Қидирув:

ЯҚИНЛАР КЎМАГИДА ОЛИНГАН УЙГА ЭР ДАЪВО ҚИЛИШГА ҲАҚЛИМИ?

— Эрим 5 йил олдин хорижга кетганича, биздан хабар олмай қўйди. Учта жойда ишлаб, ака-укаларимнинг ёрдами билан икки хонали уй олдим. Кўчиб кирганимизга бир ой бўлганида эримни қайтиб келгнини айтишди. Расман ажрашмаганмиз. У квартирага даъво қилиши мумкинми, ахир уни ўзимни пулимга олганман-ку?

Исми сир тутилди.

Фахриддин Бахронов, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:


— Бир сўз билан жавоб берса, ҳа. Сиз сотиб олган уйга ва бошқа мулкларга турмуш ўртоғингиз, турмуш ўртоғингиз сотиб олган мулкларга нисбатан сиз даъво қилишингиз мумкин. Кўп ҳолларда судлар томонидан бундай даъволар, яъни эр-хотиннинг турмуш даврида орттирган мулкларини бўлиш тўғрисидаги даъволар бу мулклар уларнинг умумий мулки ҳисобланганлиги сабабли қаноатлантирилади. Чунки, Оила кодексининг 23-моддасига кўра, эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган мол-мулклари, шунингдек никоҳ қайд этилгунга қадар, бўлажак эр-хотиннинг умумий маблағлари ҳисобига олинган мол-мулклари, агар қонун ёки никоҳ шартномасида бошқача ҳол кўрсатилмаган бўлса, уларнинг биргаликдаги умумий мулки ҳисобланади.


Эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган мол-мулклари жумласига (эр ва хотиннинг умумий мол-мулкига) эр ва хотин ҳар бирининг меҳнат фаолиятидан, тадбиркорлик фаолиятидан ва интеллектуал фаолият натижаларидан орттирган даромадлари, улар томонидан олинган пенсиялар, нафақалар, шунингдек махсус мақсадга мўлжалланмаган бошқа пул тўловлари (моддий ёрдам суммаси, майиб бўлиш ёки саломатлигига бошқача зарар етказиш оқибатида меҳнат қобилиятини йўқотганлик муносабати билан етказилган зарарни қоплаш тарзида тўланган суммалар ва бошқалар) киради. Эр ва хотиннинг умумий даромадлари ҳисобига олинган кўчар ва кўчмас ашёлар, қимматли қоғозлари, пайлари, омонатлари, кредит муассасаларига ёки бошқа тижорат ташкилотларига киритилган капиталдаги улушлари ҳамда эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган бошқа ҳар қандай мол-мулклари, улар эр ёки хотиндан бирининг номига расмийлаштирилган ёхуд пул маблағлари кимнинг номига ёки эр ва хотиннинг қайси бири томонидан киритилган бўлишидан қатъи назар улар ҳам эр ва хотиннинг умумий мол-мулки ҳисобланади.


Эр ва хотиндан бири уй-рўзғор ишларини юритиш, болаларни парвариш қилиш билан банд бўлган ёки бошқа узрли сабабларга кўра мустақил иш ҳақи ва бошқа даромадга эга бўлмаган тақдирда ҳам эр ва хотин умумий мол-мулкка нисбатан тенг ҳуқуққа эга бўлади.


Оила кодексининг 27-моддасига кўра, эр ва хотиннинг умумий мол-мулкини бўлиш эр ва хотиндан бирининг талабига кўра, улар никоҳда бўлган даврда ҳам, никоҳдан ажралишгандан кейин ҳам, шунингдек кредитор эр ва хотиндан бирининг умумий мол-мулкдаги улушига ундирувни қаратиш учун умумий мол-мулкни бўлиш талаби билан арз қилган ҳолларда амалга оширилиши мумкин.


Низо туғилган ҳолларда эр ва хотиннинг умумий мол-мулкини бўлиш, шунингдек эр ва хотиннинг бу мол-мулкдаги улушини аниқлаш суд тартибида амалга оширилади.


Оилавий муносабатлар тугатилганда, суд эр ва хотин алоҳида яшаган даврда орттирган мол-мулкни улардан ҳар бирининг ўз мулки деб топиши мумкин.
Никоҳдан ажралган эр ва хотиннинг умумий мол-мулкни бўлиш тўғрисидаги талабларига нисбатан уч йиллик даъво муддати қўлланилади.


Мазкур ҳолатда сиз судга турмуш ўртоғингиз билан оилавий муносабатлар тугатилганлигини асос қилиб, эр ва хотин алоҳида яшаган даврда орттирган мол-мулкни улардан ҳар бирининг ўз мулки деб топиш тўғрисида даъво аризаси тақдим қилишингиз мумкин. Бунда оилавий муносабатлар тугатилган-тугатилмаганлиги, эр-хотин алоҳида яшаган-яшамаганлиги, турмуш ўртоғингиз шу даврда ишлаган-ишламаганлиги, уй-жойни сотиб олишда иштирок этган-этмаганлиги, сизга чет элда ишлаб пул юборган-юбормаганлиги ва мулкни сотиб олишда бошқача иштирок этган-этмаганлиги суд томонидан аниқланади ва қарор қабул қилишда эътиборга олинади.

“СОБИҚ ЭРИМДАН ФАРЗАНДЛАРИМНИНГ КОНТРАКТИ УЧУН ТЎЛОВ ТАЛАБ ҚИЛИШИМ МУМКИНМИ?”

— 2 нафар фарзандим бор. Алиментдан воз кечиб, ҳозир турган уй-жойим 50 фоиз алимент ҳисобига судни қарори билан қайтарилган. Алиментдан давоим йўқлиги ҳақида тилхат ёзиб берганман. Икки қизим ҳам ОТМ талабалари, контракт асосида ўқийди. Собиқ эримдан фарзандларимнинг контрактини тўлаш учун 50 фоиз тўловини талаб қилишим мумкинми?

Исми сир тутилди

Дилшод Хасанов, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:


— Ота-она хамда болаларнинг алимент ҳуқуқи ва мажбуриятлари Ўзбекистон Республикаси Оила кодекси билан тартибга солинади.


Мазкур кодекснинг 96-моддасига асосан, ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт.
Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади.


Саволда ҳар иккала фарзанд ҳам вояга етганлиги, яъни олий таълим муассасаси талабалари эканлиги маълум қилинган.
Оила кодексининг 100-моддасига асосан, ота-она вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига таъминот бериши шартдир.


Вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига таъминот бериш ота-онанинг келишувига биноан амалга оширилади. Ота-она ўртасида бундай келишувга эришилмаган тақдирда низо суд тартибида ҳал қилинади.


Олий суд Пленумининг 2016 йил 29 июлдаги “Судлар томонидан вояга етмаган ва вояга етган меҳнатга лаёқатсиз болалар таъминоти учун алимент ундиришга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида” ги қарорининг 9-бандига асосан, Оила кодексининг 100-моддасида ота-онанинг вояга етган болаларига алимент тўлаши белгиланган бўлиб, бунда судлар қонун талабига кўра, вояга етган боланинг меҳнатга лаёқатли ёки лаёқатсизлиги ҳамда моддий ёрдамга муҳтожлиги ёки муҳтож эмаслигини аниқлашга эътибор қаратишлари лозим.


Судга мурожаат қилган тараф вояга етган боланинг меҳнатга лаёқатсизлиги ва ёрдамга муҳтожлиги тўғрисида далил (ногиронлик ҳақида ТМЭК ёки бошқа ваколатли орган хулосаси, моддий аҳволи тўғрисида маълумот ва бошқа) тақдим этиши лозим. Ёрдамга муҳтож ёки муҳтож эмаслигига эса тегишли маълумотлар асосида суднинг ўзи баҳо бериши лозим.


Судлар алимент ундиришда болаларнинг меҳнатга лаёқатлилигини йўқотилганлик даражаси ва уларнинг ҳақиқатдан муҳтож эканлигини, тарафларнинг моддий ва оилавий аҳволини эътиборга олишлари керак.
Амалдаги қонунчиликка кўра, вояга етмаган шахслар, ўн олти ёшдан катта шахслар, агар улар шу ёшга тўлгунга қадар ногиронлиги бўлган шахс бўлиб қолган бўлсалар; олтмиш ёшга тўлган эркаклар ва эллик беш ёшга тўлган аёллар; ногиронлиги бўлган шахс меҳнатга лаёқатсиз ҳисобланадилар.


Келтириб ўтилган қонун нормалари талаблари ҳамда Олий суд Пленумининг тушунтиришларидан келиб чиқиб, вояга етган боланинг меҳнатга лаёқатсиз ёки ёрдамга муҳтожлиги тўғрисида қонунда белгиланган асослар мавжуд бўлган тақдирда, алимент ундириш тўғрисида судга мурожаат қилиниши мумкин.

КОММУНАЛ ХИЗМАТЛАР ТЎЛОВИНИ ҚАЙТАРИБ ОЛСА БЎЛАДИМИ? 

— Коммунал хизматлар учун йил охиригача тўлов қилганман. Яқинда уйимни сотмоқчиман, харидор ҳам аниқ. Коммунал хизматлар учун тўлаган пулларимни қайтариб олсам бўладими ёки янги уй эгасининг номига ўтказиб, ундан ундиришим мумкинми?

Исми сир тутилди

Гули Шукурлаева, фуқаролик ишлари бўйича М. Улуғбек туманлараро суди раис ўринбосари:


— Уй-жой кодексининг 133-моддасига асосан коммунал хизматлар учун мажбурий тўловлар совуқ ва иссиқ сув таъминоти, сувни чиқариб юбориш (канализация), электр таъминоти, газ таъминоти, иситиш (иссиқлик таъминоти), қаттиқ ва суюқ маиший чиқиндиларни олиб чиқиш учун тўланадиган тўловлардан иборатдир.


Мазкур кодекснинг 134-моддасида кўп квартирали уйдаги мол-мулкни сақлаш харажатларини ва коммунал хизматлар учун мажбурий тўловларни тўлаш муддатлари белгиланган.

 

Унда кўп квартирали уйдаги турар жойлар мулкдорлари умумий мол-мулкни сақлаш харажатларини ўтган ойдан кейинги ойнинг ўнинчи кунидан кечиктирмай тўланиши ва ўз вақтида тўланмаган ҳолатларда пеня ундириш тартиби ва миқдори белгиланган.


Сиз коммунал хизматлари учун тўловларни олдиндан амалга оширган бўлсангиз, уни қайтариш имкони мавжуд эмас. Тегишли идоралар олдиндан тўланган пул маблағларини кейинги давр учун ҳисобга олади.


Амалда тарафлар ўртасида тузиладиган олди-сотди шартномасида сотувчининг коммунал хизматлари бўйича қарздорлиги йўқлиги текширилади ва кейинчалик сотиб олувчи қарзи борлигини била туриб сотиб олишга розилик бериб, олди-сотди шартномасини имзолаб, тегишли руйхатдан мулк ҳуқуқини ўтказиб олса, барча мажбуриятлар унга ўтиши назарда тутилган.


Ортиқча амалга оширилган тўловлар ёки мулк билан боғлиқ бошқа харажатлар олди-сотди шартномасини расмийлаштиришдан аввал тарафлар ўртасида ўзаро келишган ҳолда ҳал қилиниши мумкин.


Агар сиз ва харидор ўртасида тузилган шартномада ортиқча тўланган тўлов сотиб олувчи томонидан сотувчига қайтарилиши назарда тутилса, сиз ушбу пул маблағларини иҳтиёрий равишда қайтарилмаган ҳолатда суд орқали ундириш ҳуқуқига эга бўласиз.

“ФАРЗАНДЛАРИМНИ ХОРИЖГА ОЛИБ КЕТИБ ҚОЛГАН ХОТИНИМНИНГ УСТИДАН ҚАЕРГА ШИКОЯТ ҚИЛСАМ БЎЛАДИ?”

— Биринчи турмушимдан 3 нафар фарзандим билан ажрашиб, уларга алимент тўлаётгандим. Собиқ хотиним розилигимсиз, уларни хорижга олиб кетиб қолибди. Фарзандларим билан кўришмаганимга бир йил бўлади. Суд улар билан кўришишим учун муддат белгилаганди. Ушбу вазиятда собиқ хотинимнинг устидан қаерга шикоят қилсам бўлади?

Исми сир тутилди

Аббос Сайдахмедов, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

 

— Оила кодексининг 66-моддасига мувофиқ, бола отаси, онаси, бобоси, бувиси, ака-укалари, опа-сингиллари ва бошқа қариндошлари билан кўришиш ҳуқуқига эга. Ота-онасининг никоҳдан ажралиши, никоҳнинг ҳақиқий эмас деб топилиши ёки ота-онанинг бошқа-бошқа яшаши боланинг ҳуқуқларига таъсир қилмайди.

 

Ота ва она алоҳида яшаган ҳолда бола уларнинг ҳар бири билан кўришиш ҳуқуқига эга. Ота-она турли давлатларда яшагани тақдирда ҳам бола улар билан кўришиш ҳуқуқига эга.

 

Мазкур Кодекснинг 96-моддасига кўра, ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт.

 

Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади.

 

Яъни бола билан кўришиб туриш ҳуқуқи ҳамда алимент тўлаш мажбурияти бир-бири билан боғлиқ эмас.

 

Болалар билан кўришиб туриш тартиби, агар тарафлар ўзаро келишувга эриша олмаслар суд томонидан белгиланади.

 

Қонун хужжатлари алоҳида яшаётган ота онага бола билан кўришиб туриш ҳуқуқини кафолатлайди, алоҳида яшаётган ота ёки она чет давлатда бўлса ҳам.

 

Мурожаат мазмунига кўра, сизга суд томонидан фарзандларингиз билан кўришиб туриш тартиби белгилаб берилган.

 

Агар фарзандлар чет давлатда бўлса, чет давлатдаги консуллик идораси ёки бошқа ваколатхонага Ташқи ишлар вазирлиги орқали мурожаат қилиб, улар билан кўришиб туриш масаласида мурожаат қилишингиз мумкин, болаларни қай тартибда кўриш эса, тарафларнинг ўзаро келишуви асосида ҳал этилади.

 

Президентнинг 2018 йил 26 декабрдаги ПҚ-4079 сонли қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг хорижга чиқиш тартиби тўғрисидаги”ги Низомнинг 22-бандига мувофиқ, вояга етмаган шахслар учун-ота-оналари ёки васийлар (ҳомийлар)нинг фуқаронинг хорижга чиқишига нотариал тасдиқланган розилиги, ота-оналарнинг ҳар иккиси маълумотларни йиғиш пунктига бевосита мурожаат қилган ҳоллар бундан мустасно. Сўровнома ЯИДХП орқали юборилганда, ота-оналар ёки васийлар (ҳомийлар)нинг нотариал тасдиқланган розилиги талаб этилмайди. Бунда, ота-оналар ёки васийлар (ҳомийлар)нинг розилиги фақат электрон рақамли имзони қўллаш орқали амалга оширилади;

 

– вояга етмаган шахслар учун — фуқарога ҳамроҳлик қилувчи шахснинг нотариал тасдиқланган мажбурияти (ҳамроҳлик қилувчи шахс вояга етмаганнинг отаси ва (ёки) онаси ёхуд васий ёки ҳомийси бўлган ҳоллар бундан мустасно);

 

– 15 ёшдан 18 ёшгача бўлган фуқаролар ота-оналар, васийлар (ҳомийлар)нинг вояга етмаган шахснинг мустақил равишда хорижга чиқишига нотариал тасдиқланган розилиги бўлган тақдирда, хорижга кузатувчисиз чиқиши мумкин. Ота-оналар, васийлар (ҳомийлар)нинг вояга етмаган шахснинг мустақил равишда хорижга чиқишига розилиги, улар бевосита маълумотларни йиғиш пунктига ёки ЯИДХП орқали мурожаат қилган тақдирда, нотариал тасдиқланиши талаб этилмайди. Сўровнома ЯИДХП орқали юборилганда ота-оналар ёки васийлар (ҳомийлар)нинг розилиги фақат электрон рақамли имзони қўллаш орқали амалга оширилади.

 

Вояга етмаган болаларга чет давлатга чиқиш биометрик паспорти расмийлаштирилганлиги, уларга ота-она ёки васий кузатувида чет давлатга чиқиш ҳуқуқини беради.

 

Болаларга алимент тўлаш бу ота-онанинг мажбурияти ҳисобланади ва бола қаерда бўлишидан қатъий назар алимент олиш ҳуқуқига эга.

 

Агар турмуш ўртоғингиз юқорида қайд этилган Низом қоидаларига зид равишда чиқиб кетган деб ҳисобласангиз тегишли чет давлатдаги қонсуллик муассасасига мурожаат қилишингиз мумкин.

 

Алимент тўлашни тўхтатиб туриш қонунда назарда тутилмаган.

 

Бироқ Оила кодексининг 105-моддасида, алимент тўлаётган ота-онанинг бошқа вояга етмаган болалари бўлиб, ундан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундирилганда ўша болалар алимент олаётган болаларга нисбатан моддий жиҳатдан камроқ таъминланиб қоладиган бўлса, шунингдек алимент тўлаётган ота (она) ногирон бўлиб, моддий жиҳатдан қийналиб келаётган бўлса ёки алимент олаётган шахс мустақил даромадга эга бўлган тақдирда, алимент миқдори суд томонидан камайтирилиши мумкин.

 

Агар вояга етмаган бола давлат ёки нодавлат муассасаларининг тўлиқ таъминотида бўлса, суд алимент тўлаётган ота ёки онанинг моддий аҳволини ҳисобга олиб, тўланаётган алимент миқдорини камайтириш ёки уни алимент тўлашдан озод қилиш ҳақида ҳал қилув қарори чиқариши мумкин.

 

Алимент миқдорини камайтириш ёки уни тўлашдан озод қилиш учун асос бўлган ҳолатлар тугаганда манфаатдор тараф алимент қонунда белгиланган миқдорда ундирилишини талаб қилиб, судга мурожаат этишга ҳақли.

 

Ота-онаси вафот этганлиги оқибатида етим қолган вояга етмаган болаларга таъминот бериш, уларни тарбиялаш ва уларга таълим бериш давлат томонидан тўлиқ амалга оширилади дейилган.

 

Юқорида айтилгандек, фарзандларни чет давлатга чиқиши, алимент тўлаш мажбуриятини тўхтатмайди, бола ҳар қаерда бўлганда ҳам унинг эҳтиёжларини қондириш учун унга таъминот берилиши лозим.

 

“Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг хорижга чиқиш тартиби тўғрисидаги”ги Низомнинг 4-1-бандига мувофиқ, фуқароларга хорижга чиқиш биометрик паспортини расмийлаштириш ва бериш Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқишда расмийлаштирилади;

 

– ота-онанинг бири вафот этганда; боқувчиси ёлғиз она бўлган ҳолларда; боланинг ота-онасидан бири хориж фуқароси бўлганида; ота-онадан бири суд томонидан ота-оналик ҳуқуқларидан маҳрум қилинган, бедарак йўқолган деб топилган ёхуд муомалага лаёқатсиз деб топилганида; ота-онадан бирининг Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги доимий яшаш жойи бўйича рўйхати хорижга доимий яшашга кетганлиги муносабати билан бекор қилинганида, ота ёки онанинг болалар чет давлатга чиқиши учун розилиги талаб этилмайди.

 

Низомнинг 35-бандига кўра, ота-онанинг бири ўз боласининг хорижга чиқишига рози бўлмаган тақдирда, унинг хорижга чиқиш ҳуқуқини чеклаш учун судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга.

 

Низомнинг 40-6-бандида, хорижга чиқиш биометрик паспорти расмийлаштирилганидан кейин шахснинг Ўзбекистон Республикасидан чиқишини вақтинча чеклаш фақат қонунда белгиланган ҳолларда амалга оширилиши мумкин. Фуқаронинг давлат чегараси орқали ўтиш ҳуқуқини чеклаш суриштирув, тергов ёки суд органлари қарори асосида чегара назорати бўлинмалари томонидан амалга оширилади, дейилган.

 

Шунга кўра сиз вояга етмаган фарзандларингизни чет давлатга чиқиши юзасидан таъқиқ қўйиш ҳақида рухсат берувчи органга ёки судга мурожаат қилишингиз мумкин.

ИЧКИЛИК КАСРИ ЯНГИ ЖИНОЯТГА САБАБ БЎЛДИ

Одатда, коррупция ҳақида гап кетганда, кўпчилик пора олаётган мансбдор шахсни тасаввур қилади. Аммо Жиноят кодексининг 211 ва 212-моддаларида назарда тутилган пора бериш ҳамда пора олиш-беришда воситачилик қилиш жиноятлари ҳам коррупция занжирининг бир қисмидир.

 

Юнусобод туманида яшовчи Шаҳзод Адашев (исм-шарифлар ўзгартирилган) ҳам оқибатини била туриб, пора бериш жиноятини содир этди. Гап шундаки, у 2022 йилнинг 26 октябрь куни спиртли ичимлик истеъмол қилиб, автомашина бошқариб бораётганда уни Мирзо Улуғбек ва Махтумқули кўчалари кесишмасида Тошкент шаҳар ички ишлар бош бошқармаси Йўл ҳаракати хавфсизлиги бўлими инспектори Мурод Нарзиев тўхтатади.

 

Албатта, инспектор ҳайдовчининг спиртли ичимлик ичганини дарҳол сезади. Шундан сўнг Ш. Адашев спиртли ичимлик ичгани ҳақида тушунтириш хати ёзиб беради. Инспектор ҳуқуқбузарга нисбатан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 136-моддасига асосан электрон маъмурий баённома расмийлаштиради.

 

Сўнг автомашинани жарима майдонига олиб боради. Бироқ ҳайдовчи маъмурий баённомани ижобий ҳал қилиб бериш ва ҳужжатларни судга юбормаслик эвазига инспекторга 300 АҚШ доллари миқдорида пора таклиф қилади. Бунга жавобан М. Нарзиев пора олиш-бериш жиноий жавобгарликка сабаб бўлишини айтиб, уни огоҳлантиради. Шунга қарамай, Ш. Адашев пул олиб келишини айтиб, уйига кетади. Ўз вазифасига виждонан ёндошган М. Нарзиев ушбу ҳолат юзасидан Тошкент шаҳар ички ишлар бош бошқармаси бошлиғи номига билдирги билан мурожаат қилади. Натижада унинг мурожаати асосида тезкор тадбир ўтказилади. Ш. Адашев инспекторга 300 АҚШ долларини пора тариқасида бераётган вақтида тезкор ходимлар томонидан ушланади.

 

Шундан сўнг Ш. Адашевга нисбатан жиноят иши қўзғатилади.

 

Яқинда жиноят ишлари бўйича Мирзо Улуғбек тумани судида ушбу жиноят иши кўриб чиқилди ва Жиноят кодексининг 211-моддаси 1-қисми билан айбдор деб топилган Ш. Адашевга қонуний жазо тайинланди.

 

Хулоса ўрнида айтиб ўтиш керакки, Ш. Адашевнинг қилмиши кўпчиликка сабоқ бўлиши лозим. Чунки у икки марта қонун талабини бузиб, шахсий манфаатини қонундан устун қўйган. Натижада эса, қонун олдида жавоб беришга мажбур бўлди.

Баҳром БЕРДИЕВ,

жиноят ишлари бўйича

Мирзо Улуғбек тумани суди судьяси

АЛИМЕНТ ТЎЛАМАГАНЛАР ҚАНДАЙ ЖАЗОЛАНАДИ?

— Алиментдан 18 млн. қарзим бор экан. Вақтида тўламаганим учун 15 сутка қамалиб чиқдим. Шу тўғрими? Аслида алимент тўламаганлар қандай жазоланади? Қай ҳолларда алимент мажбурий ундирилади?

Исми сир тутилди

Ғайрат Эргашев, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:


— Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 47-4-моддасига кўра, моддий ёрдамга муҳтож бўлган вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаш, яъни уларни моддий жиҳатдан таъминлаш учун суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига биноан ундирилиши лозим бўлган маблағни жами бўлиб икки ойдан ортиқ муддат мобайнида тўламаслик, — ўн беш сутка муддатга маъмурий қамоққа олишга ёки ушбу Кодексга мувофиқ маъмурий қамоқ қўлланилиши мумкин бўлмаган шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.


Биринчи марта ҳуқуқбузарлик содир этган шахс, агар у маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишни кўриш жараёнида алимент мажбуриятлари бўйича қарздорликни ихтиёрий равишда тўлаган бўлса, жавобгарликдан озод этилади.


Жиноят кодексининг 122-моддасига кўра, моддий ёрдамга муҳтож бўлган вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаш, яъни уларни моддий жиҳатдан таъминлаш учун суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига биноан ундирилиши лозим бўлган маблағни жами бўлиб икки ойдан ортиқ муддат мобайнида тўламаслик, шундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.


Ўша қилмиш хавфли рецидивист томонидан содир этилган бўлса, икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.


Агар шахс алимент мажбуриятлари бўйича қарздорликни тўлиқ тўлаган бўлса, у жавобгарликдан озод қилинади.


Агар сиз фарзандингизни моддий таъминлашдан бўйин товласангиз дастлаб, маъмурий жавобгарликка, шундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этсангиз жиноий жавобгарликка тортилишингиз мумкин бўлади.


Алимент тўлаши шарт бўлган шахс вояга етмаган шахсни моддий таъминлашдан бўйин товласа, дастлаб унга нисбатан ўн беш сутка муддатга маъмурий қамоққа олиш ёки маъмурий қамоқ қўлланилиши мумкин бўлмаган шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдорида жарима солиниши мумкин, шунингдек шундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши мумкин.


Оила кодексининг 140-моддасига кўра, алимент қарзининг миқдори давлат ижрочиси томонидан суднинг ҳал қилув қарори ёки алимент тўлаш тўғрисидаги нотариал тартибда тасдиқланган келишувда белгиланган алимент миқдоридан келиб чиққан ҳолда аниқланади.


Ушбу Кодекснинг 99-моддасига асосан вояга етмаган болаларга тўланадиган алимент қарзининг миқдори алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромади миқдоридан келиб чиққан ҳолда алимент ундирилмаган вақт учун ҳисоблаб чиқилади. Агар алимент тўлаши шарт бўлган шахс шу даврда ишламаган бўлса ёки унинг иш ҳақи ва (ёки) даромадини тасдиқловчи ҳужжатлар тақдим қилинмаган бўлса, алимент қарзи ундирилаётган вақтда алимент Ўзбекистон Республикасидаги ўртача ойлик иш ҳақи миқдори бўйича ҳисоблаб чиқилади.

 

Агар қарзни бундай белгилаш тарафлардан бирининг манфаатларига жиддий путур етказса, манфаатларига путур етказилган тараф судга мурожаат қилишга ҳақлидир. Суд тарафларнинг моддий ва оилавий аҳволини ва бошқа эътиборга лойиқ ҳолатларни инобатга олиб, қарзнинг пул билан тўланадиган қатъий суммасини белгилаши мумкин.


Юқорида қайд қилинган модда талабига кўра, алимент қарзининг миқдори давлат ижрочиси томонидан амалга оширилади. Шу сабабли Сиз ушбу масалада алимент ундириш тўғрисидаги ижро хужжатини ижро қилаётган давлат ижросига мурожаат қилишингиз мумкин. Сиз давлат ижрочисига алимент қарзи нотўғри ҳисобланганлигини тасдиқловчи хужжатларни тақдим қилишингиз мумкин.

 

Сиз давлат ижрочисининг алимент қарзини ҳисоблашдаги ҳатти-ҳаракатлари юзасидан маъмурий судга шикоят қилиш ҳуқуқига эгасиз. “Давлат божи тўғрисида”ги Қонунинг 10-моддаси 1-қисми 9-бандига кўра, юридик ва жисмоний шахслар — давлат ижрочисининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан бериладиган аризалар (шикоятлар) бўйича давлат божи тўлашдан озод бўлганликлари сабабли сиз ушбу масалада судга шикоят берганингизда давлат божи тўламайсиз.


Оила кодексининг 96-моддасига кўра, ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт.


Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади.


Вояга етмаган болаларга алимент тўлаш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаганда ёки алимент ихтиёрий равишда тўланмаганда ва ота-онадан бирортаси ҳам алимент ундириш тўғрисида судга даъво ёхуд ариза билан мурожаат қилмаган ҳолларда, васийлик ва ҳомийлик органлари, шунингдек ўн тўрт ёшга тўлган бола вояга етмаган боланинг таъминоти учун ота ёки онадан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундириш тўғрисида даъво қўзғатишга ҳақлидир.


Юқоридаги қонун талабига кўра, вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота ёки онадан алимент суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан мажбурий тартибда ундирилади.

ФОЛБИНГА БЕРГАН ПУЛИМНИ ҚАЙТАРИБ ОЛОЛАМАНМИ?

— Бир фолбинга бориб, эримни менга иситиб бериши учун 300 АҚШ доллари бергандим. “Икки хафтада муаммоинг ижобий ҳал бўлади”, деб ваъда берганди. Лекин орадан икки ой ўтса ҳам ҳеч қандай фойдаси бўлмади. Энди ўша фолбиннинг найрангига чув тушганимни англаб етяпман. Қўлимда ҳеч қандай исботим йўқ. Фақат дугонам гувоҳ бўлган. Унинг гувоҳлиги инобатга олинадими? Фолбинга берган пулимни қайтариб ололаманми? Бунинг учун қаерга мурожаат қилай?

Исми сир тутилди

Жамшид Шаропов, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Амалдаги қонунчилик талабларига кўра, диний расм русумлар билан боғлиқ бўлган фаолият турлари билан лицензиясиз ёки бошқа рухсат берувчи хужжатларсиз шуғулланиш таъқиқланади. Сизнинг ҳолатингизда, фолбиннинг хатти-ҳаракатларида алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини ёки ўзганинг мулкига бўлган ҳуқуқни қўлга киритиш билан боғлиқ (Фирибгарлик) жиноят аломатлари борлиги сабабли, етказилган зарарни ундириш ва Фолбиннинг ҳатти-ҳаракатларига нисбатан ҳуқуқий баҳо бериш масаласида тегишли ариза билан Ички ишлар ёки Прокуратура органларига мурожаат қилишингиз лозимлиги тушунтирилади.

 

Фолбинга нисбатан қўзғатилган жиноят иши якуни бўйича сиз томонингиздан тўланган 300 АҚШ доллари миқдоридаги пул маблағини ундириш чоралари, ишни кўриб чиққан жиноят ишлари бўйича суд амалга оширилади.


Фолбин билан сизнинг ўртангиздаги муносабат фуқаролик қонунчилик нормалари билан тартибга солинмайди. Агарда ўртангизда қарз олди-бердиси ёки хизмат кўрсатиш билан боғлиқ бўлган бошқача турдаги фуқаролик ҳуқуқий муносабатлар бўйича низо келиб чиққанда, судга даъво аризаси билан мурожаат қилишингиз учун амалдаги “Давлат божи тўғрисидаги” Ўзбекистон Республикаси Қонунига илова сифатида қабул қилинган “Давлат божи ставкалари”га кўра, даъво баҳосининг 4 фоизи миқдорида, бироқ БҲМнинг 1 бараваридан кам бўлмаган миқдорда давлат божи тўлашингиз лозим бўлади.


Фолбиннинг ҳатти-ҳаракатларида алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини ёки ўзганинг мулкига бўлган ҳуқуқни қўлга киритиш билан боғлиқ фирибгарлик жиноят аломатлари бор-йўқлигига тегишли тартибда баҳо бериш учун гувоҳ сифатида дугонангиз кўргазмалари инобатга олинади.


Фуқаролик қонунчилик талабларига кўра, юридик шахсларнинг ўзаро ва фуқаролар билан битимлари, шунингдек, фуқаролар ўртасидаги белгиланган базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ортиқ суммадаги битимлар, қонунда белгиланган ҳолларда эса битим суммасидан қатьи назар, бошқа битимлар оддий ёзма шаклда тузилиши лозим. Битимнинг оддий ёзма шаклига риоя қилмаслик унинг ҳақиқий эмаслигига олиб келмайди, бироқ низо чиққан тақдирда тарафларни битимнинг тузилганлигини, мазмунини ёки бажарилганлигини гувоҳларнинг кўрсатувлари билан тасдиқлаш ҳуқуқидан маҳрум қилади.


Жиноят кодексининг 168-моддасида фирибгарлик, яъни алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини ёки ўзганинг мулкига бўлган ҳуқуқни қўлга қиритиш учун жавобгарлик белгиланган бўлиб, жиноятнинг ижтимоий хавфлилик даражасига кўра, содир этилган қилмиш учун жавобгарлик белгиланган.

 

Масалан, мазкур модданинг биринчи қисмида назарда тутилган жиноятни содир қилганлик учун базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик бараваридан юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши белгиланган бўлса, тўртинчи қисмидаги қилмиш учун базавий ҳисоблаш миқдорининг тўрт юз бараваридан олти юз бараваригача миқдорда жарима ёки саккиз йилдан ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши белгиланган.


Етказилган моддий зарарнинг ўрни қопланган тақдирда озодликни чеклаш ва озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо қўлланилмайди.

АЁЛ ҚАНДАЙ МОДДИЙ ЁРДАМ ОЛИШИ МУМКИН?

— Эрим билан Тошкентда ижарада яшаймиз. У яқинда ажрашиш учун судга ариза берди. Ота-онам узоқда, қизлик уйимга қайтиб борганим билан яшашга шароит йўқ. Икки болам билан ижарада қолсам, эримдан ижара пулини талаб қилишим мумкинми? Ўзим ҳеч қаерда ишламайман. Эрим эса “алимент тўласам катта гап”, деяпти. Аёл ажрашаётганда эридан қандай моддий ёрдам олиши мумкин?

Исми сир тутилди

Анвар Ёриев, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

 

— Оила кодексининг 23-моддасига асосан эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган мол-мулклари, шунингдек никоҳ қайд этилгунга қадар, бўлажак эр-хотиннинг умумий маблағлари ҳисобига олинган мол-мулклари, агар қонун ёки никоҳ шартномасида бошқача ҳол кўрсатилмаган бўлса, уларнинг биргаликдаги умумий мулки ҳисобланади.

 

Эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган мол-мулклари жумласига (эр ва хотиннинг умумий мол-мулкига) эр ва хотин ҳар бирининг меҳнат фаолиятидан, тадбиркорлик фаолиятидан ва интеллектуал фаолият натижаларидан орттирган даромадлари, улар томонидан олинган пенсиялар, нафақалар, шунингдек махсус мақсадга мўлжалланмаган бошқа пул тўловлари (моддий ёрдам суммаси, майиб бўлиш ёки саломатлигига бошқача зарар етказиш оқибатида меҳнат қобилиятини йўқотганлик муносабати билан етказилган зарарни қоплаш тарзида тўланган суммалар ва бошқалар) киради. Эр ва хотиннинг умумий даромадлари ҳисобига олинган кўчар ва кўчмас ашёлар, қимматли қоғозлари, пайлари, омонатлари, кредит муассасаларига ёки бошқа тижорат ташкилотларига киритилган капиталдаги улушлари ҳамда эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган бошқа ҳар қандай мол-мулклари, улар эр ёки хотиндан бирининг номига расмийлаштирилган ёхуд пул маблағлари кимнинг номига ёки эр ва хотиннинг қайси бири томонидан киритилган бўлишидан қатъи назар, улар ҳам эр ва хотиннинг умумий мол-мулки ҳисобланади.

 

Эр ва хотиндан бири уй-рўзғор ишларини юритиш, болаларни парвариш қилиш билан банд бўлган ёки бошқа узрли сабабларга кўра мустақил иш ҳақи ва бошқа даромадга эга бўлмаган тақдирда ҳам эр ва хотин умумий мол-мулкка нисбатан тенг ҳуқуққа эга бўлади.

 

Фермер хўжалиги ва деҳқон хўжалиги аъзоларининг биргаликдаги мулки бўлган мол-мулкка нисбатан эр ва хотиннинг эгалик қилиш, фойдаланиш ва тасарруф этиш ҳуқуқлари фермер хўжалиги ва деҳқон хўжалиги тўғрисидаги қонунларда белгиланади. Фермер хўжалиги ва деҳқон хўжалигининг мол-мулкини бўлиш Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 223 ва 225-моддаларида назарда тутилган қоидалар асосида амалга оширилади.

 

Шунга кўра, яъни юқорида кўрсатилган талаблар диорасида cиз эрингизга нисбатан никоҳ давомида орттитилган эр-хотиннинг умумий мол-мулкини бўлиш тўғрисидаги даъво аризаси билан судга мурожаат қилишингиз мумкин.

 

Шунингдек, Оила кодексида белгиланганига кўра Сиз ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз, ҳомиладор бўлсангиз ушбу давр учун, уч ёшга тўлмаган фарзандингиз бўлса у уч ёшга тўлгунига қадаор бўлган давр учун, ногиронлиги бўлган фарзаендингиз бўлса у ўн саккиз ёшга тўлгунига қадар парваришлаш ёки болаликдан I гуруҳ ногиронлиги бўлган фарзанд бўлса уни Сиз парваришлаётган бўлсагиз турмуш ўртоғингиздан таъминот (алимент) олишингиз мумкин.

 

Бундан ташқари, турмуш ўртоғингиз болаларига таъминот бериши шарт. Агар у вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган бўлса Сиз судга алимент ундириш ҳақида ариза билан мурожаат қилингиз мумкин бўлади.

 

Вояга етмаган болаларга алимент тўлаш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаганда ёки алимент ихтиёрий равишда тўланмаганда ва ота-онадан бирортаси ҳам алимент ундириш тўғрисида судга даъво ёхуд ариза билан мурожаат қилмаган ҳолларда, васийлик ва ҳомийлик органлари, шунингдек ўн тўрт ёшга тўлган бола вояга етмаган боланинг таъминоти учун ота ёки онадан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундириш тўғрисида даъво қўзғатишга ҳақлидир.

 

Алимент қарзининг миқдори давлат ижрочиси томонидан суднинг ҳал қилув қарори ёки алимент тўлаш тўғрисидаги нотариал тартибда тасдиқланган келишувда белгиланган алимент миқдоридан келиб чиққан ҳолда аниқланади.

 

Агар алимент тўлаши шарт бўлган шахс шу даврда ишламаган бўлса ёки унинг иш ҳақи ва (ёки) даромадини тасдиқловчи ҳужжатлар тақдим қилинмаган бўлса, алимент қарзи ундирилаётган вақтда алимент Ўзбекистон Республикасидаги ўртача ойлик иш ҳақи миқдори бўйича ҳисоблаб чиқилади.

 

Агар қарзни бундай белгилаш тарафлардан бирининг манфаатларига жиддий путур етказса, манфаатларига путур етказилган тараф судга мурожаат қилишга ҳақлидир. Суд тарафларнинг моддий ва оилавий аҳволини ва бошқа эътиборга лойиқ ҳолатларни инобатга олиб, қарзнинг пул билан тўланадиган қатъий суммасини белгилаши мумкин.

15 СУТКАГАЧА ҚАМАЛГАНЛАР АЛИМЕНТ ҚАРЗИДАН ОЗОД ЭТИЛМАЙДИМИ?

— Турмуш ўртоғим биринчи оиласидан ажрашиб, икки нафар фарзанди учун алимент тўларди. Алимент ўз вақтида тўламагани учун 15 сутка қамалиб чиқди. Шундай бўлса-да, яна алиментдаги ўша қарзини талаб қилишяпти. Эрим “ҳам камалиб чиқиб, ҳам алимент тўлайманми? Қамалиб чиқдим-ку, тўламайман”, деса “агар тўламасангиз, энди озодликдан маҳрум этиласиз”, дейишди. Шу тўғрими, 15 суткагача қамалганлар алимент қарзидан озод этилмайдими?

Исми сир тутилди

Рутсам Тангабаев, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди раиси:

 

— Қарздор шахсни алимент тўлаш мажбурияти қонун хужжатлари асосида вужудга келади ва шахс уни бажаришга мажбур.

 

Оила кодексининг 96-моддасида, ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт. Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади, дейилган.

 

Кодекснинг 116-моддасига мувофиқ, вояга етмаган ёки вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарорини бажаришдан бўйин товлаган шахслар ушбу Кодекснинг 79-моддасига асосан ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиниши ёки жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин.

 

Шу асосларга кўра ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш, алимент тўловчи шахснинг алимент тўлаш мажбуриятидан озод этмайди.

 

Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 474-моддасига кўра, вояга етмаган ва меҳнатга лаёқатсиз шахсларга моддий ёрдам беришдан бош тортиш, 15 сутка муддатга маъмурий қамоққа олишга ёки ушбу Кодексга мувофиқ маъмурий қамоқ қўлланилиши мумкин бўлмаган шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.

 

Лекин алимент тўловчи қарздор шахснинг алимент тўламагани учун жавобгарликка тортилганлиги уни алимент тўлаш мажбуриятидан озод қилмайди.

 

Ҳуқуқбузарнинг содир қилган қилмишининг ижтимойи хавфлилик жиҳатидан келиб чиқиб, унга жазо тайинланган, алимент тўлаш эса фуқаролик-ҳуқуқий жавобгарлик, улар бир-бирини тўлдирувчи ёки инкор қилувчи ҳисобланмайди.

 

Шунга кўра, алимент тўламаганлиги учун Маъмурий жавобгарликка тортилганлик алимент тўлашдан озод қилмайди, бу жазо шахсни қонунга ҳурмат ҳиссини шакллантириш ва келгусида тарбияловчи аҳамиятга эга бўлгани учун қўлланилади.

 

Алимент тўлашдан озод этиш асосларини белгиловчи Оила кодексининг 146-моддасида кўрсатилган ҳолат назарда тутилмаган.

 

ҚАЙСИ ҲОЛЛАРДА АЛИМЕНТ ТЎЛАМАГАНИ УЧУН 15 СУТКАГА ҚАМАЛАДИ?

— Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 47-4-моддасига мувофиқ, моддий ёрдамга муҳтож бўлган вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаш, яъни уларни моддий жиҳатдан таъминлаш учун суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига биноан ундирилиши лозим бўлган маблағни жами бўлиб икки ойдан ортиқ муддат мобайнида тўламаслик – 15 сутка муддатга маъмурий қамоққа олишга ёки ушбу Кодексга мувофиқ маъмурий қамоқ қўлланилиши мумкин бўлмаган шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.

 

Биринчи марта ҳуқуқбузарлик содир этган шахс, агар у маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишни кўриш жараёнида алимент мажбуриятлари бўйича қарздорликни ихтиёрий равишда тўлаган бўлса, жавобгарликдан озод этилади.

 

Демак, алимент тўловчи шахс икки ойдан ортиқ муддат мобайнида алимент тўламаса, у маъмурий ҳуқуқбузарлик содир қилган ҳисобланади ва унга ушбу модданинг иккинчи қисмида назарда тутилган чора қўлланилади.

 

ҚАРЗНИ ТЎЛАШГА ИМКОН БЎЛМАГАНДА ВАҚТИНЧА ТЎХТАТИБ ТУРИШ МУМКИНМИ?

— Оила кодексининг 146-моддасида, алимент миқдори суд тартибида белгиланганидан кейин тарафлардан бирининг моддий ёки оилавий аҳволи ўзгарса, суд улардан ҳар бирининг талабига кўра алиментнинг белгиланган миқдорини ўзгартиришга ёки алимент тўлаши шарт бўлган шахсни алимент тўлашдан озод қилишга ҳақли. Алимент миқдорини ўзгартиришда ёки уни тўлашдан озод қилишда суд тарафларнинг эътиборга лойиқ бошқа манфаатларини ҳисобга олишга ҳақли, дейилган.

 

Кодекснинг 147-моддасига мувофиқ, алимент тўлаш тўғрисидаги келишувда белгиланган алимент мажбуриятлари тарафлардан бирининг ўлими, мазкур келишув муддатининг ўтиши ёки унда назарда тутилган бошқа асосларга кўра тугайди.

 

Қонунчиликда алимент тўлашни тўхтатиш назарда тутилмаган, фақатгина уни тўлашдан озод қилиш, миқдорини ўзгартириш ёки умуман бу мажбуриятни бекор бўлиш ҳолатлари келтирилган.

 

Алимент тўлашга моддий имконияти бўлмаган шахс уни тўхтатилишини суд орқали талаб қилиши мумкинлиги назарда тутилмаган.

 

15 СУТКАГА ҚАМАЛГАН СУДЛАНГАН ҲИСОБЛАНИБ, ЭРИМ ВА ФАРЗАНДЛАРИМНИНГ КЕЛАЖАГИГА САЛБИЙ ТАЪСИР КЎРСАТМАЙДИМИ?

— Шахс маъмурий жавобгарликка тортилганидан сўнг, бу ҳақдаги маълумотлар шу шахсга нисбатан иккинчи маротаба ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги материаллар келиб тушган тақдирда эътиборга олиш мақсадида ва ҳуқуқбузарликлар профилактикаси учун мониторинг ва ҳисобот юритилади.

 

Шу нуқтаи назардан шахсга нисбатан маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги масала ҳал этилаётганида у муқаддам жавобгарликка тортилган ёки тортилмаганлиги текширилади, лекин бунда “судланган” сўзи назарда тутилмайди.

 

Шахсни маъмурий жавобгарликка тортилганлиги, унинг бошқа қариндошлари ёки яқин одамларининг шахсий хаёти ёки меҳнат фаолиятини амалга оширишига таъсири йўқ.

 

Турмуш ўртоғингиз Маъмурий жавобгарликка тортилганлиги фарзандларингизни ўқишига ва ишига тўсқинлик қилмайди, шахсни бундай асосларга кўра бирор ҳуқуқини чеклашга йўл қўйилмайди.

ТОШКЕНТ ШАҲАР СУДЛАРИ ТОМОНИДАН МУРОЖААТЛАР ЖОЙИДА ИЖОБИЙ ҲАЛ ЭТИЛЯПТИ

Хабарингиз бор, Тошкент шаҳар суди раиси Эркин Ходжакулов, Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси Улуғбек Алмамедов томонидан мунтазам равишда сайёр қабуллар ўтказиш анъанага айланган.

Жорий йил бошидан буён ҳуқуқий жиҳатдан кўмакка муҳтож бўлган фуқароларнинг мурожаатларига қулоқ тутиш мақсадида Юнусобод, Яшнобод,  Мирзо Улуғбек туманларида сайёр қабуллар ўтказилди. Галдаги сайёр қабул эса Бектемир туман аҳолиси учун бўлиб ўтди.

Тумандаги “Роҳат” маҳалла фуқаролар йиғини биносида ўтган сайёр қабулда Тошкент шаҳар суди раиси Эркин Ходжакулов, Тошкент шаҳар суди раиси ўринбосарлари Шуҳрат Аббасов, Акбарали Турабов, Ибрагим Алимов ҳамда Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси Улуғбек Алмамедов, жиноят ишлари бўйича Бектемир туман суди раиси Эльза Шамсутдинова, туман ва туманлараро судлари раислари, судьялари фуқароларнинг мурожаатларини қабул қилишди.

Сайёр қабулда жами 37 нафар фуқаролар қабул қилинди. Қабул қилинган фуқароларнинг 18 нафари жиноят ишлари бўйича, 18 нафари фуқаролик ишлар бўйича, 1 нафари иқтисодий ишлар бўйича судларга оид мурожаатларни ташкил этади. Шундан 26 нафар фуқаронинг оғзаки мурожаати, 11 нафар фуқаронинг ёзма мурожаатлари қабул қилинди.

 

Масъуллар жами 37 та мурожаатлардан 26 таси бўйича ҳуқуқий тушунтиришлар берилди. 11 та мурожаат жойида ижобий ҳал этилиб, мурожатлар қаноатлантирилди.

Шунингдек, сайёр қабул доирасида сайёр суд ҳам бўлиб ўтди. Жиноят ишлари бўйича Бектемир туман суди томонидан 5 нафар шахс жазони ўташдан муддатидан олдин озод қилинди.

 

Хусусан, “транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш” жиноятини содир қилган шахсга 1 йил муддатга муайян ҳуқуқдан, яъни транспорт воситаларини бошқариш ҳуқуқидан маҳрум қилинган ҳолда, иш ҳақининг 15 фоизини давлат даромади ҳисобига ушлаб қолган ҳолда 3 йил ахлоқ тузатиш ишлари жазоси тайинланганди.

 

— Жазо муддатини ўташ учун масъулияти чекланган жамиятга ишга жойлашиб, ҳозирги кунга қадар жазо муддатини ўтаб келаётгандим. Шу давр ичида ўрнатилган тартиб-қоидаларга риоя этиб, яшаш ва иш жойларимдан ижобий тавсифланганман. Давлат фойдасига ўтказиладиган чегирма тўлиқ ўтказилиб келинган, – деди маҳкум.

— ИИББ Бектемир туман Ички ишлар органлари фаолиятини мувофиқлаштириш бошқармасининг тақдимномасида Жиноят кодексининг 73-моддаси 3-қисми “а” бандига асосан маҳкум иш жойидан ижобий тавсифланишини ҳамда тайинланган жазонинг 1/3 қисмидан кўпроғини ўтаганлиги сабабли ўталмай қолган 1 йил 11 ой 20 кун аҳлоқ тузатиш ишлари жазосидан шартли озод қилиш сўралган. Тақдимномани маҳкумга оид йиғма жилд ҳужжатлари билан биргаликда ўрганиб чиқиб, прокурор катта ёрдамчиси, туман ИИО Пробация гуруҳи МТБ испекторининг тақдимномани қаноатлантиришни сўраб, маҳкумга нисбатан жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод қилиш ҳақидаги тақдимномани қаноатлантиришни сўраб берган фикрини тинглаб, суд ажрим қилди. Унга кўра, Бектемир тумани ИИО ФМБ бошлиғининг тақдимномаси қаноатлантирилди. Маҳкум ўталмай қолган жазодан ўташдан муддатидан илгари шартли озод қилинди, – деди судья Умиджон Ҳакимов.

Skip to content