ҚИМОР ЎЙИНИНИ ТАШКИЛ ҚИЛГАНЛАРГА ҚАНЧА МИҚДОРДА ЖАРИМА СОЛИНАДИ?
— Фарзандим компьютер орқали қимор ўйинида иштирок этиб, жуда кўп миқдорда пул ютказиб қўйди. Уйимизни сотишга мажбур бўлдик. Шу ўйинни ташкил қилганлар учун жавобгарлик борми?
Исми сир тутилди.
— 21 аср компьютер ва ахборот асри сифатида бутун дунёда ривожланиш даражасини анча тезлаштириб, деярли барча жабҳада унинг ўрни ва аҳамияти кундан кун ортиб бормоқда. Ишлар бажариш, хизматлар кўрсатиш соҳасида ҳам электрон савдо ва хизматлар айнан компьютер воситасида амалга оширилиши, ахборот алмашинувининг тезлашганлиги тараққиётни янги босқичга олиб чиқди.
Тараққиётнинг ушбу босқичида инсонлар жамият ва ўзлари учун фойдали мақсадларда ишлашаётган бўлишсада, айрим шахслар айнан компьютер ва интернет тизимидан ғараз мақсадларда, жумладан, турли террористик руҳдаги ғояларни тарқатиш, шу каби ташкилотларга жалб қилиш, фирибгарлик жинояти ва турли таваккалчиликка асосланган ўйинларни қонунга хилоф равишда ташкил этиш йўлида фойдаланишаётгани, бундан жуда кўплаб инсонлар ва оилалар жабр кўраётгани, ёшларнинг билиб-билмай жиноий йўли кириб қолишаётгани ачинарли.
Кейинги вақтларда ижтимоий тармоқларда қиморда ютқазиб қўйганлиги учун ўз жонига қасд қилганлик ҳолатлари ҳақидаги маълумотларга деярли ҳар куни дуч келмоқдамиз. Ҳозирда юртимизда интернет тармоғи орқали ўйналадиган “1xBET”, “MostBet”, “Marathonbet” каби таваккалчиликка асосланган ўйинлар шу даражада кенг тарқалдики, кўпчилик айни шу ўйинларда жуда кўп миқдордаги пул маблағларини ютқазишмоқда.
Қанча миқдорда жарима солиниши мумкин?
— Охирги вақтларда ижтимоий тармоқларда бу каби ҳолатларни муҳокама қилаётганлар орасида “қимор ёки бошқа таваккалчиликка асосланган ўйинларни ташкил қилганлик учун жавобгарлик белгиланганми?” деган саволни бераётганлар кўплаб учрамоқда.
Амалдаги қонунчиликка кўра, қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларда иштирок этганлик ҳамда уларни ташкил қилганлик учун ҳам маъмурий ва жиноий жавобгарлик назарда тутилган.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 191-моддасида қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларда қонунга хилоф равишда иштирок этганлик шахснинг буюмлари, шунингдек ўйинга тикилган ҳамда ўйиндаги ютуқ бўлган пуллар, ашёлар ва бошқа қимматбаҳо буюмлар мусодара қилиниб, базавий ҳисоблаш миқдорининг уч бараваридан беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.
Худди шундай ҳуқуқбузарликни маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этиш ёхуд вояга етмаган шахсни қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларда иштирок этишга жалб қилиш ана шу ўйинлар буюмларини, шунингдек ўйинга тикилган ҳамда ўйиндаги ютуқ бўлган пуллар, ашёлар ва бошқа қимматбаҳо буюмларни мусодара қилиб, базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.
Қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларни ташкил этиш ёки ўтказиш учун телекоммуникация тармоқларида, шу жумладан Интернет жаҳон ахборот тармоғи провайдерлари томонидан хизматлар кўрсатиш ёки хизматлар кўрсатишга кўмаклашиш, тегишли дастурий таъминотдан нусха кўпайтириш, уни кўпайтириш, тарқатиш компьютер ва бошқа ёрдамчи воситаларни, шунингдек ўйинга тикилган ҳамда ўйиндаги ютуқ бўлган пуллар, ашёлар ва бошқа қимматбаҳо буюмларни мусодара қилиб, фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача, мансабдор шахсларга эса ўн бараваридан ўн беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.
Жиноий жавобгарлик ҳам мавжуд
— Бундан ташқари, қонунчилигимизда жиноий жавобгарлик ҳам мавжуд. Жиноят кодексининг 278-моддасида қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларни ташкил этиш ҳамда ўтказиш учун жавобгарлик белгиланган. Ушбу модданинг 1-қисмида қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларни қонунга хилоф равишда ташкил этганлик, ўтказганлик, шу жумладан ана шундай ўйинлар учун қиморхоналар ташкил этганлик учун етти йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси назарда тутилган.
Агар юқоридаги қилмишлар, такроран ёки хавфли рецидивист томонидан, уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этилса етти йилдан ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Миллий қонунчилигимизда вояга етмаганларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга алоҳида эътибор қаратилганлиги туфайли ҳам ЖКнинг 278-моддасида вояга етмаган шахсни қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларга жалб қилганлик учун махсус норма белгиланган. Бундай қилмишни содир этган шахс базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма беш бараваридан эллик бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.
Бундан ташқари, қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларни ташкил этиш ёки ўтказиш учун телекоммуникация тармоқларида, шу жумладан Интернет жаҳон ахборот тармоғи провайдерлари томонидан хизматлар кўрсатиш, тегишли дастурий таъминотдан нусха кўпайтириш, уни кўпайтириш, тарқатиш, шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик бараваридан етмиш беш бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз соатдан уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.
Элбекжон ТУРҒУНБОЕВ,
Тошкент шаҳар судининг
жиноят ишлари бўйича судьяси жавоб берди.