Қидирув:

ХОДИМ РАҲБАРНИНГ ТОПШИРИҒИ БИЛАН ИСТАЛГАН ВАЗИФАНИ БАЖАРИШГА МАЖБУРМИ?

— Мактабда қоровул бўлиб ишлайман. Боғбон йўқлиги учун раҳбаримиз унинг вазифаларини ҳам менга бажартиради. Лекин ойлигимга қўшиб бермайди. Унинг айтганини қилишга мажбурманми? Бу борада қандай ҳақ-ҳуқуқим бор?

Исми сир тутилди

Дилшод Хасанов, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:

 

— Меҳнат кодексининг 16-моддаси асосан, ҳар бир ходим:

 

ўз меҳнати учун қонунчиликда Меҳнатга ҳақ тўлаш ягона тариф сеткасининг биринчи разряди бўйича белгиланганидан оз бўлмаган миқдорда ҳақ олиш; муддатлари чегараси белгиланган иш вақтини ўрнатиш, бир қатор касблар ва ишлар учун иш кунини қисқартириш, ҳар ҳафталик дам олиш кунлари, байрам кунлари, шунингдек ҳақ тўланадиган йиллик таътиллар бериш орқали таъминланадиган дам олиш;

 

хавфсизлик ва гигиена талабларига жавоб берадиган шароитларда меҳнат қилиш; касбга тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш;

 

иш билан боғлиқ ҳолда соғлиғига ёки мол-мулкига етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш;

 

касаба уюшмаларига ҳамда ходимлар ва меҳнат жамоаларининг манфаатларини ифода этувчи бошқа ташкилотларга бирлашиш;

 

қариганда, меҳнат қобилиятини йўқотганда, боқувчисидан маҳрум бўлганда ва қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда ижтимоий таъминот олиш;

 

ўзининг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, шу жумладан суд орқали ҳимоя қилиш ва малакали юридик ёрдам олиш; жамоаларга доир меҳнат низоларида ўз манфаатларини қувватлаш ҳуқуқига эгадир.

Меҳнат кодексининг 124-моддаси талабларига кўра, ходим учун белгиланган кундалик иш (смена) муддатидан ташқари ишлаш иш вақтидан ташқари иш деб ҳисобланади.


Иш вақтидан ташқари ишлар ходимнинг розилиги билан қўлланиши мумкин.
Иш вақтидан ташқари бажарилган иш учун компенсация ва ҳақ тўлаш Меҳнат кодексининг 157-моддасига мувофиқ амалга оширилади.


Ушбу қонун нормаларидан келиб чиқиб, иш берувчидан иш вақтингиздан ташқари ишни бажарганингиз учун ҳақ талаб қилишингиз мумкин.

“СИНГЛИМНИНГ ТУРМУШ ЎРТОҒИНИ ИЗЛАШ УЧУН КИМГА МУРОЖААТ ҚИЛСАК БЎЛАДИ?”

— Синглим бир нафар фарзанди билан турмушидан ажрашиб, қайта оила қурганди. Эрини ғалати одати бор, ҳеч кимга айтмай ишлагани қаерларгадир кетиб қолади. Бундан икки йил олдин ҳам шундай бўлганида ярим йил қидириб, топгандик. Яқинда яна ғойиб бўлди. Қаердан излашни билмаяпмиз. Бундай вазиятда қаерга хабар беришни ҳам билмаймиз. Бундай вазиятда қайси ташкилотга мурожаат қилсак бўлади?

Исми сир тутилди

Хуршид Содиқов, жиноят ишлари бўйича Олмазор туман суди судьяси:


— Маълумки, 2012 йил 25 декабрь куни Ўзбекистон Республикасининг “Тезкор-қидирув фаолияти тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинган. Ушбу Қонуннинг 4-моддасида Тезкор-қидирув фаолиятининг асосий вазифаларидан бири сифатида бедарак йўқолган шахсларни қидиришни амалга ошириш этиб белгиланган.


Қонуннинг 13-моддасида эса Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органлар бедарак йўқолган шахсларни қидиришга доир ишларни ташкил этиши шартлиги кўрсатилган.
Тезкор-қидирув тадбирларини ўтказиш учун эса бедарак йўқолган шахслар ҳақида аён бўлиб қолган маълумотлар асос бўлади.


Шу сабабли бедарак йўқолган шахсни қидириш учун бедарак йўқолган шахснинг доимий яшаш жойи бўлган ҳудуддаги ИИБга мурожаат қилиш мақсадга мувофиқ бўлади.

ХАВФЛИ РЕЦИДИВИСТНИНГ ТРАНСПОРТ ПРОКУРАТУРАСИ ВА ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНИДАГИ “ФАОЛИЯТИ”    

Муқаддам икки маротаба фирибгарлик ва пора беришга далолат қилиш жиноятларини содир этгани учун судланган, хавфли рецидивист деган номни ҳам олишга улгурган 35 ёшли эркак яна айни шу жиноятни содир қилиб, такроран боши берк кўчадан юришни лозим топди…

 

“Ўрганган кўнгил ўртанса қўймас” деганларидек, судланувчи алдаш ва ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини қўлга киритишни мақсад қилади. Бир фуқарога гўёки Сирғали туман ҳокимиятида ишловчи таниши орқали мазкур туманда жойлашган кўп қаватли уйнинг 4-қаватидан уч хонали, кейинчалик 1-қаватидан икки хонали уй олиб беришни ваъда қилади.

 

Ёлғон ваъдаларига ишонтириш учун ўзини Транспорт прокуратураси ходими деб таништиради. Ишончга кирган устамон ушбу уйларнинг бошланғич тўлови сифатида 6300 АҚШ долларини қўлга киритади. Шундан 6000 АҚШ долларини уйнинг бошланғич тўлови учун, қолган 300 АҚШ долларини эса мансабдор шахсга пора беришига далолат қилган. Табиийки ваъдасини бажармай пулларни ўз эҳтиёжлари учун сарфлаган.

 

Судланувчи тузоғига тушган бу фуқарони алдашда давом этади. Гўёки, Транспорт прокуратурасида ишловчи танишлари орқали мусодара қилинган автомашиналарни аукцион орқали ютиб беришини ваъда қилади. “Транспорт прокуратураси ходимиман”, деб тургани боис фуқаро дастлаб “Исузу”, сўнгра “Ласетти” русумли автомашиналари учун жами 3200 АҚШ доллари берган. Шундан 3000 АҚШ долларини аукцион тўлови, қолган 200 АҚШ долларини мансабдор шахсга пора беришга далолат қилган.

 

Нафси тинч қўймаган судланувчи жиноий ҳаракатларини давом эттиради. Судланувчи бу гал “иш жойини ўзгартириб”, иккинчи жабрланувчига ўзини Ички ишлар органлари ходими деб таништиради.

 

“Танишларим орқали Патруль-пост хизматига ишга киритиб қўяман, эвазига 1500 АҚШ доллар беришингиз керак”, дея ёлғон ваъдаларга “кўмади”. Ишончга киргач, фуқародан 3 500 000 сўмни олиб, “қолган пулларни ишлаш учун буйруқ чиққандан сўнг берасиз”, дея пора беришга далолат қилган ҳолда алдаб кетади.

 

— Жабрланувчи ўғлим, ўқишга кириш мақсадида Россияга кетган. Ўғлим ошхонада ишлаб келган вақтида судланувчи билан танишиб қолган ва ишга киритиб қўйишни ваъда қилган. Бу орада ўғлим муддатли ҳарбий хизматни ўтаб келди.

 

Уйимизга келган судланувчи ўзини Ички ишлар ходими деб таништирди ва ўғлимни ўзининг танишлари орқали Патруль-пост хизматига ишга киритиб қўйишини айтди. Эвазига 1500 АҚШ доллар беришимиз кераклигини билдиргач, “аввал ишга кирсин, кейин пул бераман”, дедим. Судланувчи ўғлимга “фуқаролик паспорти ва ҳарбий гувоҳномангни олиб кел”, дегани учун келишилган манзилда учрашган.

 

Ўғлим унга олдиндан 3 500 000 сўм бериши, қолганини ишга кирганидан сўнг беришини айтди, таклифига рози бўлдим. Пулни судланувчига берганида “бу пулларга тиббий кўриклар ва жисмоний имтиҳонни ҳал қилиб бераман”, деган.

 

Кейин қўнғироқ қилсак, турли хил баҳоналар қилиб, алдаб келди, – дейди суддан пулларини ундириб беришни сўраган гувоҳ.

Галдаги ўлжа эса аёл киши бўлади. Унга ҳам худди юқоридаги ҳолат каби Сирғали туман ҳокимиятида ишловчи таниши орқали қурилаётган янги уйлардан икки хонали уй олиб беришни ваъда қилади. Судланувчи ўзини Ички ишлар органлари ходими деб таништиради. Уйнинг бошланғич тўлови учун эса 2700 АҚШ доллар бериши кераклигини айтиб, жами 2900 АҚШ долларини қуртдек санаб олади. “2000 АҚШ доллари уйнинг бошланғич тўлови учун, қолган 200 АҚШ доллари мансабдор шахсга бериладиган “пора”, дея алдайди.

 

Уй “олиб бериш”га устаси фаранг бўлган судланувчи гўёки яна ўша туман ҳокимиятида ишловчи таниши орқали субсидия асосида янги қурилаётган уйлардан дастлаб уч хонали, сўнг тўрт хонали уй олиб бериш билан тўртинчи “ўлжаси”ни ҳам ёлғонларига ишонтириб, 8500 АҚШ долларини олган. “8300 АҚШ доллари уйни бошланғич тўлови учун, қолган 200 АҚШ доллари эса мансабдор шахсга пора”, дея чўнтагини қаппайтирган.

 

Судланувчининг қолган уч нафар “ўлжаси” аёллар бўлган. Улардан бирига ҳам янги қурилаётган уйлардан уч хонали уй олиб беришни ваъда қилган ва жами 2500 АҚШ долларини қўлга киритган. Иккинчисига эса тўрт хонали уй олиб бериш билан ишончига кириб, 4900 АҚШ долларини “ухлатган”. Сўнгги харидори бўлган аёлга ҳам “уч хонали уй олиб бераман”, дея алдаб 700 АҚШ долларини чўнтакка “урган”. 

 

Бироқ судланувчи судда айбловларга қисман иқрорлик билдирди. — Сирғали туманида яшаганим боис туман ҳокимиятида уй-жой масаласи бўйича туман ҳокими ўринбосари кимлигидан хабарим бор эди. Шу сабабли “уй олиб бераман”, деб алдаганимда барча фуқароларга ўша масъулнинг исмини тилга олганман. Мақсадим уй олиб бериш эмас, балки фуқаролардан алдаб пулларини қўлга киритиш бўлган. Пулларни эҳтиёжларимга ишлатганман. Бирор бир фуқарони пора беришга далолат қилмаганим учун айбловларга иқрор эмасман, фирибгарлик айбловига эса тўлиқ иқрорман, – деди енгиллик сўраган судланувчи.

 

Судланувчи Жиноят кодексининг 168-моддаси (фирибгарлик) 3-қисмининг “а, б” бандлари ва 28,211-моддаси (пора беришга далолат қилиш) 2-қисмининг “а” бандида назарда тутилган жиноятларни содир қилганликда айбдор деб топилди ва тайинланган жазоларни қисман қўшиш йўли билан қатъий ўташ учун 7 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Судланувчидан давлат фойдасига 19 680 545 сўм ва олти нафар жабрланувчи фойдасига келтирилган моддий зарар суммалари ундирилиши белгиланди. 

 

                Акмал Мирзаханов,

жиноят ишлари бўйича

Чилонзор туман суди раиси ўринбосари

ОТАЛИКДАН ВОЗ КЕЧИБ, АЛИМЕНТ ТЎЛАМАЙ ЮРИШ МУМКИНМИ?

— Қизим бир фарзанди билан турмушидан ажрашди. Собиқ куёвим оталикдан воз кечиб, ариза ёзди. Айтинг-чи оталикдан воз кечса, алимент тўлашдан озод этиладими? Қизим ундан алимент талаб қилмоқчи эмас. «Ўғлимни ўзим боқиб, катта қиламан», деяпти. Ўрнига мен алимент талаб қилсам бўладими? Яна набирамнинг қўшимча харажатлари учун ҳам пул талаб қилишга ҳақим борми?

Исми сир тутилди

Зиёдахон СОЛИЕВА, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди судьяси.

 

ОТА-ОНАНИНГ МАЖБУРИЯТЛАРИ ТЕНГ

— Вояга етмаган болаларига алимент тўлаш ва уларга таъминот беришда ота-онанинг мажбуриятлари тенгдир. Алимент тўлаш тартиби ва шакли ҳақида ота-она ўртасидаги келишув қонунда белгиланган қоидаларга ва боланинг манфаатларига зид бўлмаслиги керак.

Вояга етмаган ёки вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарорини бажаришдан бўйин товлаган шахслар ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиниши ёки жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин.

Ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиниши ота-онани ўз боласига таъминот бериш мажбуриятидан озод қилмайди. Демак, собиқ куёвингиз алимент тўлашдан озод этилмайди.

 

«МЕН ТАЛАБ ҚИЛСАМ БЎЛАДИМИ?»

— Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексига кўра, алиментлар тўғрисидаги талаблар ота-онанинг шахси билан чамбарчас боғланган ҳуқуқлари доирасига киришини инобатга олганда, бундай талабларнинг бошқа шахсга ўтишига йўл қўйилмайди. Шунингдек, алиментлар ундириш ҳақидаги талабни ҳисобга ўтказишга йўл қўйилмайди. Шу сабабли қизингиз, ўн тўрт ёшга тўлган вояга етмаган бола ёки васийлик ва ҳомийлик органи алимент ундириш тўғрисидаги талабни қўйишга ҳақли бўлади.

 

«КЎРИШИШИГА РУХСАТ БОРМИ?»

— Ота ва она алоҳида яшаса, бола улар билан кўришиш ҳуқуқига эга. Шунингдек, бола отаси, онаси, бобоси, бувиси, ака-укалари, опа-сингиллари ва бошқа қариндошлари билан кўришиш ҳуқуқига ҳам эга.

Ота-онасининг никоҳдан ажралиши, никоҳнинг ҳақиқий эмас деб топилиши ёки ота-онанинг бошқа-бошқа яшаши боланинг ҳуқуқларига таъсир қилмайди.

Шу сабабли собиқ куёвингиз, унинг ота-онаси ҳам фарзанди билан кўришишга қонунан ҳақли ҳисобланади.

 

ҚЎШИМЧА ХАРАЖАТЛАР УЧУН…

— Оила кодексининг 103-моддасига асосан, ота-она фавқулодда ҳолатлар, яъни боланинг оғир шикастланиши, касал бўлиши ва бошқалар туфайли келиб чиққан, боланинг таъминоти учун зарур бўлган қўшимча харажатларда иштирок этиши шарт. Бундан бош тортган ота ёки онадан суд уларнинг оилавий ва моддий аҳволини ҳисобга олиб, қўшимча харажатларни қисман пул билан тўланадиган қатъий суммада ундириш ҳақида ҳал қилув қарори чиқариши мумкин.

Сиз набирангизнинг қўшимча харажатлари учун собиқ куёвингиздан пул талаб қилишга ҳақли эмассиз. Бундай талаб билан қизингиз фуқаролик ишлари бўйича судга мурожаат қилиши мумкин. Куёвингиз оталикдан воз кечса-да, боланинг қўшимча харажатлари учун иштирок этишдан озод қилинмайди.

АСРАБ ОЛИНГАН ФАРЗАНД УЧУН АЛИМЕНТ УНДИРИШ МУМКИНМИ?

Фарзандсизлигимиз сабаб бола асраб олган эдик. Баъзи сабабларга кўра турмуш ўртоғим билан ажрашдим. Қизим учун алимент ундироламанми? Бунинг учун қаерга мурожаат қилишим керак? Собиқ эрим расман ҳеч жойда ишламайди, лекин бир нечта ишлаб чиқариш цехи, нонвойхонаси бор? Алимент миқдори қандай белгиланади?

Исми сир тутилди.

Дилфуза ДАДАЖОНОВА, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:

 

СУДНИНГ ҚАРОРИГА АСОСАН УНДИРИЛАДИ

— Суднинг ҳал қилув қарорига асосан, фарзандликка олинган боланинг туғилганликни қайд этиш далолатнома ёзувига ота-онаси тўғрисида ўзгартиришлар киритилган вақтдан бошлаб, фарзандликка олинганлик вужудга келади. Шу вақтдан бошлаб фарзандликка олган ота-она вояга етмаган фарзандликка олинган болаларига таъминот бериши шарт. Агар ота ёки онаси фарзандликка олинган вояга етмаган болаларига ихтиёрий равишда таъминот бермаса, суднинг қарорига асосан, алимент ундирилади.

 

Бунда суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва бошқа даромадининг:

 

бир бола учун — тўртдан бир қисми;

 

икки бола учун — учдан бир қисми;

 

уч ва ундан ортиқ бола учун — ярмиси миқдорида ундирилади. Ҳар бир бола учун ундириладиган алимент миқдори меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 26,5 фоизидан кам бўлмаслиги лозим.

 

ҚАНДАЙ ҲУЖЖАТЛАР ТАЛАБ ЭТИЛАДИ?

— Қизингизнинг туғилганлик ҳақидаги далолатнома ёзувига янги ота-онаси тўғрисида маълумотлар киритилган вақтдан бошлаб, унинг тарбияси ва моддий таъминоти учун сизлар масъул ҳисобланасизлар. Агар турмуш ўртоғингиз билан қизингиз таъминоти тўғрисида келишув бўлмаса, суднинг қарорига асосан, боланинг таъминоти учун отасининг ҳар ойдаги иш ҳақи ва бошқа даромадининг тўртдан бир қисми миқдорида алимент ундирилади. Ўзингиз ёки алимент тўловчининг яшаб турган манзилидаги фуқаролик ишлари бўйича судга алимент ундириш тўғрисидаги суд буйруғини бериш ҳақидаги аризаси билан мурожаат қилишингиз мумкин. Бунда аризада алимент ундирувчи ҳамда алимент тўловчининг шахсига оид маълумотлар кўрсатилиши, фарзандликка олинган боланинг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномаси нусхаси илова қилинади.

 

ҚАТЪИЙ СУММАДА БЕЛГИЛАНИШИ МУМКИН

— Алимент тўлаши шарт бўлган ота-онанинг иш ҳақи ва бошқа даромади ўзгариб турса ёхуд даромадининг бир қисмини натура тарзида оладиган бўлса, шунингдек, даромаддан улуш тарзида алимент ундириш имконияти бўлмаса ёки ота-она расман белгиланган иш ҳақи ёки даромадга эга бўлмаса, вояга етмаган болаларнинг таъминоти учун тўланиши лозим бўлган алимент миқдори ҳар ойда пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланиши мумкин. Алимент ундириш тўғрисидаги суднинг буйруғи ёки суднинг ҳал қилув қарорига асосан, берилган ижро варақасига биноан алимент тўловчининг яшаш жойидаги давлат ижрочиси томонидан амалга оширилади.

 

ОТАЛИК РАСМАН БЕЛГИЛАНМАГАН БЎЛСА…

Фарзандликка олинган боланинг туғилганлик ҳақидаги далолатнома ёзувига (туғилганлик гувоҳномасига) суднинг ҳал қилув қарорига асосан, отаси тўғрисидаги маълумотларнинг киритилиши, шу шахснинг боланинг отаси эканлигини эътироф этиш ҳисобланади. Шу вақтдан бошлаб, фарзандликка олган ота фарзандини то вояга етгунига қадар тарбиялаш, уни моддий таъминлашда иштирок этиш, фарзандининг манфаатига зид келадиган ҳаракатларни амалга оширмаслик мажбуриятини олади. Бироқ юқорида кўрсатилган шартларнинг бажарилмагани, онанинг боласи учун алимент ундиришни сўраб судга мурожаат қилиш ҳуқуқини келтириб чиқармайди. Оддий қилиб айтганда, боланинг туғилганлик гувоҳномасида исм-шарифи кўрсатилмаган отадан алимент ундириш мумкин эмас. Бунда маҳалла фуқаролари йиғини далолатномаси ёки қўшнилар гувоҳлиги алимент ундиришга асос ҳисобланмайди.

АВТОТУРАРГОҲДАГИ МАШИНАНИ СОТИБ ЮБОРГАН ҚОРОВУЛ

28 ёш! Айни куч-қувватга тўлган, илм олиб ўз устида ишлаш, хунар ўрганиш каби жамиятга фойдаси тегадиган ишлар билан ўз келажаги пойдеворини мустаҳкамлайдиган палла. Минг афсуски, енгил ҳаётга ўрганган, тер тўкмай даромад топиш илинжидагилар ҳам йўқ эмас. Халқимиз томонидан “Саёқ юрсанг, таёқ ейсан”, деган мақол бежизга айтилмаган. Оиласидан ажрашишгада улгурган, вақтинча ишсиз “қаҳрамон”имиз ана шундайлар тоифасидан…

 

Судланувчи уйлар олдида жойлашган автомашиналар тураргоҳида траспорт воситаси қаровсиз қолдирилганидан фойдаланади. Аниқроғи, унинг олд ва орқа томондаги давлат рақам белгиларини шикаст етказган ҳолда ечиб олиб, тураргоҳ ёнида бўлган ариққа ташлаб юборади.


— Автотураргоҳда ўзимга тегишли бўлган, 2010 йилда ишлаб чиқарилган транспорт воситасини қолдиргандим. Ушбу автомашинадан бир ярим йилдан буён фойдаланмаганман. Воқеа содир бўлган кундан бир кун олдин эрталаб автотураргоҳнинг олдидан ўтаётганимда автомашина жойида турганлигини кўргандим. Эртасига автомашина йўқ-да. Автотураргоҳ қоровулхонасига бориб сўраганимда “бу ерга яқинда келдим, 20 дақиқаларда аниқлаб айтаман”, деганича хабар бўлмади. Сўнг «102» рақамига қўнғироқ қилдим, – дейди ҳозирда автомашинаси ўзига қайтарилган жабрланувчи.
“Автомашинани олиб қочгандир-да?” деб ўйларсиз. Энг ҳайратланарлиси шундаки, судланувчи икки харидор топиб, уларга “траспорт воситасининг эгаси вафот этгани боис яроқсиз ҳолатга келган”, деган ёлғон билан 560 АҚШ доллари эвазига сотиб юборган.


Судда судланувчи сўроқ қилинганида ўз айбига тўлиқ иқрор эканини билдирди. — Ўша куни оилавий жанжал сабаб уйдан чиқиб кетдим. Бир дўстимдан вақтинча яшаб туриш учун жой сўрадим. У ўзининг танишига тегишли бўлган автомашиналар тураргоҳининг қоровулхонасидан жой топиб берди. Қоровулхонага жойлашдим. Автотурагоҳда турган автомашинанинг эгасини суриштирганимда эгаси кимлигини ҳеч ким билмаслигини аниқладим. Шунда бу автомашинани сотиш мақсадида харидор изладим. Эълон бўйича бир харидор қўнғироқ қилди. Унга “эски автомашина бор, эгаси вафот этган, жарима майдонидан ўн миллион сўм қарзи бор”, дея автомашинани сотиб олишни таклиф қилдим. Эртаси куни харидор менга нотаниш шахс билан бирга автотураргоҳга келишди.

 

Уларга автомашинани кўрсатдим, ҳужжатларини сўрашди. Эгаси вафот этгани сабабли ҳужжатлари йўқлиги, шу автотураргоҳда қоровул бўлиб ишлашимни айтдим. Харидорлар 560 АҚШ долларига сотиб олишди ва эвакуаторга автомашинани юклаб олиб кетишди. Орадан бир-неча кун ўтиб, қоровулхонада бўлган вақтимда бир рус миллатига мансуб шахс келиб, автомашинанинг эгаси эканини айтиб, автомашина қаерда эканлигини суриштира бошлади. “Яқинда иш бошладим”, дея қоровулхонадан чиқиб кетдим, – дейди автомашина сотувидан топган пулларни ўз эҳтиёжлари учун ишлатган судланувчи.


Жиноятга жазо муқаррар. Суднинг ҳукми билан судланувчи Жиноят кодексининг 267-моддаси (транспорт воситасини олиб қочиш) 2-қисмининг «г» банди ва 227-моддаси (ҳужжатлар, штамплар, муҳрлар, бланкаларни, автомототранспорт воситаларининг ва улар тиркамаларининг (ярим тиркамаларининг) давлат рақам белгиларини эгаллаш, нобуд қилиш, уларга шикаст етказиш ёки уларни яшириш) 1-қисмида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда айбдор деб топилди ва 4 йил 1 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.


Судланувчидан манфаатдор тарафларга етказилган моддий ва маънавий зарарни ундириш юзасидан фуқаролик тартибида судга мурожаат қилиш ҳуқуқи тушунтирилди. Иш бўйича ашёвий далил деб эътироф этилган давлат рақами қонуний эгасига қайтарилиши белгиланди.

 

Аброр Саидов,
жиноят ишлари бўйича
Олмазор туман суди раиси

ИШЛАМАЙДИГАН ОТАЛАРДАН АЛИМЕНТ ҚАНДАЙ УНДИРИЛАДИ?

— 10 ойдан бери қизим билан куёвим бирга яшамаяпти. Сабаби, учинчи набирам ҳам қиз туғилди. Шундан сўнг куёвим қизимни уч набирам билан ташлаб кетди. Суд алимент ундириш бўйича қарор чиқарди, лекин куёвим алимент тўламаяпти. Алиментни ундириш учун қаерга мурожаат қилайлик? Куёвим ҳеч жойда ишламайди. Ишламайдиган оталардан алимент қандай ундирилади? Бундан ташқари, учинчи набирам ҳали ёшига тўлмаган. Шу сабаб қизим ҳеч жойда ишламаяпти. Куёвимдан қизимнинг таъминоти учун ҳам алимент ундироламизми?

Исми сир тутилди

Гули ШУКУРЛАЕВА, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди раис ўринбосари:

 

АЛИМЕНТ ҚАНДАЙ БЕЛГИЛАНАДИ?

— Оила кодексининг 99-моддасига асосан, агар вояга етмаган болаларига таъминот бериш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаса, уларнинг таъминоти учун алимент суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадининг

  • бир бола учун — тўртдан бир қисми;
  • икки бола учун — учдан бир қисми;
  • уч ва ундан ортиқ бола учун — ярмиси миқдорида ундирилади.

Бу тўловларнинг миқдори тарафларнинг моддий ёки оилавий аҳволини ва бошқа эътиборга лойиқ ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда суд томонидан камайтирилиши ёки кўпайтирилиши мумкин. Ҳар бир бола учун ундириладиган алимент миқдори қонунчилик билан белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 26,5 фоизидан кам бўлмаслиги керак.

 

Агар куёвингиз ихтиёрий ёки ўзаро келишган ҳолда фарзандларини моддий таъминотида иштирок этмаётган бўлса, қизингиз судга алимент ундириш ҳақида суд буйруғи бериш ҳақидаги ариза билан мурожаат қилиши лозим. Аризага ўзи ва турмуш ўртоғининг паспорт нусхаси, фарзандларининг эса туғилганлик ҳақидаги гувоҳнома нусхаси илова қилинади. Бундан ташқари, 13 500 сўм миқдорида почта харажатлари тўловини амалга ошириши керак. Судга мурожаат қилган вақтдан алимент ундириш белгиланади.

 

Агар қизингиз 10 ойдан буён фарзандларига алимент ундириш учун ҳаракат қилиб келганлигини ва куёвингиз тўловни амалга оширишдан бош тортганлигини тасдиқловчи далиллар мавжуд бўлса, даъво тартибида судга мурожаат қилиши ва аввалги давр учун ҳам алимент ундириш амалга оширилиши мумкин. Бунинг учун ҳам юқорида кўрсатилган ҳужжатлар илова қилинади. 18 900 сўм миқдорида почта харажати тўлови амалга оширилиши лозим.

 

«КУЁВИМ ҲЕЧ ЖОЙДА ИШЛАМАЙДИ…»

— Суд қарори билан отадан фарзандларининг таъминоти учун алимент ундириш белгиланади ва жавобгарнинг (отанинг) яшаш жойи бўйича мажбурий ижро бюросига ижро қилиш учун юборилади.

 

Давлат ижрочиси қонунчиликка асосан, ижро ҳаракатларини амалга оширади. Агар куёвингиз ҳеч қаерда ишламаса, ўртача ойлик иш ҳақидан келиб чиқиб, алимент тўлайди.

 

АЛИМЕНТ УНДИРИШ БЕЛГИЛАНГАН БЎЛСА…

  • Ҳозирги кунда электрон шаклда ижрога юборилган бўлиши керак. Дастлаб суд қарори ижрога юборилганлигини тасдиқловчи ҳужжатни олиш учун суд қарорини чиқарган судга мурожаат қилишингиз лозим. У ердан ушбу маълумотни олиб, қайси ижрочини иш юритувида эканлигини аниқлаб, ўша давлат ижрочисига мурожаат қилинг. У белгиланган тартибда ижро ҳаракатларини амалга оширади.

Агар жавобгар тўловни амалга оширишдан бош тортса, давлат ижрочиси томонидан Қонун нормасига асосан, барча чоралар кўрилади.

 

«ҚИЗИМНИНГ ТАЪМИНОТИ УЧУН ҲАМ АЛИМЕНТ УНДИРОЛАМИЗМИ?»

— Ҳа. Чунки қизингизнинг 3 ёшга тўлмаган фарзанди бор. Шу сабаб у ҳам ўзининг таъминоти учун алимент ундириш масаласида судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Бунинг учун ўзи ва турмуш ўртоғининг паспорт нусхаси, фарзандларининг эса туғилганлик ҳақидаги гувоҳномасининг нусхасини аризага илова қилади. Ва почта харажатлари учун 18 900 сўм тўлаши керак.

 

Аммо ушбу Қонун нормаси фақат эр ва хотин учун татбиқ қилиниши сабабли, улар, албатта, қонуний никоҳдан ўтган бўлиши керак. Яъни, шаърий никоҳ асосида турмуш қуриб, умумий рўзғор юритиб келган эр ёки хотин фарзанди 3 ёшга тўлгунга қадар ўзининг таъминоти учун алимент ундира олмайди.

“ДЕКРЕТ” ТАЪТИЛИДАН ИШГА ҚАЙТГАНДА, ҚАНДАЙ ЕНГИЛЛИКЛАР БЕРИЛАДИ?

— 3 нафар фарзандим бор, кичиги 6 ойлик. “Декрет” таътилидан ишга қайтсам, менга қандай енгилликлар берилади? Ишдан эртароқ кетишим, шанба кунлари ишга бормаслигим мумкинми? Кадрлар бўлими бошлиғи хусусий корхоналарда ҳеч қандай имтиёз йўқ, деди. Шу тўғрими?

Исми сир тутилди

Раъно Давронова, фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро суди судьяси:


— Агар сиз фарзандингиз уч ёшга тўлмасидан “декрет” таътилидан ишга қайтсангиз, сизга амалдаги Меҳнат кодексига кўра қуйидаги енгилликлар берилади:


Биринчидан: Меҳнат кодексининг 228-1-моддасига кўра, уч ёшга тўлмаган болалари бор, бюджет ҳисобидан молиявий жиҳатдан таъминланадиган ташкилотлар ва муассасаларда ишлаётган аёлларнинг иш вақтининг қисқартирилган муддатига бўлган ҳуқуқи мавжуд. Яъни, уч ёшга тўлмаган болалари бор, бюджет ҳисобидан молиявий жиҳатдан таъминланадиган муассасалар ва ташкилотларда ишлаётган аёлларга иш вақтининг ҳафтасига ўттиз беш соатдан ошмайдиган қисқартирилган муддати белгиланади. Бунда иш вақтининг қисқартирилган муддати чоғида ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатилган аёллар меҳнатига ҳақ ҳар кунги тўлиқ иш муддати чоғида тегишли тоифадаги ходимлар учун белгиланган миқдорда тўланади.


Иккинчидан: Меҳнат кодексининг 236-моддага назар ташлайдиган бўлсак, икки ёшга тўлмаган боласи бор аёлларга, дам олиш ва овқатланиш учун бериладиган танаффусдан ташқари, болани овқатлантириш учун қўшимча танаффуслар ҳам берилади. Бу танаффуслар камида ҳар уч соатда бир марта ҳар бири ўттиз минутдан кам бўлмаган муддат билан берилади. Икки ёшга тўлмаган икки ва ундан ортиқ боласи бўлган тақдирда, танаффуснинг муддати камида бир соат қилиб белгиланади. Болани овқатлантириш учун бериладиган танаффуслар иш вақтига киритилади ва ўртача ойлик иш ҳақи ҳисоби бўйича ҳақ тўланади. Боласи бор аёлнинг хоҳишига кўра, болани овқатлантириш учун бериладиган танаффуслар дам олиш ва овқатланиш учун белгиланган танаффусга қўшиб берилиши ёки умумлаштирилиб, иш кунининг (иш сменасининг) бошига ёки охирига кўчирилиб, иш куни (иш сменаси) шунга яраша қисқартирилиши мумкин. Бу танаффусларнинг аниқ муддати ва уларни бериш тартиби жамоа шартномасида, агар у тузилмаган бўлса, иш берувчи ва касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органи билан келишиб белгилаб қўйилади.


Шанба кунлари ишга келмаслигингиз масаласи эса меҳнат шартномасига асосан, иш берувчи корхона томонидан белгиланган иш хафтаси кунларига қараб белгиланади (беш кунлик ёки олти кунлик иш ҳафтаси назарда тутилмоқда).
Шунингдек, хусусий корхоналарда ҳеч қандай имтиёз йўқ, дейиш эса нотўғри, чунки ҳодим давлат ташкилоти ёки хусусий корхонада ишлашидан қатъий назар Меҳнат қокунчилиги бутун Ўзбекистон Республикаси ҳудудида амал қилади.

СУБСИДИЯ ОЛИШ УЧУН АЖРИМНИ КУТИШ ШАРТМИ?

— Жияним акасиникида яшайди. Бир нафар фарзанди бор. Суд ярашиш учун иккинчи маротаба 6 ой муҳлат берган. Алимент тайинланган, лекин эри тўламаяпти. Субсидия олиши учун ажрашишини кутиши шартми?

Исми сир тутилди.

Азиз Раҳмонов, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди судьяси:


— Cубсидия — ипотека кредитлари асосида квартира сотиб олиш учун бошланғич бадал ва кредит фоизининг бир қисмини, якка тартибдаги уй-жойларни қуриш ва реконструкция қилиш учун кредит фоизининг бир қисмини қоплаш мақсадида Давлат бюджетидан фуқаро учун банкда унинг номига очилган тегишли ҳисобвараққа ўтказилган маблағ.


Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 25.03.2020 йилдаги 182-сонли қарори билан “Уй-жой сотиб олиш ёки якка тартибдаги уй-жойларни қуриш ва реконструкция қилиш учун фуқароларга субсидия тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низом тасдиқланган бўлиб, унга кўра мазкур маблағлар фақатгина даромади юқори бўлмаган ҳамда уй-жой шароитларини яхшилашга муҳтож бўлган оилалар, оғир ижтимоий вазиятга тушиб қолган хотин-қизлар, мамлакат ижтимоий ҳаётида фаол иштирок этаётган ёшлар ва шу тоифадаги Ўзбекистон фуқароларига ажратилади.


Ўзбекистон Республикасининг 18 ёшдан 60 ёшгача бўлган фуқаролари ипотека кредитлари бўйича бошланғич бадал ва фоиз харажатларининг бир қисмини қоплаш учун субсидия олиш мақсадида ариза билан мурожаат қилиши мумкин.


Ариза берувчи ипотека кредитлари бўйича субсидия олиш учун исталган туман (шаҳар) давлат хизматлари марказига ўзи келиб мурожаат этади ёки Ягона интерактив давлат хизматлари порталида давлат хизматидан электрон тарзда фойдаланиш учун рўйхатдан ўтади.


Ариза берувчининг аризаси у рўйхатга олинган доимий яшаш жойидаги туман (шаҳар) комиссияси томонидан кўриб чиқилади.

Масъул ташкилотлар етти иш кунида ариза берувчининг ижтимоий мезонларга мувофиқлигини тақдим этилган ҳужжатлар асосида ташкилотларда мавжуд маълумотлар базаси билан солиштирган ҳолда ўрганиб чиқади ва ЯИДХПда онлайн электрон шаклда қуйидаги маълумотларни:


тиббиёт бирлашмаси — ариза берувчи ва унинг оила аъзолари орасида сурункали касалликнинг оғир турларидан азоб чекувчи ва Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан тасдиқланган рўйхатга мувофиқ алоҳида хонада яшашга муҳтож бўлган шахслар, биринчи гуруҳ ногиронлиги бўлган шахсларнинг, ёлғиз ўзи оғир ногиронликка олиб келувчи касалликка чалинган болани парваришлаётган аёлларнинг мавжудлигини;


давлат солиқ инспекцияси — солиқ тўловчининг жисмоний шахснинг шахсий идентификация рақами (ЖШ ШИР) бўйича ариза берувчи ва оила аъзоси сифатида келтирилган шахсларнинг (аризада «Labor — migration» дастурида рўйхатдан ўтганлиги кўрсатилган ариза берувчи бундан мустасно) даромадларини аниқлайди.

 

Бунда давлат солиқ инспекциясидан ариза берувчи ва оила аъзоларининг даромадлари бўйича балл берилмаган тақдирда, ариза бошқа масъул ташкилотлар томонидан кўриб чиқилмайди ва автомат равишда субсидия ажратишни рад этиш бўйича комиссия котибига юборилади;


туман (шаҳар) оила ва хотин-қизлар бўлимлари — ариза берувчининг оғир ижтимоий вазиятга тушиб қолган хотин-қизлар, ногиронлиги бўлган, фарзандларини тўлиқсиз оилада тарбиялаётган, уй-жой шароитини яхшилашган муҳтож оналар тоифасига мансублигини;


туман (шаҳар) ҳокимлиги молия бўлими — ариза берувчининг олис ва чекка ҳудудларда жойлашган бюджет ташкилотларига бошқа ҳудудлардан меҳнат фаолиятини амалга ошириш учун келган олий маълумотли мутахассис ва (ёки) тиббиёт ходими эканлигини тасдиқлайди.

ЯИДХПда масъул ташкилотлар ўрганиб чиқиш натижаларига кўра киритилган маълумотлар асосида ариза берувчининг ижтимоий мезонларга мувофиқлиги автоматлаштирилган тарзда баллар кўринишида баҳоланади.

Комиссия раиси ижтимоий мезонлар юзасидан баҳолаш натижаларига асосан ариза берувчига ипотека кредитлари бўйича субсидия бериш ёки беришни рад этишни электрон (ЭРИ орқали) шаклда тасдиқлайди.


Кўриб чиқиш якунлари бўйича субсидия бериш ёки беришни рад этиш тўғрисида электрон тасдиқланган QR-код қўйилган қарор тегишли туман (шаҳар) Давлат хизматлари марказига юборилади.


Ушбу хабарнома Давлат хизматлари маркази томонидан бир иш кунида ариза берувчига юборилади.
Бундан ташқари ЯИДХП орқали ариза берувчига «SMS» хабар юборилади.


Ижтимоий мезонлар асосида баҳоланган ариза берувчи 30 ва ундан юқори балл тўплаган тақдирда, талабгор сифатида тан олиниб, квартира сотиб олиш ёки якка тартибдаги уй-жойларни қуриш ва реконструкция қилиш учун ипотека кредити бўйича субсидия олишга ҳақли деб ҳисобланади.


Қуйидаги ҳолларда ариза берувчига субсидия ажратиш рад этилади:


а) тақдим этилган аризада кўрсатилган маълумотлар ижтимоий мезонларга мос келмаганда;


б) тақдим этилган маълумотлар нотўғри ёки сохта бўлганда;


г) илгари шаҳар ва қишлоқ жойларда арзон уй-жой қуриш дастурлари доирасида имтиёзли ипотека кредитларидан фойдаланган ҳолда квартира ёки якка тартибдаги уй-жой ҳамда субсидия олган (аввал олинган уй-жой бошқа шахсга бегоналаштириб юборилган тақдирда ҳам) оила аъзолари (эри, хотини) такрорий мурожаат этганда;


д) жорий йилда ҳудуд учун ажратиладиган субсидия сони тугаганда;


е) ариза берувчи ва/ёки оиланинг ўртача ойлик даромади:
Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятларда — МҲТЭКМнинг 2,7 бараваридан кам ва 8,0 бараваридан юқори;
Тошкент шаҳрида — МҲТЭКМнинг 2,7 баравардан кам ва 9,2 бараваридан юқори бўлганда.

Юқорида қайд қилинган Низом талабларига кўра, жиянингиз исталган туман (шаҳар) давлат хизматлари марказига мурожаат этиши ёки Ягона интерактив давлат хизматлари порталида давлат хизматидан электрон тарзда фойдаланиш учун рўйхатдан ўтиши мумкин.

 

Жиянингизнинг аризасига асосан тегишли комиссия ижтимоий мезонлар юзасидан баҳолаш натижаларига асосан субсидия бериш ёки беришни рад этиш тўғрисида хулоса беради.
Бундай ҳолатда субсидия олиш учун никоҳдан ажрашиш шарт эмас.

ЖАРИМА ТЎЛАНАДИМИ?

— Паспортимни алмаштириш муддатини ўтказиб юборган эканман. Энди уни алмаштириш учун қанча жарима тўланади?

Исми сир тутилди

Жалолиддин Аббасов, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси:


— Ўзбекистон Республикасида идентификация ID-карталарни жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида Президентининг 2020 йил 22 сентябрдаги ПФ-6065-сонли Фармони билан Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг идентификация ID-картаси тўғрисида Низом тасдиқланган.


ID-картани расмийлаштириш ва бериш ушбу Низомга иловага мувофиқ, қуйидаги ҳолларда амалга оширилади:


• ота-оналар, васийларнинг (ҳомийларнинг) ихтиёрига кўра-бола туғилгандан бошлаб 16 ёшга тўлгунига қадар;


• фуқаро 16 ёшга тўлганда;


• Ўзбекистон Республикаси фуқаролигига қабул қилинганда ёки Ўзбекистон Республикаси фуқароси сифатида тан олинганда;


• ID-картанинг амал қилиш муддати тугаганда;


• фуқаронинг фамилияси, исми, отасининг исми, миллати, туғилган санаси, жинси ўзгарганда;


• ID-картага ёки чипга киритилган маълумотларда ноаниқликлар, хатолар ва техник нуқсонлар мавжудлиги аниқланганда;


• ID-карта ёки чип яроқсиз ҳолга келганда;


• ID-карта ашёвий далил сифатида олиб қўйилганида;


• ID-карта йўқотиб қўйилганда.

Фуқаро ID-картаси амал қилиш муддати тугаганда ва тегишли ёшга тўлгандан сўнг ёки фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган йили ва миллати ўзгаргандан сўнг бир ой муддатда ID-карта олиш учун мурожаат қилиши лозим.


ID-картани расмийлаштириш учун «Давлат божи тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикасининг Қонунида белгиланган миқдорда давлат божи ундирилади.
Фуқаро ID-картани олиш ёки алмаштириш юзасидан ўз вақтида мурожаат қилмаслиги, уни яроқсиз ҳолга келтириши, йўқотиб қўйиши, шунингдек, бошқа шахсга тегишли бўлган ID-картани қонунга хилоф равишда олиб қўйиш, ID-картадан ғаразли мақсадларда фойдаланиш, уни йўқ қилиш, яроқсиз ҳолатга келтириш ёки яшириш учун Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига асосан жавобгарлик белгиланади.


Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 223-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг паспортсиз ёки идентификацияловчи ID-картасиз ёхуд ҳақиқий бўлмаган паспорт ёки идентификацияловчи ID-карта билан, доимий яшаш ёки вақтинча турган жойи бўйича рўйхатдан ўтмасдан яшаши, Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг паспортини ёки идентификацияловчи ID-картасини, хорижга чиқиш учун биометрик паспортини қасддан яроқсизлантириши ёки уни эҳтиёт қилиб сақламаганлиги оқибатида йўқотиб қўйиши, шунингдек фуқаролиги бўлмаган шахснинг ҳаракатланиш ҳужжатини қасддан яроқсизлантириши ёки уни эҳтиёт қилиб сақламаганлиги оқибатида йўқотиб қўйиши, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида доимий яшовчи чет эл фуқаросининг ва фуқаролиги бўлмаган шахснинг ҳақиқий бўлмаган идентификацияловчи ID-картаси (Ўзбекистон Республикасида яшаш гувоҳномаси) билан, доимий яшаш ёки вақтинча турган жойи бўйича рўйхатдан ўтмасдан яшаши, идентификацияловчи ID-картасини (Ўзбекистон Республикасида яшаш гувоҳномасини) қасддан яроқсизлантириши ёки уни эҳтиёт қилиб сақламаганлиги оқибатида йўқотиб қўйиши, базавий ҳисоблаш миқдорининг иккидан бир қисмидан уч бараваригача миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.


Ушбу модданинг биринчи қисмида назарда тутилган айни бир ҳуқуқбузарлик маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этилган бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг беш баравари миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.
Ўн саккиз ёшгача бўлган Ўзбекистон Республикаси фуқароси ўн олти ёшга тўлиши муносабати билан идентификацияловчи ID-картасини ўз вақтида олмаганлиги учун маъмурий жавобгарликка тортилмайди.


Ўн саккиз ёшгача бўлган, Ўзбекистон Республикасида доимий яшаётган чет эл фуқароси ва фуқаролиги бўлмаган шахс ўн олти ёшга тўлиши муносабати билан идентификацияловчи ID-картасини ўз вақтида олмаганлиги учун маъмурий жавобгарликка тортилмаслиги кўрсатилган.

Skip to content