ҚАМОҚҚА ОЛИНГАН ШАХС ҚАЧОН ИШДАН БЎШАТИЛИШИ МУМКИН?

— Турмуш ўртоғим фирибгарликда айбланиб, озодликдан маҳрум қилинди. Яқинда ишидан ҳам бўшатилганини билдик. Фирибгарлик иши билан боғлиқ эмасди. Нега бўшатишгани, нима учун бу ҳақида огоҳлантиришмагани, қолаверса охирги ойлик иш ҳақи берилмагани сабабига ҳеч ким аниқлик киритмаяпти. Озодликдан маҳрум этилганида, тўғридан тўғри ишдан бўшатиладими? Кейин яна қайиа ишга тикланиши мумкинми?

Исми сир тутилди.

Жасур Сирожев, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди раис ўринбосари:

— Муддатли меҳнат шартномаси тарафларнинг келишувига биноан муддати тугамасдан, иш берувчининг ташаббусига кўра, тарафлар ихтиёрига боғлиқ бўлмаган ҳолатлар бўйича бекор қилиниши мумкин.

Меҳнат кодексининг 106-моддасига асосан, меҳнат шартномаси қуйидаги ҳолларда бекор қилинади:

1. ходим ҳарбий ёки муқобил хизматга чақирилган тақдирда;

2. шу ишни илгари бажариб келган ходим ишга тикланган тақдирда, шунингдек Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутати ва Сенатида доимий асосда ишлаган Сенат аъзоси ваколатлари муддати тугаганлиги ёки Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси ҳамда Сенати тарқатиб юборилганлиги муносабати билан аввалги лавозимига (ишига) қайтган тақдирда;

3. ходимни жазога маҳкум этган суднинг ҳукми қонуний кучга кирган тақдирда, башарти бунинг натижасида ходим аввалги ишини давом эттириш имкониятидан маҳрум этилган бўлса, шунингдек ходим суднинг қарорига биноан ихтисослаштирилган даволаш-профилактика муассасасига йўлланган тақдирда;

4. ишга қабул қилиш юзасидан белгиланган қоидалар бузилганлиги муносабати билан, агар йўл қўйилган қоидабузарликни бартараф этишнинг имкони бўлмаса ва у ишни давом эттиришга тўсқинлик қилса;

5. ходимнинг вафоти муносабати билан;

6. қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда.

Олий суди Пленумининг 1998 йил 17 апрелдаги 12-сонли “Судлар томонидан меҳнат шартномаси (контракти)ни бекор қилишни тартибга солувчи қонунларнинг қўлланилиши ҳақида”ги қарорининг 43-бандида, меҳнат шартномасининг Меҳнат кодексининг 106-моддасининг 4-бандига асосан бекор қилинишига ишга қабул қилиш юзасидан белгиланган қоидалар бузилганлиги ҳолларида йўл қўйилиши мумкин.

Бундай ҳолларга, хусусан қуйидагилар киради:

• суд ҳукмига кўра маълум мансабни эгаллаш ёки маълум фаолият билан шуғулланиш ҳуқуқидан маҳрум қилинганларни суд томонидан тайинланган вақт давомида ишга қабул қилиш;

• бир давлат корхонасида ўзаро яқин қариндош ёки қуда-анда бўлган шахсларни, башарти улардан бири иккинчисига бевосита бўйсуниб ёки унинг назорати остида хизмат қиладиган бўлса, бундай хизматчиларни ишга қабул қилиш;

• қонунлар томонидан вояга етмаганлар ва аёлларни жалб қилиш тақиқланган ишларга қабул қилиш.

Меҳнат муносабатларининг қайд этилган асосларга кўра бекор қилиниши билан боғлиқ низоларни кўраётиб судлар ишга қабул қилишда қандай аниқ бузилишга йўл қўйилганини ва бу меҳнат шартномасини бекор этишга асос бўла олиши мумкин ёки мумкин эмаслигини аниқламоғи зарур. Меҳнат шартномасининг Меҳнат кодексининг 106-моддасининг 4-банди бўйича бекор этилишига, агар ишга қабул қилинишдаги бузилишни тузатиш мумкин бўлмаса ва бу ишни давом эттиришга тўсқинлик қилган ҳолдагина йўл қўйилиши мумкинлигини ёдда тутмоқ зарур бўлади.

Юқоридагиларга кўра, ходим эҳтиёт чораси сифатида қамоққа олинса, у билан тузилган меҳнат шартномаси бекор қилинмайди. Чунки, айбсизлик презумциясига кўра, жиноят содир этганликда айбланаётган ҳар бир шахснинг иши судда қонуний тартибда ошкора кўриб чиқилиб, унинг айби аниқланмагунча у айбдор ҳисобланмайди.

Қачон шахснинг айби аниқланиб, суднинг ҳукми қонуний кучга кирган тақдирда, башарти бунинг натижасида ходим аввалги ишини давом эттириш имкониятидан маҳрум этилса, бундай ҳолларда меҳнат шартномаси Меҳнат кодексининг 106-моддаси 3-банди билан бекор қилиниши мумкин.