараёнлари муддати узоқ давом этиши оқибатида кўп харажат сарф бўлиши ҳамда қарздор тузган битимларни бажаришдан бош тортиш ҳамда уни ҳақиқий эмас деб топиш бўйича аниқ нормалар йўқ эди.

Бундан ташқари, амалиётда мол-мулки етмасдан қопланмай қолган қарз маблағларини қарздорнинг мансабдор шахсларидан субсидиар ёки солидар тартибда ундириш тартиблари белгиланмаганди. Суд бошқарувчиларининг ҳақ-ҳуқуқлари, мажбуриятлари аниқ белгиланган бўлса ҳам, уларнинг ваколатлари етарли даражада эмасди. Уларга иш ҳақи ва мукофот пулларини бериш кафолатланмаганди.

Шу маънода, “Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида”ги қонун “Банкротлик тўғрисида”ги қонун негизида ишлаб чиқилди. Мазкур қонун билан вақтинча тўловга ва доимий тўловга қобилиятсизлик муддатлари аниқ кўрсатилди.

Тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги иш суд томонидан кўриб чиқилади.

Тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги иш қарздор ва кредитор судга мурожаат этиш ҳуқуқига эга бўлган шахснинг (органнинг) аризаси асосида қарздор юридик шахс давлат рўйхатидан ўтган жойдаги, шунингдек, қарздор жисмоний шахс ва (ёки) якка тартибдаги тадбиркорнинг яшаш жойидаги суд томонидан кўриб чиқилади.

Қарздорнинг тўловга қобилиятсизлиги тўғрисидаги ишлар Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодексида назарда тутилган қоидалар бўйича суд томонидан кўриб чиқилади.

Шунингдек, қарздор пул мажбуриятларини бажармаганлиги муносабати билан унга нисбатан тўловга қобилиятсизлик тўғрисида иш қўзғатиш ҳақидаги ариза билан судга мурожаат этиш ҳуқуқига қарздорнинг ўзи ва кредитор эга.

Тўловга қобилиятсизлик аломатлари аниқланган тақдирда давлат солиқ хизмати, давлат статистика органлари ваколатли давлат органига устав фондида (устав капиталида) давлат улуши бўлган корхоналар ҳақидаги маълумотларни тақдим этиши шарт.

Тўловга қобилиятсизлик тартиб-таомиллари қўлланилаётганда барча кредиторларнинг манфаатларини кредиторлар йиғилиши ёки кредиторлар қўмитаси ҳимоя қилади.

Суд қарздорга нисбатан тўловга қобилиятсизлик тўғрисида иш қўзғатиш ҳақидаги аризани иш юритишга қабул қилиб олган кундан эътиборан кредиторлар қарздорга ўз талабларини якка тартибда қаноатлантириш мақсадида мурожаат қилишга ҳақли эмас.

Қонун билан суд бошқарувчиларининг ҳуқуқий мақоми аниқ белгилаб берилди. Унга кўра, олий маълумотга ҳамда камида икки йиллик иш стажига эга бўлган, шунингдек, ваколатли давлат органида аттестациядан ўтган шахслар суд бошқарувчилари этиб тайинланиши мумкин.

Фуқаролик ва иқтисодий суд ишларини юритишга ихтисослашуви бўйича лицензияга эга бўлган адвокатларга ҳам тўловга қобилиятсизлик таомилларини ўтказиш ҳуқуқи берилди.

Қонуннинг яна бир ўзига хос жиҳати: эндиликда ушбу қонун билан жисмоний шахсларни ҳам банкрот деб топиш мумкин. Илгари қонунчиликда бундай тартиб-таомиллар назарда тутилмаган.

Жисмоний шахсга нисбатан тўловга қобилиятсизлик тўғрисида иш қўзғатиш ҳақида судга ариза берган аризачи томонидан молиявий бошқарувчига ҳақ тўлаш учун суднинг депозит ҳисоб варағига меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг етти баравари миқдорида олдиндан пул маблағлари ўтказилади.

Тўловга қобилиятсизликнинг соддалаштирилган тартиби қўлланилганда, агар қарздор билан бошқача келишув белгиланган бўлмаса, суд бошқарувчисига ҳақ тўлаш харажатларининг ўрни қарздорга нисбатан тўловга қобилиятсизлик тўғрисида иш қўзғатиш ҳақида ариза берган аризачи томонидан қопланади.

Бунда суд бошқарувчисига ҳақ тўлаш учун суднинг депозит ҳисоб варағига меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг етти баравари миқдорида олдиндан тўлов амалга оширилади. Суд бошқарувчисига ҳақ ҳар бир якунланган иши учун тўланади.

Қарздорни давлат томонидан ёрдам кўрсатган ҳолда судгача санация қилиш 12 ойдан 24 ойгача муддатга жорий этилади. Давлат томонидан ёрдам кўрсатган ҳолда судгача санация қилиш тартиб-таомили унинг самарасизлиги аниқланганлиги муносабати билан бекор қилиниши мумкин.

Тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги иш суд мажлисида қарздорнинг тўловга қобилиятсизлиги тўғрисида иш қўзғатиш ҳақидаги ариза иш юритишга қабул қилинганлиги тўғрисида ажрим чиқарилган кундан эътиборан икки ойдан ортиқ бўлмаган муддатда кўриб чиқилиши керак.

Тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги ишни кўриш алоҳида ҳолларда бир ойдан ошмаган муддатга узайтирилиши мумкин.

Тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги иш бўйича суд ҳужжатлари дарҳол ижро этилиши лозим.

Қонунга қарздорни бошқарувчи шахсларнинг ғайриқонуний ҳаракатлари оқибатида кредиторларнинг талаблари тўлиқ қопланишини имконсиз қилиб қўйган шaxслар қaрздoрнинг қопланмай қолган мaжбуриятлaри бўйичa суд қарорига асосан субсидиар жaвoбгaр бўлиши қоидаси киритилди.

Улуш киритиш асосида қурилган уй-жойларни харид қилган мулкдорлар ҳуқуқлари ҳимоясини таъминлаш мақсадида қурувчиларни тўловга қобилиятсиз, деб топишнинг алоҳида тартиби ишлаб чиқилди.

Суднинг жисмоний шахс қарзини таркибий жиҳатдан ўзгартириш режасини тасдиқлаш тўғрисидаги ажрими ёки жисмоний шахсни банкрот деб топиш ва унинг мол-мулкини сотиш тартиб-таомилини бошлаш тўғрисидаги қарори чиқарилгунига қадар ундирувни гаровга қўйилган мол-мулкка қаратишга йўл қўйилмайди.

Жисмоний шахснинг мулкий ҳoлaти яxшилaнгaн тaқдирдa, крeдитoрлaр йиғилиши жисмоний шахснинг қaрзини таркибий жиҳатдан ўзгартириш рeжaсигa ўзгaртишлар киритиш тўғрисидaги илтимоснома билaн судгa мурoжaaт қилишгa ҳaқли.

Қонун билан суд бошқарувчисининг ҳуқуқлари кенгайтирилди.

Жумладан, Давлат хизматлари агентлиги орқали кўрсатиладиган хизматлардан олдиндан тўловларни амалга оширмасдан фойдаланиш, давлат органларидан қарздор фаолияти бўйича маълумотларни бепул олиш, мулки бўлмаган корхоналарни тугатишда суд бошқарувчисига ҳақ тўлаш каби янги тартиблар белгиланди.

Ушбу қонун кучга кириши билан 1994 йил 5 майдаги «Банкротлик тўғрисида»ги қонун ўз кучини йўқотди.

Хулоса қилиб айтганда, мазкур қонун Жаҳон банки ва Халқаро молия корпорациясининг “Бизнес юритиш” йиллик ҳисоботида Ўзбекистон рейтингини янада яхшилашга ҳамда хорижий инвесторларни жалб қилишда тадбиркорлик муҳити жозибадорлиги ошишига хизмат қилади.

Отабек МИРЗАЕВ,
Тошкент туманлараро иқтисодий суди судьяси

(“ADOLAT” газетаси, 2022 йил 29 апрель)

“АМАКИВАЧЧАМНИНГ УЛУШ СЎРАШИ ТЎҒРИМИ?”

— Бундан 25 йил олдин, амаким оиласи билан туман марказига кўчиб кетган. Катта ҳовли дадамга қолган. Ҳозирда амаким вафот этган. Ҳовли вафот этган отамнинг номида, у ерда онам билан бирга яшаймиз. Ҳовлининг ярмини опамга бўлиб берганмиз. Яқинда амакимнинг ўғли «ҳовлида отамнинг ҳақи бор, шуни менга ажратиб берасизлар», деди. Амакиваччамнинг ҳақ талашиши тўғрими?
Исми сир тутилди

Муқаддас ГУЛАМОВА, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди раиси:

— Фуқаролик кодексининг 164-моддасига асосан мулк ҳуқуқи шахснинг ўзига қарашли мол-мулкка ўз хоҳиши билан ва ўз манфаатларини кўзлаб эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш, шунингдек ўзининг мулк ҳуқуқини, ким томонидан бўлмасин, ҳар қандай бузишни бартараф этишни талаб қилиш ҳуқуқидан иборатдир. Мулк ҳуқуқи муддатсиздир.

Шу билан бирга уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи мулк ҳуқуқи асосида вужудга келади. Бошқа фуқароларнинг, жумладан мулкдорнинг оила аъзоларида уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи қонунда белгиланган ҳолатларда вужудга келиши мумкин.

Уй-жой кодекси 32-моддасига мувофиқ, уй, квартира мулкдорининг оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар, агар уларни кўчириб келган пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар. Улар мулкдор берган турар жойга ўзларининг вояга етмаган фарзандларини кўчириб киритишга ҳақлидирлар, оиланинг бошқа аъзоларини эса, уй, квартира мулкдорининг розилиги билангина кўчириб киритишлари мумкин. Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори билан оилавий муносабатларни тугатган тақдирда ҳам уларда турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи сақланиб қолади. Уй, квартиранинг мулкдори билан унинг собиқ оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар ўртасида турар жойдан фойдаланиш тартиби тарафлар келишуви билан белгиланади.

Турар жой мулкдорининг оила аъзолари деб у билан доимий бирга яшаётган хотини (эри) ва уларнинг фарзандлари тан олинади. Эр-хотиннинг ота-онаси, шунингдек мулкдор билан доимий бирга яшаётган оилали фарзандлари ва уларнинг эр-хотини, агар улар илгари бу ҳуқуққа эга бўлмаган бўлса, фақат ўзаро келишувга биноан мулкдорнинг оила аъзолари деб тан олиниши мумкин.

OLX.UZДАГИ ОЛҒИР 24 НАФАР ЭЪЛОН БЕРУВЧИНИ ҚАЙ ТАРЗДА 300 МИЛЛИОНГА “УХЛАТДИ”?

ҚАРМОҚ

Бекорчининг хаёлларига нималар келмайди, дейсиз. Айниқса, у текинхўрликни, одамларни лақиллатиб, борини ўзлаштиришни, уларнинг ҳисобига кун кўришни афзал билса.

Содиқ Диёров (исм-шарифлар ўзгартирилган) уззу-кун ётавериб зерикди, нима дир “янгилик” қилишни истади. Телефонини титкила ди, турли сайтларга кирди, бўлар-бўлмас видеоларни томоша қилди. Яна титкилади.

Olx.uz! Шу сайтга кўзи тушиши билан лабининг бир чети иршайди. Ҳатто эртадан бери чўзилиб ётган жойидан сакраб турди. Ўзича хиргойи қилиб, бир эшилиб ўйнади-ей. Ва шу ондаёқ хаёлига келган мақсад сари илк қадамини ташлади. Маҳсулотини сотмоқчи бўлиб, сайтда эълон қўйганлардан бирининг рақамини босди. Нариги томондан лаббай, деган жавоб олгач сўз бошлади:

– Яхшимисиз, тикув машиналарингизни сотмоқчи экансиз?

– Ҳа, худди шундай, турли русумдаги 15 та машинкам бор, пул зарур эди, ҳаммасини бирдан ол ганга арзон нархда сотаман, – деди Сирдарё вилоятининг Ширин шаҳрида истиқомат қилувчи Дилобар Ниёзова.

– Яқинда тикув цехи очгандим, агар уларни Тошкент шаҳрига олиб келсангиз, ўзим ҳаммасини сотиб олардим.

Таклиф сотувчига маъқул келди. Эртаси куниёқ товарларини машинага юклаб пойтахтга олиб келди.

– Синглим, минг бор узр, олдингизда хижолатдаман, сизниям овора қилдим… – уялган бўлди Содиқ. – Бир танишимда анчагина пулларим бор эди, сал муаммоси чиқиб қолибди, шунга…

Қўнжим пулга тўлиб қайтаман деган умидда бир вилоят наридан овораю сарсон бўлиб келган жувонгина ҳайрон эди. Қолаверса шунча манзилга шунча машиналарни яна қайтариб олиб кетиш харажатлари чаккимас.

– Агар рози бўлсангиз, бир ҳафтада пулларин гизни қилиб бераман, – унинг хаёлини бўлди олар ман. – Ишонмасангиз тилхат ҳам ёзиб бераман.

Аёл ноилож рози бўлди, 41,5 миллион сўмлик қийматдаги тикув машиналарини тилхатга алмашиб, Сирдарёга қайтди.

– Бунча содда бўлмаса-я, бу одамларимиз, – қўлига осонгина киритилган юкларни “Яндекс” хизмати кўмагида олиб қайтаркан мийиғида кулди у. – Шунча товарини битта тилхатга алмашиб кетди.

У ўзи да намоён бўлган “қобилият”идан мағрурланар, ҳадемай, мана буларни сотса қўлига тушадиган маблағлардан қувончи ичига сиғмасди.

– Давринг келди сур бегим, – деди ўзига ўзи машина суянчиғига бошини ташлаб ва яна дарҳол оlx.uzга шўнғиди.

ХАЙРИЯ НИҚОБИ ОСТИДА…

Яна бир эълонга кўзи тушиб, дарҳол қўнғироқ қилди. Ўзаро суҳбатдан сўнг, машинкалар ни тегиш ли жойда қолдирдию, иккинчи манзил – Юнусобод тумани Отчопар маҳалласи Бўзсув бўйи кўчасидаги хонадонлардан бирига йўл тортди.

– Бир одатим бор опажон, мол сўйиб, етимларга хайрия тариқасида тарқатиб тураман, – деди уни кутиб олган уй бекаси билан молхонага кетаётиб. – Бу қорамолингизни ҳам ўзим қиммат нархда сотиб оламан, фақат битта илтимос, пулини 10 кунда бераман. Савобимизга сиз ҳам шерик бўлинг, дуода қоласиз.

Таклифни рад этмоққа эндигина оғиз жуфтлаган аёл савоб сўзидан сўнг эриди-қолди. Қўлига тутқа зилган паспорт нусха ва тилхат эвазига 14 миллион сўмлик бир бош қорамолининг арқонини унга тутқазди…

Ишлари беш бўлаётганидан ҳаволанган Содиқ сайтдан чиқолмай қолди. Ўзибоп мижозлар ахтарар, улар билан савдолашар, телефонда уларнинг содда ликларига ишонгач, аниқ мақсадга ўтарди.

Бахтиёр Мўминов ҳам унга қандай чув тушга нини билмай қолди, рости. Унинг 6 миллион сўмга сотмоқчи бўлгани 2 та “Redmi note 9 t” телефон аппарати учун олдиндан 800 минг сўм, қолганини 4 ой давомида ҳар ойда 1 300 000 сўмдан бериб бориши ни айтиб, охири кўндирди. Юнусободлик Ҳусан Раҳимов-чи? Пулини бир ҳафта ичида олишига ишониб, ойлаб боққани, 36 миллион сўмлик 2 бош ҳўкизини “хайрия” чига қўшқўллаб бериб юборди…

Фирибгарнинг қилмиши шу билан якун топган бўлса қанийди. У ўзининг жиноий ҳаракатларини давом этиб, такроран фирибгарлик, яъни ўзганинг мол-мулкини алдаш ва ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан қўлга киритиш мақсадида яна кўплаб содда ва ишонувчан кишиларни қармоғига илинтирди. Паркентлик Эркин Раимовнинг турли русумдаги 8 та тикув машинасини 10 кунда пулини олиб келиб беришга ишонтириб, шу мазмунда тилхат ёзиб бериб, алдаб кетиб, уни 18 934 038 сўмга “ухлатган”. Шунингдек, бектемирлик Васила Зулфиқорованинг 2 та (9 475 000 сўмлик), олмазорлик Динара Утанованинг 12 та (33 760 481 сўмлик), юнусободлик Холмат Асфандиёровнинг 1 та (6 839 095 сўмлик), Рашид Собиржоновнинг 2 та (8 345 436 сўмлик), янгиҳаётлик Дониёр Маликовнинг 10 та (60 миллион сўм лик), учтепалик Мақсуда Тўраеванинг 1 та (6 миллион сўмлик), ўртачирчиқлик Маҳфуза Мирзаеванинг 1 та (3 миллион сўмлик), Дилшод Собировнинг 1 та (8 миллион сўмлик), олмазорлик Дилдора Солиеванинг 4 та (2 100 АҚШ долларилик), бектемирлик Назира Туропованинг 1 та (3,5 миллион сўмлик), Саид Тоштемировнинг 7 та (2 250 АҚШ долларилик) тикув машинасини фирибгарлик йўли билан ўзлаштирган. Уларни сотиб, ўз мақсадлари учун сарфлаб юборган. Булардан ташқари, у яна шу сайтдаги эълонлар орқали кўплаб кишиларнинг сотувга қўйган мобил телефонлари, компьютер жамланмалари ва бошқа ашёларини юқоридаги яхлитда алдаб-сулдаб қўлга киритишга муваффақ бўлган.

“ТОТАЛИЗАТОРГА ЮТҚАЗИБ ҚЎЙГАНДИМ”

Судланувчи Содиқ Диёров судда айбига тўлиқ иқрорлик билдирди. Қаердан бунча “иқтидор” деяётган бўлсангиз, у олдинлари тикув машинаси олиб сотиш фаолияти билан шуғулланган экан.

Ўзининг айтишича, фирибгарликка қўл уришига эса 2021 йил бошларида тотализатор ўйинига қизиқиб қолиб, футбол жамоаларига пул тика бошлагани, аммо унинг жамоаси ютқазиб қўйгани сабабли, у ҳам пулларини бой бергани сабаб эмиш. Ўйинга берилиб кетганидан ўзи билмаган ҳолда кўп миқдорда пул тикиб, ютқазиб, қарз бўла бошлагани, қарзларидан қутилиш мақсадида фуқароларнинг olx.uz сайти орқали сотувга чиқарган тикув машиналари пулини 10 кун ичида олиб келиб беришини айтиб олиб, уларни қайта сотиб, пулларини яна тотализатор ўйинига тикиб, ютқазишда давом этган.

Суд Содиқ Диёровни Жиноят кодексининг 168-моддаси (фирибгарлик) 3-қисми “б” бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбдор деб топди. Унга узил-кесил ўташ учун 7 йил 2 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Шунингдек, Содиқ Диёровдан 20 нафар жабрланувчи ҳисобига жами 225 609 906 сўм ундириш кўрсатилди (7 нафарига 14 650 000 сўм ва 1 850 АҚШ доллари ҳамда бир нафарига қиймати 2 000 АҚШ доллари бўлган 2 та тикув машинаси шу пайтгача қайтарилган).

ФОЖИА ТЎРИ

Жиноятчига жазо тайинланди, маълум муддатга озодликдан маҳрум қилинди. Жабрланувчиларга етказилган зарарлар қачонлардир қопланар ҳам. Аммо бошқа хавотир кўнгилга тинчлик бермайди.

Биринчи ҳадик шуки, одамлардаги соддалик, ҳанузгача бировларга ишониб, чув тушиб, кейин уни бартараф этаман деб йиллаб сарсону саргардон бўлиб юриши, ҳуқуқларини яхши билмаслиги. Эътибор берган бўлсангиз бир фирибгар 24 кишини чув туширган. 24 нафар! Бу кичкина рақам эмас! Бу шунча хонадонда хотиржамлик кетгани, асаббузарлик, оилавий келишмовчилик ва жанжал урчиганидан дарак эмасми?!

Иккинчидан. Судланувчи мазкур хатоларига сабаб – интернет ўйинларига муккасидан кетгани, оддий қилиб айтганда, қиморга пул тиккани ва ютқазиб қўйганини сабаб қилиб кўрсатмоқда. Қиморнинг ҳаром экани ҳақида муқаддас китобларимизда, ҳадисларимизда ҳам бир неча бор келтирилган. Бунинг олдини олиш жоизлиги, унга яқинлашмаслик, акс ҳолда хунук оқибатларга олиб келиши ҳақида оммавий ахборот воситаларида бот-бот чиқишлар бўлиб турибди. Бироқ… аҳвол ўша-ўша.

Ҳозирги пайтда интернетсиз ҳаётни тасаввур қилиш қийин. Ҳамма гап ундан тўғри ва оқилона фойдаланишда. Лекин ҳаммада ҳам бундай ҳимоя иммунитети шаклланмаган, айниқса ёшларнинг интернетда соатлаб ўйин ўйнаётгани барчасидан хавотирли. Аҳоли орасида айнан интернетдаги тотализатор ўйинига қизиқиш ортаётгани сир эмас. Ҳатто тез-тез қулоққа чалиняпти, қайсидир ҳамюртимизнинг бу каби ўйинларга катта миқдорда пулини тикиб, бой бериб қўйгани, ҳатто ўз жонига қасд қилаётгани ҳақида ҳам эшитяпмиз. Ёки контракт тўлови учун ота-онаси юборган пулларни унга тикиб, ўқишидан мосуво бўлаётган талабалар ҳам йўқ эмас. Эшитяпмизу, лекин минг афсуски, жиддий сабоқ чиқармаяпмиз. Тўғри, интернетдан фойдаланиш учун чеклов ёки тақиқ йўқ. Ҳамма муаммо мана шунда! Демак, истаган одам интернет орқали бу ўйинни ўйнаши мумкин. Шу боис бундай иллатларга қарши ҳар биримиз курашишимиз, ҳушёр бўлишимиз, фарзандларимизга бу қинғир ва ҳаром йўл экани, ундан узоқ бўлишини таъкидлаб туришимиз жоиз. Зеро, таваккалчиликка асосланган ҳар қандай ўйиннинг охири фожиали тугайди.

Икром РАЖАБОВ,

жиноят ишлари бўйича Янгиҳаёт тумани суди судьяси,

Нурхон ЭЛМИРЗАЕВА, журналист

(“XXI asr” газетаси, 2022 йил 28 апрель)

29 НАФАР ШАХС ЖАЗОНИ ЎТАШДАН МУДДАТИДАН ОЛДИН ОЗОД ҚИЛИНДИ

Тошкент шаҳар суди томонидан ҳуқуқий жиҳатдан кўмакка муҳтож бўлган Яшнобод туман аҳолиси учун сайёр қабул ўтказилди.

Яшнобод туманидаги “Фидоийлар” маҳалла фуқаролар йиғинида ўтган сайёр қабулда Тошкент шаҳар суди раиси Эркин Ходжакулов, Тошкент шаҳар суди раиси ўринбосари — фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси Шухрат Аббасов, Тошкент шаҳар суди раиси ўринбосари — жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси Акбарали Турабов, Тошкент шаҳар суди раиси ўринбосари — иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати раиси Мақсудбек Саидов, Тошкент шаҳар маъмурий суди раис ўринбосари Ғолибжон Давлатов ва фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро суди раиси Бехзод Сагатов, жиноят ишлари бўйича Яшнобод туман суди раиси Аброр Саидов, Тошкент туманлараро суди раис ўринбосари Исломжон Хамроев, судьялар фуқароларнинг мурожаатларини қабул қилишди.

Сайёр қабулда жами 58 нафар фуқаролар ўзларини қийнаётган муаммолар билан судьяларга юзланишди. 57 нафар фуқаронинг оғзаки, 1 нафар фуқаронинг ёзма мурожаатлари қабул қилинди.

Қабул қилинган фуқароларнинг 39 нафари жиноят ишлари бўйича, 18 нафари фуқаролик ишлар бўйича судларга оид мурожаатларни ташкил этади.

Жами 58 та мурожаатлардан 27 таси бўйича ҳуқуқий тушунтиришлар берилди, 31 та мурожаат жойида ижобий ҳал этилиб, мурожатлар қаноатлантирилди.

Шунингдек, сайёр қабул давомида сайёр суд ҳам бўлиб ўтди. Унда Жиноят ишлари бўйича Яшнобод туман суди томонидан 29 нафар шахс жазони ўташдан муддатидан олдин озод қилинди.

— Ҳужжатлар, штамплар, муҳрлар, бланкалар тайёрлаш, уларни қалбакилаштириш, сотиш ёки улардан фойдаланиш жиноятини содир қилганликда айбли деб топилиб, менга нисбатан 1 йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланганди. Жазони ўташ даврида ўзимни жиноий қилмишларимни тўлиқ англаб етиб, тузалиш йўлига қатъий ўтиб, белгиланган тақиқлар, чекловлар ва мажбуриятларга тўлиқ амал қилиб келдим. Тайинланган жазо муддатини 1/3 қисмидан кўпроғи, яъни 4 ой 20 кунни ўтаганман. Бугунги сайёр судда 7 ой 10 кун озодликни чеклаш жазосидан муддатидан илгари шартли равишда озод қилиндим. Бундан буён бошқа бу каби хатоларга йўл қўймайман, жамиятга фойдали меҳнат билан шуғулланиб, атрофдагиларга ўрнак бўламан. Шуни алоҳида таъкидламоқчиманки, фуқароларнинг мурожаатларига беэътибор бўлмай, шундай сайёр қабуллар ташкиллаштираётган Тошкент шаҳар судига раҳмат, – дейди аёл.

Эслатиб ўтамиз, мазкур сайёр қабуллар шаҳарнинг барча туманларида бўлиб ўтади. Галдаги сайёр қабул эса 13 май санасида Юнусобод ва Мирзо Улуғбек туман фуқаролари учун ўтказилади.

“БУ ГАЛ ҲАМ ДАВЛАТ БОЖИ ТЎЛАНАДИМИ?”

— Ўғлимни уйлантирганимизга 15 йил бўлди, икки нафар фарзанди бор. Хотини ўн беш йилдирки “сизда кўнглим йўқ, мажбурлаб узатишган”, деб жанжал қилади. Битта уйда алоҳида хоналарда яшаб келишган. Охири бундай яшаб бўлмаслигини тушуниб, ўғлим ажрашишга ариза берди. Судда 6 ой мухлат берилди. Эр-хотин ажрашишга рози, лекин суд ажраштирмаяпти. Яқинда ўғлим “аризам рад этилибди, қайтадан топширишим керак экан”, деди. Бу гал ҳам давлат божи тўланадими? Набираларим биз билан бирга яшайди. Онасини улар билан иши йўқ. Яшашни хоҳламаса мажбурлашни нима кераги бор?
Исми сир тутилди

Дилшод ХАСАНОВ, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:

— Олий суд Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида” ги қарорининг 18-бандига кўра, айнан ўша тарафлар томонидан айнан ўша асослар бўйича никоҳдан ажратиш тўғрисидаги такрорий даъво аризаси суднинг иш юритувига бундай даъвони рад қилиш ҳақидаги ҳал қилув қарори ёки даъвогарнинг даъводан воз кечганлиги ёхуд тарафлар ярашганлиги муносабати билан иш юритишни тугатиш ҳақидаги ажрим қонуний кучга кирган кундан бошлаб, камида олти ой ўтгандан сўнг (ҳал қилув қарори чиқарилган кундан бошлаб етти ой ўтгач) қабул қилиниши мумкин. Бундай даъво янги асосларга кўра тақдим этилганда, такрорий даъво аризаси мазкур муддатга риоя қилинмасдан берилиши мумкин.

Никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво аризаси судга Фуқаролик процессуал кодексининг 189-моддаси талабларига риоя қилинган ҳолда берилади. Судга даъво аризани беришда базавий ҳисоблаш миқдорининг икки баравари миқдорида давлат божи ҳамда базавий ҳисоблаш миқдорининг етти фоизи миқдорида почта харажати тўланади.

ТАДБИРКОРЛИКНИ ЙЎЛГА ҚЎЙИШ УЧУН ХОТИН-ҚИЗЛАРГА 33 МИЛЛИОН СЎМГАЧА 14 ФОИЗЛИК КРЕДИТЛАР БЕРИЛАДИ

Жамиятнинг ҳар бир бўғинида хотин-қизларнинг ўрни беқиёс. Бугунги кунда давлатимизда аёлларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, уларга зарур шарт-шароитлар яратиш, имтиёзлар ва кафолатлар бериш, уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш борасида кенг кўламли ишлар олиб борилмоқда.

Яхши биламиз, давлат ташкилотларида кадрлар билан боғлиқ масалаларда хотин-қизларнинг салмоқли ўрни бор. Аммо жуда кўплаб тажрибали ва унумдор иш меҳнати салоҳиятига эга хотин-қизлар олий маълумотга эга эмас. Давлат ташкилотларида бир неча йиллар давомида самарали меҳнат қилиб келишларига қарамасдан, олий маълумот дипломи йўқлиги сабабли кўпгина хотин-қизлар иш фаолиятларида юқори поғоналарга кўтарила олмаяпти. Жумладан, суд тизимида ҳам. Қувонарлиси, кадрлар билан боғлиқ мазкур масала 2022/2023 ўқув йилидан бошлаб ўз ечими топиши кутиляпти.

Хусусан, мутахассислиги бўйича камида 5 йил меҳнат стажига эга, лекин олий маълумотга эга бўлмаган 500 нафардан иборат хотин-қизларни ҳар йили Оила ва хотин-қизлар давлат қўмитаси тавсияномаларига асосан давлат олий таълим муассасаларининг бакалавриат таълим йўналишларига умумий қабул параметрларидан ташқари алоҳида тест синовлари натижаларига мувофиқ тўлов-контракт асосида ўқишга қабул қилиниши мумкин.

Мазкур квоталарнинг ажратилиши давлат ташкилотларида кадрлар билан боғлиқ масалаларга ижобий таъсир кўрсатади.

Хотин-қизларни ўқитиш масаласи фақат шу билан чекланиб қолмаган. Президентнинг юқоридаги Фармони асосида 2022/2023 ўқув йилидан бошлаб олий таълим муассасалари, техникум ва коллежларда, шу жумладан, сиртқи ва кечки таълим шаклида ўқиётган хотин-қизларнинг таълим контрактларини тўлаш учун 7 йил муддатга фоизсиз таълим кредитларини молиялаштириш мақсадида тижорат банкларига Давлат бюджетидан ҳар йили 1,8 триллион сўм ресурс маблағлари ажратилади.

Хотин-қизларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилишни кучайтириш учун 2022 йил 1 июнь санасигача тазйиқ ва зўравонликдан жабрланувчига давлат ҳимоясини тақдим этувчи ордер суд томонидан бир йил муддатгача берилишига оид қонун лойиҳаси ишлаб чиқилиши муҳим аҳамиятга эга. Бу билан суд орқали тазйиқ ва зўравонликка учраган хотин-қизларнинг манфаатлари янада кўпроқ ҳимоя қилинади.

Хотин-қизларнинг минимал истеъмол харажатларининг қопланиши уларнинг жамиятдаги мавқеини оширади. 2022 йил 1 сентябрь санасидан бошлаб бюджет ташкилотларидан ташқари барча юридик шахсларда охирги 6 ой давомида узлуксиз иш стажига эга бўлган аёлларга ҳар ой учун минимал истеъмол харажатлари миқдоридан келиб чиққан ҳолда Давлат бюджети маблағлари ҳисобидан ҳомиладорлик ва туғиш нафақаси тўланиши белгиланаяпти. Бу ҳолат нафақат бюджет ташкилотларида балки бюджетдан ташқари ташкилотларда ҳам аёлларнинг ижтимоий қўллаб-қувватланишига сабаб бўлади. Бу эса, ўз навбатида, бюджетдан маблағ олмайдиган ташкилотлар учун ўзларининг аёл ишчилари учун қўллаб-қувватлаш вазифасига айланади.

Бундан ташқари, Ҳукумат қарори (145-сон, 31.03.2022 й.) билан “Аёллар дафтари”ни юритиш орқали хотин-қизлар муаммоларини тизимли равишда ҳал этиш ва уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш тартиби тўғрисидаги низом тасдиқланди.

Низомга мувофиқ, “Аёллар дафтари”га 30 ёшдан ошган қуйидаги хотин-қизлар киритилади:
ижтимоий ҳимояга муҳтож ишсиз хотин-қизлар;
тадбиркорлик қилиш истагида бўлган эҳтиёжманд хотин-қизлар;
боқувчиси бўлмаган эҳтиёжманд хотин-қизлар;
ижтимоий ёрдамга муҳтож I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган, тезкор тиббий муолажага муҳтож эҳтиёжманд хотин-қизлар;
уй-жойга муҳтож хотин-қизлар;
қарамоғида ногиронлиги бўлган фарзандлари бор эҳтиёжманд хотин-қизлар.

Тадбиркорликни йўлга қўйиш учун хотин-қизларга 33 млн сўмгача 14 фоизлик кредитлар:
оилавий тадбиркорлик учун – 3 ойдан 6 ойгача имтиёзли давр билан 3 йилгача;
чорвачилик, балиқчилик, паррандачилик учун – 1 йилгача имтиёзли давр билан 3 йилгача;
боғдорчилик, узумчилик ва лимончилик учун – 3 йилгача имтиёзли давр билан 7 йилгача ажратилади.

Аёлларга 5 миллион сўмгача кредитлар нақд берилиши кўзда тутилмоқда.

Мазкур низом тасдиқланиши муносабати билан “Аёллар дафтари”га оид илгариги вақтинчалик тартиб бекор қилинди.

Жасур СИРОЖЕВ,
фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси

“АЖРАШИШ ВА БОЛАГА ФАМИЛИЯ БЕРИЛИШИ МАСАЛАСИНИ ҚАНДАЙ ҲАЛ ҚИЛИШ МУМКИН?”

— Икки йил олдин япониялик йигитга турмушга чиққандим. У билан ўзимизда «ЗАГС» дан ўтганмиз. Аммо ҳаётимиз бўлмади. Келишмовчиликлар кўпайгач, мен Ўзбекистонга қайтдим, у юртида қолди. Бу орада бефарзанд узоқ қариндошларимиздан бири менга оғиз солди. Яқинда ўғилли бўлдим. Турмуш ўртоғим болани ўз фамилиясига олмоқчи, бироқ бунинг учун отасининг розилиги керак экан. У эса Японияда, Тошкентга келишни хоҳламаяпти. Қўнғироқларимга жавоб бермаяпти. Ажрашишни ҳал қилиш ва болага фамилия берилиши масаласини қандай ҳал қилиш мумкин?
Исми сир тутилди

Ахрор СУЛАЙМОНОВ, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

— Ушбу ҳолатда, cиз япониялик йигитнинг Ўзбекистон Республикасидаги сўнгги яшаш жойидаги судга никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво ариза билан мурожаат қилишингиз лозим. Суд ўз навбатида фуқаролик ишини тўғри, ўз вақтида кўриб чиқиш ва ҳал этиш чораларини кўради.

Ўғил фарзандли бўлган бўлсангиз, унинг отаси сифатида турмуш ўртоғингиз, яъни япониялик йигит қайд этилган бўлса, унда ҳақиқатдан ҳам, болангизни бошқа шахс томонидан фарзандликка олиш учун унинг розилиги керак бўлади. Ундан ташқари, агар турмуш ўртоғингиз фарзандига нисбатан ўз оталик мажбуриятларини бажармаётган бўлса, ундан хабар олмасдан, моддий ёрдам бермасдан, унинг тарбиясида иштирок этмаётган бўлса, уни оталик ҳуқуқидан маҳрум қилиш ҳақидаги даъво ариза билан судга мурожаат қилишингиз мумкин бўлади. Агар келгусида, у оталик ҳуқуқидан маҳрум қилинадиган бўлса, болангизни бошқа шахс томонидан фарзандликка олиш учун унинг розилиги талаб қилинмайди.

ТОШКЕНТДА 30 ЁШЛИ РАҲБАР 36 КИШИНИНГ НОМИГА КРЕДИТ ОЛГАН. АММО У ФУҚАРОЛАРНИНГ БУНДАН ХАБАРИ ЙЎҚ

Паркент туманида яшовчи 4-сонли умумий ўрта таълим мактаби ўқитувчиси З.Қосимова (исм-фамилиялар ўзгартирилган) номига почтадан хат келади. Табиийки, у хатни очиб ўқийди.

“Ўзсаноатқурилишбанк” амалиёт бошқармаси томонидан жўнатилган огоҳлантириш хатида кредит шартномаси асосисда 15 миллион 609 минг сўм пул маблағи ажратилганлиги, бироқ ушбу кредит қарздорлиги сўндирилмаганлиги сабабли тўлашилозимлиги ёзилган эди. Ўқиувчи ҳайрон бўлди. Эҳтимол, адашиб жўнатишгандир, ўйлади у. Орадан маълум муддат ўтгач, шундай “мактуб” яна келди. З.Қосимова масалага ойдинлик киритиш мақсадида йўлга чиқади. Тошкент шаҳар Юнусобод туманида жойлашган “Ўзсаноатқурилишбанк” амалиёт бошқармасига боради. Банк ходимларига хатни кўрсатади.

— Опа, сизнинг номингизга онлайн кредит олинган. Кредит суммаси пластик картангизга ташлаб берилган.

— Бўлиши мумкин эмас, – деди З.Қосимова жаҳли чиқиб, – Мен ҳеч қачон кредит олмаганман. Банкка ҳам келган эмасман.

— Агар сиз кредит олмаган бўлсангиз, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга мурожаат қилинг.

Шундан сўнг, З.Қосимова Тошкент шаҳар прокуратурасига ариза ёзади.

З.Қосимовага ўхшаш “мактуб” олганлар сони анча кўп экан. Бирининг номига 19 миллион 500 минг сўм, иккинчисининг номига 29 миллион 319 минг сўм, учинчисининг номига 12 миллион 996 минг сўм, хуллас, жами 178 миллион 73 минг сўм қалбаки ҳужжатлар асосида онлайн кредитлар олинган.

Текширишларда аниқландики, Паркент туманида яшовчи Э.Юсупов “Javohir Hurshidbek” ва “Eco markaz shop” масъулияти чекланган жамияти таъсисчиси ва раҳбари лавозимида ишлаб келиб, ғайриқонуний йўллар билан қўлга киритилган ўзгаларнинг паспорт нусхаларидан фойдаланиб режасини амалга оширган. 36 нафар фуқарони МЧЖнинг ишчи-ходимлари эканлиги тўғрисида ҳужжатни қалбакилаштириб, банкка тақдим этиб, пластик карталарни расмийлаштиради.

Эндигина 30 ёшга кирган бу йигитнинг қилмишлари суриштирув ва тергов жараёнида фош этилди.

Суд унга жазо тайинлашда етказилган зарар қопланганлигини инобатга олиб, базавий ҳисоблаш миқдорининг 400 баравари миқдорида жарима ҳамда иш ҳақининг 20 фоизини давлат даромади ҳисобига ушлаб қолган ҳолда икки йил ахлоқ тузатиш иши жазоси тайинлади.

Завқиддин ЯРАШЕВ,

жиноят ишлари бўйича Янгиҳаёт туман суди судьяси