Тошкент шаҳар маъмурий суди томонидан 2023 йилнинг 4 – чорагида 194 та холатда мансабдор шахсларнинг қарори ҳақиқий эмас деб топилган

Тошкент шаҳар маъмурий суди томонидан 2023 йилнинг 4 – чорагида 194 та холатда мансабдор шахсларнинг қарори ҳақиқий эмас деб топилган

Тошкент шаҳар маъмурий судлари томонидан 2023 йилнинг 4-чорагида одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолияти таҳлил қилинганида маъмурий органларнинг қарорини ҳақиқий эмас, мансабдор шахсларнинг ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш юзасидан жами 554 та ариза (шикоят) берилган.

Аризаларни кўриш мобайнида 240 та ариза(шикоят) қаноатлантириб, шундан 194 та маъмурий органларнинг қарори ҳақиқий эмас, 46 та холатда мансабдор шахсларнинг ҳаракати (ҳаракатсизлиги) қонунга хилоф деб топилган.

Юқори инстанция судларининг ишларни қуйи судларга юбориш амалиётига чек қўйилди

Бу ортиқча оворагарчиликларга барҳам бериб, иш бўйича барча ҳолатлар суд томонидан ҳар томонлама ва тўлиқ текширилишига замин яратди.

2023 йил 25 декабрда “Суд қарорларининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш тартиби такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг фуқаролик процессуал кодексига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонун қабул қилинди.  

Шу асосда 2024 йил 1 январдан бошлаб туманлараро судлар томонидан биринчи инстанция судида кўрилган ишларни вилоят ва унга тенглаштирилган судларда апелляция ёки кассация тартибида кўриб чиқиш амалиёти жорий этилди. Бу амалда қандай самара беради?  

ЎзА мухбири Тошкент шаҳар суди раисининг ўринбосари – Фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси Бобир Исломов билан шу ҳақда суҳбатлашди.  

– Қонун судда иш юритиш тезкорлиги ва сифатини ошириш, иш бўйича якуний қарорлар қабул қилиш муддатларини асоссиз кечиктиришни бартараф этишга қаратилган. Қонунчиликка ҳар бир суд инстанциясининг зиммасига иш бўйича якуний қарор чиқариш мажбурияти юклатилишини, суд қарорларини қайта кўриш босқичларига тафтиш инстанцияси жорий этилишини назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.  

Суд қарорларини қайта кўришда вилоят судларининг ҳамда уларга тенглаштирилган судларнинг имкониятларидан самарали фойдаланиш, шунингдек, фуқаролар ва юридик шахсларнинг шикоят қилиш ҳуқуқидан фойдаланиш имкониятларини янада кенгайтириш мақсадида Фуқаролик процессуал кодексига қатор ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.  

Хусусан, суднинг ажрими устидан шикоят бериш масаласида янги институт – суд ишларини тафтиш тартибида кўриб чиқиш амалиёти жорий этилди. Яъни, юқорида номи келтирилган қонунга асосан, туманлараро, туман (шаҳар) судлари томонидан биринчи босқичда кўрилган ишларни вилоят ва унга тенглаштирилган судларда апелляция ёки кассация тартибида қайта кўриб чиқиш ваколати берилди.  

– Бундай тартибнинг ўрнатилиши амалда қандай натижа беради?  

– Бу тартиб орқали судда ҳар бир иш бўйича якуний тўхтамга келиш орқали суд қарорлари барқарорлигини таъминлаб, фуқаролар ва юридик шахслар сарсон бўлишининг олди олинади. Чунки юзага келиши мумкин бўлган муаммо ва камчиликларнинг аниқ ечимига қаратилган ҳуқуқий механизмлар яратилди.  

Суд ҳал қилув қарорлари ва ажримларининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш шикоят ва билдирилган протест асосида қуйи суд чиқарган ҳал қилув қарорлари, ажримларининг уларга қўйиладиган талабларга жавоб беришини текширишга қаратилган юқори судда иш юритиш (суд муҳокамаси) жараёни ҳисобланади.  

Қайд этилганидек, фуқаролик суд ишларини юритишда ишлар одил судловнинг фақат суд томонидан амалга оширилиши, қонун ва суд олдида тенглик, судьяларнинг мустақиллиги ва уларнинг фақат қонунга бўйсуниши, тарафларнинг тортишуви ва тенг ҳуқуқлилиги каби принциплар асосида амалга оширилади.  

– Одил судловга эришиш имконияти қанчалик кенгайди?  

– Қонун билан одил судловга эришиш имкониятлари янада кенгайтирилди. Бунда биринчи инстанция судининг қароридан норози тарафлар вилоят судига апелляция ёки кассация тартибида шикоят қилиб, уларнинг ҳам натижасидан қониқмаса, ушбу иш мазкур судларда тафтиш тартибида кўриб чиқилади. Суд ишидан яна норози бўлинган тақдирда, вилоят ва унга тенглаштирилган судлар томонидан тафтиш тартибида кўриб чиқилган ишлар Олий суднинг судлов ҳайъатида қайта кўриб чиқилади.  

Шунингдек, кассация инстанциясининг жорий этилиши келгусида манфаатдор шахслар томонидан қонуний кучга кирган суд ҳужжати устидан шикоят келтириш имконини беради.  

Масалан, суддаги бир тараф ўзи қатнашган иш бўйича қабул қилинган суд ҳал қилув қарори ёки ажримидан қонуний кучга кирганидан кейин қайсидир ҳолатга кўра норози бўлиб қолиши мумкин. Ушбу ҳолатда шахс апелляция шикояти бериш муддатини ўтказиб юборган бўлади, аммо унда шикоят келтиришда процессуал ҳуқуқидан фойдаланган ҳолда кассация тартибида шикоят бериш ҳуқуқи мавжуд бўлади.  

Фуқаролик ишини апелляция ва кассация тартибида қайта кўриш – суд процесси иштирокчиларининг суд ҳужжатининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш ҳуқуқини таъминловчи муҳим ҳуқуқий институт ҳисобланади.  

Қонунга мувофиқ, апелляция шикояти (протести) суд томонидан ҳал қилув қарори қабул қилинган кундан эътиборан бир ой ичида берилиши мумкин. 

Кассация шикояти (протести) биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарори қонуний кучга кирган кундан эътиборан олти ой ичида берилиши мумкин.  

Тафтиш инстанцияси биринчи инстанция судининг апелляция ёки кассация тартибида кўрилган ҳал қилув қарори, ажрими, қарори ҳамда апелляция ёки кассация инстанцияси судининг ажримлари устидан берилган шикоятни (протестни) кўриб чиқиш натижаларига кўра,  ҳал қилув қарорини, ажримни ёки қарорни ўзгаришсиз қолдиришга; ҳал қилув қарорини, ажримни ёки қарорни тўлиқ ёхуд қисман бекор қилишга ва янги ҳал қилув қарори, ажрим ёки қарор қабул қилишга; ҳал қилув қарорини, ажримни, қарорни тўлиқ ёки қисман ўзгартиришга; Фуқаролик процессуал кодексининг 372-2-моддаси биринчи қисмининг 4-бандида ва 372-4-моддаси иккинчи қисмининг 4-бандида назарда тутилган асослар мавжуд бўлган тақдирда, ҳал қилув қарорини, ажримни, қарорни бекор қилишга ва ишни янгидан кўриш учун апелляция ёки кассация инстанцияси судига юборишга; ҳал қилув қарорини, ажримни ёки қарорни тўлиқ ёки қисман бекор қилишга ва ушбу кодексда кўрсатилган асосларга кўра аризани кўрмасдан қолдиришга ёхуд иш юритишни тўлиқ ёки қисман тугатишга; айрим суд ҳужжатларини бекор қилишга ва иш бўйича илгари қабул қилинган суд ҳужжатларидан бирини ўз кучида қолдиришга ҳақли.  

Тафтиш инстанцияси судининг ажримида, қарорида баён қилинган кўрсатмалар мазкур ишни янгидан кўраётган суд учун мажбурийдир.  

Тафтиш инстанцияси суди у ёки бу далилнинг ишончлилиги ёки ишончсизлиги тўғрисидаги, айрим далилларнинг бошқаларидан устунлиги ҳақидаги, иш янгидан кўрилган тақдирда қандай қарор чиқарилиши кераклиги тўғрисидаги масалаларни олдиндан ҳал қилиб қўйишга ҳақли эмас.  

Энди юқори инстанция судларига янада катта масъулият юкланиб, ишни янгидан кўриш учун қуйи судларга юбориш тартибининг бекор қилингани ҳам суд ҳужжатидан норози шахснинг юқори инстанцияга ишончини мустаҳкамлайди.  

Қабул қилинган қонун фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий кафолатларини янада кучайтаришга, иш бўйича барча ҳолатлар суд томонидан ҳар томонлама ва тўлиқ текширилишига ҳамда халқнинг судларга бўлган ишончи янада ошишига хизмат қилади.  

ЎзА мухбири  

Норгул Абдураимва  

суҳбатлашди.

2024 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистон Республикаси МЖтКга кучга кирган ўзгаришлар

Тошкент шаҳар судида  Конституция қабул қилинганининг 31 йиллигига бағишланган байрам тадбири бўлиб ўтди

«Конституция – халқчил давлат, барқарор тараққиёт ва фаровон ҳаёт асоси!» шиори остида ўтказилган тадбирда Тошкент шаҳар судлари судьялари ва ходимлари, жамоатчилик ва оммавий ахборот воситалари вакиллари иштирок этди.

Тошкент шаҳар суди раиси Э.Ходжакулов сўзга чиқиб янги таҳрирдаги Конституция мамлакатимиз тараққиёти, жамиятнинг ривожи ҳамда инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш, қонунийлик ва суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлашда муҳим ўрин тутишини таъкидлади.

Маълумки, жорий йилда мамлакатимизда том маънода тарихий конституциявий ислоҳотлар муваффақият билан амалга оширилиб, 30 апрель куни ўтказилган умумхалқ референдумида янги таҳрирдаги Конституциямиз қабул қилинди.

Конституциявий ислоҳотлар натижасида янгиланган Бош қомусимиз ҳақиқий халқ Конституциясига айланиб, Президентимизнинг бевосита ташаббуси ва қатъияти билан амалга оширилаётган янги Ўзбекистонни бунёд этиш ва Учинчи Ренессанс пойдеворини қуриш йўлида мустаҳкам ҳуқуқий асос вазифасини ўтамоқда.

Тадбирда, шунингдек, сўз олган Ўзбекистон Судьялар ассоциацияси раиси У. Мингбоев, Ўзбекистон Ёшлар Иттифоқи «Ёш ҳуқуқшунослар Кенгаши» ННТ раиси Г.Турсунметова демократик ҳуқуқий давлатнинг муҳим таркибий қисми бўлган суд-ҳуқуқ тизимини чуқур ислоҳ этиш ва инсон ҳуқуқларини кафолатли ҳимоя қилиш давлат сиёсатининг устувор йўналиши сифатида белгиланиб, унинг қонунчилик асосларини янги таҳрирдаги Конституциямиздан ўрин олган энг демократик тамойил ва қоидалари ташкил этиши амалда кутилган самараларни бераётганини қайд этишди.

Тадбирда бир гуруҳ судья ва суд ходимларига ташаккурномалар тантанали суратда топширилди.

Конституцияда шундай дейилган: қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин қилинади

Конституцияда шундай дейилган: қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин қилинади

“Конституцияда шундай дейилган” рукни доирасида бу сафар фуқаро билан давлат органларининг ўзаро муносабатларида юзага келадиган қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин қилинади деган норма ҳақида батафсил маълумот беради.

Ҳуқуқий давлатда барча муносабатлар қонун-қоидалар билан тартибга солиниши лозим. Ҳеч бир муносабат ҳуқуқий ечимсиз қолмаслиги шарт. Аммо, ижтимоий муносабатларнинг доираси жуда кенг бўлиб, давлат ва инсон ўртасидаги айрим муносабатларни тартибга солувчи қонунчилик ҳужжатларида ноаниқликлар бўлиши мумкин. Шундай ҳолатларда қонунчиликдаги ноаниқликлар кимнинг фойдасига, қандай тартибда ҳал этилиши ва талқин этилиши муҳим ҳаётий аҳамият касб этади.

Янги Конституциямизнинг 20-моддасида “Инсон билан давлат органларининг ўзаро муносабатларида юзага келадиган қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин қилинади”, деган инсонпарвар қоида мустаҳкамланди.

Мазкур қоидага ўхшаш нормалар Жиноят-процессуал, Божхона, Солиқ кодекслари, шунингдек “Хусусий мулкни ҳимоя қилиш ва мулкдорлар ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида”ги, “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида”ги, “Маъмурий тартиб-таомиллар тўғрисида”ги қонунларда ҳам ўз аксини топган бўлиб, амалиётда қонунчиликдаги номувофиқликлар истеъмолчилар, солиқ тўловчилар, тадбиркорлик субъектлари, жиноят процесси иштирокчилари фойдасига талқин этилмоқда.

Эндиликда ушбу қоиданинг Конституцияда мустаҳкамланиши унинг қўлланиш доирасини янада кенгайтиради. Яъни, нафақат жиноят процесси, солиқ ёки тадбиркорлик соҳасида, балки инсон иштирок этиши мумкин бўлган ҳар қандай ижтимоий-ҳуқуқий муносабатларга татбиқ этиш имконини беради.

Давлат ва инсон ўртасида муносабатларни тартибга солувчи қонунчиликдаги ноаниқликлар турли тушунмовчиликларга, инсон ва фуқароларнинг ортиқча оворагарчилигига олиб келади. Масалан, Солиқ кодексининг ўзида муайян бир масала юзасидан турлича норма белгиланган бўлиши ёки тадбиркорликка оид битта қонунда бошқа норма, иккинчи қонунда бошқача норма белгиланган бўлиши мумкин. Бундай номувофиқликни, табиийки, солиқ органи давлат фойдасига, фуқаро эса ўз фойдасига талқин қилинишини хоҳлайди.

Конституцияга киритилган норма эса шундай номувофиқликлар давлат эмас, инсон фойдасига ҳал этилади, деган қатъий нормани аниқ-равшан мустаҳкамлади.

Шунингдек, ҳеч бир давлат органи ёки мансабдор шахс, Конституциядаги мазкур нормани амалга ошириш механизми йўқ ёки бошқа қонунчилик ҳужжатларига ҳали бу принцип киритилмади, деган важ билан ушбу нормани қўллашни инкор этиши мумкин эмас.

Боиси, Конституция олий юридик кучга эга ва тўғридан тўғри амал қилади. Шунингдек, Президентнинг 2023 йил 8 майдаги ПФ–67-сон Фармонида янги таҳрирдаги Конституция нормаларини уларни амалга ошириш учун бошқа қонунчилик ҳужжатларининг мавжуд эмаслиги ёки қонунчиликка Конституцияга мувофиқ ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмаганлиги важи билан қўллашни рад этиш қатъиян тақиқланиши белгиланган.

Ушбу принципнинг Конституция даражасида мустаҳкамланиши инсон манфаатлари устунлиги асосида “инсон – жамият – давлат” тамойилини амалга оширишга хизмат қилади.

Жасур Сирожев,

Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси.

СУДЬЯ ВА ЁШЛАР УЧРАШУВИ

Жиноят ишлари бўйича Юнусобод тумани суди ташаббуси билан Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент Ахборот технологиялари университети залида жиноятчилик ва ҳуқуқбузарликларни олдини олиш юзасидан очиқ мулоқот бўлиб ўтди.

Тадбирга Юнусобод туман ИИО ФМБ Пробация ҳисобида турувчи муқаддам судланган шахслар, жазо ўтаётган шахслар, тарбияси оғир деб эътироф этилган ёшлар таклиф этилди. Шунингдек, туман прокуратураси, ИИО ФМБ ҲПБ ходимлари ҳозир бўлишди.

Тадбирда сўз олганлар ёшлар ўртасида, айниқса вояга етмаганлар томонидан содир этилаётган жиноятларнинг оқибатлари, зўравонлик, безорилик, шилқимлик, номусга тегиш билан боғлиқ жиноятларга жазонинг муқаррарлиги ва бу турдаги жиноятларга жазонинг ошганлиги алоҳида таъкидланди.

Учрашувда “Ўзбекистон – 2030” стратегияси устувор мақсадларидан келиб чиқиб, Жиноят, Жиноят процессуал кодексга киритилган ўзгартиришлар ҳақида сўз борди. Гендер тенглик, аёллар ва хотин-қизларга тегажоқлик билан боғлиқ жиноятларга бериладиган жазо турлари мисоллар билан асослантирилди. 

Шундан сўнг, талабаларга  сабоқ бўлиши учун судьялар сайёр суд мажлисларини ўтказишди. Унда Жиноят кодексининг 104 -моддаси 2-қисми билан боғлиқ жиноят иши кўриб чиқилди. 2007 йилда туғилган вояга етмаган М.Б. тенгдоши А.Қ.ни совуқ қурол – пичоқ билан уриб оғир тан жароҳати етказган. Оқибатда жабрланувчи соғлигига катта миқдорда зиён етган. Судья томонидан талабалар кўз ўнгида ҳукм ўқилди.

 Бундан ташқари тадбирда жазодан муддатидан илгари шартли озод қилиш, жазони ўтамаган шахсларни жазосини оғирроқ жазога алмаштириш ҳамда маъмурий хуқуқбузарлик тўғрисидаги иш кўриб чиқилди.

Тадбир сўнгида талабалар ўзларини қизиқтирган саволларга жавоб олдилар.

“Суд қарорларининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш институти такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонун мазмун-моҳиятига бағишланган семинар бўлиб ўтди.

Семинарда жиноят ишлари бўйича Олмазор туман суди раиси ва судьялари, Олмазор туман прокуратураси ва Олмазор тумани ИИО ФМБ ходимлари, адвокатлар иштирок этишди. Тадбирда 2023 йил 27 сентябрь куни имзоланган қонун билан фуқароларга қатор имконият ва енгилликлар яратилаётгани ҳақида сўз юритилди. 

Мазкур қонунга кўра:

– Миллий қонунчилигимизга киритилган ўзгартиш ва қўшимчаларга кўра, эндиликда судлар томонидан биринчи инстанцияда кўрилган ишларни вилоят ва унга тенглаштирилган судларда апелляция ёки кассация тартибида қайта кўриб чиқиш ваколати берилмоқда.

 

– Тарафларнинг хоҳишига кўра, суд қарори устидан ўн кунлик муддатда апелляция тартибида шикоят (протест) берилиши, ушбу муддат ўтгандан сўнг кассация тартибида шикоят келтирилиши мумкин. Бу тартиб тарафларнинг суд қарорлари устидан шикоят келтириш ҳуқуқи орқали одил судловга эришиш имкониятини кенгайтиришга хизмат қилади.

 

– Апелляция ёки кассация инстанциясининг қарори устидан шикоят бериш масаласида янги институт – суд ишларини тафтиш тартибида кўриб чиқиш амалиёти жорий этилаётгани ҳам аҳамиятлидир.

 

– Яна бир жиҳати, жиноят ишини кассация ва тафтиш тартибида кўриш натижалари юзасидан янги оқлов ёки айблов ҳукми чиқариш ваколатлари берилмоқда.

Бу эса, ўз навбатида, суд қарорларининг юқори инстанция томонидан бекор қилиниб, янгидан кўриш учун қуйи инстанция судларига қайтариш амалиётига чек қўяди ва фуқаролар ортиқча сарсонгарчилигининг олди олинади.

Қонунчилигимиздаги бу ўзгаришлар 2024 йил 1 январдан кучга киради.

 

Семинар давомида қонун мазмун-моҳияти эски ва янги жорий этилаётган амалиётлар аниқ мисоллар билан тушунтириб ўтилди.

 

Шунингдек, тадбирда иштирок этаётган ҳуқуқ-тартибот органлари ҳамда жамоатчилик вакилларининг фикрлари эшитилиб, иштирокчиларни қизиқтирган саволларга атрофлича жавоб берилди.

ТОШКЕНТ ХАЛҚАРО АЭРОПОРТИДА САЙЁР СУД

Жиноят ишлари бўйича Сирғали тумани суди ташаббуси билан Божхона қўмитасининг Суриштирув ва маъмурий амалиёт бошқармаси томонидан Божхона институти ҳамда “Тошкент-АЭРО” ИБК билан ҳамкорликда Тошкент халқаро аэропортида сайёр суд ташкил этилди.

Жиноят ишлари бўйича Сирғали туман суди раиси З.Бобонов ҳамда судьялар А.Шамахмудов ва Ш.Юлдашевлар томонидан ўндан ортиқ божхона қоидаларини бузилиши билан боғлиқ маъмурий ҳуқуқбузарликка оид ишлар сайёр судда мазмунан кўриб чиқилди.

Сайёр судга Божхона институтининг юриспруденция таълим йўналиши бўйича таҳсил олаётган юқори босқич курсантлари ҳам таклиф этилди. Бу эса ёш божхоначиларни олий таълимда олган  назарий билимларини амалиётда мустаҳкамлаш имконини беради.