Қидирув:

ДОМ-ДАРАКСИЗ КЕТГАН ФУҚАРО ҚАНЧА МУДДАТДАН СЎНГ БЕДАРАК ЙЎҚОЛГАН ДЕБ ТОПИЛИШИ МУМКИН?

— Бир ой аввал кичик холам оламдан ўтди. Унинг турмуш ўртоғи ҳам, фарзандлари ҳам йўқ эди. Онам холамдан қолган уйни номига ўтказмоқчи бўлиб, нотариусга учрашса, яна бир холамнинг ҳам розилиги керак экан. У эса мана 8 йилдирки Россияга кетганча дом-дараги йўқ. Бу вазиятда уй онамнинг номига ўтиши учун қандай йўл тутишимиз керак?

Исми сир тутилди

 

Жалолиддин АББАСОВ, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси:

 

— Фуқаролик кодексининг 33-моддасига кўра, агар фуқаронинг қаердалиги ҳақида унинг яшаш жойида бир йил давомида маълумотлар бўлмаса, манфаатдор шахсларнинг аризасига мувофиқ суд бу фуқарони бедарак йўқолган деб топиши мумкин. Йўқолган шахс тўғрисида охирги маълумотлар олинган кунни аниқлаш мумкин бўлмаса, бедарак йўқолган деб ҳисоблаш муддати йўқолган шахс тўғрисида охирги маълумотлар олинган ойдан кейинги ойнинг биринчи кунидан, бу ойни белгилаш мумкин бўлмаган тақдирда эса – кейинги йилнинг биринчи январидан бошланишлиги акс эттирилган.


Мазкур кодекснинг 36-моддаси 1-қисмида агар фуқаронинг қаерда турганлиги ҳақида унинг яшаш жойида уч йил мобайнида маълумот бўлмаса, башарти у ўлим хавф солиб турган ёки муайян бахтсиз ҳодисадан ҳалок бўлган деб тахмин қилиш учун асос бўладиган вазиятларда бедарак йўқолган бўлиб, унинг қаердалиги ҳақида олти ой мобайнида маълумотлар бўлмаса, манфаатдор шахсларнинг аризасига мувофиқ суд уни вафот этган деб эълон қилиши мумкинлиги кўрсатилган.


Ушбу қонун нормаларидан келиб чиқиб сизга, ўртанча холангизни суд томонидан бедеарак йўқолган деб топиб, онангиз мазкур мулкни ишончли бошқариб туришлиги, шундан сўнг Фуқаролик кодексининг 36-моддасига асосан судда бедарак йўқолган деб топилган холангизни яна суд томонидан ўлган деб эълон қилиб, бир ой олдин вафот этган кичик холангизга тегишли бўлган мулкка эгалик қилиши мумкинлиги тушунтирилади.

ЎГАЙ ЎҒЛИМ ЎЗ УЙИМГА КИРИТМАЯПТИ: УЙ ЭГАСИ СИФАТИДА УНИ “ПРОПИСКА”ДАН ЧИҚАРИШИМ МУМКИНМИ?

— Хўжайиним вафот этгач, унинг номида бўлган уй менга ҳадя қилингани учун қонунан уйнинг эгаси бўлдим. Энди билсам, уйда ўгай ўғлим ҳам “прописка”да тураркан. “Паспортний стол”да исми чиқмади. Ўгай ўғлим менга ҳадя қилинган уйда яшамайди. Лекин уй қулфини ўзгартириб, мени киритмаяпти. Уй эгаси сифатида уни қандай қилиб “прописка”дан чиқаришим ва уйда яшашим мумкин?

Исми сир тутилди

Жасур СИРОЖЕВ, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:

 

— Уй-жой кодексининг 32-моддасига асосан, уй, квартира мулкдорининг оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар, агар уларни кўчириб келган пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар.

 

Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори билан оилавий муносабатларни тугатган тақдирда ҳам уларда турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи сақланиб қолади.

 

Уй-жой кодексининг 52-моддасига кўра, муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар жойни ижарага олувчи, унинг оила аъзолари ёки ижарага олувчи билан доимий яшаётган фуқаролар вақтинча бўлмаганда турар жой олти ой муддат давомида уларнинг ҳисобида сақланиб туради.

 

Демак, саволда кўрсатилган шахс низоли хонадонда доимий рўйхатда туриб бугунги кунгача истиқомат қилиб келмоқда. Бундан ташқари, қонунда белгиланган муддатда, яъни олти ойдан зиёд узрсиз сабабларга кўра яшамаган бўлса, суд фуқаро фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиши мумкин.

 

Ҳозирги кунда ўгай ўғлингиз низоли хонадонда истиқомат қилиб келаётганлигини инобатга олиб, уни суд томонидан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиб бўлмайди.

 

Фуқаролик кодексининг 164-моддасига асосан, мулк ҳуқуқи шахснинг ўзига қарашли мол-мулкка ўз хоҳиши билан ва ўз манфаатларини кўзлаб эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш, шунингдек ўзининг мулк ҳуқуқини, ким томонидан бўлмасин, ҳар қандай бузишни бартараф этишни талаб қилиш ҳуқуқидан иборатдир. Мулк ҳуқуқи муддатсиздир.

 

Шунингдек, Фуқаролик кодексининг 166-моддасига асосан, мулк дахлсиздир ва қонун билан қўриқланади. Мулкнинг дахлсизлиги мулкдорга қарши турган барча субъектларнинг мулк ҳуқуқини бузишдан ўзларини сақлашларидан иборатдир. Мулкдорнинг мол-мулкини олиб қўйишга, шунингдек унинг ҳуқуқларини чеклашга фақат қонунларда назарда тутилган ҳоллардагина йўл қўйилади.

 

Юқоридаги қонун талабларига кўра, ўз мулкингиздан эркин фойдаланган ҳолда, низоли хонадонга киритиб қўйиш ҳақидаги даъво талаби билан судга мурожаат этиш ҳуқуқингиз мавжуд.

“БИР ОЙДА КЕЛТИРИБ БЕРАМАН…”

Қинғир ишнинг қийиғи қирқ йилдан сўнг ҳам чиқади, дейди доно халқимиз.Афсуски, буни ҳамма ҳам бирдек ҳис қилавермайди. Ёки бу ҳаётий ҳақиқатни тан олишни истамайди.

 

Мирзо Улуғбек туманининг Сайрам кўчасида истиқомат қилувчи Дониёр Кабиров (исм-шарифлар ўзгартирилган) ҳам 2019 йилда қўл урган фирибгарлиги учун орадан икки йил ўтгач қонуний жазога тортилди.

Гап шундаки, темир қувур маҳсулотлари савдоси билан шуғулланувчи фуқаро Абдухалил Узоқов 2017 йилда Дониёр билан танишиб қолади.

 

Ўша пайт­­да Д. Кабиров Олмазор туманидаги темир маҳсулотлари омборида ишларди. Шундан буён улар иш юзасидан гаплашиб, салом-алик қилиб юришган. 2019 йилнинг август ойида икковлон яна эски мавзуда суҳбатлашиб қолишади. Суҳбат асносида Дониёр А. Узоқовнинг кўп миқдорда, улгуржи нархда қувур сотиб олмоқчи эканлигидан хабар топади. 

 

– Хоҳласангиз, ўзим бир ойда келтириб бераман, сизга арзонга тушади, – дейди у.

Аввалдан танигани ва олди-берди қилиб юргани боис Абдухалил ака унга ишонади, таклифга рози бўлади. 

 

2019 йил сентябрь ойининг бошларида А. Узоқов Яккасарой туманидаги “Сафо” тиббиёт клиникаси ёнида келтирилажак маҳсулот учун олдиндан 49 000 АҚШ долларини санаб беради. Лекин Дониёр бир ойлик муддат ўтиб кетса ҳамки ваъдасини бажармайди. Аксинча, гоҳ у, гоҳ бу важни рўкач қилиб, харидорни лақиллатиб юраверади. Шу тариқа А. Узо­қов беш ойгача – 2020 йилнинг март ойига қадар ҳам пулларини қайтариб ололмайди. Фақатгина 2020 йил 1 март куни Дониёр ундан темир қувурлар етказиб бериш учун 49 000 АҚШ доллари олганлиги ҳақида тилхат ёзиб беради, холос. Бироқ шундан кейин ҳам олган пулларини қайтармайди.

 

Буни қарангки, Д. Кабиров 2019 йилнинг 10 ноябрь куни фуқаро Санжар Нурматовни ҳам чув туширган экан. Яъни, Санжарга ҳам арзон нархда, сифатли темир қувурларни бир ой муддатда келтириб беришни ваъда қилади фирибгар. Шу мақсадда Чилонзор тумани Бунёдкор шоҳкўчасидаги 17-уйнинг олдида унинг укаси Санъат Нурматовдан 25 000 АҚШ долларини олади. Аммо худди А. Узоқов сингари С. Нурматовни ҳам лақиллатиб юраверади. Қачонки, пулини қайтаришни талаб қилавергандан кейингина – 2020 йил 19 март куни чиндан ҳам Санъат Нурматовдан шунча миқдорда пул олганлигини тасдиқлаб, тилхат ёзиб беради. Берган ваъдаси эса ваъдалигича қолиб кетаверади.

 

Шундан кейин иккала жабр­ланувчи ҳам туман ИИБга ариза билан мурожаат қилишади. Натижада тилга олинган ҳолатлар юзасидан жиноят иши қўзғатилади. Жиноят ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туман суди Д. Кабировни Жиноят кодексининг тегишли моддалари билан айбли деб топиб, қонуний жазога маҳкум этди.

 

Агар юқоридаги жиноят омилига назар ташласак, бунга ўхшаш ҳолатлар юзасидан жиддий чора-тадбирлар кўриш, яъни масалага дахлдор шахсларнинг масъулиятини, фуқароларнинг ҳуқуқий онги ҳамда маданиятини ошириш лозимлиги аён бўлади. Қолаверса, Дониёр Кабиров сингари фирибгарларнинг тузоғига илинмаслик учун “Сув кўрмай этик ечма!” қабилида иш тутиш зарур. Айни ҳолатда жабрланувчилар фирибгар билан аввалдан таниш бўлганлари боис унга ишонишган. Аммо доно халқимизнинг “Ишонган тоғда кийик ётмас” деган нақлини ҳам унутмаслик лозим.

 

 Санжар АБДУҒАНИЕВ,

жиноят ишлари бўйича

Мирзо Улуғбек туман

судининг судьяси

ОДАМ САВДОСИ ОРҚАЛИ ПУЛ ТОПМОҚЧИ БЎЛГАН АЁЛГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

Оналик мақомига эришган, кези келганда турмушнинг паст-баландини кўрган айрим нозик ҳилқат вакиллари одам савдоси жиноятини содир қилаётгани ачинарли ҳол. 30 ёшли аёл ҳам Яшнобод туманида ўтказилган тезкор-тадбир давомида қўлга олинди. Боиси у ўзини бошқа исм билан таништириб, ғаразли ва паст ниятларда бир аёлдан шаҳвоний ниятларда фойдаланишни мақсад қилган. Бироқ…

 

Судда судланувчи тариқасида сўроқ қилинган аёл эълон қилинган айбга тўлиқ иқрорлик билдирди. Гап шундаки, судланувчи жабрланувчи аёлни харидор танишига 1 000 000 сўм эвазига сотишга келишади. Судланувчининг сўзларига кўра, харидор аёлни 2021 йилдан буён танир экан.

– 2022 йил бошида Яшнобод туманида жойлашган бозор кўпригининг остида бегона аёл турганини кўрдим. Ташқи кўринишидан бир аҳволда эди. Олдига бориб, у билан танишдим.

 

Вилоятда истиқомат қилиши, шароити оғир экани, ишлаб пул топмоқчи эканини билдим. Сўнг уни уйимга олиб кетдим. Ундан нима иш билан шуғулланишини сўраганимда, фоҳишалик билан шуғулланишини айтди. Дарҳол танишимга қўнғироқ қилиб, фоҳишалик билан шуғулланадиган аёл борлигини маълум қилдим. Танишим унинг қандай ҳужжати борлигини сўради. Шунда аёлнинг ёнида ФҲДЁ томонидан берилган маълумотнома борлигини билдик.

 

Харидор танишим бу аёл учун менга 1 000 000 сўм беришини айтди. У билан Яшнобод туманида учрашиб олишга келишдик. Бу орада шаръий никоҳдаги турмуш ўртоғимга қўнғироқ қилиб, дўстининг автомашинасида танишимнинг олдига олиб боришини сўрадим. Сўнг аёлдан тилхат ёзиб беришини сўрасам, “яхши ёзолмайман”, деди. Шу боис унинг номидан “ўз хоҳишим билан ишлаш учун келдим”, деган мазмунда тилхат ёзиб бердим ва у имзо қўйиб берди. Тилхатни ўзимда олиб қолдим. Бироз вақт ўтиб, танишим билан белгиланган манзилда учрашдик. Танишим менга айтилган миқдордаги пулни берди, – дейди судланувчи.

Судланувчи жабрланувчининг шахсини тасдиқловчи ҳужжатини танишига бериб, келишган миқдордаги пулларни олган вақтида ашёвий далиллар билан ушланган. Судланувчи фуқаролик кийимидаги ИИО ходимларига “танишимдан олган пулим унинг қарзи эди. Анча вақт олдин танишим мендан 1 млн. сўм қарз олганди. Бирор бир аёлни сотиш мақсадим бўлмаган”, дея аввалига ёлғон гапирган. Айбига иқрор бўлгач эса, қилган ишидан пушаймонлиги, жиноят содир этиш йўлига қайтиб кирмаслигини билдирган.  

Суднинг ҳукмига кўра, судланувчи Жиноят кодексининг 135-моддаси (одам савдоси) 1-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбдор деб топилди. Унга шу модда билан Жиноят кодексининг 57-моддасини қўллаган ҳолда 1 йил 6 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

Манфаатдор тарафларга етказилган бошқа моддий ва маънавий зарарни ундириш юзасидан фуқаролик ишлари бўйича судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга эканлиги тушунтирилди.

           

Анвар ИКРОМОВ,

жиноят ишлари бўйича

Яшнобод туман суди судьяси

НОМИДА ҲЕЧ НИМА БЎЛМАСА, ҚАРЗ ҚАНДАЙ УНДИРИЛАДИ?

— Ажрашганман. Суд икки нафар болага алимент тайинлаган. Бироқ собиқ эрим ижродан талаб қилмагунимча, алимент бермайди. Ҳозир 9 млн. сўм қарзи бор. Ижрочиларга «Пули бўлмаса, мол-мулкидан ундириб беринглар», десам, ёзма равишда номида ҳеч қандай мол-мулк йўқлиги ҳақида жавоб хати келди. Билишимча, номида машинаси бор эди. Агар ростдан ҳам номида ҳеч нима бўлмаса, қарз қандай ундирилади? Ундирса бўладими ўзи?

Исми сир тутилди

Абдуқодир РАЖАБОВ, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси:

— Амалдаги Оила кодексининг 139-моддасига кўра, алимент қарзи алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадидан ундирилади. Иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромад етарли бўлмаганда, алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг банклар ва бошқа кредит ташкилотларидаги ҳисобварақларида турган пул маблағидан, тижорат ва тижоратчи бўлмаган ташкилотларга шартнома асосида ўтказилган пул маблағидан ундирилади, мулк ҳуқуқининг ўтишига олиб келувчи шартномалар бундан мустасно. Бу маблағ етарли бўлмаганда ундириш алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг қонун бўйича ундириш қаратилиши мумкин бўлган ҳар қандай мол-мулкига қаратилади.


Ундириш алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг ҳисобварақларидаги пул маблағига ва унинг бошқа мол-мулкига қонунчиликда белгиланган тартибда қаратилади.


Алимент тўлаш тўғрисидаги нотариал тартибда тасдиқланган келишув ёки ижро варақаси асосида ўтган даврдаги алимент қарзи ижро варақаси ёки алимент тўлаш тўғрисидаги келишув алимент ундириш учун тақдим қилингунга қадар ўтган уч йилдан ортиқ бўлмаган муддат учун ундирилади.


Кодекснинг мазкур талабига кўра, алимент қарздорлиги қарздорнинг бошқа мол-мулкига қаралиши мумкин. Бунда «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонунининг 47-моддасига мурожаат қилинади. Унга кўра, ундирувни қарздорнинг мол-мулкига қаратиш қарздорнинг мол-мулкини хатлаш ва мажбурий реализация қилишдан иборатдир.


Мазкур модданинг 8-бандида қарздор ундирув биринчи навбатда қаратилиши лозим бўлган мол-мулк турлари ёки ашёларни ўзи кўрсатишга ҳақли.


Қарздор мол-мулкининг у ёки бу турига ундирувни қаратиш навбати давлат ижрочиси томонидан мазкур мол-мулкнинг ликвидлигини инобатга олган ҳолда белгиланади.


Қарздорнинг ундирувчи талабларини қаноатлантириш учун етарли пул маблағлари бўлмаса, давлат ижрочиси ўз қарори билан қарздор ҳисобварақларининг харажатлар қисмини қарз тўлиқ узилгунига қадар қонунчиликда белгиланган тартибда хатлайди. Банк ёки бошқа кредит ташкилоти қарздорнинг пул маблағларини хатлаш ҳақидаги қарорни дарҳол ижро этади ва давлат ижрочисига қарздорнинг ҳисобварақлари реквизитлари ҳамда ҳар бир ҳисобварақ бўйича хатланган пул маблағлари миқдорини маълум қилади. Айни бир вақтда ундирув қарздорга тегишли бўлган бошқа мол-мулкка қаратилади, ушбу Қонуннинг 52-моддасига мувофиқ ижро ҳужжатлари бўйича ундирув қаратилиши мумкин бўлмаган мол-мулк бундан мустасно.


Мазкур қонун талабларига кўра, алиментдан қарздорликни ундириш ва ундирувни қарздорнинг мол-мулкига қаратиш борасида тегишли мажбурий ижро бюросининг давлат ижрочисига мурожаат қилинади ва давлат ижрочиси юқоридаги қонун талаблари асосида ундириш чораларини кўриши мумкин.

«ТОШКЕНТГА КЕЛИБ, ФОҲИШАЛИК ҚИЛИШГА МАЖБУР БЎЛДИМ»: ИИБ ХОДИМИГА ПОРА ТАКЛИФ ҚИЛГАН АЁЛГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

“Оғзи куйган қатиқни ҳам пуфлаб ичади”, дейишади. Бироқ “қаҳрамони”миз аёл номига доғ туширадиган “хунар” билан қўлга туша туриб, фикр қилиш ва ўзига тегишли хулоса чиқариш ўрнига яна бир жиноятга қўл уради…

 

Жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг очиқ суд мажлисида 23 ёшли аёлга нисбатан кўрилган жиноят ишининг иш ҳужжатларига кўра, у Тошкент шаҳар, Чилонзор туманидаги Тошкент шаҳар ИИББ ППХБ биноси олдида Миробод тумани ИИО ФМБ 1-сонли ИИБ ХПБ профилактика инспекторига қонунга хилоф эканлигини била туриб, унга пора таклиф қилади. Гап шундаки, шу куни Тошкент шаҳар ИИББ томонидан ўтказилган “Орият” тадбири давомида аёлнинг фоҳишалик билан шуғулланганлиги аниқланган. Мазкур ҳолат бўйича белгиланган тартибда ҳужжатларни расмийлаштирмаслик эвазига 200 АҚШ долларини пора тариқасида берган вақтида Бош прокуратура ҳузуридаги иқтисодий жиноятларга қарши курашиш Департаментининг Чилонзор туман бўлими ва Тошкент шаҳар ИИББ ходимлари томонидан ашёвий далиллар билан ушланган.

 

Суд мажлисида судланувчи айбига иқрор бўлди. Аёлнинг сўзларига кўра, 2021 йилда Тошкент шаҳрига аёллар салонида ишлаш мақсадида келган. Лекин иш топа олмагач, “СПА” салонда ишлаган.

— Бошқа иш топа олмагач, фоҳишалик билан шуғулланишга мажбур бўлдим. Шу иш билан мижоз топиш орқали шуғулланганман. Ўша куни тунги соат 01:00 ларда 4 нафар дугоналарим билан фохишалик билан шуғулланиш учун бир ресторан ёнига бордик. Орадан бир ярим соат ўтгач, “Каптива” русумли автомашинада икки нафар йигит келди. Дугонам билан машинадан ташқарида гаплашишди ва ундан “дам олишга қизлар борми?” деб сўрашди. Йигитлар ҳаммамизни биз ўтирган машинадан тушишимизни сўради. Мен ва яна машинада бўлган уч нафар дугонам машинадан тушдик. Йигитлар бизни кўрганидан сўнг, дугонам билан савдолашишди. Дугонам “хизмат” хақи 800 000 сўм бўлишини айтди, йигитлар рози бўлишди. Шу пайт ёнимизга бир нечта ИИБ ходимлари келиб, ўз хизмат гувохномаларини кўрсатишди. “Орият тадбири” ўтказилаётганлигини айтиб, бизни ва автомашина эгасини Тошкент шаҳар ИИБ ППХ бригадасига олиб боришди, – дейди судланувчи аёл.

Шу ерда профилактика инспектори қизлар билан, шу жумладан судланувчи билан ҳам суҳбатлашиб, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 190-моддасида назарда тутилган ҳуқуқбузарликни содир этганлари юзасидан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённома расмийлаштиришни айтган. Ҳолат юзасидан тушунтириш хати ёзиб беришни ҳам сўраган. Шу пайт судланувчи туман ИИБдаги профилактика инспекторини кўриб қолади. Унинг галдаги жиноятни содир қилишига айни шу ҳолати сабаб бўлади.

— У инспектор олдин менга айни шу модда билан маъмурий баённома расмийлаштирганди. Шу сабабли уни таниб қолиб, унга мурожаат қилдим. Унга бўлиб ўтган ҳолатни гапириб бердим ва ёнимдаги бор пулимни беришимни, фақат бу ердан чиқариб беришини сўрадим. Орадан бироз вақт ўтгач, инспектор ёнимга келиб, “гаплашдим, профилактика инспектори эрталаб чиқариб кетади”, деди. Кейин у олдимга келиб, тушунтириш хати ёзиб беришимни, эрталаб чиқариб юборишини айтди. Ёздим ва профилактика инспектори бизга нисбатан маъмурий баённома расмийлаштиришни бошлади. Менга нисбатан маъмурий баённома расмийлаштирмаслигини, ишни судга оширмасликни илтимос қилдим. “Нима сабаб?”, деб сўради. Ота-онам хаста эканини ва ушбу ҳолат бўйича улар истиқомат қилувчи манзилга бу ҳақда маълумот борса, уларнинг ахволи оғирлашиши мумкинлигини билдирдим. Профилактика инспекторидан қўйиб юборишини сўраганимда, “Ҳужжат расмийлаштирмасдан чиқариб юборсам, қанча бера оласиз?” деб сўради. Ёнимда 200 АҚШ доллари борлигини айтдим, рози бўлди. Кейинроқ гаплашишни айтиб, чиқиб кетди. Орадан бироз вақт ўтиб, биз сақланаётган Тошкент шаҳар ИИББ ППХ бригадасининг биносига профилактика инспектори кириб келди ва ҳамкасбидан мени чиқариб юборишини сўради, улар пул олди-бердиси ҳақида гаплашиб қолишди. Хуллас, инспектор аввал пул берилмаса чиқармаслигини билдирди. Чўнтагига 200 АҚШ долларини солганимдан сўнг, мени ва инспекторнинг ёнига нотаниш бўлган бир гуруҳ шахслар видео камера ёққан ҳолда келишди. Ўз хизмат гувохномаларини кўрсатишиб, ўзларини ИЖҚК Департаментнинг Чилонзор туман бўлими ходимлари ва ИИБ ходимлари билан биргаликда тезкор тадбир ўтказилаётганлигини айтишди. Мендан нима сабабдан профилактика инспекторига 200 АҚШ долларини берганимни сўрашди. Маъмурий баённома расмийлаштирмаслик ва ишни судга оширмаслик, қўйиб юборишлари учун пул берганимни айтдим… – дейди қилган ишидан пушаймонлигини қўшиб ўтган судланувчи.

Судланувчи айбига иқрор бўлган бўлса-да унинг айби, далиллар билан ҳам исботланди.

СУД ҲУКМ ҚИЛДИ…

Судланувчи Жиноят кодексининг 211-моддаси (пора бериш) 1-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топилди ва  13 500 000 сўм жарима жазоси тайинланди.

 

Жаъфар КУРБАНОВ,

жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман суди судьяси

МАНИПУЛЯЦИЯ ВА ЁШЛАР: ТРОЛЛАР, НАРЦИССИЗМ, МАКИАВЕЛЛИЗМДАН ОГОҲ БЎЛИНГ!

Охирги чорак асрда дунёнинг турли мамлакатларида ўз мақсадларига эришиш йўлида жамият аъзоларидан, тинч аҳоли вакилларидан фойдалана оладиган ғаразли ниятли кучлар ортиб бормоқда.

 

Статистик маълумотлар таҳлилига кўра, терактларнинг буюртмачилари асосан ёши катта инсонлардир. Уларнинг мақсадлари ҳам шунчалик каттаки, улар бир ёки икки миллат, ҳудуд билан чегараланмайди. 

 

Давр ёшларини қийнаётган энг оғриқли ижтимоий муаммолар: меҳнат муҳожирлиги, саводсизлик, диний билимлар бобидаги илмсизлик, миллий адоват ўйғотувчи кучлар олдида ожизлик, тез алданиб қолиш, фундаментализмга мойиллик. Ёшлар онгидаги бу каби бўшлиқдан ташқи кучлар жуда унумли ва аёвсиз фойдаланмоқда. Натижада ёшлар охирини ўйламай мудҳиш жиноятларга қўл урмоқда: Ватанига, давлатига, давлат тузимига қарши жиноятлар содир этмоқда. 

 

Яқиндагина бир гуруҳ шахслар популистик шиорлар ниқоби остида аҳолининг, асосан ёшларнинг онги ва ишончини манипуляция қилиб, Қорақалпоғистон Республикасининг маъмурий бинолари олдидаги майдонга йиғилди. Бу орқали давлат муассасаларини эгаллаб олишга, шу орқали жамиятда ихтилоф келтириб чиқаришга, Ўзбекистондаги ижтимоий-сиёсий вазият барқарорлигини издан чиқаришга уринди. 

 

Аслида ғаразли кучларнинг мақсади кўпчиликни ташкил этувчи ёшлар ўртасида адоват ва фитна қўзғаш, ҳокимиятни эгаллаш, халқлар ўртасида низо-урушлар чиқариб, тараққиёт ва фаровонлик йўлларини кесиб ташлашдир. Бузғунчи кучларнинг ортида турган манфур шахслар катта маблағлар эвазига ўз сценарийларини амалга оширади.  

 

Албатта, бунга қарши жиддий чора кўриш зарур. Булар турли тадбирлар, фестиваль ва бошқалар билан чекланиб қолмаслиги муҳим. Чунки, виртуал оламдаги «троллар», виртуал провокаторлар аҳоли ўй-хаёллари ва ҳиссиётларини ҳам назоратга олмоқда. Ижтимоий тармоқлардаги провокацион ахлоқ билан шахснинг ўзига хос феъл-атворидаги боғлиқликдан фойдаланиш, тролларнинг ўзига хос руҳий жиҳатлари – нарциссизм  яъни, эгоизмнинг ҳаддан ортиқ кўриниши, макиавеллизм – ўзгаларни манипуляция қилишга интилиш, садизм – бошқалар қийналганини кўриб роҳатланиш – бу ҳолатлар нафақат Ўзбекистон, балки бугунги ҳамжамият олдидаги жиддий муаммодир.

 

Демак, бирдан-бир чора – илм.   

 

Нуриддин МУРОДОВ,

Тошкент туманлараро иқтисодий суди раиси, 

Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзоси

ШАХСИЙ ҲАЁТ, ОИЛАВИЙ СИРЛАРНИ ТАРҚАТГАНЛАРГА ҚАНДАЙ ЖАЗО БОР?

Инсоннинг озодлиги, шаъни-ю қадр-қиммати бебаҳо ва дахлсиз қадрият сифатида улуғланади. Шунга кўра, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари қонунан муҳофаза қилинади. Афсуски, ҳозирги кунда фуқаролар томонидан ушбу тартиб-қоидаларга риоя қилмаслик натижасида ОАВ ва ижтимоий тармоқларда инсонларнинг шахсий ҳаётига тегишли маълумотлар, хабарлар тарқатиш каби ҳолатлар кўплаб учрамоқда. Бундай ишга қўл урган одам қонун олдида жавоб берадими? Унга қандай жазо қўлланади?

Шахсга доир маълумотлар нима?

«Шахсга доир маълумотлар тўғрисида»ги Қонунга кўра шахсга доир маълумотлар деганда муайян жисмоний шахсга тааллуқли бўлган ёки уни идентификация қилиш имконини берадиган, электрон тарзда, қоғозда ва (ёки) бошқа моддий жисмда қайд этилган ахборот тушунилади. Масалан, жисмоний шахснинг:

  • исми, фамилияси, отасининг исми;

  • туғилган вақти, туғилган жойи;

  • вақтинча ёки доимий яшаш жойи;

  • оиласи, ижтимоий ҳолати;

  • маълумоти, касби, лавозими, иш жойи;

  • даромадлари ва мулкий ҳолати;

  • телефон рақами;

  • шахсий сурати (фото ва ҳк.);

  • биометрик ва генетик маълумотлар ва бошқа маълумотлар.

 

Шахсий ҳаёт дахлсизлигининг бузилиши

Агар шу шахсий ва оилавий сирга оид маълумотлар шахснинг розилигисиз қонунга хилоф равишда олинса, сақланса ва тарқатилса, бу маъмурий ва жиноий жавобгарликка сабаб бўлади.

Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 46(1)-моддасига кўра, шахснинг шахсий ёки оилавий сирини ташкил этувчи шахсий ҳаёти тўғрисидаги маълумотларни унинг розилигисиз қонунга хилоф равишда йиғиш ёки тарқатиш базавий ҳисоблаш миқдорининг 10 бараваридан 40 бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Масалан, сиз бир уйланган эркак танишингизнинг бошқа бир аёл билан ишқий муносабатларидан хабардор бўлиб қолдингиз (унинг телефонидаги маълумотлар орқали ёки ўз кўзингиз билан гувоҳ бўлдингиз). Ушбу маълумотларни танишингизнинг хотинига ёки яқин қариндошларига (ёки интернетда бутун жамиятга) етказмоқчи бўлсангиз, бу қилмишингиз юқорида келтирилган ҳуқуқбузарлик ҳисобланади.

 

Жиноий жазо ҳам қўлланадими?

Агар шахс бундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин 1 йил ичида яна шундай қилмиш содир этса, бу энди жиноят ҳисобланади.

 

Жиноят кодексининг 141(1)-моддасига кўра, шахснинг шахсий ёки оилавий сирини ташкил этувчи шахсий ҳаёти тўғрисидаги маълумотларни унинг розилигисиз қонунга хилоф равишда йиғиш ёки тарқатиш шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг 50 бараваридан 100 бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.

Лекин қуйидаги ҳолатларда шахсий ва оилавий сирга оид маълумотлар шахснинг розилигисиз қонунга хилоф равишда олинганда, сақланганда, тарқатилганида тўғридан-тўғри жиноий жавобгарликка сабаб бўлади (маъмурий жавобгарлик қўлланмасдан).

Ушбу ҳаракатлар:

а) оғир оқибатларга олиб келган бўлса (масалан, шахсий сири тарқатилиши оқибатида шахс ўз жонига қасд қилса);

б) ғаразли ниятларда содир этилган бўлса (шахсий ҳаётга доир маълумотни тарқатишда моддий наф кўришни қасд қилса, товламачилик аломатлари бўлмаса);

в) хавфли рецидивист томонидан содир этилган бўлса.

3 маълумот:

  1. Шахсга доир маълумотлар шахснинг ўз шахсий ҳаётида ўз хоҳиши билан сақланиши, тарқатилиши мумкин.

  2. Шунингдек, қонунда белгиланган тартибда давлат органи томонидан ҳам ушбу маълумотлар талаб қилиб олиниши, сақланиши, уларга ишлов берилиши, тарқатилиши мумкин. Масалан, айрим давлат органлари (Ички ишлар вазирлиги, миграция ва фуқаролик хизматлари, Давлат чегара хизмати) сизнинг шахсингизга оид маълумотларни тегишли тартибда олади ва сақлайди (масалан, паспорт олишингизда ушбу маълумотлар олинади).

  3. Ёки ишга киришда сиз ўз хоҳишингиз билан мазкур шахсга доир маълумотларни иш берувчига тақдим этасиз (анкета, паспорт, диплом нусхалари ва ҳоказо).

Ҳар қандай ҳолатда ҳам шахсга доир маълумотлар қонунда белгиланган тартибда олиниши, ишлов берилиши ва сақланиши шарт.

 

Шербек ИНОМЖОНОВ,

Тошкент туманлараро маъмурий суди судьяси

 

Лола ШОИМОВА, журналист

«ДЕКРЕТ»ДАГИ ХОДИМНИ «CОКРАЩЕНИЕ»ГА ТУШИРИШ МУМКИНМИ?

— Келиним иккинчи фарзандига «декрет» таътилига чиққан. Яқинда иш жойидан қўнғироқ қилиб қисқартиришга тушганини айтишди. Билишимча, «декрет» таътилида бўлганларни «сокращение» қилиб бўлмасди. Шу тўғрими?

Г. С., Тошкент вилояти

 

Ғайрат Эргашев, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:

— Меҳнат кодексининг 100-моддасида меҳнат шартномасини ҳам иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилиш асослари кўрсатилган. Унга кўра, технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳисобланади.

 

Ушбу Кодекснинг 237-моддасида кўра, ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди. Корхонанинг бутунлай тугатилиш ҳоллари бундан мустасно, бундай ҳолларда меҳнат шартномаси уларни албатта ишга жойлаштириш шарти билан бекор қилинади.

 

Мазкур аёлларни ишга жойлаштиришни маҳаллий меҳнат органи уларни ишга жойлаштириш даврида қонун ҳужжатларида белгиланган тегишли ижтимоий тўловлар билан таъминлаган ҳолда амалга оширилиши белгиланган.

 

Мазкур ҳолатда иш берувчи келинингизни ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги – “сокрашение” асоси билан ишдан бўшата олмайди.

“ЭРИМ ҲАҚОРАТЛАШДА ДАВОМ ЭТЯПТИ, ҚАНДАЙ ЧОРА КЎРИШ МУМКИН?”

“Ажрашган бўлсам ҳам собиқ турмуш ўртоғим билан бир хонадонда яшаб келаман. У менга шаъним ҳамда қадр-қимматимни камситувчи турли гаплар гапириб, ҳақорат қилади. Уни ҳақоратлари юзасидан бир маротаба тегишли ташкилотга ариза ҳам ёздим ва у маъмурий жавобгарликка тортилиб, жарима жазоси тайинланди. Шунга қарамай, собиқ турмуш ўртоғим мени ҳақоратлашда давом этмоқда. Унга яна қандай чора кўриш мумкин?”

Исми сир тутилди

Бобомурод КАРИМОВ, жиноят ишлари бўйича Учтепа туман суди судьяси.

 

Қасддан таҳқирлаш нималарда ифодаланади?

Ҳақорат қилганлик – шахснинг шаъни ва қадр-қимматини беодоблик билан қасддан таҳқирлаганлик учун қонунчиликда маъмурий ва жиноий жавобгарлик назарда тутилган.

Шахснинг шаъни ва қадр-қимматини беодоблик билан қасддан таҳқирлаш жабрланувчига нисбатан содир этилган ҳар хил ҳаракатларда, масалан, уят гаплар билан сўкиш, турли ҳақоратли сўз ва ибораларни ёзиш, бетга тупуриш, бадани билан ахлоқсиз ҳаракатлар ёки имо-ишоралар қилиш ва ҳоказоларда ифодаланади.

Шахснинг шаъни ва қадр-қимматига қарши айтилган ҳақоратомуз сўзлар нафақат инсоннинг ахлоқий ҳиссини камситади, балки айбдор томонидан умуминсоний қадриятлар эгаси саналган индивиднинг муомала борасидаги қадрини инкор этади. Шунинг учун, жиноят ҳуқуқига дахлдор бўлмаган қилмишлар (бошқа шахсни ёқтирмаслик, хушмуомалалик, эътибор қаратиш ва ҳоказолар)дан фарқли ўлароқ, ҳақорат инсонлар билан муомала қилишнинг умум қабул қилинган қоидаларини қўпол равишда бузади, ахлоқ нуқтаи назаридан беадаблик саналади. Шу маънода, ҳақоратнинг бевосита объектини, фикримизча, шахснинг атрофдагилардан ўз қадр-қиммати тан олинишини талаб қилишдан иборат субъектив ҳуқуқи ташкил қилади.

 

Маъмурий жазо қўлланилгандан кейин бир йил ичида такроран содир этилса…

Хусусан, Ўзбекистон Республикаси маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 41-моддасига асосан ҳақорат қилган шахсга нисбатан базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма бараваридан қирқ бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Агар шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилгандан кейин бир йил ичида такроран содир этилса ҳуқуқбузарга нисбатан Ўзбекистон Республикаси жиноят кодексининг 140-моддаси 1-қисмига кўра жиноий жавобгарлик белгиланади ва айбдор базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки юз қирқ соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд бир йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.

 

Бир йилгача озодликни чеклаш билан жазоланади, қачонки…

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси жиноят кодексининг 140-моддаси 2-қисмига кўра, нашр қилиш ёки бошқача усулда кўпайтирилган тарзда, шу жумладан оммавий ахборот воситаларида, телекоммуникация тармоқларида ёки Интернет жаҳон ахборот тармоғида жойлаштириш орқали ҳақорат қилинган ҳаракатлар тўғридан-тўғри жиноят ҳисобланади ва айбдор базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз бараваридан тўрт юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки юз қирқ соатдан уч юз соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд бир йилдан икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.

Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси жиноят кодексининг 140-моддаси 3-қисмига кўра, ҳақорат қилиш жабрланувчини ўз хизмат ёки фуқаролик бурчини бажариши муносабати билан боғлиқ ҳолда ёки хавфли рецидивист томонидан ёки туҳмат қилганлиги учун илгари судланган шахс томонидан қилинган бўлса, айбдор базавий ҳисоблаш миқдорининг тўрт юз бараваридан олти юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд бир йилгача озодликни чеклаш билан жазоланади.

 

Skip to content