Искать:

8 ЙИЛ ДАВОМИДА ТЎЛАГАН АЛИМЕНТ ПУЛИНИ ҚАЙТАРИБ ОЛСА БЎЛАДИМИ?

— Турмуш ўртоғим тўйимиздан олдин бир аёл билан қонуний никоҳдан ўтмай фарзандли бўлган. Болага фамилиясини берган. Унга 8 йил алимент тўлади. Бола улғайиб, вояга етавергач, шубҳаланиб, ДНК қилдирдик. Хўжайиним боланинг биологик отаси эмаслиги исботланди. Энди эрим 8 йил давомида тўлаган алимент пулини қайтариб ололадими? Оталикни бекор қилиши мумкинми? Бунинг тартиби қандай? Алдаб, алимент ундиргани учун ўша аёлга қандай қонуний жазо бор?

Исми сир тутилди.

Баҳодир САИДМУРОДОВ, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

 

— Оила кодексининг 143-моддаси 2-қисмига кўра, алиментни қуйидаги ҳолатларда қайтариб олиш мумкин:


– алимент олувчи томонидан ёлғон маълумотлар бериш ёки қалбаки ҳужжатлар тақдим этиш оқибатида алимент ундириш тўғрисида чиқарилган суднинг ҳал қилув қарори бекор қилинганда;


– алимент олувчи томонидан алдаш, қўрқитиш ёки зўрлик таъсири остида тузилган алимент тўлаш тўғрисидаги келишув ҳақиқий эмас, деб топилганда;


– алимент тўланишига асос бўлган суднинг ҳал қилув қарори, алимент тўлаш тўғрисидаги келишув ёки ижро варақаси қалбакилиги факти суд ҳукми билан аниқланганда.

Алимент пулини қайтариб олиш тартиби бунга асос бўлган ҳолатлардан келиб чиқиб белгиланади.


Алимент олувчи ёлғон маълумотлар бергани ёки қалбаки ҳужжатлар тақдим этгани учун алимент ундириш тўғрисида чиқарилган суднинг ҳал қилув қарори бекор қилинади. Алимент тўлови бўйича амалга оширилган тўловлар суд ҳужжатининг қайтарма ижросини амалга ошириш орқали қайтарилади.


Муқаддам тўлаган алимент пулини қайтариб олиш учун ижро иши бўйича қарздор алимент ундириш ҳақида суд ҳужжати чиқарган судга суд ҳужжатининг қайтарма ижроси масаласида ариза билан мурожаат қилиши лозим.


Аризага алимент ундириш ҳақида чиқарилган суд ҳужжати, унинг ижроси юзасидан амалга оширилган тўловлар миқдори ҳамда ушбу тўловларнинг амалга оширилганлигини тасдиқловчи тўлов ҳужжатлари, аризага асос қилиб келтирилаётган алимент олувчи томонидан ёлғон маълумотлар берилганлиги ёки қалбаки ҳужжатлар тақдим этилганлигини тасдиқловчи ҳужжатлар илова қилинади.
Агар алимент тўловларини қайтариб олиш бошқа асослар билан талаб қилинганда бу юзасидан умумий тартибда даъво аризаси билан судга мурожаат қилиш керак.
Оила кодексининг 63-моддасига кўра, туғилишни ёзиш дафтаридаги туғилишга оид ёзув боланинг унда кўрсатилган ота-онадан туғилганлигини тасдиқловчи далил ҳисобланади.


Боланинг отаси ёки онаси деб ёзилган шахс унга бундай ёзув маълум бўлган ёки маълум бўлиши лозим бўлган вақтдан эътиборан бир йил мобайнида ана шу ёзув тўғрисида суд тартибида эътироз билдиришга ҳақлидир.


Эрингиз оталикка эътироз келтириш ҳақида даъво аризаси билан мурожаат қилиб, низолашишга ҳақли. Ушбу даъво судда кўрилишида одам ДНКси экспертизасининг хулосаси суд томонидан бошқа мақбул далиллар қаторида баҳоланади ва қарор қабул қилишда инобатга олинади.


Агарда алимент тўланишига асос бўлган суднинг ҳал қилув қарори, алимент тўлаш тўғрисидаги келишув ёки ижро варақаси эрингиздан алимент талаб қилган ва ундирган аёл томонидан қалбакилаштирилган бўлса, бунинг учун Жиноят кодексининг 228-моддасида жиноий жавобгарлик белгиланган. Бу борада эрингиз асослар етарли деб ҳисобласа, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идораларга мурожаат қилишга ҳақли.


Шу билан бирга бола муайян бир инсондан эканлигини айтиб, уни алдаганлик ва ёлғон гапирганлик учун қонунчиликда жавобгарлик назарда тутилмаган. Ота қонунда белгиланган тартибда оталикка эътироз келтириш орқали ёки оталикни тан олиш талаб қилинган тақдирда одам ДНК экспертизаси ўтказган ҳолда вазиятга аниқлик киритиш имконига эга.

ҚАМОҚДАГИ ОТАДАН АЛИМЕНТ ҚАНДАЙ УНДИРИЛАДИ?

— Набираларим учун уч йилдан бери алимент ололмаяпмиз. Уни ундириб бериши учун МИБга мурожаат қилгандик, собиқ куёвим қамалганини билдик. Куёвим алимент тўламаганлиги учун эмас, бошқа айби билан қамоққа олинган. Ушбу вазиятда алимент ундириш учун биз нима қилайлик? Қаерга мурожаат этайлик? Алиментни қандай ундирамиз?.. Ёки куёвимнинг ўрнига ота-онасидан ундиришимиз, ё мол-мулкига қаратилиши мумкинми?..

Исми сир тутилди

Жамшид ШАРОПОВ, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Алиментдан қарзи бор ота ҳисбга олинган ёки у тергов остида бўлса, Мажбурий ижро бюросининг давлат ижрочиси «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонунга асосан, ундирувни жазони ўтаётган қарздорнинг иш ҳақига қаратиш чораларини кўради. Жазони ижро этиш колонияларида, тарбия колонияларида ва қамоқхоналарда жазони ўтаётган шахслардан, шунингдек, тиббий йўсиндаги мажбурлов чораларини ижро этувчи муассасаларда сақланаётган шахслардан ундирув Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-ижроия кодексида белгиланган тартибда бутун иш ҳақидан амалга оширилади.


Ҳар қандай ҳолатда ҳам алимент ундириш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарори ёки суд буйруғи Ўзбекистон Республикасининг «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисидаги» Қонунига асосан, Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги Мажбурий ижро бюросининг давлат ижрочиси томонидан амалга оширилади. Алимент ундириш ҳақидаги ижро ҳужжати суд томонидан МИБга юборилгандан сўнг Давлат ижрочиси ижро ҳужжатини олган пайтдан эътиборан бир иш куни ичида ижро иши юритишни қўзғатиш тўғрисида қарор чиқаради. Ижро иши юритишни қўзғатиш тўғрисидаги қарор нусхаси у чиқарилган куннинг эртасидан кечиктирмай ундирувчига, қарздорга, шунингдек, ҳужжати ижро этилиши лозим бўлган суд ёки бошқа органга юборилади. Демак, ҳар қандай ҳолатда ундирувчи алимент ундириш масаласида Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси ҳузуридаги Мажбурий ижро бюросининг тегишли бўлимига мурожаат қилиши лозим.


Агар алимент тўловчи ота озодликдан маҳрум қилинса, давлат ижрочиси алимент ундириш ҳақидаги ижро ҳужжатини тегишли тартибда алимент ундириш чораларини кўриш учун жазони ижро этиш муассасасига юборади.

 

Мазкур ҳолатда алимент жазони ижро этиш колонияларида, тарбия колонияларида ва қамоқхоналарда жазони ўтаётган шахслардан, шунингдек, тиббий йўсиндаги мажбурлов чораларини ижро этувчи муассасаларда сақланаётган шахслардан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-ижроия кодексида белгиланган тартибда бутун иш ҳақидан амалга оширилади.


Алимент тўловчи озодликдан маҳрум этилса, унинг ўрнига алиментни ота-онасидан ундиришга йўл қўйилмайди. Амалдаги қонунчилигимизда бобо ва бувининг ўз невараларига таъминот бериш мажбурияти алоҳида кўрсатилган. Унга кўра, ота-онаси йўқ бўлган ёки улардан таъминот ололмайдиган вояга етмаган невараларига таъминот бериш мажбурияти етарли маблағга эга бўлган бобо ва буви зиммасига юклатилиши мумкин. Вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож невараларнинг ота-онаси, эри ёки хотини ва вояга етган меҳнатга лаёқатли болалари бўлмаса ёхуд улардан таъминот учун маблағ ололмаса, уларга нисбатан ҳам бу мажбурият бобо ва бувининг зиммасига юклатилиши мумкин. Бошқа ҳолатларда бобо ва бувидан таъминот олишга йўл қўйилмайди.


Агар алимент тўловчи озодликдан маҳрум этилса ва унинг алимент қарздорлиги мавжуд бўлса, мавжуд алимент қарздорлиги қарздорнинг кўчмас мол-мулкига қаратилиши мумкин. Бу Ўзбекистон Республикасининг «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонунига асосан, давлат ижрочиси томонидан амалга оширилади.

ПЕДАГОГ ХОДИМЛАРНИНГ ХИЗМАТ ВАЗИФАЛАРИНИ БАЖАРИШГА ТЎСҚИНЛИК ҚИЛГАНЛИК УЧУН ЖАВОБГАРЛИК КУЧАЙТИРИЛДИ

Фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раис Ғайрат Эргашев, судья Зиёда Солиева Сирғали туманидаги 300-мактабда бўлишди. Таълим масканида ўқитувчи иштирокида “Янги Конституция – бу менинг Конституциям!” мавзуида очиқ мулоқот бўлиб ўтди. 

 

Суд раиси Ғайрат Эргашев ва судья Зиёда Солиева Янги Контитуциясига киритилаётган ўзгартиришлар бўйича маъруза қилишди.

 

— Педагоглар фаолиятига ноқонуний аралашган мансабдор шахслар маъмурий қамоққа олиниши мумкин. Педагог ходимларнинг хизмат вазифаларини бажаришга тўсқинлик қилганлик учун жавобгарлик кучайтирилиши муносабати билан 2023 йил 27 март куни Президент имзолаган қонунга асосан Жиноят ва Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодкексларга қўшимча ва ўзгартиришлар киритилди, – деди суд раиси.

Мазкур нормалар давлат органлари ва бошқа ташкилотларнинг педагогларнинг шаъни ва қадр-қиммати камситилишига, уларнинг меҳнатга мажбурланишига, таълим-тарбия жараёнига тўсқинлик қилишнинг ҳар қандай шаклларига, ўқитувчиларнинг ҳуқуқлари бузилишига йўл қўймаслик бўйича қонун ҳужжатларида назарда тутилган чораларни кўришга хизмат қилишини қўшимча қилди.

 

— Бугун амалдаги Конституцияга 27 та янги модда киритилмоқда, моддалар сони 128 тадан 155 тага ошмоқда. Конституциянинг амалдаги 275 та нормаси 434 тага кўпаймоқда, яъни амалдаги Конституциямиз 65 фоизга янгиланаяпти. Хусусан, Янги конституцияда ўқитувчининг меҳнати жамият ва давлатни ривожлантириш, соғлом, баркамол авлодни шакллантириш ҳамда тарбиялаш, халқнинг маънавий ва маданий салоҳиятини сақлаш, бойитишнинг асоси сифатида эътироф этилаётганлиги ва бу борада таълим олиш ҳуқуқи ва имконияти кенгайтирилаяпти, – деди ўқитувчилар конституциявий мақомга эга бўлаётганлиги хусусида тўхталиб ўтган туман суди судьяси Зиёда Солиева.

Шунингдек фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раис Ғайрат Эргашевнинг таъкидлашича, янгиланаётган Конституцияда таълим олиш ҳуқуқларга оид 9 та энг муҳим янгиликлар белгиланяпти, улар:


1. Ҳар ким таълим олиш ҳуқуқига эга.

2. Давлат узлуксиз таълим тизими, унинг ҳар хил турлари ва шакллари, давлат ва нодавлат таълим ташкилотлари ривожланишини таъминлайди.

3. Давлат мактабгача таълим ва тарбияни ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратади.

4. Давлат бепул умумий ўрта таълим ва бошланғич профессионал таълим олишни кафолатлайди.

5. Мактабгача таълим ва тарбия, умумий ўрта таълим давлат назоратидадир.

6. Алоҳида таълим эҳтиёжларига эга бўлган болалар учун инклюзив таълим ва тарбия таъминланади.

7. Фуқаролар давлат таълим ташкилотларида танлов асосида давлат ҳисобидан олий маълумот олишга ҳақли.

8. Олий таълим ташкилотлари академик эркинлик, ўзини ўзи бошқариш, тадқиқотлар ўтказиш ва ўқитиш эркинлиги ҳуқуқига эга.

9. Давлат ўқитувчиларнинг шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш, уларнинг ижтимоий ва моддий фаровонлиги, касбий жиҳатдан ўсиши тўғрисида ғамхўрлик қилади.

Очиқ мулоқот давомида педагог ходимлар ўзларини қизиқтирган саволларга атрофлича жавоблар ҳам олишди.

ҚОНУНИЙ АЖРАШМАСА ҲАМ АЛИМЕНТ УНДИРИШ МУМКИНМИ?

— Расман ажрашмасак-да, турмуш ўртоғим бошқа аёлга уйланди. Икки фарзандим билан алоҳида яшайман. Эр-хотин қонунан ажрашмаса ҳам, отадан фарзандлари учун алимент ундириш мумкинми? Бунинг тартиби қандай? Болаларининг отаси алимент миқдорини камайтириши мумкинми? Ўзи қай ҳолларда алимент миқдори камайтирилади? Яна фарзандларимдан бирини даволатиш учун алиментдан ташқари қўшимча харажатлар учун ҳам пул ундирсам бўладими?

Исми сир тутилди

Анвар ҲАМРОЕВ, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:


— Эр-хотин қонуний тартибда никоҳдан ажрашмаса ҳам ота-она вояга етмаган болалари учун таъминот ундириши мумкин. Вояга етмаган болаларига алимент тўлаш ва уларга таъминот беришда ота-онанинг мажбуриятлари тенг ҳисобланади.


Алимент ота-онадан алимент келишуви тузиш орқали ихтиёрий ёки суд буйруғи, ёхуд суднинг ҳал қилув қарори асосида мажбурий ундирилади.


Алимент олиш ҳуқуқига эга бўлган шахс, алимент талаб қилиш ҳуқуқи вужудга келганидан сўнг қанча муддат ўтганидан қатъи назар, хоҳлаган вақтда алимент талаб қилиб, судга мурожаат қилишга ҳақлидир.


Қонунчиликка асосан, суд ҳужжатларини мажбурий ижро этиш Мажбурий ижро бюроси органларининг давлат ижрочилари зиммасига юклатилган.
Суд буйруғи ёки суднинг ҳал қилув қарорига асосан, вояга етмаган фарзандларининг моддий таъминотидан бўйин товлаган ота-оналарга нисбатан қонунчиликда маъмурий ҳамда жиноий жавобгарлик белгиланган. Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 47-4-моддасига кўра, моддий ёрдамга муҳтож бўлган вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаш — ўн беш сутка муддатга маъмурий қамоққа олишга ёки базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдорида жарима солишга сабаб бўлиши мумкин.


Шунингдек, Жиноят кодексининг 122-моддасига асосан, моддий ёрдамга муҳтож бўлган вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаш, шундай қилмиши учун маъмурий жазо қўлланилгандан кейин содир этилган бўлса, икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши кўзда тутилган.


Бошқа-бошқа ота-онадан туғилган вояга етмаган болалар учун суднинг бир неча ҳал қилув қарорларига асосан, бир ота (она)дан ундирилаётган алиментнинг умумий миқдори белгиланган миқдордан ошиб кетса, камайтирилади.

 

Бундан ташқари, алимент тўловчи ота (она) алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарори ёки суд буйруғи кимнинг фойдасига чиққан бўлса, ўша шахсларнинг ҳар бирига нисбатан алиментнинг миқдорини тегишинча камайтириш тўғрисида даъво тақдим этиши мумкин.


Оила кодексига кўра, эр-хотин бир-бирига моддий ёрдам бериши шарт. Бундай ёрдам беришдан бош тортса, суд тартибида таъминот, яъни алимент олиш ҳуқуқига эга. Бундан ташқари, хотин ҳомиладорлик даврида ва фарзанди туғилган кундан бошлаб уч йил давомида ёки ногирон бола ўн саккиз ёшга тўлгунча, ёки болаликдан I гуруҳ ногирони бўлган боласига қараса, эридан суд тартибида алимент олиш ҳуқуқига эга.


Оила кодексининг 103-моддасига асосан, ота-она фавқулодда ҳолатлар, яъни боланинг оғир шикастланиши, касал бўлиши ва бошқа сабаблар туфайли келиб чиққан, қўшимча харажатларда иштирок этиши шарт.

 

Бундан бош тортган ота ёки онадан суд уларнинг оилавий ва моддий аҳволини ҳисобга олиб, қўшимча харажатларни қисман пул билан тўланадиган қатъий суммада ундириш ҳақида ҳал қилув қарори чиқариши мумкин.

МАШИНАСИ БЎЛСА, МОДДИЙ ЁРДАМ БЕРИЛМАЙДИМИ?

— Бир неча ҳафта жиддий хасталаниб, шифохонада даволандим. Иш жойимга “больничный” бериб, моддий ёрдам сўраганимда, бухгалтер машинам борлиги учун ёрдам кўрсатилмаслигини айтди. Моддий ёрдам ҳамма учун бир хил эмасми?

Исми сир тутилди

Рустам Тангабаев, фуқаролик ишлари бўйича М.Улуғбек туманлараро суди раиси:


— Меҳнат кодексининг 6-моддаси 1-қисмига мувофиқ, барча фуқаролар меҳнат ҳуқуқларига эга бўлиш ва улардан фойдаланишда тенг имкониятларга эгадир. Жинси, ёши, ирқи, миллати, тили, ижтимоий келиб чиқиши, мулкий ҳолати ва мансаб мавқеи, динга бўлган муносабати, эътиқоди, жамоат бирлашмаларига мансублиги, шунингдек ходимларнинг ишчанлик қобилиятларига ва улар меҳнатининг натижаларига алоқадор бўлмаган бошқа жиҳатларига қараб меҳнатга оид муносабатлар соҳасида ҳар қандай чеклашларга ёки имтиёзлар белгилашга йўл қўйилмайди ва булар камситиш деб ҳисобланади.
Меҳнат муносабатларнинг барча иштирокчилари ўзларига қонунчиликда белгиланган ҳуқуқлардан тенг фойдаланидилар ва ушбу ҳуқуқларни ҳимояси давлат томонидан кафолатланади.


Хусусан, Меҳнат кодексиинг 285-моддасига кўра, вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик нафақаси касал бўлинганда, меҳнатда майиб бўлган ёки бошқача тарзда шикастланганда, шу жумладан турмушда жароҳатланганда, оиланинг бетоб аъзосини парвариш қилганда, карантин эълон қилинганда, санаторий-курортда даволанганда ва протез қилинганда тўланади.


Вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик нафақаси меҳнатда майиб бўлган ва касб касаллигига чалинганда иш ҳақининг тўлиқ миқдорида, бошқа ҳолларда эса, ходимнинг давлат ижтимоий суғуртаси бадалларини тўлаган муддатига (умумий иш стажига), қарамоғидаги вояга етмаган болаларининг сони ва бошқа ҳолатларга қараб, иш ҳақининг олтмиш фоизидан юз фоизигача миқдорда тўланади.


Вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик нафақасининг энг кам миқдори қонунчиликда белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 35,2 фоизидан оз бўлмаслиги ва нафақа ҳисоблаб чиқариладиган иш ҳақи миқдоридан ортиб кетмаслиги лозим.
Давлат ижтимойи суғуртасини (даромад солиғи) тўлайдиган ҳар бир ходимга меҳнатга қобилиятсизлик таътили тўланиши шарт.


Нафақанинг миқдори Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 28 февралдаги “Вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик бўйича нафақалар тўлаш чегарасини такомиллаштириш тўғрисида” қарори билан белгилаб қўйилган.
Қарорнинг 1-бандида, жаҳон уруши қатнашчилари ва шундай тоифага киритилган бошқа шахсларга ўртача ойлик иш ҳаққининг 100 фоизи миқдорида, ижтимойи аҳамиятга эга касалликлар бўйича ҳисобда турувчи ходимларга 60 фоиздан 100 фоизгача, қолган ҳолларда эса давлат ижтимоий суғуртасига бадаллар тўлаб келиниши муддатига (умумий иш стажига) қараб, ойлик иш ҳақининг 60 фоизидан 80 фоизигача миқдорда тўланади.


Аммо меҳнатга қобилиятсизлик таътилининг нафақа тўлаш кафолатланган муддатининг давомийлиги Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 8 майдаги “Давлат ижтимоий суғуртаси бўйича нафақалар тайинлаш ва тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низомниг 5-банди билан белгиланган бўлиб, унга кўра нафақа, меҳнат қобилияти тикланган, ногиронлик белгиланган, ҳомиладорлик ва туғиш таътили тугаган, вафот этган ёки бола туғилган кундан бошлаб, 6 ой муддат ичида мурожаат қилинганда тўланади. Бунда, вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик нафақаси уни олиш учун мурожаат қилинган кунгача бўлган 12 ойдан ошмаган давр учун берилади.


Ҳар бир ходим ишлаб келаётган корхонасининг мулкчилик шаклидан қатъий назар меҳнатга қобилиятсизлик таътили учун нафақа олиш ҳуқуқи мавжуд ва бундай ҳуқуқни чеклаш қонун талабига зид ҳисобланади.

АЖРАШГАНДА АЁЛ СОБИҚ ЭРИНИНГ УЙИДА ЯШАШГА ҲАҚИ БОРМИ?

— Ўтган йили келиним ўғлим билан ажрашган. Боласига алимент тўлаймиз. Яқинда ўғлимни уйлантирдим. Буни эшитган собиқ хотини жанжал қилиб келиб, уйдан хона ажратиб беришимизни талаб қиляпти. Айтишича, шу ҳовлига кириб яшашга ҳақи бор эмиш. Ахир чиқиб кетганига бир ярим йил бўлди. Шундай ҳолат бўлиши мумкинми?

Исми сир тутилди.

Жасур Сирожев, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди раис ўринбосари:


— Уй-жой кодексининг 32-моддасига мувофиқ, уй, квартира мулкдорининг оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар, агар уларни кўчириб келган пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар.

 

Улар мулкдор берган турар жойга ўзларининг вояга етмаган фарзандларини кўчириб киритишга ҳақлидирлар, оиланинг бошқа аъзоларини эса, уй, квартира мулкдорининг розилиги билангина кўчириб киритишлари мумкин. Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори билан оилавий муносабатларни тугатган тақдирда ҳам уларда турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи сақланиб қолади. Уй, квартиранинг мулкдори билан унинг собиқ оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар ўртасида турар жойдан фойдаланиш тартиби тарафлар келишуви билан белгиланади.


Турар жой мулкдорининг оила аъзолари деб у билан доимий бирга яшаётган хотини (эри) ва уларнинг фарзандлари тан олинади. Эр-хотиннинг ота-онаси, шунингдек мулкдор билан доимий бирга яшаётган оилали фарзандлари ва уларнинг эр-хотини, агар улар илгари бу ҳуқуққа эга бўлмаган бўлса, фақат ўзаро келишувга биноан мулкдорнинг оила аъзолари деб тан олиниши мумкин.


Бундан ташқари, Олий суд Пленумининг “Уй-жой низолари бўйича суд амалиёти ҳақида”ги қарорининг 5-бандига мувофиқ, мулкдор ва унинг оила аъзолари ўртасида турар жойдан фойдаланиш масалалари юзасидан низолар (уйга киритиш, уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиш, уйдан кўчириш, шунингдек, мазкур ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган бошқа низолар) суд тартибида ҳал қилинади.
Амалдаги қонунчиликка мувофиқ, собиқ келин – келин бўлиб тушган хонадонга киритиб қўйиш талаби билан судга мурожаат этиш ҳуқуқига эга.


Уй-жой кодексининг 52-моддасига мувофиқ, муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар жойни ижарага олувчи, унинг оила аъзолари ёки ижарага олувчи билан доимий яшаётган фуқаролар вақтинча бўлмаганида турар жой олти ой муддат давомида уларнинг ҳисобида сақланиб туради.


Демак, собиқ келик турар жойдан чиқиб кетидан сўнг олти ой мобайнида судга мурожаат этган бўлса, суд томонидан тегишли равишда келин бўлиб тушган хонадонга киритиб қўйилади.


Бироқ, суд томонидан уйга киритиш масаласи кўрилаётган вақтда узрли сабабларга кўра қонунда белгиланган муддатни ўтказиб юбориб судга мурожаат этган бўлса, ёки суд томонидан даъвогарнинг ўтказиб юборилган муддати узрли деб топилган тақдирда, суд томонидан собиқ келин турар жойга киритиб қўйилиши мумкин.


Бошқа барча ҳолатларда агарда келин қонунда белгиланган муддатни ўтказиб юборган бўлса, суд томонидан бундай даъво талаби Уй-жой кодексининг 52-моддаси талаблари доирасида ҳал этилади.

“ИШ БЕРУВЧИ МЕНИ АЛДАГАНИ УЧУН ИШСИЗ ҚОЛАМАНМИ?”

— 2020 йил поликлиникага ишга киргандим. Етти ойдан сўнг «декрет»га чиқдим. Яқинда ишга қайтишимни айтганимда, кадрлар бўлими ходими ҳозирча бўш иш ўрни йўқлигини айтди. «Ахир ўз ўрним бор-ку», десам, ҳужжатда у бошқа бир ходимнинг иш ўрни экани, бола парваришлаш таътилида бўлгани учун мени олишганини айтди. Иш берувчи мени алдагани учун ишсиз қоламанми?

Исми сир тутилди.

Дурдона Абдақаҳарова, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:


— Фуқаролик процессуал кодексининг 3-моддаси 1-қисмига кўра, Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқ ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқларини, эркинликларини ва қонуний манфаатларини суд орқали ҳимоя қилиш кафолатланади.


Қонунчиликка кўра, ходим меҳнат низосини кўриш ҳақидаги ариза билан судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Хусусан, меҳнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинган ёки ходим ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказилган ҳолларда, у иш берувчининг ўзи, суд ёки бошқа ваколатли орган томонидан аввалги ишига тикланиши лозим.


Сизга поликлиниканинг меҳнат шартномасини буйруғини бекор қилиб, поликлиникага ишга тиклаш ҳақида ҳамда қолган бузилган ҳуқуқингизни ҳимоя қилиш юзасидан судга даъво ариза билан мурожаат қилишга ҳақли бўлишингизни тушунтирилади.


Фуқаролик процессуал кодексининг 251-моддасининг биринчи қисмига асосан, суд ҳал қилув қарорини қабул қилаётганида далилларга баҳо беради, иш учун аҳамиятга эга бўлган қандай ҳолатлар аниқланганлигини ва қандайлари аниқланмаганлигини, бу иш бўйича қандай қонун ёки бошқа қонун ҳужжати қўлланилиши кераклигини ҳамда арз қилинган талаб қаноатлантирилиши лозимлигини ёки лозим эмаслигини аниқлайди.

“ҚАРИНДОШ ВА ҚЎШНИЛАРНИНГ ТИЛХАТИ АСОСИДА УЙНИ ЎЗ НОМИМГА РАСМИЙЛАШТИРА ОЛАМАНМИ?”

— Бир ҳамкасбим ёлғиз ўзи яшарди. Унинг илтимоси билан бирга яшадим. Бирга яшаган вақтимиз «менинг ҳеч кимим йўқ. Уйимни сенинг номингга расмийлаштириб бераман», деб айтганди. Лекин нотариал тартибда расмийлаштирмай, вафот этди. Унинг дафн маросимларини ўтказдим. Айни пайтда ҳамкасбимнинг уйида яшаб, коммунал ва солиқ тўловларини ҳам тўлаяпман. Ҳамкасбимнинг акасининг фарзандлари Россияда яшайди. Улар «аммамдан қолган меросдан ҳеч нарса талаб қилмаймиз. Уйини шу аёл олишига розимиз», деган мазмунда тилхат ёзиб, телеграм орқали видео-тасвир ҳам юборишди. Яна 7 нафар қўшнилари ҳам ҳамкасбимга ҳаётлигида қараганимни ва вафотидан сўнг дафн маросимларини ўтказганим ҳақида тилхат ёзиб беришди. Мана шулар ҳамкасбимнинг уйини ўз номимга расмийлаштириб олишимга асос бўла оладими?

Исми сир тутилди

Дилшод ҲАСАНОВ, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:


— Фуқаролик кодексининг 1112-моддасига асосан, ворислик васият ва қонун бўйича амалга оширилади. Қонун бўйича ворислик васият мавжуд бўлмаса ёхуд бутун мероснинг тақдирини белгиламаса, шунингдек, ушбу кодексда белгиланган бошқа ҳолларда амалга оширилади.


Фуқаролик кодексининг 1130-моддаси 1-қисмига кўра, тегишли шаклда тузилмаган васиятнома ҳақиқий эмас, деб ҳисобланади. Ушбу қонун нормалари талабларидан келиб чиқиб, оғзаки васиятнома ҳуқуқий аҳамиятга эга эмас.


Фуқаролик кодексининг 182-моддасида мулк ҳуқуқининг вужудга келиш асослари кўрсатиб ўтилган бўлиб, унга кўра, меҳнат фаолияти, мол-мулкдан фойдаланиш соҳасидаги тадбиркорлик ва бошқа хўжалик фаолияти, шу жумладан, мол-мулкни яратиш, кўпайтириш, битимлар асосида қўлга киритиш, давлат мол-мулкини хусусийлаштириш, мерос қилиб олиш, эгалик қилиш ҳуқуқини вужудга келтирувчи муддат, қонунчиликка зид бўлмаган бошқа асослар мулк ҳуқуқини вужудга келиши асосларидир.


Шу сабабли ҳамкасбингизнинг уйида икки йилдан буён яшаб, коммунал тўловларни амалга ошириб келаётганингиз мазкур уй-жойга нисбатан мулк ҳуқуқини келтириб чиқармайди.
Уй-жой мулкдори қариндошларининг розилиги, қўшниларнинг гувоҳлиги ҳам уй-жойга мулк ҳуқуқини белгилашда ҳуқуқий асос ҳисобланмайди.

 

Уй-жой мулкдорининг қариндошлари Фуқаролик кодексининг 68-бобида кўрсатилган қоидалар асосида нотариус орқали меросни қабул қилишлари мумкин.


Мурожаатингизда келтириб ўтилган ҳолатлар бўйича ҳамкасбингизга тегишли бўлган уй-жойни ўз номингизга ўтказиш учун ҳуқуқий асослар мавжуд эмас.


Бож масаласи уй-жойни уни номига ўтказиш учун ҳуқуқий асослар бўлиб, нотариусга ёки судга мурожаат қилиш ҳуқуқи бўлган тақдирда ҳал қилинади.

FACEBOOK ИЖТИМОИЙ ТАРМОҒИДА ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ВИДЕОМУРОЖААТ ЮЗАСИДАН

Судланувчилар У. Х. (1984 йил Тошкент вилоятида туғилган, “Power Pioneer Avto”, “Pioneer Taxi Servis”, “Uchtepa Grand Avto”, “Best Pioneer Taxi” МЧЖлар таъсисчиси ва норасмий раҳбари), А. А. (1977 йил Тошкент шаҳрида туғилган, “Power Pioneer Avto”, “Pioneer Taxi Servis”, “Uchtepa Grand Avto” ва “Best Pioneer Taxi” МЧЖлар директори), А. Г. (1983 йил Тошкент шаҳрида туғилган, “Power Pioneer Avto” ва “Pioneer Taxi Servis” МЧЖлар директори) ва Ш. Ю. (1991 йил Тошкент шаҳрида туғилган, “Power Pioneer Avto”, “Pioneer Taxi Servis”, “Uchtepa Grand Avto”, “Best Pioneer Taxi” МЧЖларнинг таъсисчиси, “Best Pioneer Taxi” МЧЖ ва “Uchtepa GRAND Avto” МЧЖнинг директори) “Best Pioneer Taxi”, “Uchtepa Grand Avto”, “Pioneer Taxi Service”, “Power Pioneer Auto” МЧЖлари ва ЧЭКИ “Savdogar” АТБ Шайхонтоҳур филиали ўртасида тузилган кредит шартномаларига асосан банк томонидан ажратилган кредитлар ҳисобига “GM Ўзбекистон” ЁАЖдан жами 74 дона енгил автомашиналар (13 дона “Nexia”, 49 дона “Cobalt”, 12 дона “Spark” русумли) харид қилишиб, ЧЭКИ “Savdogar” АТБ Шайхонтоҳур филиали муҳрини, имзони қалбакилаштиришиб, банк номидан автомашиналарни тақиқдан ечиш ҳақида сохта хатлар тайёрлашиб, нотариал идорасига тақдим этишиб, таъқиқни ечиш ва келгусида автомашиналарни сотиб юбориш учун фойдаланган.

 

2015 йилга қадар юқоридаги 52 та енгил автомашиналар сотувидан тушган жами 529,4 млн. сўм нақд пул маблағларини НКМ хотирасига киритмасдан, банк муассасасига инкассация қилмасдан, жуда кўп миқдордаги савдо ва хизмат кўрсатиш қоидаларини бузган.

 

Фаолиятини қонунда белгиланган тартибда амалга оширмасдан, “Uchtepa Grand Avto” МЧЖ орқали 2014 йил 16 январдан 30 майгача, “Power Pioneer Auto” МЧЖ орқали 2014 йил 6 январдан 31 мартгача йўловчиларга 217 млн. сўмлик лицензия олиниши шарт бўлган фаолият билан махсус рухсатнома олмасдан шуғулланишган.

 

“Best Pioneer Taxi”, “Pioneer Taxi Service”, “Power Pioneer Auto” МЧЖларининг 2015 йилнинг айрим ойлари ва 2016 йилнинг сентябрь ойигача бўлган фаолиятига доир молиявий-хўжалик фаолият билан боғлиқ бирламчи бухгалтерия ва бошқа қатъий ҳисобидаги ҳужжатларни қасддан яшириб, уларни нобуд қилиб, жамиятнинг молиявий-хўжалик фаолияти юзасидан ўтказилган ҳужжатли текширувга тақдим этишмаган. МЧЖларининг молиявий фаолияти юзасидан ДСИга тақдим этилган ҳисоботларга сохта маълумотлар киритиш йўли билан жамиятларнинг 2013-2015 йиллардаги фаолиятлари учун 116,2 млн. сўмлик ягона солиқ тўловларни тўлашдан қасддан бўйин товлаган.

 

Судланувчилар юқорида қайд этилган жиноятларни содир этганликда айбли деб топилиб, уларга жиноят ишлари бўйича Учтепа туман судининг 2019 йил 4 июлдаги ҳукмига кўра қуйидигича жазолар тайинланган:

 

У. Х. Жиноят кодексининг 28,184-моддаси (солиқлар ёки йиғимларни тўлашдан бўйин товлашда иштирокчилик) 3-қисми, 28,189-моддаси (савдо ёки хизмат кўрсатиш қоидаларини бузишда иштирокчилик) 1-қисми, 28,190-моддаси (фаолият билан лицензиясиз ёки рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатсиз ёхуд хабарнома юбормасдан шуғулланишда иштирокчилик) 2-қисми “а”, в” бандлари, 227-моддаси (ҳужжатлар, штамплар, муҳрлар, бланкаларни, автомототранспорт воситаларининг ва улар тиркамаларининг (ярим тиркамаларининг) давлат рақам белгиларини эгаллаш, нобуд қилиш, уларга шикаст етказиш ёки уларни яшириш) 2-қисми “а” банди, 228-моддаси (ҳужжатлар, штамплар, муҳрлар, бланкалар тайёрлаш, уларни қалбакилаштириш, сотиш ёки улардан фойдаланиш) 2-қисми “а”, “б” банди ва 3-қисми билан ЭКИҲ 200 баравари миқдорида жарима, 4 йил 3 ой озодликдан маҳрум қилиш жазосига;

 

А. А. Жиноят кодексининг 189-моддаси (савдо ёки хизмат кўрсатиш қоидаларини бузиш) 1-қисми, 190-моддаси (фаолият билан лицензиясиз ёки рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатсиз ёхуд хабарнома юбормасдан шуғулланиш) 2-қисми “а”, “в” банди, 227-моддаси 2-қисми “а” банди, 228-моддаси 2-қисми “а”, “б” банди ва 3-қисми билан ЭКИҲ 100 баравари миқдорида жарима, 6 ой муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, 3 йил ахлоқ тузатиш ишлари жазосига;

 

А. Г. Жиноят кодексининг 189-моддаси 1-қисми, 190-моддаси 2-қисми “а”, “б”, “в” бандлари, 227-моддаси 2-қисми “а” банди, 228-моддаси 2-қисми “а”, “б” ва 3-қисми билан ЭКИҲ 100 баравари миқдорида, 3 йил ахлоқ тузатиш ишлари жазосига;

 

Ш. Ю. Жиноят кодексининг 189-моддаси 1-қисми, 190-моддаси 2-қисми “а”, “б”, “в” банди, 227-моддаси 2-қисми “а” банди, 228-моддаси 2-қисми ва 3-қисми ЭКИҲ 450 баравари миқдорида жарима, 3 йил ахлоқ тузатиш ишлари жазосига судланган.

Жиноят иши бўйича автомашиналарга қўйилган барча таъқиқлар бекор қилиниб, маълумот ва ижро учун тегишли органларга юборилган.

 

Шунингдек, даъвогар “Savdogar” АТБ Тошкент шаҳар хўжалик судига даъво аризаси билан мурожаат қилиб, жавобгарлардан кредит қарзларини ундириш ва ундирувни гаровга олинган мол-мулкка қаратишни сўраган. Унга кўра, даъво талаби қисман қаноатлантирилиб, жавобгарлар “Uchtepa Grand Avto” МЧЖ ҳисобидан даъвогар фойдасига 393 380 893,68 сўм кредит қарзи; “Pioneer Taxi Service” МЧЖ ҳисобидан 520 975 752,11 сўм кредит қарзи; “Best Pioneer Taxi” МЧЖ ҳисобидан 414 795 879,36 сўм кредит қарзи; “Power Pioneer Avto” МЧЖ ҳисобидан 509 647 370,40 сўм кредит қарзи ҳамда почта ҳаражатлари ундирилган. Ундирув МЧЖларга тегишли бўлган автотранспорт воситаларига қаратилиши белгиланган.

“АЛИМЕНТНИНГ 5 ЙИЛЛИГИНИ ОЛДИНДАН ТЎЛАМОҚЧИ ЭДИМ, БИРОҚ…”

— Хорижга кетиш учун алиментнинг 5 йиллигини олдиндан тўлаш учун МИБга борсам, улар менга 74 млн. сўм ҳисоблаб беришди. Ойига 590 минг сўмдан тўлаганимда, жами 34 млн. сўм бўлиши керак. Аммо МИБчилар «қарзингиз бордир», деб қаердан 74 млн. сўм ҳисобланганини тушунтиришмаяпти. Бу вазиятда мени қандай ҳақ-ҳуқуқим бор?

Исми сир тутилди.

Жасур Мамаюсупов, фуқаролик ишлари бўйича М.Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Тўланаётган алиментни 5 йиллигини олдиндан тўлаш тартиби, Вазирлар Маҳкамасининг 06.10.2018 йилдаги 808-сонли Қарори билан тасдиқланган “Алиментларни олдиндан тўлаш, шунингдек алимент тўлаш мажбуриятини таъминлаш бўйича гаров шартномасини тузиш тартиби тўғрисида”ги Низом талаблари асосида амалга оширилади. Мазкур Низомнинг 9-бандига кўра, алиментларни олдиндан тўлаш бола вояга етгунига қадар ҳар қандай давр учун, бироқ ушбу банднинг иккинчи хатбошида назарда тутилган ҳолларни истисно қилганда беш йилдан кам бўлмаган муддатга амалга оширилади.


Алиментларни олдиндан тўлаш вақтида агар болалар вояга етгунига қадар бўлган давр 5 йилдан кам бўлса, алиментларни олдиндан тўлаш қолган давр учун амалга оширилади.


Бу ҳақдаги аризага Бюронинг туман (шаҳар) бўлими томонидан берилган алимент тўловларидан қарздорлиги мавжуд эмаслиги тўғрисидаги маълумотнома, шунингдек, давлат ижрочисининг олдиндан тўлаш белгиланган алиментлар суммасини ҳисоблаш тўғрисидаги қарори илова қилиниши шарт.


Низомнинг 15-бандида, олдиндан тўлаш белгиланган алиментлар суммасини ҳисоблашда, келгуси даврлар учун тўланадиган алиментлар суммасига, тўлов вақтидаги ҳар йилги алиментлар суммасининг Марказий банк томонидан белгиланган қайта молиялаш ставкасига капитализация коэффициенти қўлланилиши белгиланган. Шунингдек, Низомнинг 16-банди б-кичик бандига кўра, агар ижро ҳужжатида алиментлар қарздорнинг ойлик иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадига нисбатан улушлар ҳисобида белгиланган бўлса — ойлик алимент суммаси қарздорнинг охирги ойдаги иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромади улушидан, бироқ ҳисоблаш вақтида Ўзбекистон Республикасида амалда бўлган ўртача ойлик иш ҳақи миқдоридан кам бўлмаган миқдорда ҳисоблаб чиқилади. Бунда, қарздор ишсиз бўлса ёки ойлик иш ҳақи ва бошқа даромади тўғрисидаги маълумотлар тақдим қилинмаган тақдирда, тегишли улуш ҳисоблаш вақтида Ўзбекистон Республикасида амалда бўлган ўртача ойлик иш ҳақи миқдоридан келиб чиқиб ҳисобланиши назарда тутилган.


Шу боисдан, Сизнинг ҳолатингизда давлат ижрочиси томонидан олдинда тўланиши лозим бўлган алимент миқдорини ҳисоблашда, олдиндан тўланиши лозим бўлган алимент миқдори жорий ойлик тўловларингиз доирасида эмас, балки Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 06.10.2018 йилдаги 808-сонли Қарори билан тасдиқланган “Алиментларни олдиндан тўлаш, шунингдек алимент тўлаш мажбуриятини таъминлаш бўйича гаров шартномасини тузиш тартиби тўғрисида”ги Низом талаблари доирасида ҳисобланган.

Перейти к содержимому