ПИРОТЕХНИКА БУЮМЛАРИНИ ҚОНУНГА ХИЛОФ МУОМАЛАСИ УЧУН ҚАНДАЙ ЖАВОБГАРЛИК БОР?
Янги йил байрами деганда ранг-баранг чироқлар, безаклар ва мушакбозликлар киши кўз ўнгида гавдаланади. Айни шу сабаб ҳам харидори болалар бўлган хавфли “ўйинчоқлар” – пиротехника воситаларининг савдоси авж олади. Пайтдан унумли фойдаланиб қолишни истовчи “тадбиркорлар”нинг мақсади аниқ – хамённи тўлдириш! Лекин фарзандига қувонч бағишлаш учун харидор бўлаётган айрим ота-оналар лаҳзалик “маза” ортидан келадиган “аъза”ни ҳам ўйлашса ёмон бўлмасди. Чунки, ҳар йили Янги йил арафасида ва байрамдан сўнг пиротехника воситаларидан олинган жароҳатлар туфайли оғир аҳволда шифохонага мурожаат қиладиган беморлар, жавобгарликка тортилаётган “тадбиркор”лар сони ҳам оз эмас…
Статистикага тўхталадиган бўлсак, Тошкент шаҳридаги жиноят ишлари бўйича судларда 2022 йил давомида 248 нафар шахсга нисбатан 218 та маъмурий ҳуқуқбузарликка оид ишлар кўриб тамомланган. Шундан, 210 та маъмурий ҳуқуқбузарликка оид ишлар бўйича 238 нафар шахсга жарима жазоси тайинланган. Ушбу ишлар бўйича ашёвий далил сифатида олинган 2245 қутидаги 296 081 дона баҳоси 145 693 054 сўмлик пиротехника воситалари йўқ қилиниши белгиланган.
Худди шу давр мобайнида 17 нафар шахсга нисбатан 8 та жиноят ишлари кўриб тамомланган ва уларнинг барчасига айблов ҳукмлари чиқарилган. Судланганларнинг 1 нафарига жарима, 1 нафарига ахлоқ тузатиш ишлари, 5 нафарига озодликни чеклаш, 9 нафарига озодликдан махрум қилиш жазоси тайинланган, 1 нафарига эса бошқа асосга кўра ҳукм чиқарилган. Ушбу ишлар бўйича ашёвий далил сифатида олинган 4510 қутидаги 39 742 638 дона баҳоси 156 424 940 сўмлик пиротехника воситалари йўқ қилиниши белгиланган.
Пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда муомалага киритган “тадбиркорлар”га эслатиб ўтмоқчи эдик, бу ҳаракат учун Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 185-1-моддаси ва Жиноят кодексининг 250-1-моддасига кўра жавобгарлик белгиланган.
Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 185-1-моддасига кўра, пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш – ҳуқуқбузарлик ашёларини мусодара қилиб, базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан йигирма бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.
“Жарима жазоси билан қутилиб қолдим…” дея ўз “фаолияти”ни давом эттирадиган устамонларга жиноий жавобгарлик ҳам борлигини эслатиб ўтишни жоиз топдик.
МАЪМУРИЙ ЖАЗО ҚЎЛЛАНИЛГАНИДАН КЕЙИН СОДИР ЭТИЛГАН БЎЛСА…
Аниқроғи, пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш анча миқдорда ёхуд шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг 50 бараваридан 100 бараваригача миқдорда жарима ёки 360 соатгача мажбурий жамоат ишлари ёки 2 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки 1 йилдан 3 йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
БАДАНГА ЎРТАЧА ОҒИР ЁКИ ОҒИР ШИКАСТ ЕТКАЗИЛИШИГА САБАБ БЎЛСА…
Пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш – кўп миқдорда; бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб; такроран ёки хавфли рецидивист томонидан; мансаб мавқеини суиистеъмол қилиш йўли билан содир этилган бўлса; баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказилишига сабаб бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг 100 бараваридан 200 бараваригача миқдорда жарима ёки 2 йилдан 3 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки 3 йилдан 5 йилгача озодликни чеклаш ёхуд 3 йилдан 5 йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
ОДАМ ЎЛИШИГА САБАБ БЎЛГАНИДА НЕЧА ЙИЛГАЧА ОЗОДЛИКДАН МАҲРУМ ҚИЛИНАДИ?
Пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш жуда кўп миқдорда; уюшган гуруҳ томонидан ёки унинг манфаатларини кўзлаб содир этилган бўлса; одам ўлишига сабаб бўлганида эса 5 йилдан 8 йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
ОҒИР ОҚИБАТЛАР КЕЛИБ ЧИҚҚАНИДА ЭСА…
Пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш – одамлар ўлимига; бошқача оғир оқибатларнинг келиб чиқишига сабаб бўлса, 8 йилдан 10 йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Дилшод Камилов,
жиноят ишлари бўйича
Учтепа туман суди раиси