Матбуот хизмати – 43 sahifasi – Тошкент шаҳар суди

ТЎЙДАН ОЛДИН ОЛИНГАН МУЛККА КЕЛИН ДАЪВОГАРЛИК ҚИЛИШИ ТЎҒРИМИ?

— Ўғлимга уйланишидан олдин отаси машина олиб берган. Тўйдан кейин хотини билан кўп яшамади. Келиним ўғлини олиб, уйига кетиб қолганича ажрашишга ариза берди. Яқинда уй-жой ва машинадан улуш сўраётганини билиб қолдим. Уй эримни номида, машина ўғлимга расмийлаштирилган бўлса-да, тўйдан олдин олинган. Шунда ҳам хотини улуш талаб қилиши мумкинми? Ўзи бу вазиятда келиним нималарга ҳақли?
Исми сир тутилди

Ғайрат ЭРГАШЕВ, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:

— Оила кодексининг 23-моддасига кўра, эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган мол-мулклари, шунингдек никоҳ қайд этилгунга қадар, бўлажак эр-хотиннинг умумий маблағлари ҳисобига олинган мол-мулклари, агар қонун ёки никоҳ шартномасида бошқача ҳол кўрсатилмаган бўлса, уларнинг биргаликдаги умумий мулки ҳисобланади.

Ушбу Кодекснинг 25-моддасига кўра, эр ва хотиннинг никоҳга қадар ўзига тегишли бўлган мол-мулки, шунингдек улардан ҳар бирининг никоҳ давомида ҳадя, мерос тариқасида ёки бошқа бепул битимлар асосида олган мол-мулки улардан ҳар бирининг ўз мулки ҳисобланади.

Юқорида қайд қилинган модда талабига кўра, ўғлингиз никоҳга киргунига қадар унинг номига олинган автомашина унинг шахсий мулки ҳисобланади, ушбу автомашинада келинингизнинг улуши мавжуд эмас.

Шунингдек, уй-жой эрингизнинг номида бўлса, ушбу уй-жойда ҳам келинингиз улуши мавжуд эмас бўлиб, келинингиз ушбу мол-мулклардан улуш талаб қилиш ҳуқуқи эга эмас.

Уй-жой кодексининг 32-моддасига кўра, уй, квартира мулкдорининг оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар, агар уларни кўчириб келган пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар.

Улар мулкдор берган турар жойга ўзларининг вояга етмаган фарзандларини кўчириб киритишга ҳақлидирлар. Оиланинг бошқа аъзоларини эса, уй, квартира мулкдорининг розилиги билангина кўчириб киритишлари мумкин. Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори билан оилавий муносабатларни тугатган тақдирда ҳам уларда турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи сақланиб қолади. Уй, квартиранинг мулкдори билан унинг собиқ оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар ўртасида турар жойдан фойдаланиш тартиби тарафлар келишуви билан белгиланади.

Агар келинингиз турмуш ўртоғингизни номидаги уй-жойга келин бўлиб тушган бўлса ва ушбу уйда доимий рўйхатда турса, келин бўлиб тушган вақтида турмуш ўртоғингиз ва келинингиз ўртасида ушбу уй-жойда муайян вақтгача яшаш тўғрисида келишув тузилмаган бўлса, келинингизда ушбу уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи мавжуд бўлади.

Уй-жой кодексининг 52-моддасига кўра, муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар жойни ижарага олувчи, унинг оила аъзолари ёки ижарага олувчи билан доимий яшаётган фуқаролар вақтинча бўлмаганида турар жой олти ой муддат давомида уларнинг ҳисобида сақланиб туради.

Ушбу Кодекснинг 54-моддасига кўра, фуқароларни белгиланган муддатдан ортиқ бўлмаганлари оқибатида муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиш ижарага берувчининг ёки ушбу турар жойда яшаб қолган бошқа доимий фойдаланувчиларнинг даъво аризасига биноан суд тартибида амалга оширилади.

Бироқ, келинингизнинг ушбу уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи юқорида қайд қилинган модда талабига кўра, уйда яшамаётган бўлса, олти ой давомида сақланиб туради. Олти ойлик муддат ўтгач, турмуш ўртоғинигиз ёки уйда яшовчи бошқа доимий фойдаланувчилар, жумладан сизнинг ҳам даъво аризангизга кўра, келинингизнинг ушбу уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи суднинг ҳал қилув қарорига асосан йўқотган деб топилиши мумкин.

ШАХСНИНГ ҲАЁТИ ВА СОҒЛИҒИГА ТАҲДИД ҚИЛИШ ТАЪҚИҚЛАНАДИ

Оила муқаддас тушунча бўлиб, у кўп йиллик тарихга бориб тақалади. Ҳатто, ибтидоий жамоа тузуми даврида ҳам оилавий муносабатлар мавжуд бўлган, лекин у даврдаги оила ва оилавий муносабатларда ибтидоий тузум кўринишлари ўз аксини топган эди. Жамиятнинг ривожланиши билан мавжуд барча ижтимоий муносабатлар ҳам шаклланиб, ривожланиб борган. Шу жумладан оила ҳам. Оила жамиятнинг асосий бўғини ҳисобланади.

Дарҳақиқат, оила ҳар доим жамият муҳофазасида бўлган. Оиланинг жамият томонидан муҳофаза қилинишига дунё миқёсида тан олинаётган инсон ҳуқуқларига оид бўлган ҳуқуқий ҳужжатлар ҳам асосий таянч вазифасини ўтамоқда. Бундай ҳуқуқий ҳужжатлар, энг аввало, давлатларнинг Конституцияси ва асосий қонунлари ҳисобланади. Лекин, дунёда мавжуд бўлган барча Конституцияларда ҳам оила ва оилавий муносабатларга етарлича эътибор берилмаган.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 14-боби (63-66-моддалар) бевосита оилага бағишланганлиги, бундан ташқари, оилавий муносабатларни тартибга солувчи махсус қонун ҳужжатлари, хусусан Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг қабул қилинганлиги фикримизни тасдиқлайди. Шунингдек, оиланинг шахс, жамият ва давлат ҳаётида ўрни ва ҳамиятини жуда юқори эканлигини инобатга олган ҳолда, оила доирасида ва оилага қарши содир этиладиган жиноятларни олдини олиш, бундай жиноятларга қарши курашиш давлатнинг жиноят-ҳуқуқий муҳофазаси доирасига киритилганлиги ҳам алоҳида эътиборни жалб этади.

Маълумки, оила-турмуш муносабатлари доирасидаги муаммолар ўзининг кўп қирралилиги билан ажралиб туради. Бу борадаги муаммоларни ўрганиш, илмий тадқиқ этиш, айниқса бугунги кунда ўта долзарб масала ҳисобланади.

Шарқ мутафаккирларининг бизларга қолдирган бой илмий-маданий меросларида ўзбек халқининг оила-турмуш қоидалари, ундаги катталарга ҳурмат, кичикларга иззат, оила аъзолари ўртасидаги ижтимоий муносабатлар жараёнидаги маданият, айниқса, эр-хотин муносабатлари тўғрисидаги инсон тарбиясида ахлоқий аҳамиятга эга бўлган фикр мулоҳазалар, таълимотлар мавжуд.

Мазкур муаммо буюк алломаларимиз Муҳаммад ибн Исмоил Бухорий, ат-Термизий ижодларида ҳамда тасаввуф фалсафасининг йирик намояндалари Аҳмад Яссавий, Баҳовуддин Нақшбанд, Нажмиддин Кубро тариқатларида ҳам кенг ёритилган.

Ушбу масалага Бурҳониддин Марғиноний ўз фикр ва мулоҳазаларини билдириб, “жамиятнинг негизи ҳам, инсон руҳий-маънавий оламининг бешиги ҳам оиладир”, деб таъкидлаган эди.

Зеро, азалдан инсонни ҳурмат қилиш ва улуғлаш халқимиз табиатига хос миллий қадриятдир. Қадимги тарихий манба ҳисобланмиш – зардуштийлик динининг муқаддас китоби “Авесто”да ҳам инсоннинг шаъни, қадр-қиммати, ор-номуси, айниқса инсонни улуғлаш, унинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ғояси ўз аксини топган. Ушбу нодир манба инсоният ва илм-фан тараққиёти ҳамда инсоний қадриятларнинг ривожланишига ўзининг бетакрор ҳиссасини қўшган. “Авесто”да жиноят ва жазо, оила-никоҳ муносабатларига, бу муносабатлар жараёнида инсоннинг ҳуқуқларига алоҳида эътибор берилган.

Оилада содир этиладиган зўравонлик кишилар ўртасидаги ижтимоий муносабатлар жараёнидаги тажовузкорликда намоён бўлади. Бу ҳолат кундалик оила-турмуш муносабатлари доирасида турлича тажовузкор хулқ-атворда намоён бўлади.

Оиладаги зўравонлик шахсга қарши ноқонуний куч ишлатиш, калтаклаш, зўрлаш, мажбур қилиш, таъсир кўрсатиш, ўз ҳукмронлигини ўтказиш каби белгилар орқали ифодаланади. У асосан жисмоний ёки руҳий кўринишда бўлиши мумкин. Руҳий зўравонлик эса кўп ҳолларда қўрқитиш (бир шахсни иккинчи бир шахс томонидан қўрқитиб бўйсундириш, ўзини кўрсатиш ёхуд ўзига қарам қилиш) шаклида ифодаланади. Руҳий зўравонлик асабийлашишнинг маҳсули бўлиб, бир шахсни қўрқитиб ўзига бўйсундириш, унинг “ихтиёрига зид” ёки “тарбиялаш” мақсадларида қўлланилиши ҳам мумкин. У айбдорга унинг қариндошлари ёки яқин кишиларига нисбатан бевосита қўлланилишида намоён бўлади. Жиноят ҳуқуқи нуқтаи назаридан ҳар хил оғирлик даражасида баданга шикаст етказиш, калтаклаш ва бошқа жисмоний куч ишлатишни жисмоний зўравонлик деб баҳолаш лозим.

Бизнингча, зўравонлик жисмоний куч ёки қўрқитиш билан амалга ошириладиган жиноий фаолиятдир. Бунда шахснинг ҳаёти ва соғлиғига таҳдид қилиш орқали ҳуқуқ ва эркинлиги поймол этилади. Мазкур ҳолатда таъсир этиш деганда, жабрланувчига унинг хоҳишига қарши амалга ошириладиган ва унга аниқ жисмоний ёхуд руҳий азоб берадиган, яъни зўравонлик ҳисобланадиган таъсир этишни тушуниш керак.

Зўравонлик оқибатида шахснинг баданига салгина оғриқ етказадиган ва ҳатто ёқимсиз ҳис уйғотадиган ўзгаришни ҳам зўравонлик деб аташ мумкин. Зўравонликка фақат тананинг дахлсизлиги бузилишини эмас, балки шахсга тааллуқли ҳар қандай салбий хатти-ҳаракатни киритиш керак. Масалан, шахс устидан кулиш, туҳмат, ҳақорат қилиш кабилар шахснинг конституциявий ҳуқуқини поймол қилиши билан бирга, унга кўрсатилган руҳий зўравонлик ҳисобланади.

Жисмоний таъсир кўрсатувчи зўравонлик ҳаракатлари қаторига, бизнинг фикримизча, инсон баданига куч билан таъсир қилишнинг ҳар қандай усули, яъни зарба беришда ифодаланмайдиган хатти-ҳаракатларни ҳам киритиш лозим. Масалан, сочдан тортиш, қўлни оғритиб ушлаш, тананинг бирор қисмини қисиш, оғриқ бериш, итариб юбориш ва ҳ.к.

Зўравонликлар жумласига қийноққа солиш, яккалаб қўйиш, иродага қарши ҳаракат қилишга мажбурлаш ёки ундаш, ушлаб туриш, зўрлаш, тегажоғлик қилиш, таҳқирлаш ва хўрлаш кабиларни киритиш мумкин.

Оиладаги жиноий зўравонликнинг қуйидаги турлари мавжуд:

Жисмоний зўрлик жабрланувчига турли даражада тан жароҳатлари етказиш, уриш, жисмоний куч ишлатиш, жабрланувчининг қариндошларини, яқинларини ўлдириш, номусига тегиш ва ҳоказолар кўринишида бўлиши мумкин. Бунда оиланинг бир аъзоси томонидан бошқа аъзосига нисбатан қасддан унинг ҳаёти, соғлиғига ёки баданининг турли жойларига шикаст етказиш каби ҳатти-ҳаракатларни содир этилиб, қуйидаги кўринишларда намоён бўлади:

шапалоқ тортиш, тепиш, турткилаш, мушт билан уриш;

кучли зарб билан итариб юбориш;

турли ўткир буюм ва нарсаларни отиш;

қурол билан хавф солиш ёки яралаш; уйдан чиқишига жисмонан йўл қўймаслик;

кечаси ухлашга қўймаслик.

Руҳий зўрлик – жабрланувчига нисбатан жисмоний зўрлик ишлатиш, мол-мулкини нобуд қилиш ёки зарар етказиш ва жабрланувчи сир сақланишини истаган маълумотларни ошкор этиш ва ҳоказолар билан қўрқитиш. Руҳий зўрлик ва жисмоний зўрлик бир-бирини тақозо этувчи ва бири иккинчисини тўлдиргандагина оқибат келиб чиқиши мумкин.

Бунда қасддан оиланинг бир аъзоси томонидан бошқа аъзосининг шаъни ва қадр-қимматини камситиш орқали унинг рухиятига таъсир кўрсатиш, ҳис туйғуларини сўндирувчи ҳаракатлар қилиш, қўрқитиш ва ҳақоратлаш билан унинг руҳиятига шикаст етказувчи сўзлар ва ҳаракатларни содир этишда намоён бўлади:

ҳиссиёт ва ҳис-туйғуларни тан олмаслик; устидан кулиши; жазо чораси сифатида унинг ҳиссиётларига эътибор бермаслик;

ёлғон сўзлар айтиб, ундан ўзининг манфаати йўлида фойдаланиш;

дўстлари ва қариндошларига хавф етказиш билан қўрқитиши ва улар билан алоқа қилишга йўл қўймаслик;

у билан оммавий жойларга чиқишдан бош тортиш; оила бюджетини ўзи назорат остига олиши;

қариндош уруғлар орасида шарманда қилиш;

уйдан кетишини айтиб қўрқитиш;

касал ёки ҳомиладор бўлганида унга ёрдам беришдан бош тортиш, тиббий ёрдам олишига қаршилик кўрсатиш.

Хулоса қиладиган бўлсак, оиладаги зўравонликнинг олдини олиш муҳим аҳамиятга эгадир.

Шу ўринда айтиб ўтиш лозимки, оиладаги зўравонликларнинг олдини олишда барчамиз субъект сифатида қатнашишимиз лозим.

Темуржан ЮСУПОВ,

жиноят ишлари бўйича

Шайхонтоҳур туман суди судьяси

ТАЪЛИМ ИНСПЕКЦИЯСИ ХОДИМИГА ПОРА ТАКЛИФ ҚИЛГАН ФИРИБГАР ЖИНОИЙ ЖАВОБГАРЛИККА ТОРТИЛГАН

Пойтахтимизнинг Олмазор туманидаги 243-мактабда Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилинганлигини 30 йиллиги олдидан ҳамда «Зўравонликка қарши 16 кун!» акцияси доирасида тарғибот тадбири бўлиб ўтди.

Жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман суди ташаббуси билан ташкил қилинган тадбирда Таълим инспекцияси, туман халқ таълими бўлими ҳамда мактаб директорлари ва уларнинг ўринбосарлари иштирок этишди.

Тадбирда сўзга чиққан жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг судьяси Сарвар Мамадиев Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг 30 йиллик байрами билан табриклаб, чин қалбдан самимий муборакбод этди.

Шунингдек, тадбирда бош қомусимизнинг давлат бошқарув жараёнларида тутган ўрни, тарихи ҳамда ривожланган мамлакатлар конституциялари тўғрисидаги қизиқарли маълумотларга тўхталиб ўтилди.

Хусусан, тадбирда сўзга чиққан жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг раис ўринбосари Акмал Мирзаханов педагог кадрлар аттестация жараёни билан боғлиқ бир ҳолатга тўхталиб ўтди.

«Жорий йилда ўқитувчилар ҳам иштирок этган бир ишни кўриб чиқдик. Таълим инспекцияси ишлар бошқарувчиси лавозимида ишлаган Нодирбек Исмоиловга аввал фирибгарлик жинояти билан судланган фуқаро аттестациядан ўта олмаган бир неча нафар ўқитувчиларнинг ўтказиб бериш учун пора таклиф қилган.

Шундан сўнг Таълим инспекцияси ходими ҳуқуқни муҳофаза қилувчилар органларга хабар берган ва у қўлга олиниб жинояти учун тегишли тартибда ҳозир қамоқда жазосини ўтамоқда. Ўз навбатида бу ишга алоқадор ўқитувчиларга ҳам чора кўрилди.

Бу маълумотларни бугун айтиб ўтишимдан мақсад, ўқитувчиларга ўртасида тушунтириш ишларини олиб боришимиз, ўзлари билмаган ҳолда турли фирибгарларга ишониб, уларнинг келгусида судланиб, жазолашинг олдини олишимиз лозим», – деди судья.

Шу билан биргаликда, тадбирда мактабларда кузатилаётган қонун бузиш ҳолатлари, ёшлар ўртасидаги жиноятчилик ҳолатлари кўпайишига сабаблар мактаблар раҳбари иштирокида муҳокама қилинди ҳамда бу ҳолатларни камайтириш бўйича бир қатор таклиф билдирилди.

Таъкидлаш лозим, Таълим инспекцияси томонидан коррупция билан боғлиқ ҳолатларнинг олдини олиш ҳамда соҳа ходимларига кўпроқ қулайлик яратиш мақсадида педагоглар аттестациясини ўтказиш жараёнлари мунтазам равишда такомиллаштириб борилмоқда.

Ҳурматли фуқаролар!

Таълим инспекцияси фаолиятига оид жараёнларда ёрдам бериш эвазига кимдир сиздан пул ёки бошқа моддий рағбат талаб қилса, ёки бирон нохолис ёндашувга гувоҳ бўлсангиз инспекциянинг @antikorr_tdibot мурожаатлар боти ёки расмий сайтидаги “Stop corruption” бўлимига ҳамда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга мурожаат қилинг.

11 ОЙДА 65 000ГА ЯҚИН ДАЪВО АРИЗАНИ КЎРГАН СУД ЖАМОАСИ МУНОСИБ ТАҚДИРЛАНДИ

Тошкент туманлараро иқтисодий суди 2022 йил январь-ноябрь ойида 64 882 та даъво аризаларини кўриб чиққан. Йил якунига қадар бу кўрсаткич 70 000 га етиши тахмин қилинмоқда.

Солиштириш учун: 2021 йил давомида жами 43 657 ариза кўриб чиқилган.

Демак, судга жорий йилнинг 11 ойи давомида ўтган йилнинг бутун даврига нисбатан 20 мингдан ортиқ даъво аризалари келиб тушган. Шундай қилиб, жорий йил 11 ой давомида кўриб чиқилган ишлар ўтган йилнинг бутун даврига нисбатан 12 мингдан ортиқни ташкил этди.

2022 йил 11 ойи давомида кўрилган ишлар бўйича даъвогарлар фойдасига 5 трлн. 844 млрд. 982 млн. сўм пул маблағи ундирилган.

Республика бюджетига ихтиёрий равишда 32 млрд. 758 млн. сўм давлат божи тўланган. Суд қарорларига асосан республика бюджетига 191 млрд. 654 млн. сўм давлат божи ундирилган.

Давлат божи бўйича шу йилнинг 11 ойини ўтган йилнинг тўлиқ даврига солиштирсак, 1 трлн. 844 млрд. 982 млн. сўмга кўп маблағ ундирилган. Шундан ихтиёрий 17 млрд. сўм давлат божи тўланган ҳамда суд қарорларига асосан 12 млрд. сўмдан ортиқ давлат божи республика бюджетига ундирилган.

Ушбу судга жорий йилнинг 11 ойи давомида 19 000 дан ортиқ (19 223) умумий мазмундаги мурожаатлар келиб тушган бўлиб, улардан 350 дан ортиғи (354) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Виртуал қабул хонаси, Халқ қабулхонаси ва Бош вазир виртуал қабулхонаси орқали келиб тушган.

Энг эътиборлиси, апелляция шикоятларини фоиз ҳисобида таҳлил қиладиган бўлсак, 2021 йил давомида кўрилган ишларнинг 5,3 фоизига нисбатан апелляция шикоят (протест)лари берилган бўлса, 2022 йилда кўрилган ишларнинг 4,3 фоизига нисбатан апелляция шикоят (протест)лари берилган.

Юқоридагилардан кўриниб, турибди, Тошкент туманлараро иқтисодий судида кўрилган иш ҳажми ҳамда мурожаатлар сони ошган бўлса-да, суд ҳужжатларига нисбатан берилаётган апелляция шикоятлари сони камайган. Бу эса тизимда суд ҳужжатларининг адолатли тарзда чиқарилаётганини англатади.

Тошкент шаҳар суди матбуот хизмати

ТОШКЕНТ ШАҲАР СУДИДА КОНСТИТУЦИЯ ҚАБУЛ ҚИЛИНГАНИНИНГ 30 ЙИЛЛИГИГА БАҒИШЛАНГАН БАЙРАМ ТАДБИРИ

Тошкент шаҳар судида Конституция қабул қилинганининг 30 йиллигига бағишланган байрам тадбири бўлиб ўтди

Тадбирда Конституция мамлакатимиз тараққиёти, жамиятнинг ривожи ҳамда инсон ҳуқуқ ва эркинликларини, қонунийлик ва суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлашда алоҳида ўрин тутиши эътироф этилди.

Алоҳида таъкидланганидек, сўнгги йилларда демократик ҳуқуқий давлатнинг муҳим таркибий қисми бўлган суд-ҳуқуқ тизимини чуқур ислоҳ этиш ва инсон ҳуқуқларини таъминлаш давлат сиёсатининг устувор йўналиши сифатида белгиланиб, унинг қонунчилик асослари ҳам Конституциямиз тамойиллари ва қоидаларига мувофиқ ижтимоий адолат ва қонунийлик принципи, инсонпарварлик ғояларига таянган ҳолда тубдан такомиллаштирилди.

Президентимиз раҳбарлигида “Инсон қадри учун” тамойили асосида амалга оширилаётган давлат сиёсати ҳам Конституция ва халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган нормаларида мустаҳкамланган инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлаш, унинг ҳаёти, дахлсизлиги, қадр-қимматини ҳимоя қилишнинг самарали механизмларини шакллантиришга қаратилгани ҳам қайд этилди.

Маълумки, халқимизнинг хоҳиш-иродаси билан шу кунларда Конституциямиз янада такомиллаштирилмоқда. Мазкур ўзгаришлар фуқароларнинг ҳуқуқларини ишончли ҳимоя қилишни янада мустаҳкамлашга қаратилган. Хусусан, шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш, судьялар мустақиллиги ва дахлсизлигининг кафолатларига оид нормалар такомиллаштирилаётгани диққатга сазовордир.

Шу ўринда суд тизими фаолияти, аввало, инсон тақдирига, барча соҳалар тартиби ва тараққиётига дахлдор экани қайд этилди. Инсон шаъни, қадр-қиммати, ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатлари ҳам айнан адолатли, кучли ва мустақил суд билан ҳимоя қилиниши таъкидланди.

2022 йил 8 ноябрда Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони билан “Ўзбекистон Конституциясининг 30 йиллиги” эсдалик нишонини таъсис этилган эди. Асосий Қомусимизнинг юбилейи арафасида ушбу мукофотга 400 нафар судья ва суд ходими ҳам сазовор бўлди. Тантанали равишда ўтган бугунги тадбирда кўкрак нишонлари ўз эгаларига топширилди. Шунингдек, Тошкент шаҳар судининг бир гуруҳ судья ва суд ходимлари фахрий ёрликлар билан тақдирланди.

КОНСТИТУЦИЯ – ФУҚАРОЛИК ЖАМИЯТИНИНГ МУСТАҲКАМ ПОЙДЕВОРИ

1992 йил 8 декабрь куни қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Конституцияси халқимизнинг, давлатимизнинг дунёдаги мавқеи, истиқболини ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлаган ва кафолатлаган муҳим ҳужжат бўлди.

Дарҳақиқат, давлат ўз ҳуқуқий ҳужжати – Конституцияси билан дунё саҳнига қадам қўяди. Шу жиҳатдан Асосий қонунимизнинг яратилиши халқимиз ҳаётида улкан тарихий воқеа бўлиши билан бирга, улуғ мақсадлар сари собит қадам ташлашида мустаҳкам ҳуқуқий пойдевор бўлди.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев алоҳида қайд этганидек, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси халқимиз сиёсий тафаккурининг ноёб намунасидир.

Конституциянинг қабул қилиниши ижтимоий ва давлат қурилишининг барча жабҳаларидаги муносабатларни, миллий қонунчилигимиз соҳаларини тартибга солувчи аниқ ҳуқуқий тизимни ташкил этди.

Бош қомусимизнинг муҳим ғояси, энг аввало, инсонни қадрлашга, унинг манфаатларини муҳофазалашга қаратилган. Бу давлатимиз сиёсатида инсонпарварлик тамойили устуворлигининг яққол намунаси, десак, муболаға бўлмайди. Чунки мустақилликкача бўлган даврда, яъни собиқ тузумда давлат манфаатлари барча нарсадан устун қўйилганини ёдга олсак, бугунги мақсад-муддаоларимиз эзгулиги, Конституциямиз эса энг юксак инсоний қадриятлар мужассамлашган халқчил қомус экани ойдинлашади.

Асосий қонунимизда эътироф этилганидек, инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади. Давлат ўз фаолиятини инсон ва жамият фаровонлигини кўзлаб, ижтимоий адолат ва қонунийлик принциплари асосида амалга оширади.

Ушбу конституциявий тамойиллар ва уларнинг амалда таъминланаётгани туфайли юртимизда ҳар бир инсон ўзини ҳимояланган ҳис этади. Тинч ва фаровон ҳаёт кечирмоқда. Аҳолининг ўз муаммо ва ташвишлари билан давлат органларига мурожаат этиши учун имкониятлар «Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили»да янада кенгайди.

Президентимиз илгари сурган «Халқ давлат идораларига эмас, давлат идоралари халқимизга хизмат қилиши керак», деган тамойил амалда ўз ифодасини топаётир. Аҳоли энг кўп мурожаат қиладиган давлат идоралари фаолиятида одамлар билан ишлаш бўйича сифат жиҳатидан мутлақо янги тизимга ўтилди. Бу нафақат халқимиз томонидан, балки халқаро миқёсда ҳам эътирофга этилаётгани диққатга сазовор.

Хулоса қилиб айтганда, ҳаётимиз қомусида мустаҳкамланган тамойиллар амалга изчил татбиқ этилаётгани туфайли мамлакатимизда ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётига эга бўлган ҳуқуқий демократик давлат ва кучли фуқаролик жамияти барпо этилмоқда.

Давлатимиз халқ фаровонлигини, унинг ҳаёт сифатини ва даражасини муттасил ошириб бориш, жаҳон ҳамжамиятидан муносиб ўрин эгаллаш йўлида улкан ютуқларга эришмоқда.

Хуршид СОДИҚОВ,

жиноят ишлари бўйича

Олмазор тумани суди судьяси

ТОШКЕНТДА 11 НАФАР УЮШГАН ЖИНОИЙ ГУРУҲ АЪЗОСИГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

Жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг ҳукмига кўра 21, 22, 24, 25, 28, 29, 31, 33, 34, 35, 43 ёшдаги 11 нафар судланувчига нисбатан суд ҳукми ўқилганди. Тошкент шаҳар суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати апелляция инстанциясида эса мазкур ҳукм устидан ҳимоячилар ва маҳкумлар томонидан келтирилган апелляция шикоятлари сабаб, жиноят иши қайта кўриб чиқилди. Судланувчиларнинг баъзиларини ҳали ёшда десанг, ораларида кўпни кўрганлари, ҳатто суднинг қора курсисига ўтириб улгурганлари ҳам бор эди. Бироқ ортга назар ташлаб, ўтган ҳаётидан хулоса чиқармаган, ўзи тушган чохга бошқаларни ҳам шерик қилишни лозим топган кўринади…

Суднинг ҳукмига кўра, Ё.Э. ЖКнинг 186-3-моддаси (сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситаларини ёхуд тиббий буюмларни ўтказиш мақсадида ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёки ўтказиш, дори воситаларини ёки тиббий буюмларни дорихоналардан ва уларнинг филиалларидан ташқарида реализация қилиш, шунингдек таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини рецепт бўйича чакана реализация қилиш тартибини бузиш) 3-қисми “а,б” бандлари, 246-моддаси (контрабанда) 1-қисми билан айбли деб топилиб, 12 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

А.Б., Ғ.М., Ж.М., А.Ў., Ж.Х. “Сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситаларини ёхуд тиббий буюмларни ўтказиш мақсадида ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёки ўтказиш, дори воситаларини ёки тиббий буюмларни дорихоналардан ва уларнинг филиалларидан ташқарида реализация қилиш, шунингдек таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини рецепт бўйича чакана реализация қилиш тартибини бузиш” жиноятини содир этганликда айбли деб топилиб, 9 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

В.Т. ЖКнинг 186-3-моддаси 3-қисми “а,б” бандлари, 246-моддаси 1-қисми, 276-моддаси (гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзламай қонунга хилоф равишда тайёрлаш, эгаллаш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар) 1-қисми билан айбли деб топилиб, 10 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

Ж.Ю., С.Н., Ж.Э., С.Х. га ЖКнинг 251-1-моддаси (кучли таъсир қилувчи ёки заҳарли моддаларни қонунга хилоф равишда муомалага киритиш) 3-қисми билан 8 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

Гап шундаки, Ё.Э. таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини Тошкент шаҳри ҳудудида кенг кўламли сотилишини таъминлаш ва шу йўл билан қисқа муддатларда бойлик орттиришга қаратилган ғаразли ва бошқа паст ниятлар билан йўғрилган жиноий режаларини амалга ошириш мақсадида уюшган жиноий гуруҳ ташкил қилган. У ўзи томонидан ташкил қилинган уюшган жиноий гуруҳнинг фаол аъзоларига, бажариладиган жиноий хатти-ҳаракатлари юзасидан вазифаларини тақсимлаб, барқарор ишлашини таъминлаган.

Жумладан, Ё.Э. таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини Ўзбекистонга контрабанда, яъни божхона назоратини четлаб божхона чегарасидан ўтказиш вазифасини уюшган гуруҳ аъзолари В.Т. ва терговда шахсини аниқлаш имкони бўлмаган “Исроил” исмли шахсларнинг зиммасига юклаган.

Уюшган жиноий гуруҳнинг фаол аъзолари А.Б., Ғ.М., шунингдек жиноят ишининг уларга нисбатан қисми алоҳида иш юритувига ажратилган Д.У. ва Ф.С. нинг вазифаси Ўзбекистон ҳудудига олиб кирилган таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини, Фарғонадан Тошкентга олиб келинишини ва дори воситаларини махсус хуфёна жойларига яширилишини таъминлаб, уюшган гуруҳнинг раҳбари Ё.Э.нинг кўрсатмасига кўра дори воситаларини Тошкент шаҳри ичида сотиш иши билан шуғулланувчи шахсларга етказишдан иборат бўлган.

Уюшган жиноий гуруҳнинг аъзолари Ж.М., А.Ў., Ж.Х., С.Н., С.Х., Ж.Э., Ж.Ю., шунингдек жиноят ишининг уларга нисбатан қисми алоҳида иш юритувига ажратилган саккиз нафар ва терговда шахсини аниқлаш имкони бўлмаган “Илёс” исмли шахслар ўзларининг қарамоғидаги дорихоналар орқали уюшган гуруҳ аъзолари томонидан олиб келинган кучли таъсир қилувчи дори воситаларини сотиш иши билан шуғулланиб келишган.

Уюшган жиноий гуруҳнинг аъзоси В.Т. олдиндан келишувга кўра, Фарғона вилояти Қувасой шаҳри ҳудудидаги Ўзбекистоннинг Қирғизистон Республикаси билан чегарадош бўлган қисмида, терговда шахсини аниқлаш имкони бўлмаган Қирғизистон Республикаси фуқароси “Исроил” исмли шахс билан учрашади. 10 дона қопларга қўлбола усулда қадоқланган 6076 дона таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган “Тропикамид” дори воситаларини Ўзбекистон ҳудудига контрабанда йўли билан олиб кирган.

В.Т. контрабанда йўли билан давлат ҳудудига олиб кирилган 6076 дона “Тропикамид” дори воситаларини, шу куннинг ўзида Ё.Э.нинг кўрсатмасига кўра Тошкентга олиб борилишини таъминлаш мақсадида Фарғона вилояти Олтиариқ тумани ҳудудида уюшган жиноий гуруҳ аъзоси А.Б.га топширган.

Ўтказилган тезкор тадбир натижасида А.Б. ўзининг бошқарувидаги “Mersedes-benz sprinter” русумли транспорт воситасида Фарғона-Тошкент йўналиши бўйича ҳаракатланиб келаётган вақтида, “Шарқ” ЙПХ масканида тўхтатилиб, автомашина кўздан кечирилган. Транспорт воситасининг юкхонасидаги полиэтилен қопларга солинган бодринг қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари остида 9 дона кўкимтир рангли полиэтилен қопларга жойланган. Ёрлиғида “Тропикамид, капли глазные 1,0 % 10 мл, 2105271” ёзуви бўлган оқ рангли пластик флаконларда ҳамда автомашинанинг олд йўловчи ўриндиғи остидаги бир дона қопда ҳам худди шундай турдаги дори воситаларига ўхшаш ашёлар борлиги аниқланган.

Мазкур тезкор тадбир давом эттирилганида, Тошкент шаҳри “Қўйлиқ” буюм бозори олдидаги автотураргоҳ ҳудудида уюшган жиноий гуруҳ аъзоси Ғ.М. ўз бошқарувидаги “Жентра” русумли автомашинани бошқариб келиб, А.Б.дан юқоридаги дори воситаларини қабул қилиб олаётган вақтида ушланган. Улардан жами 6 076 дона ёрлиғида “Тропикамид” дори воситаларига ўхшаш ашёлар, ашёвий далил сифатида олинган.

ИИВ ЭКБМнинг хулосасига кўра, ашёвий далил сифатида олиб қўйилган 6 076 дона дори воситалари таркибида “Тропикамид” моддаси мавжуд эканлиги, “Тропикамид” моддасининг умумий миқдори 607,6 граммни ташкил этиши, ушбу модда Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 27 сентябрь кунидаги “Ўзбекистон Республикасида кучли таъсир қилувчи моддалар муомаласини тартибга солиш тўғрисида”ги 818-сонли қарорининг 1-иловасида 67-тартиб рақами билан кўрсатиб ўтилган кучли таъсир қилувчи моддалар рўйхатига киритилганлиги маълум қилинган.

Ўтказилган тезкор тадбир натижасида олдиндан кузатувга олинган уюшган жиноий гуруҳнинг аъзолари Ж.М. ва А.Ў. ўзаро олдиндан жиноий тил бириктиради. Тошкент шаҳар, Чилонзор тумани, Қатортол кўчасидаги дўкон ёнида уюшган жиноий гуруҳнинг яна бир аъзоси Ж.Х. билан олдиндан тузилган келишувга кўра учрашади. Ж.М. ўзини таниши Ж.Х.га қўлида бўлган пакетни берган вақтида тезкор ходимлар томонидан ушланган.

Уларнинг ёнида бўлган ашёлар кўздан кечирилганида, Ж.Х.нинг қўлидаги пакет ичида 36 дона конвалютада ёрлиғида “Регапен 300 мг” ёзуви бўлган жами 503 дона капсулалар борлиги аниқланиб, ушбу капсулалар ҳужжатлаштириб олинган.

ИИВ ЭКБМнинг хулосасига кўра, завод қадоғида бўлган 36 дона конвалюталардаги 503 дона капсулаларнинг таркибида “Прегабалин” моддаси мавжудлиги, умумий вазни 150,9 граммни ташкил қилиши маълум қилинган.

Тергов ҳаракатларини ўтказиш давомида Чилонзор туманидаги хонадонда жойлашган 3 та МЧЖларга қарашли дорихоналарда уюшган жиноий гуруҳ аъзолари томонидан контрабанда йўли билан олиб келинган психофаол дори воситалари ўтказиш мақсадида сақлаб келинаётганлиги аниқланган.

Уюшган жиноий гуруҳнинг аъзоси С.Н. фаолият олиб борган МЧЖга қарашли дорихонада ўтказилган тинтув тергов ҳаракати давомида “Зардекс” ёзувли 78 дона капсулалар, 1 дона “Тропикамид” ёзувли завод қадоғида бўлган елим флакондаги дори воситаси, 6 дона “Селофен Залеплон капсулы” ёзувли ва 4 дона “iIko Regapen 300 mg Capsule Pregabalin” дори воситалари холислар иштирокида расмийлаштириб олинган.

С.Х. фаолият олиб борган МЧЖга қарашли дорихонада ўтказилган тинтув тергов ҳаракати давомида эса “Зардекс” ёзувли жами 45 дона капсулалар, “Тропикамид” ёзувли суюқлик солинган бир дона флакон, “Селофен Залеплон капсулы” ёзувли завод қадоғида бўлган 5 дона конвалюта бўлакларидаги жами 5 дона капсулалар ва “iIko Regapen” ёзувли завод қадоғида бўлган 2 дона конвалюта бўлакларидаги жами 14 дона капсулалар холислар иштирокида расмийлаштириб олинган.

Бундан ташқари, С.Х. МЧЖга қарашли дорихонани дорихона эгасидан ўрталарида тузилган ижара шартномасига асосан ижарага олиб, сотувчилик фаолияти билан шуғулланиб келган. Сотувчилик фаолияти давомида олдига келган, тергов ҳаракатлари даврида шахсига аниқлик киритишнинг имкони бўлмаган “Ориф” исмли номаълум шахсдан тегишли ҳужжатлари бўлмаган 100 дона “Зардекс” дорисини 85 АҚШ долларига, 56 дона “Регопен” дорисини 45 АҚШ долларига ва 1 дона “Тропикамид”ни 80 000 сўмга келгусида сотиш мақсадида кирим қилмасдан сотиб олган. Ўтказилган тезкор-текширув тадбири давомида Н.Т.га 1 дона “Тропикамид” ва 56 дона “Регопен 300 мг” дориларини жами 1 120 000 сўмга сотган вақтида ушланган ва дорилар, 1 120 000 сўм холислар иштирокида баённома билан расмийлаштириб олинган. Шунингдек, тезкор-тадбир давомида дорихона кўздан кечирилганда, сотиш учун мўлжалланган тегишли кирим ва сифатини тасдиқловчи ҳужжатлари бўлмаган жами 4 дона “Селофен 10 мг” ва 23 дона “Регопен 300 мг” дорилари ҳамда дорилар сотилиши давомида тушган 3 480 000 сўм пуллар борлиги аниқланиб, ашёвий далил тариқасида расмийлаштирилган.

Ж.Э. фаолият олиб борган дорихонада ўтказилган тинтув тергов ҳаракати давомида 917 дона “Зардекс” ёзувли, завод қадоғида бўлган 4 дона бутун конвалюталарда жами бўлиб, 40 дона капсулалар, “iIko REGAPEN” ёзувли 2 дона конвалюта бўлакларидаги жами 28 дона капсулалар холислар иштирокида расмийлаштириб олинган.

Ж.Ю. ишлаган дорихонадан эса “Тропикамид” ёзувли жами 3 дона елим флаконларнинг ичидаги ҳажми 10 мл.дан бўлган рангсиз суюқликлар, “Зардекс Гебапентин” ёзувли 2 дона бутун конвалюта ва 1 дона конвалюта бўлагидаги жами 28 дона капсулалар, “iIko REGAPEN” ёзувли 1 дона конвалюта бўлагидаги жами 7 дона капсулалар ва “Селофен Залеплон капсулы” ёзувли 5 дона конвалюта бўлакларидаги жами 5 дона капсулалар холислар иштирокида расмийлаштириб олинган.

2019 йил 6 сентябрдаги “Дори воситаларини ноқонуний айланишини олдини олиш чораларини кучайтириш тўғрисида”ги ПҚ-4438-сон қарорининг 1-бандида, 2019 йил 1 декабрдан бошлаб Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланадиган кучли таъсир қилувчи моддалар рўйхатига киритилган алоҳида дори воситалари буюм-миқдор жиҳатдан ҳисобга олиниши лозим ва уларнинг чакана реализацияси (берилиши) фақат ижтимоий дорихоналар, шунингдек, гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддаларни сақлаш ва реализация қилиш (бериш) фаолиятига лицензияси мавжуд бўлган дорихоналар томонидан амалга оширилиши белгиланган.

Бундан ташқари, жиноят иши юзасидан Фарғона вилоят Қувасой шаҳри ҳудудида В.Т. тўхтатилиб шахсий тинтув қилинганида, унинг ёнидан қоғоз бўлагига қадоқланган яшил рангли қуритилган ҳолатдаги ўзига хос ҳидга эга бўлган модда борлиги аниқланган.

Фарғона вилоят ИИБ ЭКБнинг хулосасига кўра, В.Т.нинг ёнидан шахсий тинтув вақтида аниқланган қоғоз бўлагига қадоқланган яшил рангли қуритилган ҳолатдаги ўзига хос ҳидга эга бўлган модда таркибида фаол гиёҳванд модда тетрагидроканнабинол мавжуд экани ва “Марихуана” деб аталиши, қуритилган ҳолатдаги марихуаннанинг соф вазни 2,19 граммни ташкил қилиши аниқланган.

Тошкент шаҳар судида кўрилган суд мажлисида ҳимоячиларнинг бири томонидан келтирилган апелляция тартибидаги шикоятда маҳкумга нисбатан биринчи боқич суди томонидан оғир жазо тайинлангани, уни енгилроқ жазога ўзгартириш лозимлиги, дорини ўзининг истеъмоли учун олгани, энг кўпи билан маъмурий жазо тайинлаш мумкинлигини билдирган бўлса, бошқаси маҳкум дориларни оддий дори деб билгани, агар билганида умуман олмаган ва ташимаган бўлишини маълум қилиб, биринчи босқич судининг ҳукмини бекор қилиб оқлов ҳукми чиқаришни сўраган.

Ўз навбатида маҳкумлар ҳам оилавий шароитини, оилада ягона боқувчи эканини инобатга олишни, ёшлигини инобатга олиб, уларга озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазо тайинлашни сўради.

Судлов ҳайъати иш бўйича судьянинг маърузасини, прокурорнинг шикоятларни қаноатлантирмасдан қолдириш ҳақидаги хулосаси, ҳимоячилар ва маҳкумларнинг улар томонидан келтирилган шикоятларини қаноатлантириш ҳақидаги фикрларини тинглади. Суднинг ажримига кўра, жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг судланувчиларга нисбатан чиқарган ҳукми ўзгаришсиз, келтирилган апелляция шикоятлари қаноатлантирилмасдан қолдирилди.

Элбекжон Тургунбоев, Тошкент шаҳар суди судьяси

КОНСТИТУЦИЯ ЯРАТИЛИШИ ТАРИХИГА ОИД ҲУҚУҚИЙ БОСҚИЧЛАР ҲАҚИДА БИЛАМИЗМИ?

Конституция – давлатнинг Бош Қомуси ҳисобланиб, у давлатнинг тузилишини, ҳокимият ва бошқарув органлари тизимини, уларнинг ваколати ҳамда шакллантирилиш тартиби, фуқароларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, шахс, давлат ва жамиятнинг ўзаро муносабатлари, шунингдек, суд тизими ҳамда сайлов тизимини белгилаб беради.

Яқин кунларда Конституциямизнинг 30 йиллиги нишонланиш арафасида турибмиз. Шу боис, мамлакатимиз Конституциясининг яратилиш тарихига оид энг муҳим ҳуқуқий босқич ва воқеалар ҳақида тўхталиб ўтамиз.

Конституцияни яратиш йўлидаги энг муҳим биринчи ҳуқуқий босқич – ўзбек тилига давлат тили мақоми берилишидир.

1989 йилнинг 21 октябрь куни қизғин баҳс ва мунозаралардан сўнг миллий қадриятларимизнинг асосий устунларидан бири бўлган она тилимизга давлат тили мақоми берилгани мустақиллигимиз тарихининг энг ёрқин саҳифаларидан бирини ташкил этишини алоҳида таъкидлаб ўтиш ўринлидир.

“Давлат тили тўғрисида”ги Қонунда мустаҳкамланган ушбу муҳим ҳуқуқий қоидалар эндиликда Асосий Қонунимизнинг 4-моддасида қуйидагича муҳрлаб қўйилди:

“Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ўзбек тилидир. Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат қилувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урф-одатлари ва анъаналари ҳурмат қилинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади”.

Конституцияни яратиш йўлидаги иккинчи ҳуқуқий босқич – Президентлик институти таъсис этилиши ва янги давлат рамзларини тайёрлаш бўйича комиссия тузилиши билан боғлиқ.

Юртимиз ҳаётидаги ушбу муҳим воқеа 1990 йилнинг март ойида бўлиб ўтганини эслаш жоиз. Ўшанда, яъни Мустақиллигимиз эълон қилинишидан бир мунча вақт олдин, ўн иккинчи чақириқ Олий Кенгашнинг биринчи сессиясида собиқ иттифоқ таркибидаги республикамизда Президентлик лавозими жорий этилди, давлат рамзлари ҳақидаги масала муҳокама қилиниб, бу борада махсус комиссия тузилди. Мустақил Ўзбекистон Конституциясини яратиш ғояси илк бор ана шу сессияда илгари сурилди.

Конституцияни яратиш йўлидаги учинчи ҳуқуқий босқичи – “Мустақиллик декларацияси”нинг эълон қилинишидир.

Ўзбекистон Олий Кенгаши томонидан 1990 йил 20 июнда эълон қилинган “Мустақиллик декларацияси”нинг 8-бандида Ўзбекистон “ўзининг тараққиёт йўлини, ўз номини белгилайди ва давлат белгиларини (герб, байроқ, мадҳия) ўзи таъсис этади” деган қоида мустаҳкамланган.

Декларациянинг 12-бандида эса ушбу ҳужжат республиканинг “янги Конституциясини ишлаб чиқиш учун асос” бўлиши қайд этилган.

Ўша пайтда бундай мазмундаги ҳужжат собиқ иттифоқ ҳудудида биринчи бўлиб Ўзбекистонда қабул қилинган эди.

Конституцияни яратиш йўлидаги тўртинчи ҳуқуқий босқич – Конституциявий комиссиянинг ташкил этилишига бориб тақалади.

Олий Кенгаш қарори билан 1990 йил 21 июнь куни давлат арбоблари, депутатлар, мутахассислардан иборат 64 нафар аъзони ўзида жамлаган Конституциявий комиссия тузилди ва Конституция лойиҳаси ана шу комиссия томонидан 2 йилдан ортиқ вақт мобайнида тайёрланди.

Конституциявий комиссия иш бошлаши билан мамлакатимизнинг ўзига хос жиҳатларини ва хусусиятини муносиб равишда акс эттирадиган, халқаро стандартларга тўлиқ жавоб берадиган, жаҳон тажрибасини, демократия ва энг ривожланган мамлакатлар конституциявий қонунчилиги эришган ютуқларни инобатга оладиган Асосий Қонун лойиҳасини тайёрлашга бевосита киришилди.

Конституцияни яратиш йўлидаги бешинчи ҳуқуқий босқич – Давлат мустақиллигининг эълон қилинишидир.

1991 йил 31 августда, ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг навбатдан ташқари олтинчи сессиясида 1 сентябрь республикамизда Мустақиллик куни, умумхалқ байрами деб эълон қилинди.

Худди ўша куни Олий Кенгаш Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги тўғрисида Баёнот қабул қилди.

Баёнотда таъкидланганидек, “Бундан буён Ўзбекистон Республикаси ҳудудида республика Конституцияси ва қонунлари шак-шубҳасиз устун деб эътироф этилади”.

Шу куни “Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги асослари тўғрисида”ги Конституциявий қонун қабул қилинди. Унда бўлажак Конституциянинг фундаментал қоидаларини ўзида акс эттирган бир қатор муҳим моддалар жой олди. Жумладан, мазкур Қонунга мувофиқ:

“Ўзбекистон Республикаси тўла давлат ҳокимиятига эга, ўзининг миллий-давлат ва маъмурий ҳудудий тузилишини, ҳокимият ва бошқарув идоралари тизимини мустақил белгилайди” (3-модда);

“Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва унинг қонунлари устундир. Ўзбекистон Республикаси Давлат идораларининг тизими ҳокимиятни қонун чиқарувчи, ижроия ва суд ҳокимиятига ажратиш тартиби асосида қурилади” (5-модда).

Бу Конституциявий қонун Асосий Қонунимиз қабул қилингунига қадар биз учун кичик Конституция вазифасини бажариб турди.

Конституцияни яратиш йўлидаги олтинчи ҳуқуқий босқич – Конституция лойиҳасининг умумхалқ муҳокамаси учун эълон қилиниши ҳисобланади.

Конституциявий комиссия 1992 йил 8 сентябрда Конституция лойиҳасини умумхалқ муҳокамаси учун эълон қилди.

Конституциянинг биринчи лойиҳаси 1992 йил 26 сентябрь куни тайёр бўлди ва шу куни матбуотда чоп этилди.

Лойиҳа эълон қилингач, унинг умумхалқ муҳокамаси жуда кенг тус олди. Фуқароларимиз томонидан билдирган таклифлар сони 5 мингдан ошиб кетди.

Конституция лойиҳаси ўтказилган муокамалар давомида келиб тушган таклифлар асосида қайта ишланиб, 1992 йил 21 ноябрда умумхалқ муҳокамасини давом эттириш учун Конституция лойиҳаси иккинчи марта матбуотда эълон қилинди.

Шундай қилиб, 1992 йил 8 декабрь куни Бош Қомусимиз қабул қилинди ҳамда мустақиллигимизга ҳақиқий мустаҳкам ҳуқуқий пойдевор қўйилди. Мустақил Ўзбекистоннинг Конституцияси янги мустақил жамиятнинг ишончли ҳуқуқий кафолатларини шакллантирди ва мустаҳкамлади.

Конституциянинг қабул қилиниши ижтимоий ва давлат қурилишининг барча жабҳаларидаги муносабатларни, миллий қонунчилигимизнинг барча соҳаларини тартибга солувчи аниқ ҳуқуқий тизимни ташкил этди.

Хулоса қилиб айтганда, Ўзбекистон Конституциясининг ғоя ва нормаларида халқимизнинг кўп асрлик тажриба ва маънавий қадриятлари, бой тарихий-ҳуқуқий мероси акс эттирилган. Бундан ташқари, Конституциямиз энг ривожланган, тараққий топган давлатларнинг тарихий тажрибасига таянган ҳолда яратилган.

Жасур СИРОЖЕВ,

Фуқаролик ишлари бўйича

Шайҳонтохур тумани

суд раиси ўринбосари

«ГЕНДЕР ЗЎРАВОНЛИКНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА СУДЛАРНИНГ ЎРНИ» МАВЗУСИДА ХАЛҚАРО КОНФЕРЕНЦИЯ ЎТКАЗИЛДИ

Бугун Тошкентда Ўзбекистон Республикаси Олий суди ва АҚШ Халқаро тараққиёт агентлигининг (USAID) “Суд тизимини мустаҳкамлаш” лойиҳаси доирасида ҳамда East-West Management Institute ННТнинг Ўзбекистондаги филиали кўмагида такшил этилган «Гендер зўравонликни олдини олишда судларнинг ўрни» мавзусида халқаро конференция ўтказилди.

«16 кун гендер зўравонликка қарши фаол ҳаракатлар» кампанияси доирасида бўлиб ўтган тадбирда халқаро экспертлар, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати, Омбудсман, Инсон ҳуқуқлари бўйича Миллий марказ, «Меҳржон» аёллар ва болаларни ижтимоий-ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш маркази вакиллари ҳамда Олий суд, вилоят, шаҳар ва туманларнинг жиноят ишлари бўйича судьялари иштирок этишди.

Анжуманда гендер тенглигини тарғиб қилиш ва хотин-қизларнинг ҳуқуқлари ва имкониятларини кенгайтириш, шунингдек гендер зўравонлигига қарши курашишда судларнинг роли каби долзарб масалалар атрофлича муҳокама қилинди.

Таъкидланганидек, сўнгги йилларда мамлкатимизда гендер зўравонликни олдини олиш, зўравонлик қурбонларини реабилитация қилиш, ижтимоий, сиёсий, иқтисодий, маданий-гуманитар соҳаларда эркак ва аёлларнинг ҳақиқий тенглигини таъминлаш бўйича бир қатор аниқ чора-тадбирлар амалга оширилди.

Гендер тенглигига риоя этилишини таъминлаш ва мавжуд номутаносибликларни бартараф этишга қаратилган зарурий ҳуқуқий база яратилди. Комплекс Стратегия тасдиқланди, гендер тенглигини таъминлашга қаратилган қонунлар қабул қилинди. Мамлакатимизда гендер сиёсатини жамият манфаатларини кўзлаб амалга оширилишини таъминлаш мақсадида институционал асослар шакллантирилди.

Олий суднинг стратегик режалари ва судларни ривожлантириш дастурларида гендер омиллари ҳисобга олиниб, тренинглар, семинарлар ва конференциялар ўтказилмоқда, гендер зўравонликни олдини олиш бўйича брошюра, журнал ва мақолалар чоп этилмоқда.

Конференция иштирокчиларига гендер зўравонликка қарши курашишда судларнинг ўрни ҳамда ушбу тоифадаги ишларни кўриш бўйича суд амалиёти тўғрисида батафсил ахборот берилди.

Шунингдек анжуманда аёлларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини самарали ҳимоя қилиш ҳамда жамиятда гендер зўравонликнинг олдини олишда аёл судьялар сонини кўпайтириш муҳимлиги ҳақида фикрлар билдирилди.

Тадбир давомида «Гендер зўравонликка қарши курашишда судьяларнинг ўрни» мавзусида видеоролик ва гендер тенглигини таъминлаш соҳасида судьялар учун тўплам намойиш қилинди.

«ЗАПРЕТ» ҚЎЙИЛГАН БЎЛСА ҲАМ ОЛДИ-СОТДИ ҚИЛА ОЛИШАДИМИ? »

– Отамдан мерос қолган уйга катта акамнинг кредитдан қарзи борлиги учун «запрет» қўйилган. Яқинда амакимнинг қизи ҳовлининг отасига тегишли қисмини сотмоқчи эканини билиб қолдик. Амаким ҳам, аммам ҳам ҳаёт. Лекин болалари ота-онасининг улушини сотишмоқчи. «Запрет» қўйилган бўлса ҳам улар олди-сотди қила олишадими? Ҳовлига алоҳида кадастр қилинмаган.
Исми сир тутилди

Мурожаатга фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди раис ўринбосари Гули Шукурлаева жавоб берди:

– Фуқаролик кодексининг 1116-моддасига асосан мерос фуқаронинг ўлими ёки унинг суд томонидан вафот этган деб эълон қилиниши оқибатида очилади.

Ҳозирги кунда агар амакингиз ва аммангиз хаёт бўлиб, уларнинг ушбу уйда улушлари бўлса, демак дастлаб ушбу уй-жой отангизни ота-онасидан мерос бўлиб ўтган ва ушбу уй-жой улушли мулк ҳисобланади. Васиятнома бўлмаган бўлса, ҳар бир меросхўрлар ўртасида тенг тақсимланган.

Амакингизни кредит қарздорлиги бўйича тақиқ қўйилган бўлса, демак суднинг қарори билан ундириш белгиланган. Ижро жараёнида давлат ижрочиси томонидан ижро қилиш ҳарақатлари амалга оширилган вақтда тақиқ қўйилган бўлиши мумкин ёки кредит шартномаси расмийлаштирилган вақтда гаров сифатида ушбу мулк амакингиз томонидан қўйилган бўлиши мумкин.

Аммо бу ҳолатда барча улушли мулкдорлар (яъни меросхўрлар) тегишли тартибда мулк гаров сифатида қўйилишига розилик беришган бўлишлари керак. Акс ҳолда улушли мулк фақатгина битта улушли мулкдорнинг аризасига асосан гаровга олинишига йўл қўйилмайди.

Меросхўрлар, меросни қабул қилиб, уни давлат рўйхатидан ўтказганларидан кейин, яъни уйнинг кадастр ҳужжатида барча меросхўрлар мулкдор сифатида киритилгандан сўнг, уларнинг мулкка нисбатан мулк ҳуқуқлари вужудга келади.

Фуқаролик кодексининг 164-моддасига асосан мулк ҳуқуқи шахснинг ўзига қарашли мол-мулкка ўз хоҳиши билан ва ўз манфаатларини кўзлаб эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш, шунингдек ўзининг мулк ҳуқуқини, ким томонидан бўлмасин, ҳар қандай бузишни бартараф этишни талаб қилиш ҳуқуқидан иборатдир. Мулк ҳуқуқи муддатсиздир.

Амакингиз ва аммангиз ота-онасидан кейин меросни қабул қилиб, ўзининг мулк ҳуқуқини давлат рўйхатидан ўтказган бўлса, мулк ҳуқуқини тасарруф қилиш ҳуқуқига фақатгина ўзи ёки тегишли тартибда расмийлаштирилган ишончнома орқали вакили эга.