Матбуот хизмати – 12 sahifasi – Тошкент шаҳар суди

САЙЁР ҚАБУЛДА СЕРГЕЛИ ВА ЯНГИ ҲАЁТ ТУМАНЛАРИ АҲОЛИСИНИНГ МУРОЖААТЛАРИ ТИНГЛАНДИ

Бугун Тошкент шаҳар судлари раҳбарияти томонидан суд-ҳуқуқ тизимида муаммолари бўлган, қуйи судлардан норози, ҳуқуқий кўмакка муҳтож Сергели ва Янги ҳаёт туманлари аҳолиси учун сайёр қабул ўтказилди.

Сергели тумани “Янги Бунёдобод” маҳалла фуқаролар йиғини ҳудудида жойлашган Тошкент шаҳар болалар кутубхонаси биносида бўлиб ўтган сайёр қабулда Тошкент шаҳар суди раиси ўринбосарлари Ш. Аббасов, И. Алимов ва Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси У. Алмамедов, туман ҳамда туманлараро судлари раислари, судьялари фуқароларнинг мурожаатларини ўрганиб чиқишди

Айтиш жоизки, сайёр қабул барча учун кўтаринки кайфиятда ўтди. Натижаларига тўхталадиган бўлсак, унда жами 37 нафар фуқаро қабул қилинди. Қабул қилинган фуқароларнинг 24 нафари жиноят ишлари бўйича, 10 нафари фуқаролик ишлар бўйича, 2 нафари иқтисодий ишлар бўйича ва 1 нафари маъмурий судларга оид мурожаатларни ташкил этади.

Қабулда 15 нафар фуқаронинг ёзма мурожаати қабул қилинди. 22 нафар фуқаронинг оғзаки мурожаати эшитилиб, уларга ҳуқуқий тушунтириш берилди.

Сайёр қабул доирасида Пробоция хизмати тақдимномасига кўра ўтказилган сайёр судда 15 нафар маҳкумнинг иши кўриб чиқилиб, уларнинг тузалиш йўлига ўтганлиги, қилмишидан чин кўнгилдан пушаймонлиги, тегишли хулоса қилганлиги сабабли тайинланган жазони ўташдан муддатидан олдин озод қилинди.

«Рўмол операцияси»: Тошкентда она-болалар бошқа бир аёлни 177 минг АҚШ долларига «ухлатди»

Дилноза ва Дилором опалар(исм-шарифлар ўзгартирилган) ҳам пойтахтимизнинг Абу Сахий бозорида савдо қилиш орқали бир-бирини танишарди. Шу иккиси орқали Олимтой (Дилором опанинг ўғли) Дилноза опа билан таниш бўлиб қолган эди.

2017 йилда она – бола Дилноза Саидовадан 30 минг АҚШ доллари олиб фойдаланишди, вақт ўтиб қарзни қайтаришди. 2021 йил ноябрь ойида Олимтой Дилноза опанинг олдига хориж машинаси “KIY” да онаси Дилором Алимова билан келиб, яна қарз бериб туришини, Туркия ва Хитойга бориб рўмол олиб келиб сотгач, фойдасидан қарзни албатта қайтаришни билдиради. Дилноза Саидовани рўмол бизнесига қизиқтиради.

2022 йил 20 февраль куни Олимтой Дилноза опа яшайдиган хонадонга келиб 200 минг АҚШ доллари берса, чет элдан рўмол олиб келиб беришни айтади.

— Менда бунча пул йўқ, — дейди Дилноза Саидова.

Аммо рўмол савдосида тушадиган фойдага қизиқади. Шунинг учун февраль ва апрель ойларида ўзида 40.000 АҚШ доллари, кейин 34.000 АҚШ доллари (март ойида), 40.800 АҚШ доллари (кредит олиб берган), вақт ўтиб 35.000 АҚШ доллари ва охирги марта 27.000 АҚШ доллари, жами бўлиб 177.000 АҚШ долларини дугонажониси ўғли Олимтой қўлига тутқазади.

Ўзаро келишувига кўра Олимтой март ойидан август ойининг охирига қадар бўлган даврда Дилноза опа берган пулларига чет элдан бизнес учун рўмолларни олиб келиб бериши керак эди.

Кейин нима бўлди дейсизми?

Рўмол бизнеси ухлади. Олинган пулларни Олимтой “бой” бўлиб ўз эҳтиёжига сарфлаб юборди.

Олимтой Туркия давлатидан рўмолларни қопларга солинган ҳолатини “Whatsapp” ижтимоий тармоғидан Дилноза опага ташлаб беради. Аммо рўмолларни Ўзбекистонга олиб келолмади. Бу орада унинг онаси Дилором Алимова қамалиб қолади.

Дилноза опа Олимтойдан рўмолларни олиб келиб беришини ёки пулларини қайтаришини қайта-қайта сўраганида, у турли баҳоналар билан ўзини олиб қочади, унга қўпол муомала қилади.

Шундан сўнг, опа Олимтойга учрашиб тилхат ёзиб беришини сўрайди, О. Алимов икки нафар гувоҳ иштирокида ҳақиқатда жами 177.000 АҚШ долларини Хитой ва Туркиядан рўмол олиб келиб бериши эвазига олганлиги ҳақида тилхат ёзиб беради.

Дилноза опа пулларини ололмагач, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идораларга мурожаат қилади. Иш судга оширилади. Суд ҳукмига кўра, 1999 йилда Андижон вилоятида туғилган О. Алимов Жиноят кодексининг 168-моддаси 4-қисми “а” банди билан 8 йил муддатга озодликдан маҳрум этилади.

Албатта, судланувчи О. Алимов дастлабки суднинг ҳукмидан норози бўлиб ишни қайта кўришни сўраб юқори турувчи судга апелляция шикояти берди. Ўзини оқлашларини сўради. Судда қарз бермаганман, рўмол олиб келишни ваъда қилмаганман, деб туриб олди. Аммо далиллар, ҳужжатлар бу сўзларни инкор этарди.

Апелляция суди ишни ўрганиб чиқиб, ҳукмни ўзгаришсиз, шикоятни қаноатлантирмасдан қолдирди.

Шу ўринда ўйланиб қоласан, қарз олиб ҳам тониш мумкинми, уни вақтида қайтармаслик, ўз эҳтиёжлари учун сарфлаб юбориш буни қандай тушуниш мумкин? Бу ҳеч қайси қонун – қоидаларга тўғри келмайдику?!

Қилмиш-қидирмиш, дейди халқимиз. Ҳар қандай жиноятнинг жавобгарлиги бор.

Муҳтарама ТУРҒУНОВА,

Тошкент шаҳар суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати судьяси

Ҳоким ёрдамчилигига ўтган банкир ниҳоят ўз банкига қайтадиган бўлди

Фуқаро Пирмуҳаммад Ҳушвақтов Халқ банки Юқори-чирчиқ филиали раҳбари бўлиб ишлаган ва кейинчалик «иссиқ жойи»дан бўшаб, туман ҳокимининг ёрдамчиси вазифасига ўтказилган эди. Кейин туман ҳокимининг ижобий тавсияномаси асосида Халқ банки раҳбариятига мурожаат қилиб, аввалги филиал бошқарувчиси лавозимига қайтаришларини сўрайди.

Чунки, ПФ-29-сонли фармоннинг 6-бандига асосан банк уни эски МК 97-модда 1-банди билан келишув асосида бўшатишда унинг иш жойини сақлаб қолиш мажбуриятини олган эдида.

Бироқ, банк раҳбарияти уни ўз ишига қайтаришни рад қилади. Натижада иш судгача борди.

Яқинда фуқаролик ишлари бўйича Тошкент шаҳар Учтепа туманлараро судида бу иш якунланди. Судья Ҳилола Эргашева Президентнинг ПФ-29-сонли фармонининг 6-бандидаги нормага таяниб, ҳимоямиздаги фуқарони банкдаги ўз лавозимига тиклаш ҳақида қарор чиқарди.

ОДИЛ СУДЛОВГА ЭРИШИШДА ХОЛИСЛИКНИНГ ЎРНИ

Судьяларнинг мустақиллиги, дахлсизлиги, улар фаолиятига аралашишга йўл қўйилмаслигининг давлат томонидан кафолатланиши, шу билан бирга унинг холислиги одил судловга эришиш – қонуний, асосланган ва адолатли суд қарорлари чиқарилишининг омилларидир, чунки суд ҳимоясини тўлиқ ва самарали амалга ошириш учун суд ҳокимияти ҳақиқатан ҳам мустақил, судьялар эса дахлсиз ва эркин бўлиши лозим.

Маълумки, инсон ҳуқуқлари бўйича аксарият халқаро ҳужжатлар ишнинг мустақил, дахлсиз ва холис судлар томонидан адолатли кўриб чиқилиши ҳуқуқини кўзда тутади.

Ушбу принцип суд тизимининг қайси бўғинида, қандай лавозимда ишлашидан қатъи назар, барча судьяларга тааллуқли ҳисобланади. Судьялар дахлсизлигининг кафолати одил судловни қайси турдаги ишни кўришидан қатъи назар, суд фаолиятининг бутун доирасига тегишлидир.

Шу билан бирга судьянинг холислиги ва беғаразлиги судлар фаолиятида, шунингдек давлат ва жамият фаолиятида ҳам муҳим ўрин тутади.

Холислик ва беғаразлик тушунчалари аввало суднинг жамиятда юқори мавқега эга эканлиги, одил судлов фақатгина суд томонидан амалга оширилиши билан узвий боғлиқ.

Суднинг беғаразлиги даражасини инсон ҳуқуқлари ҳимоясининг кафолатланганлиги, ҳуқуқий демократик давлатнинг ривожланганлиги даражасига ҳам қиёслаш мумкин.

“Темур тузуклари”да давлат ишларини бошқариш билан бир қаторда миллий қадриятларга оид таълимотлар: меҳр-мурувват, инсоф, ростлик, мардлик, беғаразлик, собитқадамлик каби ахлоқий фазилатлар ҳам ўз ифодасини топган.

Амир Темур ўз таълимотида беғаразлик, яъни ҳаммага бир хил жиддий ва одилона қараб, ҳеч кимни бир-биридан фарқ қилмасдан иш юритишини баён этади.

Соҳибқироннинг фикрича, қаерда ғаразгўйлик бўлса, ўша жойда адолат қарор топмайди, қонуннинг устунлиги таъминланмайди. Бинобарин, беғаразлик – қонун устунлигини таъминловчи юксак ахлоқий сифат ҳисобланиб, адолатли жамият қуришнинг маънавий таянчларидан биридир. Шунинг учун ҳам “ўз қудратимни сақлаш учун мен бир қўлимда адолат шамини ва иккинчи қўлимга беғаразлик шамини тутиб, ҳар икки шам билан бутун умр бўйи йўлимни ёритиб юрдим. Барча қилмишларимда ана шу адолат қоидаларига амал қилдим” дейди Амир Темур.

Судья ҳар қандай вазиятда шахсий обрў-эътиборини сақлаши кераклиги, суд ҳокимиятининг нуфузини пасайишига, судьянинг обрўсига зарар етказувчи, унинг одил судловни амалга оширишидаги холислиги ва беғаразлигига шубҳа туғдириши мумкин бўлган ҳар қандай вазиятдан қочиши кераклигини унутмаслиги лозим.

Судда ишларни адолатли кўриб чиқилиши судьялардан холисликни талаб этади. Бу шуни кўзда тутадики, судьялар муайян ишда шахсий манфаатга ёки ғараз ниятга ҳамда иштирок этувчи томонлар ҳақида олдиндан шаклланган фикрга эга бўлмайдилар. Судьялар муайян иш бўйича шахсий манфаатга ёки ғараз ниятга ҳамда судлов иши юритуви тарафлари ҳақида олдиндан шаклланган фикрга эга бўлмасдан, иш бўйича қарорларни мавжуд далиллар асосида қабул қилишлари лозим.

Шу билан бир қаторда судья профессионал вазифасини амалга оширишда бирон-бир афзаллик, нохолислик ёки олдиндан пайдо бўлган нотўғри фикрларга таянмаслиги, холислик, мустақиллик ва беғаразликни намоён этиши, суд процесси иштирокчиларининг жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, қарашлари, шахсий ва жамиятдаги мавқеидан қатъи назар, уларнинг барчасига бир хил муносабатда бўлган ҳолда амалга ошириши шарт.

Суднинг холислиги яна шуни назарда тутадики, судьялар кўриб чиқилаётган масалалар бўйича томонлардан бирининг манфаати йўлида ҳаракат қилмасликлари керак.

Судья қонунда назарда тутилган ҳолларда ўзини ўзи рад этишга мажбур. Суднинг холислигини ишда иштирок этуви ҳар қандай шахсга нисбатан ғаразли қараши, душманлиги ёки мойиллиги йўқлиги сифатида белгилаш мумкин.

“Судьяларнинг хулқ-атворига оид Бангалор принциплари”нинг

2.5-принципи судьялар ўзини ўзи рад этиши лозим бўлган масалаларни белгилаб беради. Унга кўра:

судьяда томонлардан бирига нисбатан нохолис муносабат ёки ғаразли ёндашув юзага келганда ёки судьяда ўз шахсий манбааларидан кўриб чиқилаётган ишга тегишли бўлган бирон-бир далилий фактлар маълум бўлган ҳолларда;

аввал мунозаранинг ўша предметини кўриб чиқишда судья адвокат сифатида иштирок этганда ёки гувоҳ сифатида жалб этилганда;

судья ва унинг оила-аъзолари кўриб чиқилаётган ишнинг натижасидан моддий манфаатдор бўлган ҳолларда судьялар ўзини ўзи рад этишлари лозим.

Судья ўз хизмат вазифаларини бажаришда бирор шахслар, гуруҳлар ёки ташкилотларга ён босмаслик ва устунлик бермаслик, уларнинг таъсиридан мустақил бўлиш, фуқароларнинг ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва қонуний манфаатларини ҳисобга олиш, камситиш ҳолатларига йўл қўймаслик, ўз хизмат вазифаларини бажаришига тўсқинлик қилувчи шахсий, мулкий ва бошқа манфаатларнинг таъсири билан боғлиқ бўлган хатти-ҳаракатларга барҳам бериш, норматив-ҳуқуқий ҳужжат ва идоравий ҳужжатларда белгиланган чеклашлар ва тақиқларга риоя қилиш, ўз хизмат вазифаларини оғишмай бажариш, ўз хизмат фаолиятига бирор-бир таъсир кўрсатиш имкониятига барҳам бериши лозим.

Хулоса қилиб айтганда, судья ишдаги ҳолатларни ҳар томонлама ва холисона ўрганиб, пировардида шахс ҳуқуқларини ҳимоя қилишни таъминлайди, шундай экан судьядан чуқур ҳуқуқий билимга эга бўлиш билан бир қаторда ишларни кўриб чиқишда мавжуд билим ҳамда амалий кўникмаларини беғараз, холисона ва тўғри қўллай олиш ҳам талаб этилади.

УЙНИ ҲАДЯ ҚИЛИШДА ТУРМУШ ЎРТОҒИДАН РОЗИЛИК СЎРАЛМАЙДИМИ?

— Синглим ажрашяпти. Эри ўтган йили ҳеч кимга айтмасдан уйини опасига ҳадя қилиб берган экан. Лекин ўзи ҳам, фарзандлари ҳам «прописка»да борлар. Айтингчи, ажрашишса, уйда уларнинг ҳақи бўладими? Оила аъзолари айтмай, уйни ҳадя қилиш мумкинми? Хотиннинг розилиги сўралмайдими?
Исми сир тутилди

Зулфия Нуралиева, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:

— Эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган мол-мулклари, шунингдек никоҳ қайд этилгунга қадар, бўлажак эр-хотиннинг умумий маблағлари ҳисобига олинган мол-мулклари, агар қонун ёки никоҳ шартномасида бошқача ҳол кўрсатилмаган бўлса, уларнинг биргаликдаги умумий мулки ҳисобланади.

Эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган мол-мулклари жумласига (эр ва хотиннинг умумий мол-мулкига) эр ва хотин ҳар бирининг меҳнат фаолиятидан, тадбиркорлик фаолиятидан ва интеллектуал фаолият натижаларидан орттирган даромадлари, улар томонидан олинган пенсиялар, нафақалар, шунингдек махсус мақсадга мўлжалланмаган бошқа пул тўловлари (моддий ёрдам суммаси, майиб бўлиш ёки саломатлигига бошқача зарар етказиш оқибатида меҳнат қобилиятини йўқотганлик муносабати билан етказилган зарарни қоплаш тарзида тўланган суммалар ва бошқалар) киради. Эр ва хотиннинг умумий даромадлари ҳисобига олинган кўчар ва кўчмас ашёлар, қимматли қоғозлари, пайлари, омонатлари, кредит муассасаларига ёки бошқа тижорат ташкилотларига киритилган капиталдаги улушлари ҳамда эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган бошқа ҳар қандай мол-мулклари, улар эр ёки хотиндан бирининг номига расмийлаштирилган ёхуд пул маблағлари кимнинг номига ёки эр ва хотиннинг қайси бири томонидан киритилган бўлишидан қатъи назар, улар ҳам эр ва хотиннинг умумий мол-мулки ҳисобланади.

Эр ва хотиндан бири уй-рўзғор ишларини юритиш, болаларни парвариш қилиш билан банд бўлган ёки бошқа узрли сабабларга кўра мустақил иш ҳақи ва бошқа даромадга эга бўлмаган тақдирда ҳам эр ва хотин умумий мол-мулкка нисбатан тенг ҳуқуққа эга бўлади.

Мулк ҳуқуқи шахснинг ўзига қарашли мол-мулкка ўз хоҳиши билан ва ўз манфаатларини кўзлаб эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш, шунингдек ўзининг мулк ҳуқуқини, ким томонидан бўлмасин, ҳар қандай бузишни бартараф этишни талаб қилиш ҳуқуқидан иборатдир. Мулк ҳуқуқи муддатсиздир.

Нотариус томонидан ҳадя шартномасини расмийлаштириш жараёнида эр ёки хотиндан бири чақиртирилиб розилик аризаси олинмаган бўлса, демак бу умумий мулк бўлмаган.

Ҳадя шартномасига мувофиқ бир тараф (ҳадя қилувчи) бошқа тараф (ҳадя олувчи)га ашёни текинга мулк қилиб беради ёки бериш мажбуриятини олади ёхуд унга ўзига ёки учинчи шахсга нисбатан мулк ҳуқуқи (талаби)ни беради ё бериш мажбуриятини олади, ёхуд уни ўзи ёки учинчи шахс олдидаги мулкий мажбуриятдан озод қилади ёинки озод қилиш мажбуриятини олади.

Бирон-бир шахсга ашёни ёки мулк ҳуқуқини текинга беришни ёки бирон-бир шахсни мулкий мажбуриятдан озод этишни ваъда қилиш (ҳадя этишни ваъда қилиш), агар ваъда тегишли шаклда берилган бўлса ва келажакда аниқ шахсга ашё ёки мулкий ҳуқуқни текинга бериш ёки уни мулкий мажбуриятдан озод қилиш мақсади аниқ кўриниб турган бўлса, ҳадя шартномаси деб тан олинади.

Уй, квартира мулкдорининг оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар, агар уларни кўчириб келган пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар. Улар мулкдор берган турар жойга ўзларининг вояга етмаган фарзандларини кўчириб киритишга ҳақлидирлар, оиланинг бошқа аъзоларини эса, уй, квартира мулкдорининг розилиги билангина кўчириб киритишлари мумкин. Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори билан оилавий муносабатларни тугатган тақдирда ҳам уларда турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи сақланиб қолади. Уй, квартиранинг мулкдори билан унинг собиқ оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар ўртасида турар жойдан фойдаланиш тартиби тарафлар келишуви билан белгиланади.

Турар жой мулкдорининг оила аъзолари деб у билан доимий бирга яшаётган хотини (эри) ва уларнинг фарзандлари тан олинади. Эр-хотиннинг ота-онаси, шунингдек мулкдор билан доимий бирга яшаётган оилали фарзандлари ва уларнинг эр-хотини, агар улар илгари бу ҳуқуққа эга бўлмаган бўлса, фақат ўзаро келишувга биноан мулкдорнинг оила аъзолари деб тан олиниши мумкин.

Меҳнатга қобилиятсиз боқимандалар, шунингдек мулкдор билан доимий бирга яшаётган фуқаролар, агар улар мулкдор билан умумий хўжалик юритаётган ва унинг турар жойида рўйхатдан ўтган бўлсалар, унинг оила аъзоси деб топилишлари мумкин.

Мулкдорнинг вояга етмаган оила аъзолари яшаётган турар жойни, уларнинг ота-онаси бўлмаган тақдирда, васийлик ва ҳомийлик органининг розилиги билан бошқа шахсга бериш мумкин.

Хусусийлаштирилган квартира ёки уй мулкдорининг вояга етган оила аъзолари ва уй-жойнинг хусусийлаштирилишига розилик берган шахслар ҳам уларнинг умумий мулки бўлмиш хусусийлаштирилган квартира ёки уйга нисбатан қонунда белгиланган тартибда тенг ҳуқуқларга эга бўладилар ва тенг мажбуриятларни бажарадилар.

Хусусийлаштирилган квартирани ёки уйни сотиш, айирбошлаш, ҳадя қилиш ёки ижарага, арендага бериш квартира ёки уй мулкдорининг вояга етган оила аъзоларининг ва квартирани ёки уйни хусусийлаштириш учун розилик берган шахсларнинг розилиги билан амалга оширилади. Уй-жойни хусусийлаштиришга розилик берган шахснинг турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи унинг вафотидан кейин очиладиган мерос таркибига кирмайди. Хусусийлаштирилган уй-жой мулкдорининг вояга етмаган оила аъзолари манфаатларини уларнинг ота-онаси, улар бўлмаган тақдирда эса васийлик ва ҳомийлик органлари ифодалайди.

Хусусийлаштирилган бир квартира ёки уйда турар жой мулкдорлари яшай олмайдиган ҳолда, суднинг қарорига биноан мулкдорлардан бири кўчирилиб, бошқасининг зиммасига квартира ёки уйнинг тегишли қисми учун кўчирилган мулкдорга суд ишни кўриб чиққан кундаги бозор баҳосида пулини тўлаш ёки унинг умумий мулкдаги улушига мос келадиган бошқа турар жойни сотиб олиб бериш мажбурияти юкланиши мумкин.

Уй ёки квартиранинг мулкдори, унинг оила аъзолари, у билан доимий яшаётган фуқаролар ва собиқ оила аъзоси ўртасидаги турар жойдан фойдаланиш ҳамда қилинган харажатлардаги улуш миқдори ҳақидаги низолар суд тартибида ҳал этилади.

ҲИМОЯ ОРДЕРИ МУДДАТИНИ УЗАЙТИРИШ УЧУН ҚАЕРГА МУРОЖААТ ҚИЛИШ КЕРАК?

— Оилам нотинч бўлгани сабаб, менга ҳимоя ордери берилган эди. Ҳимоя ордери талабига риоя килмаганлиги сабабли эрим жавобгарликка тортилди, аммо фойдаси бўлмаяпти. Ҳимоя ордерининг амал қилиш муддатини узайтириш мумкинми? Бунинг учун қаерга мурожаат қилиш керак?
Исми сир тутилди

Хуршид Содиқов, жиноят ишлари бўйича Олмазор туман суди судьяси:

— “Хотин-қизлар ва болалар ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш тизими янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонуни амалга киритилди.
Ушбу қонунда бугунги кунда ҳуқуқни қўллаш амалиётида хотин-қизларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш билан боғлиқ масалаларда бир қатор муаммолар мавжудлиги, хусусан тазйиқ ва зўравонликдан жабрланган шахсга давлат ҳимоясини тақдим этувчи ордернинг амал қилиш муддати (30 кун) хотин-қизларнинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатлари етарли даражада ҳимоя қилинишини таъминлаш имконини бермаганлиги сабаб сифатида баён қилинган.

Қабул қилинган қонун билан эса эндиликда аёлларнинг тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя ордери муддати бир йилгача жиноят ишлари бўйича судлар томонидан узайтирилиши белгилаб қўйилди.

Ҳимоя ордерининг амал қилиш муддатини узайтириш тўғрисидаги илтимоснома бўйича тўпланган материал судга келиб тушган вақтдан эътиборан 24 соат ичида ёпиқ суд мажлисида жабрланувчи ҳамда зўравонлик содир этган ёхуд шунга мойил бўлган шахс ҳозирлигида кўриб чиқилади, судья иш материаллари билан танишиб чиқиб, иш якуни бўйича қарор қабул қилади.

Суднинг ҳимоя ордерининг амал қилиш муддатини узайтириш тўғрисидаги қарори ўқиб эшиттирилган пайтдан эътиборан кучга киради ва ички ишлар органлари томонидан дарҳол ижро этилади.

Муддатларнинг бир йилгача белгиланиши аёлларимизга етарли даражада психологик, ижтимоий, ҳуқуқий ёрдам берилиши ва иш билан таъминланишига хизмат қилади.

ЙПХ ХОДИМИ ФОРМАСИ ВА НИҚОБДА ОДАМ ЎҒРИЛАГАН ЖИНОИЙ ГУРУҲ

Боши бир маротаба деворга урилган киши қайта жиноят “кўча”сига қадам босмайди. Бироқ танлови яна шу “йўл” бўлганлар ҳам етарлича. Гап шундаки, 1994 йилда туғилган судланувчи муқаддам “ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш”, “савдо ёки хизмат кўрсатиш қоидаларини бузиш”, “мансаб сохтакорлиги” жиноятлари билан судланиб, озодликдан маҳрум қилинган. 1981 йил туғилган судланувчи эса муқаддам “фирибгарлик” жинояти учун ахлоқ тузатиш ишлари жазоси тайинланган. Бу икковлонга бош бўлган – 1980 йилда туғилган cудланувчи тўртинчи жиноий шериги 1997 йилда туғилган судланувчи билан олдиндан жиноий тил бириктиришади…

— 1994 йилда туғилган cудланувчи билан учрашиб қолдик. У “иш бор, бир шахсни қўрқитиб, қарз пулни ундириш керак”, деди. 1980, 1997 йилда туғилган cудланувчилар билан кейинроқ учрашдик. 1994 йилда туғилган cудланувчи эскироқ автомашина сотиб олишимни айтди, танишимдан «ВАЗ 2101» русумли автомашинани сотиб олдим, уй ва «Equinox» русумли автомашинани ҳам ижарага олдик. Иккаламиз дўкондан электрошокер сотиб олдик. Автомашиналар, уй, электрошокер учун пулни 1994 йилда туғилган cудланувчи берди. Тўрт киши бўлиб, архив биноси ёнида жабрланувчини кутиб турдик, – дейди судда айбига тўлиқ иқрорлигини билдирган 1981 йил туғилган cудланувчи.

Соат 09:50 да 1980 йилда туғилган cудланувчи бошқарувидаги “ВАЗ 2101” русумли автомашинада ўзларига қулай бўлган манзилга бориб, автомашинани панароққа жойлаштиришади. 1994 йилда туғилган cудланувчи ўзида шубҳа уйғотмаслик учун аввалдан тайёрлаб қўйилган ЙПХ ходими махсус кийимини кийган ҳолда, архив биносининг олдида хизмат ўтаётган ходим сифатида ҳаракатланиб келаётган фуқаро бошқарувидаги “Volkswagen ID.4 X” русумли автомашинасини қўлида бўлган махсус милтилловчи таёқча ёрдамида тўхтатади. Жабрланувчига автомашинанинг юкхонасини текшириш баҳонасида уни автомашинадан туширган.

— МЧЖда савдо бўлим бошлиғи лавозимида ишлайман. Автомашинамда ишга кетаётганимда ЙПХ ходими тўхтатди. Автомашинамнинг юкхонасини очишимни сўради, автоматик равишда очдим. Шунда ЙПХ ходими автомашинадан тушишни сўради. Рус тилида “план перехват бўлаяпти”, деди. Тушган вақтимда автомашинам орқа тарафида турган “ВАЗ” автомашинасидан қора рангли кийим кийган, юзларига ниқоб тақиб олган икки нафар шахс келиб, пистолет ўқталиб, электрошокер билан қўрқитди. Дўқ-пўписа қилган ҳолда автомашинам орқа ўриндиғига ўтказишди, – дейди жабрланувчи.

Гап шундаки, уларнинг олдига панада, қулай вазиятни пойлаб, 1980 йилда туғилган cудланувчи бошқарувидаги “ВАЗ 2101”да алоҳида вазифаларни бажарувчи отряд ходими сифатида аввалдан тайёрланган махсус кийимни кийиб, пневматик пистолет, қўл кишани ва электрошокер билан қуролланган ҳолда ўтирган 1997 ва 1981 йил туғилган судланувчилар етиб келишган. Қўлларидаги пневматик пистолет ва электрошокер билан фуқарони қўрқитиб, қўлига киша тақиб, кўзини боғлаб, бошига эса халта кийгазиб, унинг ёнида бўлган 7 000 АҚШ долларини босқинчилик йўли билан қўлга киритишган.

1994 йилда туғилган cудланувчи фуқарога тегишли “Volkswagen ID.4 X”ни бошқариб, орқа ўриндиққа ожиз аҳволда ўтказиб, боши эгик ҳолатда ушлаб келинган жабрланувчидан келгусида кўпроқ пул маблағи талаб қилиш мақсадини кўзлашади ва ўзлари олдиндан ижарага олган “Chevrolet Equinox” русумли автомашина турган жойга олиб келишган. Жабрланувчини “Chevrolet Equinox”га ўтказиб, шу ерга етиб келган 1980 йилда туғилган cудланувчи билан биргаликда уни олдиндан ижарага олинган хонадонга ўғирлаб олиб бориб, зўрлик ишлатиб, қўл ва оёқларини боғлаб қўйишади. 1994 йилда туғилган cудланувчи жабрланувчига тегишли автомашинани бошқа туманда жойлашган кўп қаватли уйлар олдига ташлаб кетади.

Тўртовлон жиноий ҳаракатларини давом эттириб, ўша уйда жабрланувчидан мулкий манфаатдор бўлиш мақсадида, унга ва унинг оила аъзоларига зўрлик ишлатиш билан қўрқитган ҳолда, руҳий тушкунликка тушишига эришишади.

— Уларнинг кийимлари ва қўлидаги қуролига кўра ҳуқуқни мухофаза қилувчи орган ходимлари деб ўйладим. Шу сабабли уларга қаршилик кўрсатмадим. Қандайдир бир хонага олиб киришди. Кўзимга ўралган скотч бошимни жуда қаттиқ сиқиб, кучли оғриқ бергани сабабли скотчни ечишларини илтимос қилдим. 10-15 дақиқадан сўнг қора кийим, ниқобда ва кўзойнак таққан бир шахс келиб, рус тилида 500 000 АҚШ доллари беришимни талаб қилди. Бунақа пулим йўқлигини айтсам, “бермасанг бармоқларингни битта-битта чопишни бошлайман, оила аъзоларингни ўлдираман”, дея қўрқитди. Қўрқиб, 150 000 АҚШ доллар беришимни айтдим. Пулни ишхонамдаги аёл олиб келиб беришини айтдим, рози бўлди. Уларни алдасам ўша жойнинг ўзида мени ўлдириш билан яна қўрқитишди. Танишим пулларни олиб келди, у шубҳаланмаслиги учун мени автомашинанинг олд ўриндиғига ўтказиб, қўлим ва кўзимни ечишди. Қалтис ҳаракат қилмаслигимни талаб қилиб, орқадан пистолет тираб туришди. Аёл автомашина ойнасидан пакетдаги пулларни берди. Автомашинани ҳайдаб кетаётганларида қўйиб юборишларини сўрадим. Бироқ автомшина ўтирғичини олдинга тортиб, суянчиғини орқага тушуришни талаб қилишди. Орқада ўтирганлар бўғиб ўлдиришади, деган ўйда автомашина эшигини очдим ва юриб турган автомашинадан бақириб сакрадим. Автомашина ичида “ушла, ур, от уни”, деган овозлар эшитилди. Улар автомашинадан тушмасдан ҳаракатланиб кетишди. Ўша ерда бўлган фуқаролардан ёрдам сўраб, дастлаб укамга, кейин ИИБга хабар бердим, – дейди жабрланувчи.

Шу куни қурилиши тугалланмаган бинонинг олдида жабрланувчининг таниши олиб келган 115 000 АҚШ долларини товламачилик йўли билан эгаллаб, пулни ўзаро тақсимлаб, воқеа жойидан яширинишган.

— Чилонзор туманидаги кўчаларнинг бирида тўхтадик. 1994 йилда туғилган cудланувчи пакетдан бир пачка 10 000 АҚШ доллари олиб, менга берди. У ва 1997 йилда туғилган cудланувчи такси тўхтатиб кетишди. 1994 йилда туғилган cудланувчи билан бирга Қозоғистонга қочиб кетмоқчи бўлганимизда ушлашди, – дейди 1981 йил туғилган cудланувчи.

Аброр Саидов, жиноят ишлари бўйича Олмазор туман суди раиси:

— 1980 йилда туғилган cудланувчи ЖКнинг 137-моддаси (одам ўғрилаш) 2-қисмининг “б, в” бандлари, 28,164-моддаси (босқинчиликда ташкилотчи) 2-қисмининг “а, б, в” бандлари, 165-моддаси (товламачилик) 3-қисмининг “а” банди, 28,267-моддаси (транспорт воситасини олиб қочишда ташкилотчи) 2-қисмининг “б, в” бандларида назарда тутилган жиноятларни содир қилганликда айбли деб топилди ва 15 йил озодликдан маҳрум қилиди.

Қолган уч нафар судланувчилар “одам ўғрилаш”, “босқинчилик”, “товламачилик”, “транспорт воситасини олиб қочиш” жиноятларни содир қилганликда айбли деб топилди. 1997 йилда туғилган cудланувчига 13 йил 6 ой, ва 1981 йилда туғилган судланувчига 13 йил 9 ой, 1994 йилда туғилган cудланувчига эса 14 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Судланувилардан солидар тартибда жабрланувчи фойдасига 437 139 548 сўм ундирилиши белгиланди.

Садоқат АЛЛАБЕРГАНОВА,

Тошкент шаҳар суди матбуот котиби

ТИЛХАТДАГИ ВАЪДАНИНГ МАЖБУРИЯТИНИ ЮКЛАШ УЧУН СУДГА МУРОЖААТ ҚИЛСА БЎЛАДИМИ?

— Турмушимдан ажрашганман, уйга киритиб қўйиш ҳақида суд қарори бор, аммо “хона кам” деган важ билан киритишмаган. Ҳақимни талаб қилаверганим учун қайнонам судда «икки хонали уй солиб берамиз», деб тилхат ёзиб берганди. Аммо ярим йилдан буён на уйга киритади, на сўзида туради. Қўлимдаги тилхат билан яна судга мурожаат қилсам бўладими?
Исми сир тутилди.

Дурдона Абдуқахарова, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

— Қайнонангизнинг тилхат ёзиб берганлиги асосида судга унга нисбатан “икки хонали уй солиб бериш” мажбуриятини юклаш ҳақидаги даъво ариза билан судга мурожаат қилишингиз мумкин.

Ушбу тилхат мақбул далил бўлишига суд баҳо беради.

ФПКнинг 251-моддасининг биринчи қисмига асосан, суд ҳал қилув қарорини қабул қилаётганида далилларга баҳо беради, иш учун аҳамиятга эга бўлган қандай ҳолатлар аниқланганлигини ва қандайлари аниқланмаганлигини, бу иш бўйича қандай қонун ёки бошқа қонунчилик ҳужжати қўлланилиши кераклигини ҳамда арз қилинган талаб қаноатлантирилиши лозимлигини ёки лозим эмаслигини аниқлайди.

Шундай бўлса-да, уйга киритиб қўйиш ҳақидаги ижро ҳужжати бўйича ижро иши юритиш янгидан тиклаш ҳақида тегишли Мажбурий ижро бюросига мурожаат қилишингиз тавсия этилади.

Уй камлиги ва жанжал қилавериши оқибатида уйга кириб яшаш ҳуқуқидан сиз маҳрум бўлмоқдасиз.

Уйга кириб яшасангизгина қайнонангиз сизга икки хонали уй солиб бериши мумкин бўлади.

Ўзбекистон Республикасининг “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги қонуннинг 74-моддасига кўра, ундирувчини кўчириб киритиш тўғрисидаги ижро ҳужжати ихтиёрий равишда ижро этиш учун давлат ижрочиси белгилаган муддатда ижро этилмаган тақдирда, кўчириб киритиш давлат ижрочиси томонидан амалга оширилади.

Кўчириб киритиш давлат ижрочиси томонидан ундирувчининг ижро ҳужжатида кўрсатилган хонага монеликсиз киришини ва унда яшашини таъминлашдан иборат бўлади. Бунда қарздорга мажбурий кўчириб киритиш амалга оширилаётгани ва у ундирувчининг яшашига монелик қилмаслиги шарт эканлиги тушунтирилади.

Ундирувчини кўчириб киритиш тўғрисидаги ижро ҳужжатининг ижро этилишига қарздор монелик қилган тақдирда, ижро ҳаракатлари холислар иштирокида, зарур ҳолларда эса – ички ишлар органлари ходимларининг кўмагида амалга оширилади. Ундирувчининг яшашига монелик қилиш кейинчалик ҳам давом этса, мазкур ҳаракатлар яна амалга оширилади ва қонунда назарда тутилган жавобгарлик чоралари қўлланилади.

Ундирувчини кўчириб киритиш тўғрисидаги ижро ҳужжатини ижро этиш давлат ижрочиси томонидан кўчириб киритиш тўғрисида далолатнома тузиш орқали расмийлаштирилади.

Агар ундирувчининг тегишли хонадан ҳар куни монеликсиз фойдаланиш имконияти таъминланган бўлса, ижро ҳужжати ижро этилган ҳисобланади.

Агар ундирувчини кўчириб киритиш тўғрисида далолатнома тузилганидан кейин қарздор ундирувчининг яшашига яна монелик қилса, ижро ҳужжати бўйича ижро иши юритиш янгидан тикланиши мумкин.

Ижро ҳужжати бўйича қарздор бўлмаган шахс ундирувчининг яшашига монелик қилса, ижро иши юритиш қайта тикланмайди. Бундай ҳолда кўчириб киритиш тўғрисидаги масала суд тартибида ҳал қилинади.

ЖИЯН БУВИДАН ҚОЛГАН ҲОВЛИГА ЭГА ЧИҚИШИ ТЎҒРИМИ?

— Онам тоғам билан бирга ота-онасидан қолган ҳовлини тенг иккига бўлиб яшаб келишган. Яқинда тоғам вафот этди. Шундан кейин ўғли бошқа тоғаларим улушидан воз кечганини айтиб, онамнинг уйдан чиқиб кетишини талаб қилди. Судга мурожаат қилсак, уйни тенг иккига бўлиш тўғрисидаги қарор эскирган дейишди. Янгилаб туришимиз керак экан. Энди нима қилсак бўлади?
Исми сир тутилди.

Дилшод Хасанов, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

— Фуқаролик кодексининг 1150-моддасига кўра, меросни қабул қилиб олган қонун бўйича меросхўрлардан исталган бири мероснинг тақсимланишини талаб қилишга ҳақли.

Меросни тақсимлаш меросхўрларнинг келишувига кўра ўзларига тегишли улушларга мувофиқ, келишувга эришилмаган тақдирда эса, суд тартибида амалга оширилади.

Саволдан кўринишича, ҳозирда меросни тақсимлаш борасида меросхўрлар ўртасида низо келиб чиққан. Шу сабабли меросни тақсимлаш ва мерос улушларини аниқлаш учун меросхўрлар судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга бўлиб, мазкур низо юқорида кўрсатилган қонун нормасига асосан судда кўриб чиқилиши лозим.

Мерос мулкини ёки бошқа улушли мулкни тақсимлаш тўғрисидаги қарор ёки бошқа шу каби ҳужжатнинг эскириши амалдаги қонунчиликда назарда тутилмаган.

ОТА БОЛАСИ БИЛАН МАКТАБДА КЎРИШИШИГА ОНАНИНГ ҚАРШИЛИК ҚИЛИШИ ТЎҒРИМИ?

— Мактабда бошланғич синф ўқитувчиси бўлиб ишлайман. Ўқувчиларимдан бирининг ота-онаси ажрашган. Унга отаси алимент тўлар экан. Суд қарорига кўра, шанба, якшанба кунлари ота фарзанди билан кўришиб туриши белгиланган. Лекин боланинг онаси бунга қаршилик қиляпти. Шу сабаб ота ўғлини кўриш учун мактабга келса, онаси “боламнинг отаси билан кўришишига рухсат берманг”, деб талаб қиляпти. Отаси эса “кўраман”, деяпти. Шу вазиятда қандай йўл тутишим керак? Онасининг кўришмасин дейиши тўғрими?
Исми сир тутилди

Баҳодир Саидмуратов, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:

— Ота-онанинг фарзандлари олдидаги ҳуқуқ ва мажбуриятлари Оила кодекси билан тартибга солинган. Ушбу кодекс 71-моддасига кўра, ота-она ўз болаларига нисбатан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эгадирлар.

Мазкур кодекснинг 76-моддасига кўра, боладан алоҳида яшаётган ота (она) бола билан кўришиш, унинг тарбиясида иштирок этиш ва таълим олиши масаласини ҳал этишда қатнашиш ҳуқуқига эга.

Бола билан бирга яшаётган ота (она) боланинг она (ота)си билан кўришишига, агар бундай кўришиш боланинг жисмоний ва руҳий соғлиғига, ахлоқий камолотига зарар келтирмаса, қаршилик қилмаслиги керак.

Ота-она боладан алоҳида яшайдиган ота (она)нинг ота-оналик ҳуқуқларини амалга ошириш тартиби тўғрисида ёзма равишда келишув тузишга ҳақлидир.

Агар ота-она келиша олмасалар, низо ота-она (ёки улардан бири)нинг талабига биноан суд томонидан васийлик ва ҳомийлик органи иштирокида ҳал қилинади. Суднинг ҳал қилув қарори бажарилмаганда айбдор ота-онага нисбатан қонунчиликда назарда тутилган чоралар қўлланилади.

Агарда ўқувчингизнинг отасига суднинг ҳал қилув қарорига асосан фарзанди билан учрашиш вақти ва тартиби белгиланган бўлса, бунга боланинг онаси қаршилик қилмаслиги лозим. Бундай учрашув тартибининг суд қарори асосида белгиланишидан кўзланган мақсад ҳам мажбурий тусга эга эканлигидир.

Ўзбекистон Республикаси “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги Қонуни 3-моддасининг 1-қисмига кўра, суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини мажбурий ижро этиш Мажбурий ижро бюроси органларининг давлат ижрочилари зиммасига юклатилади.

Ушбу қонун талабларига кўра, агарда ўқувчингизнинг онаси отасига боласи билан учрашишга қаршилик қилаётган бўлса, ота ҳал қилув қарорининг мажбурий ижросини таъминлаш учун мактабга келиши эмас, тегишли мажбурий ижро бўлимига мурожаат қилиши лозим. Мажбурий ижро бўлимидан суд қарорининг ижросини таъминлаш чоралари кўрилади ва бунга боланинг онаси томонидан қаршилик бўлган тақдирда маъмурий ва жиноий жавобгарлик чораларини қўллаш масаласи ҳал этилади.

Бола билан учрашишга қаршилик қилганлик учун жавобгарлик чоралари назарда тутилган-тутилмаганлиги юзасидан саволга жавобан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 198-1-моддасининг 2-қисмига кўра, қарздорнинг зиммасига муайян ҳаракатларни бажариш ёхуд бу ҳаракатларни бажаришдан ўзини тийиш мажбуриятини юкловчи ижро ҳужжатининг давлат ижрочиси белгилаган муддатда қарздор томонидан узрсиз сабабларга кўра ижро этилмаслиги фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача, мансабдор шахсларга эса ўн бараваридан ўн беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлиши маълум қилинади.

Шунингдек, Жиноят кодексининг 232-моддасининг 1-қисмига кўра, муайян ҳаракатларни содир этиш ёхуд уларни содир этишдан ўзини тийиш мажбуриятини юкловчи суд ҳужжатини бажаришдан бўйин товлашни маъмурий жазо қўлланилганидан кейин давом эттириш, шунингдек суд ҳужжатининг ижро этилишига тўсқинлик қилиш, базавий ҳисоблаш миқдорининг юз бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилгача озодликни чеклаш ёки бир йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Бундан ташқари, Олий суд Пленумининг 1998 йил 11 сентябрдаги “Болалар тарбияси билан боғлиқ бўлган низоларни ҳал қилишда судлар томонидан қонунларни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги 23-сон қарори 7-бандининг 9-10-қисмларига кўра, суд алоҳида турадиган ота ёки онанинг боласини тарбиялашда иштирок этиш тартибини белгилайди ва бола билан бирга турадиган ота ёки онага бунга қаршилик кўрсатмаслик мажбуриятини юклайди.

Суднинг ҳал қилув қарори қасддан бажарилмаган тақдирда суд боладан алоҳида яшаётган ота (она)нинг талабига биноан бола манфаатларини ва унинг фикрини ҳисобга олган ҳолда болани унга бериш тўғрисида ҳал қилув қарори қабул қилиши мумкин.

Ўқувчининг онасининг боласини отасига кўрсатмасликни талаб қилиш ҳақ-ҳақли эмаслиги масаласи юзасидан бу ҳолат қонунчиликда назарда тутилмаганлиги, ҳуқуқларни чеклаш қонунда белгиланган асосларга кўра ва фақат суд қарори билан йўл қўйилиши маълум қилинади.

Лекин бу отанинг фарзанди билан суд қарорида белгиланган учрашиш вақтини мактабга келиб талаб қилишга ҳақли эканлигини англатмайди.

Аввало, суд қарорида учрашишнинг аниқ вақти ва ишнинг ҳолатларидан келиб чиққан ҳолда учрашиш жойи белгиланади.

Олий суд Пленумининг 1998 йил 11 сентябрдаги “Болалар тарбияси билан боғлиқ бўлган низоларни ҳал қилишда судлар томонидан қонунларни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги 23-сон қарори 7-банди 6-хатбошисига кўра, боладан алоҳида яшаётган ота-онанинг ҳуқуқидан келиб чиққан ҳолда у билан кўришишда, шунингдек вояга етмаганнинг шу ота-она билан кўришиш ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш заруратидан келиб чиқиб, суд ҳар бир аниқ ишнинг ҳолатларини инобатга олиб ҳал қилув қарорининг хулоса қисмида кўрилиш тартибини (вақти, жойи, кўришиш давомийлиги ва ҳ.к) баён этиши лозим.

Агарда суд қарорининг ижроси жараёнида бола билан учрашиш тартиби, хусусан, учрашиш жойи юзасидан тушунмовчиликлар юзага келган тақдирда бу ҳолат судга ҳал қилув қарорининг ижроси юзасидан тушунтириш бериш ҳақидаги аризага асосан суд ажрими асосида ҳал этилади. Яъни, бола билан учрашув жойи борасида низо юзага келган тақдирда бу ҳолат ота томонидан ўзбошимчалик билан ҳал этилмаслиги, учрашишга тўсқинлик қилмаслик ва ёрдам бериш билан боғлиқ масалалар таълим муассасаси ходимлари зиммасига юкланиши мумкин эмас.

Зеро, отанинг фарзанд тарбиясида иштироки фақат ҳуқуқлардан эмас, мажбуриятлардан ҳам иборат бўлиб, Оила кодексининг 75-моддасига кўра, ота-оналик ҳуқуқи болалар манфаатларига зид тарзда амалга оширилиши мумкин эмас. Болалар манфаатларини таъминлаш ота-она ғамхўрлигининг асосини ташкил қилиши лозим.

Ота-оналик ҳуқуқини амалга оширишда ота-она болаларининг жисмоний ва руҳий соғлиғига, ахлоқий камолотига зарар етказишга ҳақли эмас.

Шу билан бирга, сиз ҳеч қандай тўсқинликсиз боланинг отасини ота-оналар мажлисига таклиф қилишга ва иштирок этишига рухсат беришга ҳақлисиз. Зотан, Оила кодексининг 73-моддасига кўра, ота-она ўз болаларини тарбиялаш ҳуқуқига эга ва тарбиялаши шарт. Ота-она ўз болаларининг тарбияси ва камолоти учун жавобгардир. Улар ўз болаларининг соғлиғи, жисмоний, руҳий, маънавий ва ахлоқий камолоти ҳақида ғамхўрлик қилишлари шарт.

Қонунчиликда белгиланган бундай ҳуқуқлар аввало, боланинг таълим жараёнидаги фаол иштирок ва ушбу жараёнга ўзини масъул ҳамда дахлдор деб ҳис қилиш воситасида амалга оширилади.