АЛИШЕР НАВОИЙ ТУҒИЛГАН КУНИ МУНОСАБАТИ БИЛАН МАЪРИФИЙ ТАДБИР ЎТКАЗИЛДИ

АЛИШЕР НАВОИЙ ТУҒИЛГАН КУНИ МУНОСАБАТИ БИЛАН МАЪРИФИЙ ТАДБИР ЎТКАЗИЛДИ

Бугун Тошкент шаҳар иқтисодий судида Тошкент туманлараро иқтисодий суди билан ҳамкорликда  судья ва суд ходимлари иштирокида шерият мулкининг султони Мир алишер Навоий туғилган куни муносабати билан марифат соати ташкил этилди.

Унга Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзоси, «Ёшлик» журнали бош муҳаррири Нурилла Чориев ва Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси раисининг давлат тили бўйича маслаҳатчиси, шоир Салим Ашурлар таклиф этилди. Тадбирни Тошкент шаҳар суди раиси ўринбосари – иқтисодий судлов ҳайъати раиси Иброҳим Алимов олиб борди. Маълумки, Алишер Навоий ўзбек адабий тилининг моҳиятини очиб, ҳам бадиий ҳам илмий асарлар яратиш учун бой ва тўла имкониятларга эга эканини намойиш этган.

Тадбирда сўзга чиққанлар Алишер Навоийнинг ҳаёт ва ижод йўли юзасидан ўз фикр-мулоҳазаларини баён этишди. Таъкидландики, Алишер Навоий умрини инсоннинг бахт-саодати учун курашга, халқнинг осойишталиги, ўзаро урушларнинг олдини олиш, ободончилик ишларига, илм-фан, санъат ва адабиёт тараққиётига бағишлади.Гўзал мисралар битди. Шунинг учун ҳам ҳазрат Мир Алишер Навоий мероси асрлар оша авлодлардан авлодларга ўтиб келмоқда.

Тадбир савол-жавобларга бой, қизғин ва мазмунли ўтди.

ЧИЛОНЗОР ТУМАНИ ИЧКИ ИШЛАР БОШҚАРМАСИДА ЎҚУВ СЕМИНАР

Тошкент шаҳар Чилонзор тумани ИИО ФМБ биносида тергов сифатини янада яхшилаш масалаларига бағишланган ўқув семинари ўтказилди.

Унда жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг судьялари, туман прокуратураси ва ИИО ФМБ раҳбарияти, ЖҚБ ходимлари, ТБ терговчилари, ХПБ бошлиқлари иштирок этди. Тадбирда Ўзбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодексига киритилган ўзгартириш ва қўшимчалар бўйича ЎРҚ-869 Қонуни 2024 йил 1 январдан кучга кирганлигини инобатга олиб, уларни амалиётда қўллаш тартиби юзасидан фикрлар билдирилди.

Терговчилар иштирок  этган тадбирда жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман суди раисининг ўринбосари А.Муҳиддинов ўтган 2023 йил мисолида тергов ва суриштирув органи томонидан йўл қўйилган айрим камчиликлар ҳақида фикрларини билдириб, келгусида бу каби камчиликларга йўл қўймаслик бўйича тавсиялар бериб ўтилди.

ТОШКЕНТ ЮРИДИК ТЕХНИКУМИДА ЁШЛАР БИЛАН УЧРАШУВ

Тошкент шаҳар юридик техникуми талабаларнинг амалиёт ўташ учун мўлжалланган суд залида  фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро судининг раис ўринбосари  Г.Опаева, судьялар Л.Утанбоева, Х.Эргашева ҳамда техникум ўқувчилари иштирокида тадбир ташкил этилди.

Унда суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотлар, қонунчиликка киритилган қўшимча ва ўзгартиришлар, суд қарорларининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш тартиби мавзусида фикр юритилди. Шундан сўнг сайёр суд мажлисида судья Х.Худойбердиева раислигида никоҳни бекор қилиш билан боғлиқ фуқаролик иши кўриб чиқилди. Бу талабалар учун яна бир амалий сабоқ бўлди.

Тадбирда ўқувчилар ўзларини қизиқтирган саволларга судьялар томонидан атрофлича  жавоб олдилар.

Тошкент шаҳар судида пойтахт судларининг 2023 йил фаолият якунлари юзасидан матбуот анжумани бўлиб ўтди

Тошкент шаҳар судида пойтахт судларининг 2023 йилдаги фаолият якунлари ҳамда одил судловни таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш борасида амалга оширилган ишлар таҳлилига бағишланган матбуот анжумани ўтказилди.

Оммавий ахборот воситалари ва жамоатчилик вакиллари иштирок этган тадбида Тошкент шаҳар суди ҳамда  Тошкент шаҳар маъмурий суди раҳбарлари томонидан суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотлар, қонунчиликдаги янгиликлар, 2023 йил давомида кўрилган жиноят, фуқаролик, иқтисодий ҳамда маъмурий ишлар, жисмоний ва юридик шахслардан келиб тушган мурожаатларнинг таҳлили, ҳуқуқий тарғибот ишлари ҳамда соҳага оид бошқа маълумотлар ҳақида ахборотлар очиқланди.

Тадбирда оммавий ахборот воситалари вакиллари фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини муҳофаза қилиш, одил судловни таъминлаш, қонунийлик ва адолат барқарорлигига эришиш борасида ўзларини қизиқтирган  саволлар билан мурожаат қилдилар.

Уларнинг саволларига Тошкент шаҳар суди раиси ўринбосарлари – судлов ҳайъати раислари  ва Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси  батафсил жавоб берди.

САЙЁР СУДДА 10 НАФАР МАҲКУМ МУДДАТИДАН ИЛГАРИ ШАРТЛИ ОЗОД ЭТИЛДИ

Чилонзор туманида жойлашган “Бешёғоч” маҳалла фуқаролар йиғини биносида жиноят ишлари бўйича Чилонзор тумани суди томонидан сайёр суд мажлиси бўлиб ўтди.

 

Унда жиноят ишлари бўйича Чилонзор тумани судининг судьялари Ж.Қурбонов ва  Ф.Эргашев томонидан Чилонзор тумани ИИО ФМБ Пробация бўлими томонидан тақдим этилган 10 нафар маҳкумнинг иши кўриб чиқилди.

1983 йилда Тошкент вилоятида туғилган Ф.У. 2022 йил 7 ноябрь куни жиноят ишлари бўйича Бекобод шаҳар суди томонидан Жиноят кодексининг 168-моддаси 3-қисмининг “б” бандига асосан айбли деб топилиб, иш ҳақининг 15 фоизини давлат ҳисобига ушлаб қолган ҳолда 2 йил муддатга ахлоқ тузатиш ишлари жазоси тайинланган.

Суд мажлисида маҳкума қилмишидан чин кўнгилдан пушаймон эканлигини, қайтиб бошқа жиноят содир этмаслигини билдирди.

Суд маҳкуманинг тайинланган жазони ярмини ўтаганлигини инобатга олиб, Жиноят кодексининг 73-моддаси 3-қисмининг “б” бандига асосан ўталмай қолган 11 ой 21 кун ахлоқ тузатиш ишлари жазосидан муддатидан илгари шартли равишда озод қилиш ҳақида қарорга келди.

Сайёр суд мажлисида шунингдек, безорилик, ўғирлик, фирибгарлик ва бошқа жиноятларни содир этган шахсларнинг иши кўриб чиқилиб, улар ҳам муддатидан илгари шартли равишда озод этилди.

МИКРОҚАРЗ ВА КРЕДИТЛАР: ФОИЗЛАР НЕГА БУНЧА ЮҚОРИ?

Ёхуд йиллик 65 ёки кунлик 0,3 фоиз миқдорда фоиз тўлаш шарти билан микроқарз ёки кредит ажратиш инсофданми?

Кредит ташкилотлари кунлик 0,3 ёки йиллик 65 фоиз тўлаш шарти билан қарз берамиз, деган мазмундаги рекламаларни тарқатаётганига ҳар қадамда дуч келиш мумкин.

Шу ўринда шундай шартлар билан микромолиялаш мумкинми, деган ўринли савол пайдо бўлади.

Ахир кунлик 0,3 фоиз тўлаш шарти билан микроқарз бериш ёки кредит ажратиш бу йиллик 109,5 фоиз тўлаш шарти билан микромолиялаш ҳисобланади. Йиллик 65 фоиз ҳам жуда юқори ставка ҳисобланади. Жисмоний шахсларга ушбу шартлар билан қарз ва кредит ажратиш эса қонун нормаларини бузиш ҳисобланиши мумкин.

Чунки “Нобанк ташкилотлари ва микромолиялаштириш фаолияти тўғрисида”ги қонуннинг 32-моддасига асосан, жисмоний шахсга кредит (микроқарз) бериш шартномаси бўйича йиллик қарз миқдорининг ярмидан кўпини ташкил этадиган суммада фоизлар ҳисоблаш, воситачилик ҳақлари ва неустойка (жарима, пеня) ундириш, жавобгарликнинг бошқа чораларини қўллаш микромолия ташкилотларига ва ломбардларга тақиқланади.

Шунингдек, мазкур қонуннинг 25-моддасида мустаҳкамланишича, Марказий банк нобанк кредит ташкилотлари фаолияти устидан назоратни амалга ошириш микромолия ташкилотлари томонидан бериладиган истеъмол кредитлари ва микроқарзлар, шунингдек, ломбардлар томонидан бериладиган микроқарзлар бўйича фоиз ставкаларининг ва тўловларнинг энг юқори қийматларини белгилашга ҳақли ҳисобланади.

Марказий банк қарори билан тасдиқланган “Қарз олувчи жисмоний шахсларнинг қарз юкини тартибга солиш тўғрисидаги низом”да ҳам кредит ёки микроқарз бўйича асосий қарздан ташқари барча тўловлар, шу жумладан, фоизлар, воситачилик ҳақлари, неустойка (жарима, пеня), жавобгарликнинг бошқа чоралари йиғиндиси йилига қарз миқдорининг ярмидан кўпини ташкил этиши мумкин эмаслиги белгиланган.

Лекин, шунга қарамасдан бугунги кунда ломбардлар ёки микрокредит ташкилотлари ёхуд турли нобанк ташкилотлар томонидан йиллик асосий қарздорликнинг ярмидан кўпини ташкил қиладиган жавобгарлик чораларини белгилаш ёхуд кредит ва микроқарзлар учун юқори фоиз ставкаларини белгилаш ҳолатлари кузатилмоқда.

Хўш, юқоридаги шартларни бузиб тузилган кредит шартномалари ва микроқарз шартномаларининг тақдири нима бўлади?

Фуқаролик кодексининг 116-моддасида қонунчилик талабларига мувофиқ келмайдиган мазмундаги битим, шунингдек, ҳуқуқ-тартибот ёки ахлоқ асосларига атайин қарши мақсадда тузилган битим ўз-ўзидан ҳақиқий эмаслиги белгиланган.

Агар микроқарз шартномаларида йиллик фоизлар асосий қарз миқдорининг ярмидан ортиқ, яъни 50%+ кўринишида назарда тутилган бўлса, бунда шартноманинг мазкур шарти Фуқаролик кодексининг 116-моддасига асосан ўз-ўзидан ҳақиқий эмас, деб ҳисобланади.

Фуқаролик кодексининг 128-моддасида битимнинг бир қисми ҳақиқий саналмаслиги қоидалари белгиланган бўлиб, битимнинг бир қисми ҳақиқий саналмаслиги битимга ҳақиқий саналмаган қисм қўшилмаса ҳам у тузилган бўлар эди, деб тахмин қилиш мумкин бўлса, унинг бошқа қисмлари ҳақиқий саналмаслигига сабаб бўлмаслиги белгиланган.

Ушбу вазиятда қарз шартномасининг фоизлар тўлаш миқдори ва шартини белгилаш тўғрисидаги бандининг ўзигина ўз-ўзидан ҳақиқий ҳисобланмайди, лекин қарз шартномаси тузилган ҳисобланади. Чунки, амалдаги қонунчиликка кўра, қарз шартномаси бўйича шартнома тарафлар қарз суммасига нисбатан фоизлар миқдори ва тартибини келишган, келишмаганидан қатъий назар, пул ёки бошқа ашёни қарз берувчи қайтариш шарти билан қарз олувчига топширган вақтдан бошлаб тузилган ҳисобланади.

Фуқаролик кодексининг 113-моддаси учинчи қисмида ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмаган битим ҳақиқий эмаслигининг оқибатларини қўллаш тўғрисидаги талабни ҳар қандай манфаатдор шахс қўйиши мумкинлиги белгиланган.

Қолаверса, суд бундай оқибатларни ўз ташаббуси билан қўллашга ҳақли. Қарз шартномаси бўйича йиллик асосий қарз суммасининг ярмидан кўп миқдорда фоизлар белгиланган микроқарз шартномалари бўйича қарздорликни ундириш тўғрисидаги даъволарни кўриш жараёнида суд шартноманинг фоизга оид қисми ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмагани сабабли унинг оқибатларини ўз ташаббуси билан қўллаши мумкин.

Агар микроқарз шартномаларида бир нечта мажбуриятни таъминлаш усуллари ёхуд бир нечта жавобгарлик чоралари белгиланган бўлиб, мазкур жавобгарлик чораларининг ҳажмлари қўшилганда уларнинг умумий ҳажми йиллик асосий қарз миқдорининг ярмидан кўпни ташкил қиладиган бўлса, бунда жавобгарлик чораларидан бирини ёки барчаси бўйича шартнома шартлари ўз-ўзидан ҳақиқий эмаслигига олиб келиши мумкин.

Кредит (микромолиялаш) шартномалари мисолида таҳлил қиладиган бўлсак, микроқарз шартномаларидан фарқли равишда қонунда белгиланган юқори ставкадан ошириб фоизлар, пенялар, комиссиялар, хизматлар учун ҳақлар ҳамда жавобгарликнинг бошқа чораларини белгилаган ҳолда тузилган кредит шартномалари амалдаги қонунчиликка асосан кредит шартномаларининг тузилмаган деб топилишига олиб келиши мумкин.

Фуқаролик кодексининг 128-моддасига асосан, кредит шартномаси фоизга оид шартининг ўз-ўзидан ҳақиқий эмаслиги кредит шартномасини тузилмаган деб баҳоланишига олиб келиши мумкин.

Шундай экан, молия ташкилотлари кредит билан боғлиқ фоиз ставкаларини белгилашда қонунга риоя этиши, қолаверса, аҳолига малол келадиган шартлардан чекиниши мақсадга мувофиқ.

Гулруҳ Мамараимова, Фуқаролик ишлари бўйича

Тошкент шаҳар Шайхонтоҳур туманлараро судининг судьяси.

Жиноят ишлари бўйича Сирғали туман судининг судьялари О. Кахаров ва Ш. Розимов томонидан “Меҳригиё” маҳалласида сайёр суд мажлиси ўтказилди.

Унда инсонпарварлик тамойилига асосан қилмишидан чин кўнгилдан пушаймон бўлган, ўзига тегишли хулоса чиқарган, ўрнатилган тартиб-қоида талабларини бажариб, меҳнатга ҳалол муносабатда бўлган ва тузалиш йўлига қатъий ўтган шахслар тайинланган жазонинг ўталмаган қисмидан муддатидан илгари шартли озод қилинди. Сайёр суд мажлисида шартли озод этилганлар ўз оилалари бағрига қайтишга муваффақ бўлдилар.

Бир сўз билан айтганда, қонунчилигимизда ўзининг теран ифодасини топган инсонпарварлик, кечиримлилик ва бағрикенглик сингари фазилатлар уларнинг тақдирида ижобий ўзгаришлар ясашга хизмат қилди.

ОММАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ ВАКИЛЛАРИ, БЛОГЕР ВА ЖУРНАЛИСТЛАР БИЛАН ОЧИҚ МУЛОҚОТ БЎЛИБ ЎТДИ

Тошкент шаҳар суди ташаббуси ва Судьялар олий кенгаши  ҳамкорлигида “Суд тизимидаги ислоҳотлар. Судлар ва оммавий  ахборот воситалари  ҳамкорлиги: муаммо ва ечимлар” мавзусида давра суҳбати бўлиб ўтди.

Тадбирда пойтахт судлари мутасаддилари, оммавий ахборот воситалари вакиллари,  ҳуқуқшунос-блогерлар  иштирок этди.

Қайд этилдики, мамлакатимизнинг барча жабҳалари қатори суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган ислоҳотларда очиқлик ва шаффофлик тамойили устувор йўналишга айланди. Чунки, мазкур тамойиллар судларга бўлган ишончни таъминловчи  асосий омиллардан биридир.

Аҳолининг одил судловдан хабардорлик даражасини ошириш,  бу жараёнда  оммавий ахборот воситалари билан ҳамкорлик, судлар фаолиятига оид холис ва тезкор ахборот тақдим этишда замонавий ахборот-коммуникация технологиялари имкониятларидан самарали фойдаланиш ҳам  муҳим ҳисобланади.

 

Судлар фаолиятининг самарадорлиги жамиятнинг унга бўлган ишончига ва суд қарорларининг ҳуқуқий асосларини тўғри тушунишига боғлиқ. Бу эса суд ишлари оммавий ахборот воситалари профессионал даражада ёритилишида суд идоралари ва журналистлар ўртасидаги конструктив ҳамкорлик  зарурият  даражасида эканини ҳам англатади.

Шунингдек, давра суҳбатида ижтимоий адолатни барқарорлиги жамиятда ҳуқуқий маданият, ҳуқуқий онг билан чамбарчас боғлиқ экани ҳам алоҳида таъкидланди. Жамиятни ҳуқуқий маданият шакллантириш  ҳуқуқий тарғибот ишлари самарадорлигига ҳам боғлиқ. Ҳуқуқий тарғибот ишларини оммавий ахборот воситаларисиз самарали амалга оширишнинг деярли иложи йўқ.

Тадбирда суд ишларини ёритишнинг ўзига хос хусусиятлари, судлар фаолиятига доир ахборот олиш ҳуқуқини таъминлаш, бу жараёнда юзага келаётган айрим тушунмовчиликлар ҳамда уларнинг ҳуқуқий ечимлари борасида фикр алмашилди.  

Бундан ташқари мутасаддилар томонидан пойтахт судлари томонидан 2023 йилда  амалга оширилган  ишлар, суд ишларини кўриб чиқиш бўйича қонунчиликка киритилган ўзгартиш ва қўшимчалар ҳақида атрофлича ахборот берилди.

Тошкент шаҳар маъмурий суди томонидан 2023 йилнинг 4 – чорагида 194 та холатда мансабдор шахсларнинг қарори ҳақиқий эмас деб топилган

Тошкент шаҳар маъмурий судлари томонидан 2023 йилнинг 4-чорагида одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолияти таҳлил қилинганида маъмурий органларнинг қарорини ҳақиқий эмас, мансабдор шахсларнинг ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф деб топиш юзасидан жами 554 та ариза (шикоят) берилган.

Аризаларни кўриш мобайнида 240 та ариза(шикоят) қаноатлантириб, шундан 194 та маъмурий органларнинг қарори ҳақиқий эмас, 46 та холатда мансабдор шахсларнинг ҳаракати (ҳаракатсизлиги) қонунга хилоф деб топилган.

Юқори инстанция судларининг ишларни қуйи судларга юбориш амалиётига чек қўйилди

Бу ортиқча оворагарчиликларга барҳам бериб, иш бўйича барча ҳолатлар суд томонидан ҳар томонлама ва тўлиқ текширилишига замин яратди.

2023 йил 25 декабрда “Суд қарорларининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш тартиби такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг фуқаролик процессуал кодексига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонун қабул қилинди.  

Шу асосда 2024 йил 1 январдан бошлаб туманлараро судлар томонидан биринчи инстанция судида кўрилган ишларни вилоят ва унга тенглаштирилган судларда апелляция ёки кассация тартибида кўриб чиқиш амалиёти жорий этилди. Бу амалда қандай самара беради?  

ЎзА мухбири Тошкент шаҳар суди раисининг ўринбосари – Фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси Бобир Исломов билан шу ҳақда суҳбатлашди.  

– Қонун судда иш юритиш тезкорлиги ва сифатини ошириш, иш бўйича якуний қарорлар қабул қилиш муддатларини асоссиз кечиктиришни бартараф этишга қаратилган. Қонунчиликка ҳар бир суд инстанциясининг зиммасига иш бўйича якуний қарор чиқариш мажбурияти юклатилишини, суд қарорларини қайта кўриш босқичларига тафтиш инстанцияси жорий этилишини назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.  

Суд қарорларини қайта кўришда вилоят судларининг ҳамда уларга тенглаштирилган судларнинг имкониятларидан самарали фойдаланиш, шунингдек, фуқаролар ва юридик шахсларнинг шикоят қилиш ҳуқуқидан фойдаланиш имкониятларини янада кенгайтириш мақсадида Фуқаролик процессуал кодексига қатор ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.  

Хусусан, суднинг ажрими устидан шикоят бериш масаласида янги институт – суд ишларини тафтиш тартибида кўриб чиқиш амалиёти жорий этилди. Яъни, юқорида номи келтирилган қонунга асосан, туманлараро, туман (шаҳар) судлари томонидан биринчи босқичда кўрилган ишларни вилоят ва унга тенглаштирилган судларда апелляция ёки кассация тартибида қайта кўриб чиқиш ваколати берилди.  

– Бундай тартибнинг ўрнатилиши амалда қандай натижа беради?  

– Бу тартиб орқали судда ҳар бир иш бўйича якуний тўхтамга келиш орқали суд қарорлари барқарорлигини таъминлаб, фуқаролар ва юридик шахслар сарсон бўлишининг олди олинади. Чунки юзага келиши мумкин бўлган муаммо ва камчиликларнинг аниқ ечимига қаратилган ҳуқуқий механизмлар яратилди.  

Суд ҳал қилув қарорлари ва ажримларининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш шикоят ва билдирилган протест асосида қуйи суд чиқарган ҳал қилув қарорлари, ажримларининг уларга қўйиладиган талабларга жавоб беришини текширишга қаратилган юқори судда иш юритиш (суд муҳокамаси) жараёни ҳисобланади.  

Қайд этилганидек, фуқаролик суд ишларини юритишда ишлар одил судловнинг фақат суд томонидан амалга оширилиши, қонун ва суд олдида тенглик, судьяларнинг мустақиллиги ва уларнинг фақат қонунга бўйсуниши, тарафларнинг тортишуви ва тенг ҳуқуқлилиги каби принциплар асосида амалга оширилади.  

– Одил судловга эришиш имконияти қанчалик кенгайди?  

– Қонун билан одил судловга эришиш имкониятлари янада кенгайтирилди. Бунда биринчи инстанция судининг қароридан норози тарафлар вилоят судига апелляция ёки кассация тартибида шикоят қилиб, уларнинг ҳам натижасидан қониқмаса, ушбу иш мазкур судларда тафтиш тартибида кўриб чиқилади. Суд ишидан яна норози бўлинган тақдирда, вилоят ва унга тенглаштирилган судлар томонидан тафтиш тартибида кўриб чиқилган ишлар Олий суднинг судлов ҳайъатида қайта кўриб чиқилади.  

Шунингдек, кассация инстанциясининг жорий этилиши келгусида манфаатдор шахслар томонидан қонуний кучга кирган суд ҳужжати устидан шикоят келтириш имконини беради.  

Масалан, суддаги бир тараф ўзи қатнашган иш бўйича қабул қилинган суд ҳал қилув қарори ёки ажримидан қонуний кучга кирганидан кейин қайсидир ҳолатга кўра норози бўлиб қолиши мумкин. Ушбу ҳолатда шахс апелляция шикояти бериш муддатини ўтказиб юборган бўлади, аммо унда шикоят келтиришда процессуал ҳуқуқидан фойдаланган ҳолда кассация тартибида шикоят бериш ҳуқуқи мавжуд бўлади.  

Фуқаролик ишини апелляция ва кассация тартибида қайта кўриш – суд процесси иштирокчиларининг суд ҳужжатининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш ҳуқуқини таъминловчи муҳим ҳуқуқий институт ҳисобланади.  

Қонунга мувофиқ, апелляция шикояти (протести) суд томонидан ҳал қилув қарори қабул қилинган кундан эътиборан бир ой ичида берилиши мумкин. 

Кассация шикояти (протести) биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарори қонуний кучга кирган кундан эътиборан олти ой ичида берилиши мумкин.  

Тафтиш инстанцияси биринчи инстанция судининг апелляция ёки кассация тартибида кўрилган ҳал қилув қарори, ажрими, қарори ҳамда апелляция ёки кассация инстанцияси судининг ажримлари устидан берилган шикоятни (протестни) кўриб чиқиш натижаларига кўра,  ҳал қилув қарорини, ажримни ёки қарорни ўзгаришсиз қолдиришга; ҳал қилув қарорини, ажримни ёки қарорни тўлиқ ёхуд қисман бекор қилишга ва янги ҳал қилув қарори, ажрим ёки қарор қабул қилишга; ҳал қилув қарорини, ажримни, қарорни тўлиқ ёки қисман ўзгартиришга; Фуқаролик процессуал кодексининг 372-2-моддаси биринчи қисмининг 4-бандида ва 372-4-моддаси иккинчи қисмининг 4-бандида назарда тутилган асослар мавжуд бўлган тақдирда, ҳал қилув қарорини, ажримни, қарорни бекор қилишга ва ишни янгидан кўриш учун апелляция ёки кассация инстанцияси судига юборишга; ҳал қилув қарорини, ажримни ёки қарорни тўлиқ ёки қисман бекор қилишга ва ушбу кодексда кўрсатилган асосларга кўра аризани кўрмасдан қолдиришга ёхуд иш юритишни тўлиқ ёки қисман тугатишга; айрим суд ҳужжатларини бекор қилишга ва иш бўйича илгари қабул қилинган суд ҳужжатларидан бирини ўз кучида қолдиришга ҳақли.  

Тафтиш инстанцияси судининг ажримида, қарорида баён қилинган кўрсатмалар мазкур ишни янгидан кўраётган суд учун мажбурийдир.  

Тафтиш инстанцияси суди у ёки бу далилнинг ишончлилиги ёки ишончсизлиги тўғрисидаги, айрим далилларнинг бошқаларидан устунлиги ҳақидаги, иш янгидан кўрилган тақдирда қандай қарор чиқарилиши кераклиги тўғрисидаги масалаларни олдиндан ҳал қилиб қўйишга ҳақли эмас.  

Энди юқори инстанция судларига янада катта масъулият юкланиб, ишни янгидан кўриш учун қуйи судларга юбориш тартибининг бекор қилингани ҳам суд ҳужжатидан норози шахснинг юқори инстанцияга ишончини мустаҳкамлайди.  

Қабул қилинган қонун фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий кафолатларини янада кучайтаришга, иш бўйича барча ҳолатлар суд томонидан ҳар томонлама ва тўлиқ текширилишига ҳамда халқнинг судларга бўлган ишончи янада ошишига хизмат қилади.  

ЎзА мухбири  

Норгул Абдураимва  

суҳбатлашди.