Қидирув:

ОТАЛИКНИ ТАН ОЛМАГАНДА ҚАНДАЙ ЙЎЛ ТУТИШ КЕРАК?

— Турмуш ўртоғим биринчи оиласи билан ярашиб олгач, биздан хабар олмай қўйди. Моддий томондан қийналиб қолганим учун алиментга беришга мажбур бўлдим. Бироқ у алимент тўламаслик учун “Бола меники эмас”, деб ёзиб берди. Адвокати “Тўйингиз бўлмаган, “метрика”даги ёзув ҳеч нимани ҳал қилмайди”, деяпти. “Ота-онаси хоҳласа ДНК қилдирсин”, десам, эрим рози бўлмаяпти. Энди ўғлимни отаси эканини қандай исботлайман?

Исми сир тутилди

— Оила кодекси 61-моддасининг 1-қисмига кўра, боланинг онаси билан никоҳда бўлмаган шахснинг оталиги ўзини боланинг отаси деб тан олган шахс ва онанинг фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд қилиш органига биргаликда топширган аризасига биноан белгиланади.


Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 14 ноябрдаги “Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш қоидаларини тасдиқлаш тўғрисида”ги 387-сон қарорига 1-илова “Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш Қоидалари”нинг 2-боб 13-бандига кўра, фуқаролик ҳолатини қайд этиш фуқароларнинг ҳуқуқ ва бурчлари пайдо бўлишига сабаб бўлиб хизмат қилувчи ҳужжат (гербли гувоҳнома) бериш учун асос бўлади. Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этишнинг аҳамияти шундаки, унга асосан ФҲДЁ органи томонидан берилган гувоҳнома ва унда кўрсатилган фактнинг тўғрилигини тасдиқловчи шаксиз далил ҳисобланади.


Туғилганлик ҳақидаги гувоҳнома боланинг туғилганлигини, унинг ота-онаси ким эканлигини тасдиқловчи ягона ҳужжатдир.
Ушбу қонун талабларига кўра, боланинг отадан туғилганлигини тасдиқловчи ҳуқуқий ҳужжат унинг туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзуви бўлиб, агарда фарзандингизнинг туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзувида отаси сифатида турмуш ўртоғингиз кўрсатилган бўлса, шу ҳолатнинг ўзи уларни ота-бола мақомида қабул қилиш учун етарли ҳисобланади.


Болани отадан туғилган деб ҳисоблаш учун “тўй бўлмаганлиги” ҳолатлари мутлақо ҳуқуқий аҳамиятга эга эмас. Қолаверса, боланинг туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзувида отаси сифатида аниқ бир шахс кўрсатилган бўлса, ўртада қонуний никоҳнинг мавжуд эмаслиги боланинг ҳуқуқларига ҳеч қандай таъсир қилмайди.


Зеро, Оила кодексининг 64-моддасига кўра, ушбу Кодекснинг 61 ва 62-моддаларида назарда тутилган тартибда оталик белгиланганда болалар ота-онаси ва уларнинг қариндошларига нисбатан ўзаро никоҳда бўлган шахслардан туғилган болалар билан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўладилар.


Агарда боланинг отаси фарзандини тан олмаётган бўлса, боланинг шу отадан туғилганлигини Сиз эмас, аксинча, ота бу ҳолатни суд тартибида низолашиш йўли билан амалга исботлаши лозим.


Оила кодексининг 63-моддасига кўра, туғилишни ёзиш дафтаридаги туғилишга оид ёзув боланинг унда кўрсатилган ота-онадан туғилганлигини тасдиқловчи далил ҳисобланади.

 

БИОЛОГИК ОТАСИ ЭКАНЛИГИГА ШУБҲАСИ БЎЛСА…

— Боланинг отаси ёки онаси деб ёзилган шахс унга бундай ёзув маълум бўлган ёки маълум бўлиши лозим бўлган вақтдан эътиборан бир йил мобайнида ана шу ёзув тўғрисида суд тартибида эътироз билдиришга ҳақлидир.
Мазкур қонун талабларига кўра, агарда болангизнинг отаси ўзининг боланинг биологик отаси эканлигига шубҳаси бўлса, фақат суд тартибида оталикка эътироз келтириш ҳақида даъво аризаси билан мурожаат қилиб, низолашишга ҳақли. Бошқа ҳар қандай важлар, хусусан, тўй бўлмаганлиги, болани тан олмаслиги каби важлар ҳуқуқий жиҳатдан аҳамиятсиз бўлиб, боланинг насл-насабига оид ҳолатларни белгилаш ва алимент ундириш масаласини ҳал қилишда инобатга олимайди.


Боланинг отаси агарда унинг таъминотида ихтиёрий равишда иштирок этмаётган, ўз оталик мажбуриятларини бажаришдан бош тортиб келаётган бўлса, судга вояга етмаган боланинг таъминоти учун алимент ундириш ҳақида ариза билан мурожаат қилишингиз лозим.
Оила кодексининг 96-моддасига кўра, ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт.


Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади.

 

Вояга етмаган болаларга алимент тўлаш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаганда ёки алимент ихтиёрий равишда тўланмаганда ва ота-онадан бирортаси ҳам алимент ундириш тўғрисида судга даъво ёхуд ариза билан мурожаат қилмаган ҳолларда, васийлик ва ҳомийлик органлари, шунингдек ўн тўрт ёшга тўлган бола вояга етмаган боланинг таъминоти учун ота ёки онадан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундириш тўғрисида даъво қўзғатишга ҳақлидир.


Қайд этиш лозимки, Оила кодекси 136-моддасининг 3-қисмига кўра, алимент судга мурожаат этилган пайтдан бошлаб ундирилади. Шунга кўра, алимент ундириш ҳақида судга бундай зарурат юзага келган вақтда мурожаат қилинмаслиги ўтган давр учун алимент тўловлари ундирилмасдан қолишига олиб келиши мумкинлиги тушунтирилади.

 

Баҳодир САИДМУРАТОВ,
Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси

«ОТАМНИ САНАТОРИЯГА ЮБОРГАНИМ УЧУН МОДДИЙ ЁРДАМ ОЛОЛМАЙМАНМИ?»

– Яқинда отамни касаба уюшмаси томонидан берилган йўлланма асосида санаторийга жўнатгандим. Бир ҳафтадан сўнг моддий ёрдам учун мурожаат қилганимда, йўлланма олганим учун моддий ёрдам кейинроқ берилишини айтишди. Шу тўғрими?

Исми сир тутилди

Ахрор Сулаймонов, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

 

— Таътил тўлови олиш ёки санаторийга йўлланма олиш билан бирга ёки кейинроқ моддий ёрдам олиш масаласи ҳар бир корхона, ташкилот ва муассасанинг жамоа шартномасида белгиланади. Жамоа шартномасининг мазмуни ва тузилишини тарафлар, яъни иш берувчи ва ходимларнинг вакиллик органи белгилайди. Жамоа шартномасига иш берувчи ва ходимларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш шакли, тизими ва миқдори, пул мукофотлари, нафақалар, компенсациялар, қўшимча тўловлар, ходимларни иш билан таъминлаш, қайта ўқитиш, ишдан бўшатиб олиш шартлари, иш вақти ва дам олиш вақти, меҳнат таътилларининг муддатлари, ишни таълим билан қўшиб олиб борувчи ходимлар учун имтиёзлар, ихтиёрий ва мажбурий тарздаги тиббий ҳамда ижтимоий суғурта ва бошқа масалалар бўйича ўзаро мажбуриятлар ва шартлар киритилиши мумкин.

 

Шундай экан, cиз ўзингиз ишлаётган ташкилотнинг жамоа шартномаси билан танишиб чиқишингиз лозим. Агар жамоа шартномасида касаба уюшмаси томонидан санаторийга йўлланма берилганидан сўнг, моддий ёрдам кейинроқ берилиши назарда тутилган бўлса, у ҳолда иш берувчининг хатти-ҳаракатлари асосли ҳисобланади.

ТАЪЛИМ ВА СУД, СТРАТЕГИК ВАЗИФАЛАР

Тошкент туманлараро иқтисодий суди ташаббуси билан ташкил этилган тадбирга Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазири Абдуқодир Тошқулов ташриф буюрди.

Судьялар олий мактаби, Тошкент шаҳар иқтисодий суди, Тошкент туманлараро иқтисодий суди, Тошкент шаҳар фуқаролик суди судья ва суд ходимлари иштирок этган тадбир маърифат ва маънавият соати сифатида кўтаринки руҳда ўтказилди.

 Тадбирда Олий ва ўрта махсус таълим вазири А. Тошқулов юртимиздаги кенг кўламли ўзгаришлар, хусусан олий таълим соҳасида олиб борилаётган ислоҳотларга тўхталиб ўтди. Таъкидландики, Янги Ўзбекистон деганда, ҳар бир фуқаро учун ғамхўрлик қиладиган, очиқ ва адолатли жамият ҳам тушунилади.Ушбу юксак марраларга эришиш учун 2026 йилгача Тараққиёт стратегияси доирасида 5 та асосий вазифалар белгилаб олинди. Шунинг биринчиси таълим соҳасида фарзандларимиз замонавий билим ва кўникмаларни пухта эгаллашлари учун энг қулай шароитлар яратиш бўйича изчил ишлар давом эттирилади. Иккинчидан, суд тизими мустақил бўлмас экан, ҳар қандай жамиятда ривожланиш бўлмайди. Янги Ўзбекистонда ҳар қандай баҳсли масалага адолатли ечим фақат одил суд томонидан топилиши керак. Давра суҳбатида суд тизимига бўлган ҳурматни фуқаролар ўртасида шакллантириш масалаларига алоҳида эътибор қаратилди.

Ўз навбатида вазирга суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотлар Тошкент туманлараро иқтисодий суди мисолида сўзлаб берилди.

ТОШКЕНТДА СОАТ ТУНГИ 03:00 ДА ҚИЛИНГАН ЖИНОЯТ ФОШ БЎЛДИ

Ҳар бир кун янги имкониятлар эшигини очиб беради. Минг афсуски, бундан унумли фойдаланиш ўрнига бебаҳо вақтини беҳуда сарфлайдиганлар ҳам бор. Айни ўқиб, илм оладиган ёшда “муқаддам судланган” деган тамға билан яна такрор жиноятга қўл урадиганлар эса ўз оёғига ўзлари болта ураётганларини англашмайди, чоғи. Йўқса, 19 ёшли йигит талончилик, 18 ёшли йигит эса фирибгарлик жиноятини содир қилиб, тегишли жазо олган бўлишига қарамай, яна шу “йўл”дан юрмаган бўларди…

 

Гап шундаки, 19 ёшли судланувчи 2022 йилнинг январда соат 05:00 ларда ўзганинг мол-мулкини яширин равишда талон-торож қилиш мақсадида 18 ёшли таниши билан олдиндан тил бириктиради. Тошкент шаҳар Учтепа тумани, Чилонзор мавзеси, 12-даҳадаги уй олдида қаровсиз қолдирилган “Дамас” русумли автомашинанинг йўловчи томон орқа эшигини ойнасини ўзига хос усул билан очиб, автомашина “тарпетка”сидаги кичик “бардачоги”даги машинанинг эгасига тегишли 300 АҚШ долларини ўғрилаб, ҳодиса содир бўлган жойдан яширинишган.

 

“ЎҒИРЛАБ ОЛИНГАН ПУЛЛАР ҲАҚИДА ТАНИШИМГА АЙТМАДИМ”

Суд мажлисида 19 ёшли судланувчи айбига тўлиқ иқрорлик билдирди.

— Ҳақиқатан ҳам танишим билан Учтепа туманидаги тунги клубга бориб, бир оз ўйин кулги қилиб, дам олдик. Ушбу кафедан таҳминан 03:00ларда чиқдик. Сўнг кўп қаватли уйлар орасидан ўтиб кетаётганимизда “Дамас” русумли автомашина қаровсиз ҳолатда турганини кўрдик. Танишимга “Дамас” русумли автомашинани эшикларини қулфланган ҳолатда бўлса ҳам оча олишимни айтдим. Дастлаб иккаламиз автомашинани олдига яқинлашиб, салон қисмини кўздан кечирдик. Кейин автомашинани ичини очиб, титкилаш мақсадида йўловчи томондан бориб, орқа эшигини ойнасини очдим. Қўлимни тиқиб, олд эшиги қулфини очдим. Автомашинани олд ўриндиғига ўтириб олиб, автомашинани салон қисмини титкилаётган вақтимда, шеригим ён атрофга қараб турганди. Автомашинани бардачогини остидаги сурилиб очиладиган қисмини тортганимда, 200 АҚШ доллари ва 10 000 сўм борлигини кўриб, пулларни олдим. Кўп қаватли уйларга ўрнатилган камерани кўриб қолдим. Агарда ўғирлаб олинган пулларни бир қисмини танишим билан бўлишадиган бўлсам, кейинчалик пулларни сарфлаб қўйса, жабрланувчига қайтариш вақтида қайтара олмаслигимни ўйладим. Шу сабабли автомашинадан ўғирлаб олинган пуллар ҳақида танишимга айтмадим. Воқеа жойидан кетдик. Ҳозирда содир қилган ҳаракатларим оқибатларини тушуниб етдим, пушаймонман.

 

“ЧИҚИШИНИ КУТИБ ТУРДИМ”

Иккинчи судланувчи эса айбига қисман иқрорлик билдирди.

— Норасмий иш жойим – Чилонзор туманида жойлашган паркда ишлаётгандим. Танишим келиб қолди, у билан бир оз боғда сайр қилдик. Сўнг тунги клубга бордик, у ерда ҳам бир оз дам олдик. У ердан чиққач, пиёда бирга юриб кетиб, Чилонзор 12-даҳа ҳудудига бориб қолдик. Бир уйнинг ёнидан ўтиб кетаётганимизда “Дамас” русумли автомашина турганини кўрдик. Шеригим автомашинани йўловчи томондан бориб, орқа эшигининг ойнасини ўзига тортиб очди. Мен эса ушбу вақтда унинг ҳаракатларини кузатиб турдим. Шеригим автомашинанинг салони ичига кириб кетганида эса автомашинани орқа томонида таҳминан 10-15 қадам узоқликда туриб, унинг чиқишини кутиб турдим. Чиққач, қандай моддий қийматдаги буюм борлигини ва нима олганини сўрасам, “ҳеч нарса олмадим, ҳеч нима йўқ экан”, деди. Яна бирга кўп қаватли уйлар оралаб, катта автомашина қатнов йўлига чиқиб олиб, таксида уйга кетдик.

 

“300 АҚШ ДОЛЛАРИ ЙЎҚЛИГИНИ БИЛДИМ”

Суд мажлисида жабрланувчи эса қуйидагиларни баён қилди.

— Ўша куни таҳминан соат 18:00 ларда “Дамас” русумли автомашинасини ўзим истиқомат қилаётган уйнинг кириш қисмини ёнига қўйиб, уйга кириб кетдим. Эртаси куни соат 09:20 ларда ишларим билан уйдан ташқарига чиқиб, автомашинани ўт олдириш мақсадида ёнига бордим. Ҳайдовчи эшигини ўзимдаги калит билан очдим. Шунда салон қисми титкиланган ҳолатда эканини билиб, дастлаб автомашинани салон қисмидаги бардачогидаги ҳужжатларни текширдим. Тарпеткасини тагида кичик бардачогини очиб қараганимда, яшириб қўйган жами 300 АҚШ доллари йўқлигини билдим. Сўнг отамга қўнғироқ қилиб, автомашинани очган ёки очмаганини сўрасам, очмаганини айтди. Автомашинада ўғрилик жинояти содир бўлганини билиб, Учтепа туман ИИО ФМБ навбатчилик қисмига қўнғироқ қилиб, бўлган ҳолатни айтдим. Менга етказилган зарар тўлиқ қопланган. Судланувчиларга нисбатан ҳеч қандай даъвоим йўқ.

 

СУД ҲУКМ ҚИЛДИ

Судланувчилар Жиноят кодексининг 169-моддаси (ўғрилик) 2-қисми “в” бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топилди.

 

19 ёшли судланувчи ЖКнинг 60,61-моддалари тартибида, ҳукмлар мажмуи тариқасида, мазкур ҳукм билан тайинланган жазога аввалги, яъни жиноят ишлари бўйича Миробод туман судининг 2021 йилдаги ҳукмига асосан тайинланган жазонинг ўталмаган муддатини қисман қўшиш йўли билан узил-кесил ўташ учун 1 йил 7 ой озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

18 ёшли судланувчига эса ЖКнинг 59-моддаси 8-қисми ва 61-моддаси тартибида, ҳукмлар мажмуи тариқасида, мазкур ҳукм билан тайинланган жазога жиноят ишлари бўйича Юнусобод туман судининг 2022 йил февралдаги ҳукмига асосан тайинланган жазони қисман қўшиш йўли билан узил-кесил ўташ учун 1 йил 1 ой озодликни чеклаш жазоси тайинланди.

 

Судланувчига агар озодликни чеклашга ҳукм қилинган шахс жазони ўташ даврида ўзининг жиноий қилмишларини англаб етган, тузалиш йўлига қатъий ўтган, етказилган моддий зарарнинг ўрнини қоплаган бўлса, суд маҳкумга нисбатан илгари тайинланган тақиқларни (чеклашларни) тўлиқ ёки қисман бекор қилиши мумкинлиги, озодликни чеклаш тариқасидаги жазони ўташдан қасддан бўйин товлаган, шунингдек суд томонидан ўз зиммасига юкланган мажбуриятларни бажармаган тақдирда эса, суд озодликни чеклаш жазосининг ўталмай қолган муддатини бошқа турдаги жазо билан алмаштириши мумкинлиги, бунда жазони ўташдан бўйин товлаш вақти ўталган жазо муддатига қўшиб ҳисобланмаслиги тушунтирилди.

 

Дилшод КАМИЛОВ,

жиноят ишлари бўйича Учтепа туман суди раиси

РОССИЯДА ЖИНОЯТИ УЧУН ЖАЗОЛАНГАН 63 ЁШЛИ ФУҚАРО ТОШКЕНТДА ЯНА ЖИНОЯТГА ҚЎЛ УРДИ

63 ёшли “қаҳрамонимиз”нинг “таржимаи ҳоли” кишини ўйга толдиради. У муқаддам Россия Федерацияси Железнодорожний туман судининг 2004 йилдаги ҳукмига кўра, Россия Федерацияси ЖКнинг 228-моддаси 1-қисми билан 2 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинган. Россия Федерацияси Кемерово туман судининг 2004 йил 22 декабрдаги ажримига асосан ўталмай қолган озодликдан маҳрум қилиш жазосидан шартли равишда озод қилинган…

 

Ўзга юртда содир қилган қилмишидан керакли хулоса чиқариб олгандир, деб ўйларсиз. Афсуски ундай эмас… 2006 йили жиноят ишлари бўйича Тошкент вилояти Янгийўл туман судининг ҳукмига кўра, “контрабанда” ва “гиёвандлик воситалари, уларнинг аналоглари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзлаб қонунга хилоф равишда тайёрлаш, олиш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар қилиш, шунингдек уларни қонунга хилоф равишда ўтказишга уриниш” жиноятини содир қилиб судланади. Яна озодликдан маҳрум қилиниб, боши деворга теккандир десангиз, яна янглишасиз. 2010 йил жиноят ишлари бўйича Боғот туман судининг ҳукмига кўра, яна гиёвандлик воситалари билан боғлиқ жиноятга қўл уриб, узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилинади.

 

Ўрганган кўнгил ўртанса қўймас экан. Аллақачон “ўта хавфли рецидивист” номини олган судланувчи яна жиноят кўчасига кирди. У 2021 йилнинг январь ойидан август ойига қадар бўлган вақт оралиғида ўзганинг мулкини алдаш ёки ишончини суиистеъмол қилиш йўли билан қўлга киритиш мақсад қилади. Деҳқон бозори худудида бўла туриб, шу ерда атир-упалар сотувчисига “атир-упалар олаётган бир қанча харидорларим бор. Сотиш учун менга берсангиз, ушбу мижозларга сотиб, пулларни олиб келиб бераман”, дея катта миқдорда фойда кўришини айтиб, сотувчининг ишончига киради. Шу тариқа ундан бўлиб-бўлиб жами 6 990 000 сўм миқдоридаги атир-упаларини сотиб бериш учун олиб, ўзининг мижозларига сотиб, сотувчига 1 500 000 сўм бериб, қолган 5 490 000 сўмни бермайди. Ваъдасини бажармай, ушбу пулларни шахсий эҳтиёжларига сарфлаб юборади.

 

Нафс балоси тинчлик бермай, судланувчи бу гал айни ўша деҳқон бозорида озиқ-овқат маҳсулотлари сотиш билан шуғулланувчи шахсга “тухум маҳсулотлари олди-сотдиси билан шуғулланаман. Арзон нархда тухум маҳсулотларини олиб келиб бераман. Биргаликда тадбиркорлик қилсак, катта фойда кўрамиз”, дея уни қизиқтиради. Ишончга киргач, тухум маҳсулотлари олиб келиб бериш учун 10 000 000 сўмни фирибгарлик йўли билан қўлга киритади. Одатга кўра, ваъдасини бажармайди.

 

Судланувчи суд мажлисида айбига тўлиқ иқрорлик билдирди.

 

— Муқаддам бир неча маротаба судланиб, суд томонидан тайинланган жазони тўлиқ ўтаб чиққанман. Кейин 2021 йил тадбиркорлик қилиб, пул топишни мақсад қилиб, деҳқон бозорига бордим. У ерда тухум маҳсулотлари савдоси билан шуғулланувчи шахс билан танишиб қолдим. Унга бирга тадбиркорлик қилиб, катта даромад кўришимизни айтдим. Таклифимга рози бўлгач, бир ой давомида бирга ишладик, яхши даромад кўрдик. Кейинчалик олган тухумларимнинг нархи тушиб кетди. Шеригимдан олган тухумларни арзон нархда сотганлигим сабабли савдо яхши бўлмади. Қарзга кириб кетдим. Шу тариқа ундан 10 000 000 сўм қарз бўлиб қолдим. Кейинчалик 2 000 000 сўмни қайтариб бердим. Ҳозирги кунда 8 000 000 сўм қарзман, – дейди судланувчи.

Галдаги “ўлжа” эса бозордаги аёллар кийим-кечаклари сотувчи бўлади. Ундан бўлиб-бўлиб жами 18 000 000 сўм миқдоридаги аёллар кийим-кечакларини сотиб бериш учун олиб, ушбу товарларни ўзининг мижозларига сотади. Пулларни яна шахсий эҳтиёжларига сарфлаб юборади.

 

— Ҳозирги кунга қадар жабрланувчиларга нисбатан етказилган моддий зарарни қоплаб бермадим. Суд томонидан менга нисбатан имконият берилса, жабрланувчиларга нисбатан етказилган моддий зарарни бўлиб-бўлиб тўлаб берардим, – дея суд мажлисида қилмишидан чин кўнгилдан пушаймонлигини, содир қилган жиноятининг оқибатини тушуниб етганини билдирди.

Судланувчи ўз айбига тўлиқ иқрорлик билдириб кўрсатма бериб ўтса-да, унинг мазкур жиноятни содир этганликдаги айби суд мажлисида сўроқ қилинган жабрланувчилар ва гувоҳнинг кўрсатмалари билан ҳам ўз тасдиғини топди.

 

5 ЙИЛ МУДДАТГА ОЗОДЛИКДАН МАҲРУМ ҚИЛИДИ

 

Судланувчи ЖКнинг 168-моддаси (фирибгарлик) 4-қисми “б” бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топилди ва ЖКнинг 57-моддасини қўллаб, 5 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

Судланувчидан жабрланувчининг фойдасига етказилган моддий зарар, яъни 18 000 000 сўм ундирилиши белгиланди.

 

Судланувчидан яна бир жабрланувчининг фойдасига етказилган моддий зарар, яъни 10 000 000 сўм ундирилиши белгиланди.

 

Учинчи жабрланувчининг судланувчига нисбатан даъвоси йўқлиги инобатга олинди.

Тўлқин Туракулов,

жиноят ишлари бўйича

Учтепа туман суди судьяси

«20 ЙИЛДАН БУЁН БИРГА ЯШАМАСА, ЯРАШИШ МУДДАТИ НЕГА КЕРАК?»

– Турмуш қурганимга 20 йил бўлди. Икки нафар фарзандим бор. Эрим собиқ хотини билан расман ажрашмаган. Яқинда шу масалани ҳал этиш учун судга ариза берганда, собиқ хотини ажрашишни истамаслигини айтиб, муддат сўрабди. Шунча йилдан буён бирга яшаса, муддат нега керак? Суд 6 ой муддат берган. Кейин нима бўлади? Суд узоқ йиллардан буён бирга ямашаётганини инобатга олмайдими?

Исми сир тутилди

Гули ШУКУРЛАЕВА, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди раис ўринбосари:

 

— Оила кодексининг 1-моддасига асосан оила тўғрисидаги қонунчиликнинг вазифалари оилани мустаҳкамлашдан, оилавий муносабатларни ўзаро муҳаббат, ишонч ва ҳурмат, ҳамжиҳатлик, бир-бирига ёрдам бериш ҳамда оила олдида унинг барча аъзоларининг масъуллиги ҳисси асосида қуришдан, бирон-бир шахснинг оила масалаларига ўзбошимчалик билан аралашишига йўл қўймасликдан, оила аъзолари ўз ҳуқуқларини тўсқинликсиз амалга оширишини ҳамда бу ҳуқуқларнинг ҳимоя қилинишини таъминлашдан иборатдир.

 

Суд никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво талаб бўйича юритилган фуқаролик ишини кўраётган вақтда Олий суд Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги 6-сонли Қарори ва Оила кодекси 1-моддасининг иккинчи қисми талабига мувофиқ никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ишни кўришда суд оилани сақлаб қолиш юзасидан чоралар кўриши лозим. Шу мақсадда, суд мажлисида оилани сақлаб қолиш мумкинлигини тасдиқловчи ҳолатлар (болалар борлиги, никоҳнинг давомийлиги, оиладаги муносабатларнинг хусусиятлари, вақтинчалик келишмовчилик ва бошқалар) аниқланганда, суд ҳар иккала тарафнинг ёки улардан бирининг илтимосига биноан ёхуд ўз ташаббуси билан никоҳдан ажратиш тўғрисидаги иш кўрилишини кейинга қолдиришга ва Оила кодекси 40-моддасининг иккинчи қисмига мувофиқ эр-хотинга ярашиш учун олти ойгача муҳлат тайинлашга ҳақли. Бунда шуни эътиборга олиш лозимки, Оила кодексининг 218-моддаси талабларини инобатга олган ҳолда ярашиш учун бериладиган муҳлат уч ойдан кам бўлиши самарасиз ҳисобланади. Шу қонун нормасини фуқаролар муддат деб қабул қилади.

 

Шунингдек ажрашиш сони кўпайиб кетганлигини сабабли, оилани сақлаб қолиш мақсадида суд томонидан муддат берилган вақтда ярашиш учун берилган муддат ҳақидаги ажрим тарафларнинг яшаб турган туман ҳокимлиги қошидаги оила ва хотин-қизлар бўлимига юборилади ва улардан хулоса олинади, яъни ҳақиқатдан ҳам ушбу оилани сақлаб қолиш имкони бор ёки йўқлиги, бошқа шаърий никоҳ тузганлиги, ушбу муносабатлардан фарзандлари ҳам борлиги айнан берилган муддат ичида аниқланади ва агар ҳақиқатдан ҳам суд томонидан қилинган харакатлар ижобий натижа бермаса суд ушбу оилани сақлаб қолиш имкони йўқ деган хулосага келади ва тарафлар ўртасида тузилган никоҳни бекор қилади.

“ЎГАЙ ОНАМ УЙ ТАЛАШЯПТИ”

— Турмушдан ажрашганман. Икки нафар фарзандим билан ота ҳовлимда яшаб келяпман. Оилада олти фарзандмиз, ўгай онамдан яна иккита синглим бор. Сингилларим билан муносабатимиз яхши, лекин ўгай онам билан кўп тортишиб қоляпмиз. Яқинда у судга мурожаат қилиб, 9 сотих ҳовлининг 5 сотихини унга ажратиб беришларини сўради. Уй отамнинг номида. Қизлари онасининг фойдасига улушларидан воз кечишди. Бизда эса ота ҳовлида иккита укам ва мен болаларим билан яшаймиз. Суд аризани қаноатлантириши мумкинми?

Исми сир тутилди

— Фуқаролик процессуал кодексининг 9-моддасига кўра, судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирор-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашув қонунга кўра жавобгарликка сабаб бўлади.


Шу боис, суд ўгай онангизни аризасини қаноатлантириши мумкинлиги ҳақида фикр билдиришимиз асосли бўлмайди. Лекин, отангиздан қолган уй-жойга нисбатан унинг олти нафар фарзандлари ва ўгай онангиздан яна икки нафар синглингиз меросхўр бўладилар.


Фуқаролик кодекснинг 1117-моддасига кўра, мерос қолдирувчининг охирги доимий яшаб турган жойи мероснинг очилиш жойи ҳисобланади.


Ушбу кодекснинг 1135-моддасида мерос қолдирувчининг болалари (шу жумладан фарзандликка олинган болалари), эри (хотини) ва ота-онаси (фарзандликка олувчилар) тенг улушларда қонун бўйича биринчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар. Мерос қолдирувчининг вафотидан кейин туғилган болалари ҳам биринчи навбатдаги ворислар жумласига кирадилар.


Фуқаролик кодекснинг 1147-моддасига кўра, меросхўр мерос очилган кундан эътиборан исталган вақтда меросдан воз кечишга ҳақли.
Меросдан воз кечиш меросхўр томонидан мерос очилган жойдаги нотариусга ариза бериш орқали амалга оширилади.


Агар ишончномада вакил орқали меросдан воз кечиш ваколати махсус назарда тутилган бўлса, меросдан шу тарзда воз кечилиши мумкин.


Меросдан воз кечиш кейинчалик бекор қилиниши ёки қайтариб олиниши мумкин эмас.
Хусусан, Фуқаролик кодекснинг 1146-моддасига кўра, мерос очилган жойдаги нотариус меросхўрнинг илтимосига кўра унга меросга бўлган ҳуқуқи тўғрисида гувоҳнома бериши шарт.


Сизга, мерос олиш учун низоли хонадон жойлашган ҳудуддаги нотариал идорага мурожаат қилишингиз лозим.


Шу билан бирга, нотариал идора томонидан меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисида гувоҳнома бериш қонунда назарда тутилган асосларга кўра рад этилган тақдирда, бузилган ҳуқуқингизни ҳимоя қилиш юзасидан судга даъво ариза билан мурожаат қилишга ҳақлисиз.


Мурожаатингиздаги уй-жой 9 сотихдан иборатлиги, ўгай онангиз 5 сотихини унга ажратиб бериш мумкинлиги борасида қуйидагилар маълум қилинади.
Мерос қабул қилгач, меросхўрлар ўзаро келишган ҳолда улушларига мутаносиб равишда ёки улушларидан чекинган ҳолда уй-жойдаги қурилмаларни ва ер майдонини бўлиб олишлари мумкин. Ўзаро келиша олмасалар, бундай талаб билан судга мурожаат қилишлари мумкин.


2006 йил 3 февралдаги “Ер кодексини татбиқ қилишда суд амалиётида вужудга келадиган айрим масалалар тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленум Қарорининг 11-бандига кўра, биргаликда эгалик қилинадиган ёки фойдаланиладиган ер участкаларини бўлиш ва ундан фойдаланиш тартибини белгилаш, шунингдек ер участкаси чегарасини белгилаш тўғрисидаги низоларни ҳал қилишда суд Ўзбекистон Республикаси Ер кодекси 22-моддасининг тўртинчи қисмига асосан улушларга мутаносиб равишда ер участкасини бўлиш ёки фойдаланиш тартибини белгилаш ҳақидаги давлат ер кадастри ёки ер экспертизаси хулосасидан келиб чиқиши лозим.

 

Биргаликда эгалик қилинадиган ёки фойдаланиладиган ер участкасини тарафларнинг иморатга бўлган эгалик ҳуқуқидаги улушларига мутаносиб равишда ажратиш имконияти бўлмаса, суд илгаридан ўрнатилган ер участкасидан фойдаланиш тартибидан келиб чиқиши лозим.

 

Дурдона АБДУҚАХАРОВА,

Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси

«БОШҚАСИГА УЙЛАНИБ, БОЛА ПУЛИ ОЛИБ ЮРГАН ЭКАН»

— Жияним эри билан бирга яшамайди. Яқинда келин бўлиб тушган маҳалласидан қўнғироқ қилиб, бола пули олиши учун қайта ариза бериши кераклигини, аввалгисининг муддати тугаганини айтишди. Суриштирса, собиқ эри унга айтмасдан ўғлига бола пули расмийлаштирган ва бу ҳақда унга айтмаган экан. Бола жиянимнинг тарбиясида, алиментга бермаган. Бу вазиятда жиянимнинг қандай ҳақ-ҳуқуқлари бор? Собиқ эри жиянимнинг номидан фойдалангани учун судга бериши мумкинми?

Исми сир тутилди

Жасур НОРҚОБИЛОВ, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:

 

— Кам таъминланган оилалар болалари учун нафақа ва моддий ёрдам тайинлаш ва тўлаш тартиби Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 21 октябрдаги 654-сонли қарори билан тасдиқланланган “Кам таъминланган оилаларни «Ижтимоий ҳимоя ягона реестри» ахборот тизими орқали аниқлаш, уларга кам таъминланган оилалар болалари учун нафақа ва моддий ёрдам тайинлаш ва тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низом билан тартига солинган.

 

Мазкур Низомнинг 13-бандига кўра, “кам таъминланган”, деб эътироф этилган оилага болалар нафақаси ёхуд моддий ёрдам яшаш жойи бўйича оиланинг муомалага лаёқатли аъзосининг ёзма аризасига асосан тайинланади. 15-бандига кўра, Болалар нафақаси ёки моддий ёрдам тайинлаш учун Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг туман (шаҳар) бўлими бошлиғининг номига ушбу Низомга 3-иловага мувофиқ шаклдаги ариза фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органига тақдим этилади.

 

Аризага қуйидагилар илова қилинади:


• ариза берувчи ва оила аъзоларининг Ўзбекистон Республикаси паспорти ёки ID-карталари (бунда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи томонидан ушбу ҳужжатларнинг нусхаси олиниб, асли аризачига қайтарилади);


• чет эл фуқаролари, фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг яшаш гувоҳномалари, фуқаролиги бўлмаган шахс гувоҳномалари ёки ID-карталари ҳамда яшаш жойи бўйича рўйхатга олинганлиги тўғрисида қайд варағи (бунда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи томонидан ушбу ҳужжатларнинг нусхаси олиниб, асли аризачига қайтарилади);


• болалари васийлик остида бўлган тақдирда, аризага васийлик ва ҳомийлик органи қарорининг нусхаси илова қилинади;


• оиланинг мавжуд чорва моллари ва паррандалари тўғрисида ушбу Низомга 3а-иловага мувофиқ шакл бўйича маълумот;


• ариза берувчи ва унинг оила аъзолари номидаги тижорат банки ҳисобварақларидаги маблағ қолдиқлари ва ариза берилган ойдан олдинги 3 ой мобайнида уларнинг номига ўтказилган пул ўтказмалари юзасидан маълумотларни Марказий банк томонидан «Ягона реестр» АТга тақдим этиш тўғрисида оилада бирга яшовчи 18 ёш ва ундан катта ёшдаги муомалага лаёқатли барча оила аъзолари имзолари билан тасдиқланган ушбу Низомга 3б-иловага мувофиқ шакл бўйича ариза.

Бунда бирга яшовчи 18 ёш ва ундан катта ёшдаги муомалага лаёқатли барча оила аъзолари имзоларининг ҳақиқийлиги учун ариза берувчи жавобгар бўлади. Ариза берувчи томонидан ушбу бандда келтирилган барча ҳужжатларнинг тўлиқ тақдим этилганлиги фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи томонидан текширилади.
Йўллаган саволингизда қайд этилишича, сиз турмуш ўртоғингиз билан биргаликда яшамагансиз ва турмуш ўртоғингиз бола пули олиб юрганидан бехабар бўлгансиз.


Саволингиздан келиб чиқилганида, турмуш ўртоғингиз болали оилаларга нафақа ёки бола парвариши бўйича нафақа олиш ҳақида аризалар ва унга илова ҳужжатларни тақдим этишда ҳаққоний маълумотларни тақдим қилмаганлиги кўринади.


Бундай ҳолда, болали оилаларга нафақа ёки бола парвариши бўйича нафақа ҳаққоний маълумотлар яширилганлиги сабабли асоссиз ажратилган ҳисобланади ва тўланган пулларни бюджетга ундирилиши юзасидан молия органлари судга мурожаат қилиши керак бўлади.


Сиз эса, юқорида қайд қилинган низом талабидан келиб чиқиб, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органига болалар нафақаси ёхуд моддий ёрдам учун мурожаат қилишингиз мумкин.

“КРЕДИТ ҚАРЗИНИ МЕН ТЎЛАЙ-У, УЙДА БОШҚАЛАР ЯШАСИНМИ?”

— Турмуш ўртоғимнинг номига олинган уйнинг кредит қарзини мен тўлайман. Эрим хорижга ишлагани кетган. Бундан икки ой олдин қайнонам сўраган пулини бермаганим учун ўз уйимдан ҳайдаб чиқарди. Ҳозир уйда қайнопам яшаяпти. Алам қилаётгани, уйнинг кредит қарзи-ю тўловларини тўлаяпман, аммо иккита болам билан ота-онамкида ўтирибман. Бу вазиятда мени қандай ҳақ-ҳуқуқларим бор?

Исми сир тутилди

Дилшод ХАСАНОВ, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:

— Уй-жой кодексининг 32-моддаси талабларига кўра, уй, квартира мулкдорининг оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар, агар уларни кўчириб келган пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар.
Улар мулкдор берган турар жойга ўзларининг вояга етмаган фарзандларини кўчириб киритишга ҳақлидирлар, оиланинг бошқа аъзоларини эса, уй, квартира мулкдорининг розилиги билангина кўчириб киритишлари мумкин.

 

Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори билан оилавий муносабатларни тугатган тақдирда ҳам уларда турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи сақланиб қолади. Уй, квартиранинг мулкдори билан унинг собиқ оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар ўртасида турар жойдан фойдаланиш тартиби тарафлар келишуви билан белгиланади.


Турар жой мулкдорининг оила аъзолари деб, у билан доимий бирга яшаётган хотини (эри) ва уларнинг фарзандлари тан олинади. Эр-хотиннинг ота-онаси, шунингдек мулкдор билан доимий бирга яшаётган оилали фарзандлари ва уларнинг эр-хотини, агар улар илгари бу ҳуқуққа эга бўлмаган бўлса, фақат ўзаро келишувга биноан мулкдорнинг оила аъзолари деб тан олиниши мумкин.


Уй-жой кодексининг 52-моддаси 1-қисмига кўра, муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар жойни ижарага олувчи, унинг оила аъзолари ёки ижарага олувчи билан доимий яшаётган фуқаролар вақтинча бўлмаганида турар жой олти ой муддат давомида уларнинг ҳисобида сақланиб туради.


Мазкур қонун нормалари асосида турмуш ўртоғингизга тегишли бўлган уй-жойдан унинг оила аъзоси сифатида фойдаланиш ҳуқуқига эгасиз.


Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 3-моддасига асосан, Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқ ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқларини, эркинликларини ва қонуний манфаатларини суд орқали ҳимоя қилиш кафолатланади.


Ҳар қандай манфаатдор шахс бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқи ёхуд қонун билан қўриқланадиган манфаатини ҳимоя қилиш учун фуқаролик суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликда белгиланган тартибда фуқаролик ишлари бўйича судга (судга) мурожаат қилишга ҳақли.


Уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқингиз бузилган тақдирда, уни тиклаш ёки ҳимоя қилиш мақсадида судга мурожаат қилиш ҳуқуқингиз мавжуд.

НИКОҲДАН АЖРАТИШДА ДАВЛАТ БОЖИ МИҚДОРИНИ КАМАЙТИРИШ МУМКИНМИ?

– Турмуш ўртоғим биринчи хотини билан расман ажрашди. Аслида 5 йилдан бери бирга яшамайди. Почта орқали суд қарорини олганимизда икки ярим баравар давлат божи белгиланганини кўрдик. Эрим I гуруҳ ногирони. Бу ёқда ўзимизда ҳам иккита бола бор. Шу тўловни бекор қилса бўладими ёки ҳеч бўлмаганда миқдорини камайтириш мумкинми?

Исми сир тутилди

Саволга фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси Анвар Ҳамроев жавоб берди:

 

— Давлат божи юридик аҳамиятга молик ҳаракатларни амалга оширганлик ва (ёки) бундай ҳаракатлар учун ваколатли муассасалар ва (ёки) мансабдор шахслар томонидан ҳужжатлар берганлик учун ундириладиган мажбурий тўловдир.

 

Давлат божи ставкаларининг миқдорлари Ўзбекистон Республикасининг 2020 йил 6 январдаги “Давлат божи тўғрисида”ги Қонуни иловасига мувофиқ белгиланади. Давлат божини тўлашдан озод қилинадиган жисмоний ва юридик шахсларнинг қатъий рўйхати ҳам ушбу Қонун билан белгиланади.

 

Оила кодексининг 45-моддасига кўра суд никоҳдан ажратиш ҳақида ҳал қилув қарорини чиқариш пайтида никоҳдан ажратиш тўғрисидаги фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органининг гувоҳномаси берилаётганда эр-хотиннинг ҳар иккаласи ёки улардан бири тўлайдиган давлат божи миқдорини белгилаши лозим. Агар суд бу божни эр-хотиннинг ҳар иккаласидан ундиришни лозим деб топса, уларнинг ҳар бири тўлайдиган бож миқдорини белгилайди.

 

Шунингдек, Фуқаролик процессуал кодексининг 133-моддасига кўра давлат божини тўлашни кечиктиришга қонунчиликда белгиланган ҳолларда йўл қўйилади.

 

Суд тарафларнинг мулкий аҳволига қараб, улардан бирининг ёки иккаласининг давлат даромадига ундириладиган суд харажатларини тўлашни кечиктиришга ёки бўлиб-бўлиб тўлашга йўл қўйиши, шунингдек бу харажатларнинг миқдорини камайтириши мумкин.

 

Юқоридаги қонунчилик нормаларига кўра, фақат “Давлат божи тўғрисида”ги Қонунда кўрсатилган шахслар давлат божи тўлашдан озод этилган бўлиб, ногиронлик учун ёки кўп болали оилалар учун давлат божидан озод қилиш тартиби белгиланмаган.

Skip to content