ВЕЛОСИПЕД ЎҒРИСИ

ВЕЛОСИПЕД ЎҒРИСИ

Нормўмин Бахриев  (исм-шарифлар ўзгартирилган) 37 ёшда. Оиласидан ажрашган, вақтинча ишсиз. Бу маълумот тасаввур қилиш учун кўп нарсани беради. Оиланг йўқ, ишсизсан. Бекорчидан ҳамма безор, дейишади. Кўп қинғирликлар бекорчиликдан келиб чиқади. Нормўмин бекор юриб ичкиликка берилди. Бунинг устига пулсиз ўғирлик йўлини танлади. Муқаддам жиноят ишлари бўйича Шайхонтоҳур тумани суди ҳукми билан ўғирлиги учун судланган бўлишига қарамай бундан ўзига тегишли хулоса чиқармади.

 2024 йил 22 сентябрь куни спиртли ичимлик ичимлик истеъмол қилиб, маст холатда пойтахтдаги меҳмонхоналардан бири ёнида турган “KOMA” русумли велосипедини яширин равишда ўғирлаб, ҳодиса жойидан яширинади.    

Бундан ташқари, у жиноий ҳаракатларини давом эттириб, орадан бир ой ўтар-ўтмас пойтахт мактабларининг биридаги футбол майдонида М.Х.га тегишли бўлган “Iphone Х” русумли телефон аппаратини яширин равишда ўғирлаб, ҳодиса жойидан яширинди.

Ушбу иш жиноят ишлари бўйича Яккасарой тумани судида кўриб чиқилди.

Судланувчи судда айбига тўлиқ иқрор бўлиб, дастлабки тергов даврида берган кўрсатувларини тасдиқлади. “KOMA” русумли велосипедини қаровсиз қолганини кўриб, уни ўғирлаб кетганлигини, бундан ташқари, футбол майдонида М.Х.га тегишли жемперни исиниб олиш учун кийганлигини ва чўнтагида “Iphone Х” русумли телефон аппаратини олганини, ўғирлаган велосипедни нотаниш шахсга сотиб пулларини ўз эҳтиёжлари учун ишлатиб юборганлигини, телефонни эса эгасига қайтарганлигини, ҳозирда қилмишидан пушаймонлигини, жабрланувчилардан кечирим сўрашини билдириб, суддан енгиллик сўради.

Жабрланувчилар етказилган зарар қопланганлигини, судланувчига даъвоси йўқлигини билдириб, жазо тайинлаш масаласини судга ҳавола қилди.

Судланувчи ўғирлаган велосипедни 2024 йил 5 октябрь куни талаба йигитга 500.000 сўмга сотиб юборган. Олиб борилган суриштирув ишларидан кейин ИИБ ходимлари велосипедни ҳам, ўғрини ҳам топишади.

Суд, ушбу жиноят иши юзасидан тўпланган иш ҳужжатларини текшириб чиқиб, судланувчи ва жабрланувчининг кўрсатувларига Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 95 ва 112-моддалари талаблари бўйича баҳо бериб, суд мажлисида аниқланган ҳолатларни ҳамда тергов материалларини ЖПКнинг 22-моддаси талаблари асосида ҳар томонлама текшириб чиқиб, судланувчининг айби жабрланувчиларнинг қонуний чора кўриш ҳақидаги аризалари, тушунтириш хатлари, нарсани олиш ва кўздан кечириш баённомаси, таниб олиш учун кўрсатиш баённомалари, фото жадваллар, шунингдек, иш материалларида мавжуд бўлган бошқа объектив далиллар билан ўз тасдиғини тўлиқ топганлигига ишонч ҳосил қилди.

Суд Н.Бахриевни Жиноят кодекси 169-моддаси 3-қисмининг “а” бандида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда айбдор деб топиб, Жиноят кодексининг 57-моддасини қўллаб,59-моддасининг 8-қисми тартибида, жиноят ишлари бўйича Шайхонтоҳур туман судининг 2025 йил 7 январдаги ҳукмига кўра тайинланган жазоларни қисман қўшиш йўли билан Жиноят кодексининг 62-моддасини қўллаб узил кесил 3 йил 29 кун муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазосига ҳукм этди.

Азимжон Ҳакимов,
Жиноят ишлари бўйича Яккасарой тумани суди судьяси

ДАЪВО АРИЗА КИРИТИШДАГИ КАМЧИЛИКЛАР       

Тошкент туманлараро иқтисодий суди ташаббуси билан  Давлат мулки объектларидан самарали фойдаланиш марказининг Тошкент шаҳар ҳудудий бошқармасида судга даъво аризаси билан мурожаат қилишдаги камчиликлар ва уларни бартараф этишга бағишланган йиғилиш бўлиб ўтди.

Йиғилишда Тошкент туманлараро иқтисодий суди судьялари Й.Норбеков, У.Алиев, С.Тўлқинов, Ш.Якубов, Тошкент шаҳар прокуратураси бўлим бошлиғи А.Мухаммадбоқиев, Давлат мулки объектларидан самарали фойдаланиш марказининг Тошкент шаҳар ҳудудий бошқармаси бошлиғи И.Кадиров ва ташкилот вакиллари иштирок этди.

 Танқидий тусда ўтган йиғилишда Давлат мулки объектларидан самарали фойдаланиш марказининг Тошкент шаҳар ҳудудий бошқармаси томонидан Тошкент туманлараро иқтисодий судига киритилаётган даъво аризалари сифатсиз, асослантирилмасдан, жавобгарнинг почта манзиллари тўлиқ кўрсатилмасдан юзаки тақдим қилиниб келинаётганлиги танқид қилинди.

Мисол учун даъвогар тарафлар ўртасида тузилган ижара шартномаси бўйича шартномани бекор қилиш талаби қўйилган бўлса-да, иш ҳужжатларига қонунда белгиланган тартибда шартномани бекор қилиш бўйича жавобгарга таклиф берилмагани оқибатида, даъво аризанинг ушбу қисмини кўрмасдан қолдирилишига сабаб бўлмоқда.

Даъво аризада ундириш сўралган ижара тўлови ва уни кечиктирилгани учун ҳисобланган пеня суммаларининг ҳисоб китоби аниқлаштирилмаяпти, айрим даъво аризаларда эса жавобгар судгача ижара тўловларини тўлаб берган бўлса-да, судга даъво аризалар киритиш ҳолатлари учрамоқда.

Йиғилишда шунингдек, даъвогарнинг масъулиятсизлиги оқибатида давлат мулкидан фойдаланганлик учун давлат бюджетига тўланиши лозим бўлган миллионлаб суммаларни ўз вақтида тўланмаслигига олиб келинаётганлиги холатлари  муҳокама қилинди ва Давлат мулки объектларидан самарали фойдаланиш марказининг Тошкент шаҳар ҳудудий бошқармаси бошлиғига нисбатан мансаб ваколатига совуққонлик билар қарагани учун белгиланган тартибда жавобгарлик масаласини ҳал қилиш учун Тошкент шаҳар прокурорига хабарнома юбориш мақсадга мувофиқлиги таъкидланди.

Йиғилишда, тугатилаётган корхоналарнинг тугатиш жараёнлари  бўйича мавжуд муаммоларга қонунчилик доирасида ечим ва маслаҳатлар берилди.

УЧИГА ЧИҚҚАН ФИРИБГАР

Халқимизда ҳаммани алдаб, ухлатиб кетадиган кишиларга нисбатан “учига чиққан фирибгар” дея таъриф беришади. Бунақа устаси фаранглар илгари эркаклар ичида учраса, ҳозирда аёллар орасида ҳам учрашини эшитиб ёқангизни ушлайсиз.

Васила Набижонова (исм-шарифлар ўзгартирилган) муқаддам 29 маротаба жиноят содир қилган. Биз ҳикоя қилмоқчи бўлганимиз унинг 30-жинояти. Ҳаммасида кимнидир чув туширган, ниманидир ўғирлаган. Қонун тили билан айтганда бу аёл “хавфли рецедивист” деб топилган.

Васила 1986 йилда Наманган вилоятида туғилган, маълумоти ўрта махсус, 5 фарзанднинг онаси, ажрашган.

Жиноят ишлари бўйича Пасдарғом туман судининг 2024 йил 8 октябрдаги ҳукмига кўра судланган.

Охирги иккита эпизод билан боғлиқ жинояти пойтахт савдо мажмуларида содир этилган.

В. Набижонова хавфли рецидивист бўлгани ҳолда, 2023 йил 13 август куни тахминан соат 17.40 да алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини талон-торож қилиш мақсадида пойтахтдаги савдо мажмуасига бориб, телефон аппаратлари сотиш билан шуғулланувчи дўконга киради. Васила телефонларни бироз томоша қилиб туради. У сотувчидан “Samsung S22” телефон аппаратини кўрсатишни сўрайди. Сотувчи ёрдамчисига сўраётган телефон аппаратини мижозга кўрсатишни айтади. Васила телефонни у ёқ бу ёғини айлантириб кўргандай бўлади. Шундан сўнг телефонни қувватловчи USB симини кўрсатишни сўради. Уни ҳам ушлаб кўради. Вақт пойлаб телефонни қўлига оладию пулини тўламай жуфтакни ростлайди…

Сотувчилар ҳозиргина чиқиб кетган кишининг пулини тўламай телефон аппаратини олиб чиқиб кетишганини пайқаб, дўконга ўрнатилган видеокамерани орқага қайтариб кўришадики, аёл киши телефон аппаратини улар чалғиганидан фойдаланиб олиб кетганлиги маълум бўлди ва дарҳол 102 га хабар беришди. Судда маълум бўлишича,  Васила олиб кетган телефон аппаратини “Малика” бозорига олиб бориб, нотаниш бўлган эркак кишига 250 АҚШ долларига сотиб юборади.

Васила орадан уч ой ўтиб 2023 йил 20 ноябрь куни пойтахтда иккинчи жиноятини амалга оширади. Тилла тақинчоқлар билан савдо қилувчи дўкон. Соат 15лар атрофи. Васила ўғли билан тилла растасига яқинлашди ва ўзида бўлган 30 грамлик тилласини сотмоқчилигини билдиради. Сотувчи тиллани ўлчаб кўриб бир грамини 410.000 сўмдан сотиб олишлигини айтади.Ва ўзи билан савдо қилувчи жиянига телефон қилиб тилла сотиш учун бир аёл ташриф буюрганини, 12 миллион 300 минг сўм пул олиб келишини айтади. Орадан бир оз вақт ўтиб жиян айтилган пулни олиб келади. Василани хийласини  қарангки, пулларни санаб олиб, ташқарига чиқиб кетади, телефонда аллакимлар билан гаплашиб, бир фурсат ўтиб яна ўша дўкон сотувчиси олдида пайдо бўлади.  Сотувчига юзланиб укаси пул топганини тилласини қайтариб беришини сўрайди. Наилож сотувчи тилла занжирни қайтариб беради. Шу пайт Васила яна ким биландир телефонда гаплашади, унга пул керак бўлиши мумкинлигини айтиб, сотувчига занжирни кўрсатиб пулни бера қолинг, тиллани сотаман, дея боя саналган 12 миллион 300 минг сўмни олиб, тезда чиқиб кетади.  

Бу орада сотувчининг жияни холасидан мижоз нимага дўконга қайтиб кирганини сўрайди. Холаси бўлган воқеани айтиб беради. Жиян холасидан тиллани кўрсатишини сўрайди. Кўришдики, мижоз сотувчига тилла деб бошқа сохта занжирни бериб кетган экан. Уни грамини ўлчаб кўришганида 30 эмас, 25 грамм чиқади. Сотувчи 12 миллион сўм пулидан ва ҳақиқий тилла занжирдан айрилган эди. Шу воқеадан сўнг улар ҳам ички ишларга мурожаат қилишдан бошқа иложлари қолмади.

Судланувчи В.Набижонованинг айби қисман иқрорлик билдириб берган кўрсатувларидан ташқари жабрланувчилар кўрсатувлари, юзлаштириш баённомалари, нарсани қабул қилиб олиш ва кўздан кечириш баённомаси, экспертиза хулосаси, ашёвий далил деб эътироф этиш қарори ҳамда бошқа объектив далиллар йиғиндиси билан ўз тасдиғини тўлиқ топади.

Суд судланувчини Жиноят кодекси 168-моддаси 3-қисмининг “б” бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топиб, унга шу модда билан Жиноят кодекси 57, 59, 61-моддаларига асосан жиноятлар мажмуи бўйича мазкур ҳукм билан тайинланган жазога жиноят ишлари бўйича Пастдарғом туман судининг 2024 йил 8 октябрдаги ҳукми билан тайинланган жазоларни қўшиш йўли билан базавий ҳисоблаш миқдорининг 200 баравари миқдорида, яъни 68.000.000 сўм жарима ва 5 йил 11 ой озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлади.

Фарҳод Ҳикматуллаев,
Жиноят ишлари бўйича Сирғали тумани суди раиси

ФУҚАРОЛИК ВА ОИЛА ҲУҚУҚИ МАВЗУСИДА МАСТЕР КЛАСС

Фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро суди судьяси А.Ҳайитова Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги академиясида фуқаролик ва оила ҳуқуқи ҳамда ушбу соҳаларда қонунчиликка киритилган сўнгги ўзгартиришлар юзасидан мастер класс ўтиб берди.

Академиянинг “Фуқаролик ва оила ҳуқуқий фанлар” кафедраси ташаббуси билан ташкил қилинган ушбу жараёнда амалиётчи мутахассис сифатида жалб қилинган судья томонидан академиянинг 124-125-гуруҳ курсантларига фуқаролик ва оилавий муносабатлар, уларнинг вужудга келиши ва бекор бўлиши асослари, субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ҳамда уларнинг фаолиятида муносабатларнинг намоён бўлиши билан боғлиқ ҳолатларни амалий мисоллар билан тушунтириб берди.

Шунингдек, маърузачи оилавий (маиший) зўравонлик, унинг асосида никоҳдан ажратиш ишларида қонунчиликдаги сўнгги ўзгаришлар ва уларни амалиётда қўллаш билан боғлиқ масалалар юзасидан атрофлича тушунтириш бериб ўтди.

Қизғин баҳс-мунозара ва тортишувлар билан ўтган мастер классда курсантлар мавзу юзасидан ўзларини қизиқтирган турли саволларга тўлиқ жавоб олишди.

ВОРИСЛИК МУНОСАБАТЛАРИНИ ТАРТИБГА СОЛИШ МАСАЛАЛАРИНИНГ ЎЗИГА ХОСЛИГИ

Ворислик муносабатларида асосий масалалардан бири бу – мерос таркиби, мерос массаси деб номланадиган ҳолат ҳисобланади. Яъни, вафот этган шахсдан ёки мерос қолдирувчидан қандай мол-мулклар ва ҳуқуқлар қолади ва уларнинг қайси бирига нисбатан мерос ҳуқуқи қўлланилади деган масала.

Қоидага кўра, мерос қолдирувчи вафотидан сўнг унга тегишли барча мол-мулк ва унинг бекор бўлмайдиган ҳуқуқ ва мажбуриятлари мерос таркибига киради. Бундан истисно сифатда эса мерос қолдирувчи шахси билан чамбарчас боғлиқ бўлган ҳуқуқ ва мажбуриятлар мерос таркибига кирмайди. Юқорида айтилгандек, фуқаронинг шаъни, қадр қиммати билан боғлиқ бўлган ҳолатлар ёки бевосита алимент олиш билан боғлиқ бўлган талаблар мерос таркибига киритилмайди. Бундан ташқари, мерос қолдирувчининг меҳнат, ижтимой таъминоти асосида олинадиган пенсия, нафақа ва бошқа тўловларга бўлган ҳуқуқлари ҳамда мулкий ҳуқуқлар билан боғлиқ бўлмаган шахсий номулкий ҳуқуқлар мерос таркибига кирмайди.

Қонуний жиҳатдан мерос тушунчаси Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексида ўз ифодасини топган: ― Мерос очилган пайтда мерос қолдирувчига тегишли бўлган, унинг ўлимидан кейин ҳам бекор бўлмайдиган барча ҳуқуқ ва мажбуриятлар мерос таркибига киради. Мазкур таърифдан келиб чиққан ҳолда, мерос тушунчасини аниқлаштирадиган бўлсак, икки ҳолатни таъкидлашимиз мумкин: биринчидан, мерос қолдирувчининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари меросхўрларга универсал ҳуқуқий ворислик тартибида, яъни ўзгармас тарзда, ягона яхлит сифатида ва бир вақтнинг ўзида ўтади, иккинчидан, мерос қолдирувчининг барча ҳуқуқ ва мажбуриятлари меросхўрларга ўтади, бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси ва бошқа қонунлар билан мерос тартибида ўтишига йўл қўйилмайди. Универсал ҳуқуқий ворисликда ҳуқуқий ворисга фақат ҳуқуқлар ёки фақат мажбуриятлар ўтиши мумкин эмас, шунингдек, ҳуқуқлар ўтмасдан фақат мажбуриятлар ўтишига йўл қўйилмайди. Ҳуқуқий вориснинг фақатгина ҳуқуқ ва мажбуриятларининг бир қисмини ҳуқуқий ворисга ўтказиш ҳам универсал ҳуқуқий ворислик моҳиятига зиддир.

Г.Черемнихнинг ёзишича, мероснинг бир бутун мажмуа сифатида меросхўрга ўтишини англатади.Мисол учун, у фақат квартирага эгалик қилиш ҳуқуқини қабул қилиш ҳуқуқига эга эмас, балки муаллифлик шартномаси бўйича ҳуқуқ ва мажбуриятларни қабул қилишдан воз кечиши мумкин; меросхўрларга алоҳида ҳуқуқ ва мажбуриятлар эмас, балки уларнинг бутун мажмуи ўтади. Бироқ, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 1152-моддасида меросхўр бир вақтнинг ўзида бир нечта асослар бўйича (ваъдага кўра, қонунга кўра, мерос трансмиссияси тартибида) меросга чақирилганда, меросхўр ушбу асослардан бири бўйича, уларнинг бир нечтаси ёки барча асослар бўйича ўзига тегишли бўлган меросни қабул қилиши мумкин.

Мерос мол-мулки (мерос) меросхўрга ўзгаришсиз, бир бутун бўлиб, бир вақтнинг ўзида ўтади. Кўриб турганингиздек, қонунчилик мерос ва мерос мол-мулк атамаларини синоним сифатида ишлатади. Аммо мерос ҳуқуқи соҳасидаги олимлар меросни турлича таърифлайдилар. Масалан, В.Гушчин ва Ю.Дмитриевлар энг кенг тарқалган нуқтаи назарни илгари суриб, унга кўра мерос ёки мерос мол-мулки – бу мерос очилган пайтда мерос қолдирувчига тегишли бўлган ҳуқуқлар (актив) ва мажбуриятларнинг, қарзлар (пассив)нинг бирлигидир.

Юқорида кўрсатилган нуқтаи назар тарафдорлари меросхўрларга ўтадиган ҳуқуқ ва мажбуриятларнинг жамланмасини мерос ёки мерос тўплами, шунингдек мерос мол-мулки ёки шунчаки мол-мулк деб аташади. Умуман олганда, ушбу мерос тушунчасига қўшилган ҳолда, кўплаб цивилистлар ушбу ҳуқуқ ва мажбуриятлардан истисноларни аниқ белгилаб берадилар. Масалан, ушбу концепцияни қўллаб қувватловчиларнинг аксарияти, меросхўрнинг соғлиғига етказилган зарарни қоплаш ҳуқуқи, пенсия, алимент олиш ҳуқуқи, алимент тўлаш мажбурияти ва бошқалар каби мутлақо шахсий хусусиятга эга бўлган мулкий ҳуқуқлар ва мажбуриятлар мерос бўлиб ўтмаслигини таъкидлайдилар. Вафот этган шахснинг қолган барча ҳуқуқлари ва мажбуриятлар мерос таркибига киради.

Бугунги кунда мерос таркиби билан боғлиқ бўлган масалаларда кўплаб янги ҳолатлар вужудга келмоқда, масалан, рақамли ҳуқуқлар кириптоактивлар, интернет сайтлари аккаунтларга бўлган ҳуқуқлар ҳам мерос таркибга кирадими, йўқми деган саволлар кун тартибига чиқмоқда. Кўпчлик мутахасиссларнинг фикрича, мерос таркибига аккаунтларга нисбатан ҳуқуқлар кириши керак, чунки, аккаунтга нисбатан ҳуқуқларнинг ўзи ҳам ёки сайтларга нисбатан ҳуқуқлар ҳам икки қисмга бўлинади. Мулкий ва шахсий номулкий ҳуқуқлар. Агар бу аккаунтларга нисбатан ҳуқуқларнинг бир қисми шахсий номулкий ўша аккаунтлар эгасининг номи, исми шарифи унинг шаъни, қадр- қиммати, ёки бўлмаса сирлари билан, шахсий дахлсизлик билан боғлиқ бўлган масалаларни қамраб олса, қолган катта қисми бевосита мулкий ҳуқуқ обектлари бўлиши мукин. Масалан муайян бир хатлар, видеолар, вайнлар ёки роликлар билан муаллифлик ҳуқуқлари объекти саналади, шу сабабли ҳам уларга нисбатан муаллифлик ҳуқуқи жорий қилинади.

Мерос таркибига мерос қолдирувчининг қарзлари, шунингдек, мерос қолдириладиган ҳуқуқ ва мол-мулки киради. Мерос муносабатларини тартибга солувчи амалдаги қонун ҳужжатларининг асосий қоидаси шундаки, меросни қабул қилган меросхўр мерос қолдирувчининг қарзлари бўйича ўзига ўтган мерос мол-мулкидаги активлар қиймати доирасида жавоб беради.

Агар меросни бир неча меросхўр қабул қилган бўлса, улар мерос қолдирувчининг қарзлари бўйича солидар жавобгар бўладилар. Мерос қолдирувчининг кредитори ҳам барча меросхўрлар билан биргаликда, ҳам улардан ҳар биридан алоҳида-алоҳида, ўз хоҳишига кўра, тўлиқ ёки қисман, аммо ҳар биридан мероснинг ўзига ўтган қисми қиймати доирасида мажбуриятни бажаришни талаб қилишга ҳақли.

Меросни қабул қилиб олган меросхўр унинг таркибига кирувчи қарзлардан воз кечиши мумкин эмас. Бундан ташқари, меросхўрнинг мероснинг бир қисмини қабул қилиши, у ўзига тегишли бўлган барча меросни қабул қилганлигини англатади.

Тўғри, бугунги кунда амалиётда кўрадиган бўлсак, кимнинг номига очилган бўлса, шу сайтга ким уни эгаси бўлса логин паролни билса шу сайтдан фойдаланади. Лекин мерос муносабатларда бу ҳолатлар истисно ҳолат сифатда кўрилиши керак. Меросхўрга қоида тариқасида ўша сайтга нисбатан ҳам ёки бошқа ижтимой тармоқлари рақамли ҳуқуқларига нисбатан ҳам фойдаланиш имконияти тақдим этилиши керак. Бу айни пайтда криптовалютага рақамли ҳуқуқларга блокчайин технологиялар ва ҳуқуқларга нисбатан қўлланилиши лозим.

Амалдаги қонунчилик, яъни фуқаролик кодексининг 1113-моддаси меросга нисбатан, мерос қолдирувчига тегишли бўлган ҳуқуқлар номоддий бойликларга нисбатан ҳуқуқларни назарда тутади. Айнан 1113-модданинг охириги қисмида ёзилган қоидадан келиб чиқиб, фуқаролик кодексининг 100-моддаси ҳам мерос қолдирувчининг шаъни ва қадр-қиммати ҳам унинг меросхўрлар томонидан ҳимоя қилинишига оид бўлган масалани белгилайди. Бу ўз навбатида Олий суд пленумининг 2000-йилдаги маънавий зиённи қоплаш ишларига оид бўлган Пленум қарорида ўз аксини топган. Шу маънода оладиган бўлсак, бу вафот етган шахснинг мерос қолдирувчига бўлган шахсий мол мулклари унга тегишли бўлган номоддий бойликлар мерос таркибига кирмаса-да, демак муҳофаза этилиши ва ҳимоя қилинишини англатади. Мерос таркибининг доираси, турлари кўп: мисол учун ташкилотларга аъзолик, акцияларга бўлган ҳуқуқ, банкдаги омонатга бўлган ҳуқуқ ёки бошқа ҳолатлар борки, буларга нисбатан меросхўр бўлиш қонунчиликда муайян бир қоидалар сифатида белгиланган.

Мерос қолдирувчининг мол-мулки нафақат унинг ўзига балки яхлит бир олинган мол-мулкка нисбатан муайян бир улушлар бошқа шахсга ҳам тегишли бўлиши мумкин. Бундай ҳолатларда биргаликдаги ёки умумий мулк бўлган мерос объекти муайян маънода бошқа ўша умумий мулкдорларнинг улушларини ажратиб олган ҳолатда мерос қолдирувчининг меросхўрларига берилиши керак.

Ворислик ҳуқуқида мероснинг очилиш пайти катта аҳамият касб этади. Чунки, айнан шу пайтдан бошлаб вафот этган шахс ёки мерос қолдирувчининг мол-мулкига нисбатан ворисларнинг ҳуқуқлари юзага келади. Айнан шу пайтдан бошлаб меросни эгаллаш масаласи бошланади ва айнан шу пайтдан бошлаб, мерос мол-мулкни муҳофаза қилиш, қўриқлаш зарурияти юзага келади. Шунинг учун ҳам қонунчиликда мерос айнан қайси пайтдан очилади, деган масалага аниқ жавоб берилган.

Фуқаролик Кодексининг 1116-моддасига кўра, мерос, фуқаро вафотидан ёки суд томонидан вафот етган деб топган пайтдан бошлаб очилган ҳисобланади. Демак, фуқаронинг ўлими биологик ўлим ҳисобланса, суд томонидан унинг вафот этган деб эълон қилиниши – юридик қайд этилиши бўлиб ҳисобланади.

Сунбула Умарова,

Фуқаролик ишлари бўйича

Тошкент шаҳар Яккасарой туманлараро суди судьяси

ШИКОЯТ КЕЛТИРИШ МУДДАТИ ТИКЛАНДИ

Тошкент шаҳар суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати апелляция инстанциясининг 2025 йил 30 апрелдаги очиқ суд мажлисида ҳуқуқбузар М.Т. иштирокида, маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишни, биринчи инстанция суди ажрими устидан берилган апелляция шикояти асосида апелляция тартибида кўриб чиқди.

Аниқланишича, Тошкент шаҳар ИИББ ЙҲХБ инспекторининг 2024 йил 29 октябрдаги “RB000”-рақамли қарорига кўра ҳайдовчи  Т.М. га МЖтК 128-4-моддаси 2-қисми билан базавий ҳисоблаш миқдорининг 2 баравари 750.000 сўм жарима жазоси тайинланган.

Қуйи суднинг 2025 йил 9 апрелдаги ажримига кўра, М.Т.нинг ЙҲХБ қарори устидан шикоят бериш муддатини тиклаш ҳақидаги илтимосномаси рад қилинган.

Қарорга кўра, М.Т. 2024 йил 28 октябрь куни соат 16:54 да пойтахтдаги  чорраҳалардан бирида ўзининг “Кобальт” русумли транспорт воситасида светофорнинг тақиқловчи ишорасига бўйсунмаган.

Шикоятда ҳайдовчи ЙҲХБ қарори унга ўз вақтида етиб келмагани, биринчи инстанция суди ишни унинг иштирокисиз кўрганига оид важлар келтириб, шикоят қилиш муддатини тиклашни сўраган.

Апелляция инстанцияси, шикоятдаги важларни иш ҳужжатлари асосида ўрганиб, ҳуқуқбузарнинг шикоятни қаноатлантириш ҳақидаги фикрини тинглаб, қуйидаги асосларга кўра, биринчи инстанция суди қарорини бекор қилишни, апелляция шикоятини қаноатлантиришни лозим топди.

МЖтК 316-моддасида “маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш юзасидан чиқарилган қарор хусусида шу қарорнинг нусхаси олинган кундан эътиборан ўн кун ичида шикоят берилиши мумкин, бундан суд қарори мустасно. Мазкур муддат узрли сабаблар билан ўтказилиб юборилган тақдирда, бу муддат шикоятни кўриб чиқишга ваколатли орган (мансабдор шахс) томонидан қайта тикланиши мумкин” деб кўрсатилган.

Мазкур ҳолатда ҳайдовчи томонидан қонунда белгиланган шикоят бериш муддати ўтган бўлса-да, биринчи инстанция суди суриштирув органи томонидан ҳуқуқбузарга нисбатан чиқарилган жарима солиш тўғрисидаги қарор нусхаси унга топширилган ёки топширилмаганлигига ойдинлик киритмаган ва барвақт хулосага келган. Бундай ҳолатда, биринчи инстанция судининг қарорини адолатли ва асосли деб бўлмайди.

Юқоридагиларга кўра, апелляция инстанцияси суди, илтимосномани рад қилиш ҳақидаги қуйи судининг ажримини бекор қилиб, Тошкент шаҳар ИИББ ЙҲХБ инспектори қарори устидан ўтказиб юборилган шикоят бериш муддатини узрли деб топиб, муддатни тиклашни ва М.Т.нинг шикоятини қайта кўриб чиқиш учун биринчи инстанция судига юборишни лозим топди.

Апелляция судида суд қарори устидан, қарор чиқарилган кундан эътиборан олти ой ичида Ўзбекистон Республикаси Олий суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъатига тафтиш тартибида шикоят (протест) берилиши мумкинлиги тушунтирилди.

Отабек Муҳаммадиев,
Тошкент шаҳар суди судьяси

СУД ФАХРИЙЛАРИ ЭЪЗОЗДА

Бугун суд фахрийси Асқарали Умаров қутлуғ 75 ёшни қарши олди.

Шу муносбат билан Ўзбекистон суд тизими фахрийларини қўллаб-қуватлаш жамоатчилик маркази вакиллари, судьянинг шогирдлари А.Умаровни табриклаш учун у кишининг хонадонига боришди.

 

Марказ раиси У.Мингбоевнинг Асқарали Қамбаралиевичга ёзган табрик хати етказилди. Унда шундай сатрлар бор: «Сиз ўз касбингиз мезонлари талабидан келиб чиқиб, ҳаракатчан ва тиришқоқлигингиз билан қонун устуворлигини таъминлашда адолатни мустаҳкам ўрнатилишида муносиб хизмат қилдингиз…»

А.Умаров Тошкент вилояти Ангрен шаҳар судида судья, Қибрай туман судининг раиси,Тошкент шаҳар хўжалик судининг судьяси лавозимларида хизмат қилди.Қарийиб 10 йил Тошкент шаҳар хўжалик судида иш олиб борди.

У.Мингбоев таъбири билан айтганда, А.Умаров суд процессларида ўткир зеҳн билан қонунни қўллай олган ҳуқуқшунослардан биридир.

Биз ҳам А.Умаровни қутлуғ 75 ёш билан мубарокбод этамиз.

НАЗАРИЯ ВА АМАЛИЁТ УЙҒУНЛИГИ

Тошкент давлат юридик университети магистратура босқичи тингловчилари Тошкент шаҳар суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъатида ўтказилган очиқ суд мажлисида иштирок этишди.

 

Судда судьялар Ж.Сирожев, М.Гуламова ва А.Раҳматовлардан иборат судов ҳайъати томонидан меҳнат муносабатларидан келиб чиққан низолар кўриб чиқилди.

Тингловчилар судьялар билан мулоқотда бўлиб, процессуал тартибларни кузатишди, ўзларини қизиқтирган саволларга жавоб олишди ҳамда меҳнат ҳуқуқи қонунчилигининг амалдаги қўлланилишини бевосита гувоҳи бўлишди.

Бу каби тадбирлар бўлажак юристлар учун ҳуқуқий билимни мустаҳкамлаш, касбий етукликни шакллантириш ва адолат тушунчасини қалбдан ҳис қилишда муҳим аҳамиятга эга.

Очиқ суд мажлислари — бу назария билан амалиёт ўртасидаги кўприк, ўқув аудиторияси билан ҳақиқий ҳаёт ўртасидаги мустаҳкам боғланишдир. Бу амалиётлар ҳар бир тингловчи хотирасида унутилмас таассурот қолдирди, десак адашмаймиз.

КУРСАНТЛАР НАЗАРИЙ БИЛИМЛАРИНИ СИНАБ КЎРИШДИ

Божхона қўмитаси томонидан Ўзбекистон Республикаси Судялар олий кенгаши ҳузуридаги Судялар олий мактаби ва Тошкент туманлараро иқтисодий суди билан ҳамкорликда Божхона институтининг профессор ўқитувчилари ҳамда божхона ҳуқуқи таълим йўналишида билим олаётган тингловчилар иштирокида “Назария-Амалиёт-Тажриба уйғунлиги” тамойили асосида амалий семинар-тренинг ташкил этилди.

Сўнгги йилларда божхона органларида кадрларни касбий тайёрлаш тизимини такомиллаштириш, курсантларда таҳлилий фикрлаш, янги билимларни мустақил равишда эгаллаш ва уларни амалиётда қўллаш кўникмасини ривожлантириш, сифат жиҳатидан янгича ўқитиш тизимини жорий этишга алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг жорий йил 25 мартдаги  “Давлат   божхона хизмати органларининг фаолиятини ташкил этиш ва божхона маъмуриятчилигини янада такомиллаштиришнинг қўшимча чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори билан Божхона институтида 2025/2026 ўқув йилидан бошлаб бакалавриатда дуал таълим асосида ўқитишни йўлга қўйиш белгиланган.

Амалий семинарда сўнгги йилларда мамлакатимизда амалга оширилаётган суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотлар, хусусан, фуқароларнинг ҳуқуқий маданияти ва ҳуқуқий онгини юксалтириш, коррупциядан ҳоли тизим яратиш борасида амалга ошириб келинаётган ишлар тўғрисида сўз юритилиб, курсантлар билан очиқ мулоқот ташкил этилди.

Тадбирда судьялар М.Султонов, Н.Байзақовалар томонидан Божхона институти курсантларига ўзларининг кўп йиллик тажрибаларидан келиб чиқиб, ҳар бир фуқаро, айниқса, давлат хизматчилари ўз касбига содиқ бўлиши, жамият ва давлат ривожи учун ўз ҳиссасини қўшиши лозимлиги юзасидан тавсия ва кўрсатмалар бериб ўтилди.

Тадбир сўнгида, Божхона институтининг “Юриспруденсия” йўналиши бўйича 3-босқич курсантлари томонидан иқтисодий иш бўйича “имитатив суд мажлиси” ташкил этилди. Мазкур суд мажлисида курсантлар ўқув жараёнларида олган назарий билимларини амалиётда қўллаб кўришди.

Бу жараён курсантларда эсда қоларли таассурот қолдирди.

БОЛА ҲУҚУҚЛАРИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ – ИНСОНПАРВАРЛИК ВА АДОЛАТ МЕЗОНИ

Бугунги кунда бутун жаҳон бўйлаб бола ҳуқуқларига оид мавзулар кенг муҳокама қилиниб, уларни такомиллаштириш ва ҳимоя қилиш бўйича жадал тайёргарликлар ва ҳаракатлар амалга оширилмоқда. Кундан кунга болаларга нисбатан қилинаётган ҳуқуқбузарлик ва жиноятлар сони ортиб бориши, ушбу масалага янада жиддий эътибор беришга ундайди. Шу сабабли Ўзбекистон Республикасида ҳам бошқа давлатлар қаторида, болалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, уларни хавфдан сақлаш юзасидан керакли тадбирлар кўрилмоқда.

Ўзбекистон Республикаси қонунчилигида болалар ҳуқуқларига катта урғу берилгани ва уларни ҳимоя қилиш давлатимизнинг асосий мақсадларидан бири эканлигига Ўзбекистон Респбуликаси Конституциясида бир неча ўринларда белгиланган болалар хуқуқларига тегишли нормалар мавжудлиги асос бўла олади.

 Конституциянинг 78-моддасининг иккинчи қисмига кўра, боланинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини таъминлаш ҳамда ҳимоя қилиш, унинг жисмоний, ақлий ва маданий жиҳатдан тўлақонли ривожланиши учун энг яхши шарт-шароитларни яратиш давлатнинг мажбурияти эканлиги кўрсатилган. Болаларнинг муҳим ижтимоий хуқуқларидан бири бўлган, таълимга оид ҳуқуқлар бўйича эса 50-моддасининг 6-қисмида таълим ташкилотларида алоҳида таълим эҳтиёжларига эга бўлган болалар учун инклюзив таълим ва тарбия таъминланиши белгиланган. Ушбу орқали, болаларнинг ҳуқуқлари биринчи ўринда Конституция томонидан ҳимоя қилинишини кўриш мумкин.

 Шунингдек, боланинг ҳуқуқларини таъминлаш ва муҳофаза қилиш, бўйича Ўзбекистон Республикасининг “Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида”ги қонуни мавжуд. Ушбу қонунда болалар ҳимоясига алоҳида эътибор берилиб тасдиқланган моддалар уни нақадар аҳамиятли эканлигини исботлайди. Қонуннинг 7-моддасига асосан, давлат боланинг барча шакллардаги камситишлардан ҳимоя қилинишини таъминлаш учун зарур чораларни кўради.

2019 йилда ЮНИСЕФ  томонидан охирги 10 йиллик бўйича статистика ўрганилганда, бола ҳуқуқлари билан боғлиқ 170 мингдан ортиқ ҳуқуқбузарлик ва жиноятлар содир бўлганлиги ва бу аввалги 10 йил учун кўрсатилган маълумотлардан 3 баробар кўплиги белгиланган. Ушбу маълумотлардан келиб чиқиб, давлатлар томонидан бола ҳуқуқлари ҳимоясига нисбатан янада жиддийроқ чоралар кўрилиши зарурлигини тушуниш мумкин.

Шу сабабли 2024 йил 21 февралда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик Палатаси Кенгаши ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Кенгашининг “Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенция қоидаларини амалга ошириш бўйича Ўзбекистоннинг бешинчи даврий маърузаси юзасидан БМТнинг бола ҳуқуқлари бўйича қўмитаси тавсияларини амалиётга татбиқ этиш тўғрисида”ги қўшма қарори кучга кириб, бола ҳуқуқларини ҳимоя қилишда тартиблар белгиланган. Бундан ташқари, 2024 йил 14 ноябрда “Болаларни барча турдаги зўравонликдан ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонун Президент томонидан имзоланди. Ушбу қонун 2025 йил 15 май кунидан кучга кириши кутилмоқда. Шулардан келиб чиқиб, давлатимиз томонидан барча керакли ҳаракатлар амалга оширилиб, бола ҳуқуқларини тўлақонли ҳимоя қилиш учун олдинга яна бир қадам ташланганини гувоҳи бўлишимиз мумкин.

Ҳулоса қилиб айтганда, дунё бўйлаб болаларга нисбатан қилинаётган зўравонликлар, камситишлар ва тегажоғликлар сони ортиб бормоқда ва бу ҳаракатларга қарши барча давлатлар томонидан чоралар кўрилмоқда.

Бироқ, жамият бир бўлиб ушбу жиноятларга қарши курашишга киришмас экан муаммони бутунлай ҳал қилишнинг имкони бўлмайди. Бола ҳуқуқларини ҳимоя қилиш – фақатгина ҳуқуқий мажбурият эмас, балки инсонпарварлик ва адолат мезонидир, ҳар бир болага меҳр билан муносабатда бўлиш, унинг қонуний ҳуқуқларини таъминлаш барчамизнинг бурчимиздир. Шу сабабли, ҳар бир шахс, давлатлар ва қонунлар билан бир қаторда масъулият ҳис қилиб, бола ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун курашиши зарур.

Феруза Астанова,

 Фуқаролик ишлари бўйича

 Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси