ПЛАСТИК КАРТАДАГИ ПУЛ ЯШИРИНЧА ЕЧИБ ОЛИНСА, ҚАНДАЙ ЙЎЛ ТУТИШ КЕРАК?
— Бу ой пластик картамга ойлигим тушди. Дўконга кириб тўлов қилмоқчи бўлсам, ичида пули йўқлигини айтишди. Кейин текширсам, пластик картамдаги пул Бухоро вилоятида сарф қилинибди. Нима қилсам бўлади?
Исми сир тутилди
Мутахассис: Элбекжон ТУРГУНБОЕВ, Тошкент шаҳар судининг жиноят ишлари бўйича судьяси.
ЖАВОБГАРЛИК БЕЛГИЛАНГАН
— Сўнгги йилларла компьютер ва интернетнинг тараққиёт даражасини анча тезлашиши, соҳаларнинг ривожланиши, алоқаларнинг ўрнатилишига таъсири ортиб бормоқда. Ишлар бажариш, хизматлар кўрсатиш соҳасида ҳам электрон савдо ва хизматлар айнан компьютер воситасида амалга оширилиши, ахборот алмашинувининг тезлашганлиги тараққиётни янги босқичга олиб чиқмоқда.
Тараққиётнинг ушбу босқичида инсонлар жамият ва ўзлари учун фойдали мақсадларда ишлашаётган бўлишсада, айрим шахслар айнан компьютер ва интернет тизимидан ғараз мақсадларда, жумладан, кибер жиноятларни содир этишда, хусусан, компьютер техникасидан фойдаланиб талон-торож жиноятларини содир этишда фойдаланишаётгани, бундан жуда кўплаб инсонлар ва оилалар жабр кўраётгани аянчлидир.
Амалдаги қонунчилигимизда, айнан компьютер техникаларидан фойдаланиб содир этиладиган талон-торож жиноятлари учун жавобгарлик белгиланган:
Жиноят кодексининг 167-моддаси (ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш) 3-қисми “г” бандида айбдорга ишониб топширилган ёки унинг ихтиёрида бўлган ўзганинг мулкини компьютер техникаси воситаларидан фойдаланиб ўзлаштирганлик ёки растрата қилганлик учун базавий ҳисоблаш миқдорининг уч юз бараваридан олти юз бараваригача миқдорда жарима ёки уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд беш йилдан ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши белгиланган.
Жиноят кодексининг 168-моддаси (фирибгарлик) 2-қисми “в” бандида фирибгарлик, яъни алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини ёки ўзганинг мулкига бўлган ҳуқуқни компьютер техникаси воситаларидан фойдаланиб қўлга киритганлик учун базавий ҳисоблаш миқдорининг юз бараваридан уч юз бараваригача миқдорда жарима ёки уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоси назарда тутилган.
Жиноят кодексининг 169-моддаси (ўғрилик) 3-қисми “б” бандида компьютер тизимига рухсатсиз кириб ўзганинг мулкини яширин равишда талон-торож қилганлик учун беш йилдан саккиз йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси назарда тутилган.
ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНИГА МУРОЖААТ ҚИЛИШИНГИЗ МУМКИН
Амалиётда фуқароларнинг пластик карталаридаги пулларини пластик ўғирлик ёки фирибгарлик йўли билан талон-торож қилганлик ҳолати кўплаб учрамоқда.
МАСАЛАН:
Судланувчи алдаш ва ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини қўлга киритиш мақсадида, Шайхонтоҳур тумани, Гулобод маҳалласида жойлашган “пайнет” шаҳобчасида бир фуқаронинг ишончига кириб, унга ҳисоб рақамидаги пул маблағларини нақдлаштириб беришни ваъда қилади. Рафиқасининг номига расмийлаштирилган пластик карта ҳисоб рақамига 13 260 000 сўм миқдордаги пул маблағларини фирибгарлик йўли билан ўтказиб, берган ваъдасини бажармасдан пул маблағларини ўзининг шахсий эҳтиёжларига сарфлаб юборган.
Судланувчи ўзининг жиноий ҳаракатларини давом эттириб, Олмазор туманида жойлашган “пайнет” шаҳобчасида яна бир фуқаронинг ишончига киради. Унга ҳам ҳисоб рақамидаги пул маблағларини нақдлаштириб беришни ваъда қилади. Эски “сценарийси”га кўра, рафиқасининг номига расмийлаштирилган пластик карта ҳисоб рақамига 6 140 000 сўм миқдордаги пул маблағларини фирибгарлик йўли билан ўтказиб олади. Натижада судланувчи Жиноят кодексининг 169-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли деб топилиб, 5 йил 1 ой муддатга озодликдан маҳрум қилинган.
Бу каби жиноятларнинг содир этилишига жиноятчилар томонидан алдов йўли билан пластик карта эгаларидан пластик карта рақамларини, уларнинг кодларини турли йўллар билан алдаб олинаётганлиги, фуқароларимизнинг ишониб ўз карта рақам ва кодларини бошқаларга бераётганлиги асосий сабаб бўлмоқда.
Пластик картангиздаги пул Бухоро вилоятида сарф қилинганини билган бўлсангиз, сиз бу масалада ҳудудингизда жойлашган ички ишлар органига мурожаат қилишингиз мумкин.
Садоқат АЛЛАБЕРГАНОВА,
Тошкент шаҳар судининг Жамоатчилик ва ОАВ билан
алоқалар бўйича бош консультанти