Матбуот хизмати – 43 sahifasi – Тошкент шаҳар суди

9 НАФАР ШАХС ЖАЗОНИ ЎТАШДАН МУДДАТИДАН ОЛДИН ОЗОД ҚИЛИНДИ

Тошкент шаҳар суди ва Тошкент шаҳар маъмурий суди томонидан “Менинг маҳаллам – менинг судьям” шиори остида ҳуқуқий жиҳатдан кўмакка муҳтож фуқаролар учун доимий равишда сайёр қабуллар ташкил этиб келинади. Мақсад фуқароларни сарсон қилмай, мавжуд муаммоларни жойига борган ҳолда ўрганиш ва бартараф этиш.

21 сентябрдан бошлаб, Тошкент шаҳар суди ва Тошкент шаҳар маъмурий суди томонидан шаҳримизнинг ҳар бир туманига алоҳида-алоҳида борган ҳолда сайёр қабул ўтказиляпти. Бугунга қадар Яшнобод, Юнусобод туманлари фуқароларининг ҳуқуқий масалалардаги муаммолари ўрганилди.

7 октябрь санасида эса Мирзо Улуғбек туманидаги “Катта Қорасув” маҳалла фуқаролар йиғинида ўтган сайёр қабулда Тошкент шаҳар суди раиси Эркин Ходжакулов, Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси Улуғбек Алмамедов ва Тошкент шаҳар суди раис ўринбосарлари – Шуҳрат Аббасов, Акбарали Турабов, Мақсудбек Саидов, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди раиси Рустам Тангабаев, жиноят ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туман суди раиси Шуҳрат Бакаев ва судьялар фуқароларнинг мурожаатларини қабул қилишди.

Сайёр қабулда жами 24 нафар фуқаролар қабул қилинди.
Қабул қилинган фуқароларнинг 10 нафари жиноят ишлари бўйича, 9 нафари фуқаролик ишлари бўйича, 3 нафари иқтисодий ишлар бўйича ва 2 нафари маъмурий судларга оид мурожаатларни ташкил этади. Шундан 15 нафар фуқаронинг оғзаки мурожаати, 9 нафар фуқаронинг ёзма мурожаатлари қабул қилинди.

Жами 24 та мурожаатлардан 15 таси бўйича ҳуқуқий тушунтиришлар берилди, 9 та мурожаат жойида ижобий ҳал этилиб, мурожатлар қаноатлантирилди

Шунингдек, сайёр қабул доирасида сайёр суд ҳам бўлиб ўтди. Жиноят ишлари бўйича М. Улуғбек туман суди судьялари томонидан 9 нафар шахс жазони ўташдан муддатидан олдин озод қилинди.

Хусусан, жиноят ишлари бўйича М. Улуғбек туман суди судьяcи Музаффар Кукиев раислигида 25 ёшли маҳкумнинг иши кўриб чиқилди. У жиноят ишлари буйича Юнусобод туман суди томонидан фирибгарликка суикасд, пора беришга далолат килиш жиноятларини содир килганликда айбланиб, 2 йил 6 ой муддатга ойлик иш хақидан 20 фоиз давлат фойдасига ундирилган ҳолда ахлоқ тузатиш ишлари жазоси ва 2 йил муддатга мансабдорлик ва моддий жавобгарлик юклатилган лавозимларда ишлаш ҳуқуқидан махрум қилиш жазоси тайинланган.

— Жазо ўташ мобайнида ўзимни ижобий томондан кўрсатдим, яшаш ва иш жойимдан ижобий тавсифландим.

Иш ҳақимдан 20 фоиз чегирма ҳар ой давлат ҳисоб рақамига ўз вақтида ўтиб келди. Тайинланган ахлоқ тузатиш ишлари жазосининг 7 октябрга қадар ўталган муддати 1 йил 3 ой 6 кунни ташкил этади.

Бугун ўтган сайёр судда ўталмай қолган 1 йил 2 ой 24 кун ахлоқ тузатиш ишлари жазосидан муддатидан илгари шартли равишда озод этилдим. Бунинг учун суддан миннатдорман ва бундан буён жиноят кўчасига кирмаслик учун ўзимга етарлича хулосалар чиқариб олдим, – деди маҳкум.

Маълумот учун, Тошкент шаҳар суди ва Тошкент шаҳар маъмурий суди томонидан ўтказиладиган галдаги сайёр қабул эса 14 октябрда Бектемир туман фуқаролари учун ўтказилади.

«ОТАСИ РОССИЯДА БЎЛСА, ҚАНДАЙ РОЗИЛИК ОЛАМАН?»

— Собиқ турмуш ўртоғим Россияга ишлагани кетган. Аниқ манзилини билмайман. Ўғлимни даволатиш учун хорижга олиб кетмоқчиман. Аммо отасини розилиги кераклиги учун бўлмаяпти. Отасининг қаердалиги номаълум бўлса, болага қандай розилик олиш мумкин?
Исми сир тутилди.

Мурожаатга фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси Жалолиддин АББАСОВ жавоб берди:

— Оила кодексининг 71-моддасига асосан ота-она ўз болаларига нисбатан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эгадирлар.

Оила кодексининг 76-моддасига асосан боладан алоҳида яшаётган ота (она) бола билан кўришиш, унинг тарбиясида иштирок этиш ва таълим олиши масаласини ҳал этишда қатнашиш ҳуқуқига эга.
Алоҳида яшаб келаётган ота-онанинг бири билан яшаб келаётган уларнинг умумий вояга етмаган фарзандларининг Ўзбекистон Республикасидан четга чиқиш тартиби белгиланган, яъни четга чиқишни расмийлаштириш вақтида боланинг ота-онасининг бири билан четга чиқишига иккинчи ота-онанинг нотариал тасдиқланган розилиги керак.

Ҳозирги кунда афсуски ота-онаси алоҳида яшаб келаётган вояга етмаган болалар жуда кўп. Кўп ҳолатларда оталар оиласини ташлаб, четга пул ишлаб келиш мақсадида кетади ва аксарият ҳолатларда ўша ерда бошқа оила қуриб, қайтмайди. Вояга етмаган болани четга онаси билан чиқишига отанинг розилиги бўлмаганлиги сабабли, она судга оталик ҳуқуқидан маҳрум қилиш ҳақидаги талаб билан мурожаат қилади, чунки оталик ҳуқуқидан маҳрум қилинган отанинг розилиги керак эмас.

Шу боис сизга, мазкур ҳолатда фарзандингиз саломатлиги мувҳимлигини эътиборга олган ҳолда, Оила Кодекси 79-моддасининг иккинчи қисмига асосан, собиқ турмуш ўртоғингизни доимий яшаб келган жойда жойлашган фуқаролик судига уни оталик ҳуқуқидан маҳрум қилиш ҳақида даъво ариза билан мурожаат қилиш тавсия этилади.

«МИБ»ЧИЛАР ИШ ҲАҚИМНИ ИНОБАТГА ОЛИШМАЯПТИ»

— Иккита боламга суд қарори билан 1/6 миқдорда алимент тўлаб келгандим. Яқинда иш жойим ўзгарди. Иш ҳақим 1,5 млн. сўм. Одатдагидек, 1/6 миқдорда алимент тўласам, «МИБ» чилар 250 000 сўмдан кам бўлмаслиги кераклигини айтишди. Бошқа даромадим йўқ бўлса, қандай тўлайман?
Исми сир тутилди

Мурожаатга фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси Анвар ХАМРОЕВ жавоб берди:

— Ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт. Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади.
Агар вояга етмаган болаларига таъминот бериш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаса, уларнинг таъминоти учун алимент суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадининг бир бола учун – тўртдан бир қисми; икки бола учун – учдан бир қисми; уч ва ундан ортиқ бола учун – ярмиси миқдорида ундирилади. Бу тўловларнинг миқдори тарафларнинг моддий ёки оилавий аҳволини ва бошқа эътиборга лойиқ ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда суд томонидан камайтирилиши ёки кўпайтирилиши мумкин.

Ҳар бир бола учун ундириладиган алимент миқдори қонунчилик билан белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 26,5 фоизидан кам бўлмаслиги керак.
Агар алимент тўловчи иккита боласи учун иккита ундирувчига алимент тўласа 1/6 миқдорда ёки 16 фоиз миқдорида ҳисобланади.
Президентимизнинг 2022 йил 20 майдаги 138-сонли “Иш ҳақи миқдорини ошириш тўғрисида”ги фармонига кўра 2022 йилнинг 1 июнидан бошлаб Ўзбекистон Республикаси ҳудудида меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори – ойига 920 000 сўм деб белгиланган.

Юқоридагиларни кўра, фарзандларингиз вояга етгунга қадар сиз уларга алимент тўлашга мажбурсиз, сизнинг иш ҳақингиз 1,5 млн сўм эканлигини инобатга олсак, ҳар бир фарзанд учун ойига 250 000 сўм миқдорида алимент тўловини амалга оширишингиз керак. Иш ҳақининг камлиги сизни алимент тўловларидан озод қилмайди.

ОТА-БОЛА ФИРИБГАРЛАРГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

“Қилмиш – қидирмиш” деб бежиз айтишмайди. Ҳар бир қилинган жиноятнинг албатта, жазоси бор. Энг қизиғи, “қаҳрамонлари”миз ота-ўғил. Бундан ҳам ҳайратланарлиси, ўғил муқаддам “ҳужжатлар, штамплар, муҳрлар, бланкалар тайёрлаш, уларни қалбакилаштириш, сотиш ёки улардан фойдаланиш” ва уч маротаба “фирибгарлик”, “товламачилик”, “туҳмат” қилиш жиноятларини содир қилгани учун судланган. Бу қилмишлари учун олган жазолари «дарс» бўлмаган кўринади. Бу гал жиноят “кўча”сига отасини ҳам етаклади…

1963 йил туғилган судланувчи фирибгарлик йўли билан ўзганинг кўп миқдордаги мулкини ҳужжатларни қалбакилаштириш орқали қўлга киритиш мақсадида ўғли билан олдиндан тил бириктиради. Фирма раҳбарининг ишончига кириб, уни алдайди. Судланувчи ота Тошкент вилояти Зангиота туман ҳокимиятида юқори мансабда ишловчи танишларига пора бериш орқали Зангиота туман ҳудудидан 2 гектар ер майдонни фирма номига расмийлаштириб бериш ҳақида ваъда беради. Гўёки раҳбарга Зангиота тумани, “Ўзбекистон” массиви ҳудудидаги 291 контурда жойлашган 2 гектар 20 сотих ер майдонни мебель ишлаб чиқариш корхонаси биносини қуриш учун ажратилгани ҳақида Зангиота туман ҳокими номидан бланкада қарорини, имзо ва доира шаклдаги мухрини, гўёки Зангиота тумани Фавқулодда вазиятлар бўлими 291 контурда жойлашган 2 гектар ер майдон фирмага ажратилишига эътирози йўқлиги ҳақидаги йўлланма хатни компьютер техникалари орқали қалбакилаштиради. Ҳужжатнинг қалбаки эканини била туриб, ундан фойдаланиб, раҳбарнинг уяли телефонидаги телеграм манзилига қалбаки ҳужжатларни юборади. Харидордан жами 13 000 АҚШ долларини олиб, берган ваъдасини бажармай, пулларни ўз эҳтиёжларига сарфлаб юборган.

Судланувчи ота ўғли билан галдаги “ўлжа”ни чув туширади. Яна бир фирма раҳбарини ишончига киришади. Бу гал Назарбек қишлоғи ҳудудидан 50 сотих ер майдонни фирма номига расмийлаштириб беришни ваъда қилиб, жами 20 000 АҚШ доллариини олади.

Судланувчи яна бир МЧЖ директорининг ҳам ишончига киради. Бу сафар Тошкент вилояти Қуйи Чирчиқ туман ҳокимиятида юқори мансабда ишловчи танишлари орқали Сурум МФЙ ҳудудидан 10 гектар ер майдонни МЧЖ номига расмийлаштириб бериш хақида айтиб алдайди. Қуйи Чирчиқ туман ҳокими номидан сохталаштирилган, гўёки МЧЖга кўп тармоқли қурилиш маҳсулотларни ишлаб чиқариш корхонасининг биноларини қуриш учун ер майдон ажратиш тўғрисида қарорни компьютер орқали такроран қалбакилаштириб, харидорга топширади. Сўнг Тошкент вилояти халқ депутатлари кенгаши хулосасини компьютер орқали такроран қалбакилаштиради. Гўёки Қуйи Чирчиқ тумани, Сурум МФЙда жойлашган нотурар ер участкани МЧЖ номига расмийлаштирилиб, кадастр рўйҳатидан ўтказилгани ҳақидаги кўчирмани компьютер орқали такроран қалбакилаштиради. МЧЖ директори ишончига кириб, аввалига Тошкент вилояти Зангиота туман ҳокимиятида юқори мансабда ишловчи танишларига пора бериш орқали Зангиота тумани, ТХАЙ кўчаси ёнида жойлашган ҳудудидан 33 сотих ер майдонни МЧЖ номига расмийлаштириб бериш ҳақида такроран айтиб алдайди. Хизмат ҳаққи эвазига харидордан 30 000 АҚШ долларини олади. Кейинчалик судланувчи ўғил Зангиота туман ҳудудидан эмас, балки Қуйи Чирчиқ туман ҳокимиятида юқори мансабда ишловчи танишларига пора бериш орқали Қуйи Чирчиқ тумани Сурум МФЙ ҳудудидан 10 гектар ер майдонни МЧЖ номига расмийлаштириб бериш ҳақида айтади. Шу тариқа яна 160 000 АҚШ доллари, жами 190 000 АҚШ долларни олиб, берган ваъдасини бажармайди.

Судланувчи ўғил бир фуқарода сотиладиган “Нексия-1” русумли ва “Ласетти” русумли автомашиналари борлигини билгандан сўнг, қалбаки ҳужжатлар билан ер сотишдан машина сотиш “бизнеси”га ўтиб олади. Машиналарнинг эгаси ишончига кириб, “агарда автомашиналарни сотиб бериш учун менга топширсангиз, “Нексия” учун 5 000 АҚШ доллари, “Ласетти”га 10 000 АҚШ долларини 30 кун муддатда тўлаб бераман”, деб алдайди. Автомашиналарни қабул қилиб олиб, уларни харидорларга сотиб, эгаси харидорларга автомашинани нотариал идорада расмийлаштириб беришга эришганидан кейин, унга 15 000 АҚШ долларини тўламасдан, берган ваъдасини бажармай, пулларни ўз эҳтиёжларига сарфлаб юборган.

1987 йил туғилган судланувчи яна бир фуқаронинг ишончига кириб, унга аслида ўзига тегишли бўлмаган учта “Малибу-2” русумли автомашиналарини жами 30 000 АҚШ долларига сотишлигини айтади. Ундан олдиндан жами 26 000 АҚШ долларини қўлга киритади. Одатга кўра, бу фуқарони ҳам чув туширади.

“КЎП ҚАВАТЛИ УЙЛАРНИНГ БИРИГА БОРИБ ЯШИРИНГАНМАН”

Судда судланувчи ота ҳам, ўғли ҳам айбига қисман иқрор бўлишди…

— Ўғлим МЧЖ очганди. Ўғлим менга МЧЖ номига Зангиота тумани А. Яссавий худудидан автомашиналарга хизмат кўрсатиш шахобчаси очиш учун 2 гектар ер майдони олаётганини ва кейинчалик ерни маълум қисмини сотишини айтганди. Бир танишим билан гаплашиб қолганимда унга МЧЖ номига 2 гектар ер олиш учун ҳужжатларни расмийлаштирилаётганини, ернинг маълум қисмини сотишимни айтгандим. Танишим эса “ерни маълум қисмини ўзим сотиб оламан”, деди. Бу ҳақида ўғлимга айтдим.

Танишимдан ҳужжатларни расмийлаштириш учун танишимдан бошланишига 3 000 АҚШ доллари олди. Танишимга яна бир нечта ерларнинг ҳужжатларини кўрсатиб, “бу ерлар ҳам сотилади”, дедим. Менга ернинг ҳужжатларини ўғлим берганди. Ҳужжатларда ўғлим очган МЧЖнинг номига турли ерлар ҳоким қарори асосида берилганлиги кўрсатилганди. Ўғлим менга Зангиота тумани ҳокимининг қарорини кўрсатди, унда МЧЖга 2 гектар ер майдони тақиқдан ечилиб ўтказилганлиги кўрсатилганди. Қарорни танишимга кўрсатиб, ундан яна 10 000 АҚШ доллари олиб, пулни ўғлимга бердим. Бу орада ўғлим менга Зангиота ҳудудида МЧЖга АЁҚШ қурилиши учун 3 гектар ер майдони берилганлиги ҳақидаги ҳоким қарорини кўрсатиб, мазкур ерни 50 сотихини сотишини айтди. Бу ҳақда ҳам танишимга билдирдим.

Танишим бир фуқаро билан келди. Фуқаро “50 сотих ерни сотиб олмоқчиман”, деганида ернинг нархи 100 000 АҚШ доллари эканини айтдим. Унга ер ажратилганлиги ҳақидаги ҳоким қарорини муҳрланган ҳолатда кўрсатганман. У ерни сотиб олишга рози бўлиб, аванс тариқасида 20 000 АҚШ доллари беришини айтди. 20 кунларда ҳужжатларни тайёрлаб қўйишимни маълум қилдим ва “қурилишни бошлайверасиз”, дедим. Фуқародан келишилган пулни олдим ва ўғлимга бердим. Сўнг танишим яна бир шахсни Олмазор тумани билан чегарадош ТХАЙ кўчаси Зангиота тумани ҳудудидаги 33 сотих ерни сотиб олишини айтди. Кейин у билан кўришдик, ерни унга жами 70 000 АҚШ долларига сотишга келишдик. Аванс тариқасида 10 000 АҚШ доллари беришини, қолган 60 000 АҚШ долларини эса ҳужжатларни нотариал тартибда расмийлаштирилгандан сўнг беришини айтди. Ундан олинган 10 000 АҚШ долларини ҳам ўғлимга берганман. Сўнг ундан яна 20 000 АҚШ доллари олганман. Ўша вақтда у шахсга ўғлим очган МЧЖ номига 33 сотих ер ажратилганлиги хақидаги ҳоким қарорини кўрсатганман. У менга ишонган, ўғлим билан унинг олдига бориб, ҳамма ишларни ўғлим қилаётганини айтганман. Орадан вақт ўтгач, танишим ва яна икки харидор ариза ёзганлигини билдим. Шунда Чилонзор туманидаги кўп қаватли уйларнинг бирига бориб яширинганман.

CУД ҲУКМ ҚИЛДИ…
Судланувчи ота Жиноят кодексининг 168-моддаси (фирибгарлик) 4-қисми “а” банди, 28,211-моддаси (пора беришга далолат қилиш) 3-қисми “а” банди, 228-моддаси (ҳужжатлар, штамплар, муҳрлар, бланкалар тайёрлаш, уларни қалбакилаштириш, сотиш ёки улардан фойдаланиш) 2-қисми “б” бандида кўрсатилган жиноятларни содир қилганликда айбли деб топилди. Унга ЖКнинг 59-моддаси тартибида тайинланган жазоларни қисман қўшиш йўли билан узил-кесил 10 йил 1 ой озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

Судланувчи ўғил эса Жиноят кодексининг 168-моддаси 4-қисми “а” банди, 28,211-моддаси 3-қисми “а” банди, 228-моддаси 2-қисми “а,б” бандларида кўрсатилган жиноятларни содир қилганликда айбли деб топилди.

Унга ЖКнинг 59-моддаси тартибида тайинланган жазоларни қисман қўшиш йўли билан узил-кесил 12 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

ЖКнинг 60,61-моддалари тартибида унга тайинланган жазога илгариги ҳукм бўйича тайинланган жазонинг ўталмаган қисмини қисман қўшиш йўли билан узил-кесил 12 йил 3 ой озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

Ҳукм қонуний кучга кирганидан сўнг:
1963 йил туғилган судланувчидан 143 555 230 сўм, 220 854 200 сўм пора предмети тариқасида давлат эгалигига ундирилиши белгиланди.

Судланувчилардан солидар тартибда 2 098 114 900 сўм пора предмети тариқасида давлат эгалигига ундирилиши белгиланди.

1987 йил туғилган судланувчидан жабрланувчи фойдасига 165 640 650 сўмлик зарар, яна бир жабрланувчи фойдасига 287 110 460 сўмлик зарар ундирилиши белгиланди.

Хуршид СОДИҚОВ,

жиноят ишлари бўйича

Олмазор туман суди судьяси

СУДЬЯ ВА СУДГА МУНОСАБАТ, “ЭЗҒИЛАНАЁТГАН” БЕЧОРА ҲУҚУҚИЙ МАДАНИЯТ ВА ҲУҚУҚИЙ САВИЯ…

Ҳазрат Жалолиддин Румий ўзининг «Фиҳи-мафиҳи» (Ичингдаги ичингдадур) номли китобида муқаддас «Қуръони карим» каломларига таяниб қўйидаги сўзларни келтиради.

«Биз омонатни кўкларга, ерга ва тоғларга таклиф этдик. Улар омонатни ўз зиммаларига олишдан чекиндилар, унга хиёнатдан қўрқиб, андиша қилдилар. Аммо омонатни инсон ўз гарданига олди».

Ҳа… агарки, қисқагина ва соддагина ёки чуқур мушоҳада қилмасдан туриб ҳам айтиб қўя қоладиган бўлсак, «эр-хотин бири-бири, ота-она фарзанди, қариндош уруғлар, жамиятдаги ҳар бир шахс ўзаро бир-бирлари олдида ҳақдорлик (ҳуқуқ)ни ёки қарздорлик (мажбурият)ни олдилар.

Жамиятда шахслар ўртасида юзага келган, айнан ўша ҳақдорлик ва қарздорлик «омонат»и борасида «фатво» чиқариш юкини эса қозилар елкасига олди.

Ҳеч эътибор қилганмисиз, суд ҳукми ўқилганида айбдор, жабрланувчи, уларнинг яқинлари ёки суд қарори эълон қилинганида даъвогар, жавобгар, уларнинг вакиллари қандай муносабат билдиради.

Албатта, суд якунидан у ёки бу тараф норози эканлигини ҳис-туйғуларга берилиб билдирган, баъзан ичида ёки очиқ эшиттириб судни ҳақорат қилганлар кўплаб топилади.

Ушбу ҳолатлар аввало, низолар – одамларга берилган «омонат»ларга кўра, ФИБ судларда кўпроқ, сўнг ЖИБ, маъмурий ва иқтисодий судларда кетма-кетлик асосида кузатилади.

Демак, улар «қози»га беш кетмадим, судга ишонч йўқ», дейди…

Айни суд якуни бўйича кузатилаётган бу каби ҳолатлар Ўрта Осиё, жумладан, афсуски, бизга хос бўлиб, танимизга сингиб кетишга улгурган.

Айрим илғор давлатларда эса вазият бироз бошқача, яъни, қонунчилик анча ривожланган. Аҳолининг қонунларга итоаткорлиги шаклланган, судлардан ҳам аҳоли қонунни қўллашни талаб қилади.

Биз сингари судлардан ўзларини рози қилишни ёки ўзларига кераклича эътиборни талаб қилмайди. Шундай экан, савол туғилади: «Нега, бизда судлар ҳар доим ҳам низони нотўғри, ноқонуний ҳал этадими?»

1. Ҳа, судда баъзан низолар ўз ечимини топмаслиги ёки низо нотўғри ечим топганлиги ҳолатлари ҳам учраб туради. Бу табиийдир. Бутун дунёда бундай ҳолатлар афсуски, кузатилади.

2. Йўқ, таҳлилларга қараганда, бугун судларда кўрилаётган жами ишларнинг 3 фоизи бўйича қилинган шикоят ва эътирозлар маълум бир асосга эга бўлиб, шуларнинг тахминан 1 фоизида қўйи инстанция судларининг қозилари хатоларга йўл қўймоқда. Буни инкор этиб бўлмайди.

Бу каби хатолар «қози ҳам хом сут эмган бандада, адашади, хато қилади», деган гап билан асло оқланмайди. Бу ўз номи билан нотўғри қарор, ноқонуний суд ҳужжати, омонатга хиёнат, деб қаралиши даркор.

Шу билан бирга, ушбу масаланинг оғриқли иккинчи томони ҳам бор. Демак, таҳлиллар судга мурожаат қилувчилар ва ҳуқуқбузарларни ҳам ўзларига юклатилган омонат – ҳуқуқ ва мажбуриятларига нисбатан масъулият билан ёндашишларини ҳар қачонгидан кўра, кўпроқ талаб қилинаётганини кўрсатмоқда.

Амалда қонунларга итоат даражаси ҳамон пастлигича, судга ҳурмат ҳаминқадарлигича, кишилар ўртасидаги ўзаро суд низолари жараёнида эса, тарафлар ўртасидаги қотиб қолган шахсий интрегиялар, менталитетга айланиб улгурган наф бермас ғурур, ҳақсизлик, қарздорликни атай ё билиб-билмай тан олмаслик, ҳақдорга ютқазишни хоҳламаслик кабилар ҳуқуқий маданият ва ҳуқуқий савияни эзғилаб ташлаяпти.

Оқибатда эса, ачинарли ҳолатлар – низоларга ечимларни қонун ва қонуний суд қарорларидан эмас, балки суд унга керагича эътибор қаратмаганлиги, судьянинг ўзини тутиши, унинг идеал бўла олмаганлиги, айрим ҳаракатлари, судьянинг шахсига нисбатан, унинг ташқи кўринишига ва судьянинг ички оламига баҳолар, унинг у ёки бу тарафга бераётган савол-жавобига шубҳа асосида қарашларга урғу бераётганимиз каби ҳолатлар кенг қулоч ёзди.

Ваҳоланки, «Судда тарафлар ва улар ўртасидаги ўзаро муносабат ёки тарафлар ва қози ўртасидаги суд олиб бориш тартибидаги ўзаро муомала, агар лозим бўлса, мулоқот устувор аҳамият касб этмоқда.

Илло, судда, суд мажлисида фақат адолат ҳамда қонун гапириши лозим. Тамом, сўз ортиқчадир. Бундан ҳеч бир тарафга, жумладан, жамиятга ҳам наф йўқ”.

Бунинг акси бўлаверса, масалан, қози тарафларга сиполик билан яхши муомалада бўлса-ю, суд якунига кўра, нотўғри қарор қилган ҳолда ҳам тарафларнинг кўнглини олса ё тарафлар ҳам суд уларни ҳурматини жойига қўйилганидан ғурурланиб, ўзларини хурсанд қилиб кетса, унда ҳақиқий фалокат бўлади.

Бу асло судга ишонч ва суддан одамларни рози қилишни англатмайди. Қолаверса, аччиқ ҳақиқат шундан иборатки, қозига ҳам, судга ҳам баҳо ишонч ёки ишончсизлик қозиларга берилган омонат, яъни, ким нима муносабат билдиришидан қатъи назар, қози фақат ва фақат адолат ва қонунни оғишмай қўллаши билан ўлчаниши лозим.

Шунингдек, судга иши тушганлар, ҳуқуқбузарларнинг ҳам қози ва судларга баҳо беришдаги асосий мезони, бу — айнан судьянинг адолат ва қонун ўзларига, яъни кишиларга берилган омонатида — ҳақдорлиги ва қарздорлиги юзасидан келиб чиқаётган низоларида қанчалик тўғри қўлланганини тан олиш, олмасликдан келиб чиқиши шарт.

Шу асосда жамиятдаги муносабатлар қонунларга ва суд қарорларига итоат ва итоатсизлик ҳамда унинг оқибатларини англаб етиш асосида шаклланадиган жамиятдаги соғлом қарашлар қози ва судларга ишончни белгилаб берувчи муҳим омил бўлмоғи мақсадга мувофиқ. Хулоса ўзингиздан!

Нуриддин МУРОДОВ,

Тошкент туманлараро иқтисодий суди раиси

АВТОМАШИНА “БИЗНЕСИ” БИЛАН ШУҒУЛЛАНГАН ФИРИБГАРЛАРГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

“Бузоқнинг югургани сомонхонагача”, деб бежиз айтишмаган. Пешона терисиз осонгина мўмай даромад топмоқчи бўлган икки шоввознинг “бизнеси” узоққа чўзилмади. Уларнинг охирги манзили суднинг қора курсиси бўлди…

Гап шундаки, судланувчилар зиммасига катта масъулият ва ишонч юклатилганди. У ҳам бўлса, улар МЧЖ билан “автомашина етказиб бериш” шартномасини тузиб, шартнома шартига кўра, баҳоси 278 322 334 сўм бўлган “Malibu-2” русумли автомашинани 40 фоиз, яъни 111 328 933 сўмни тўлаб, қолган 166 993 401 сўм пулларни 36 ой мобайнида бўлиб-бўлиб тўлаш, транспорт воситасини учинчи шахсларга сотмаслик ва тақиққа қўйиш учун тақдим этиш мажбурияти эди. Бироқ улар ўз зиммасидаги мазкур ишончни суиистеъмол қилишди.

Яъни, 31 ёшли судланувчи жамиятдан “Malibu-2” русумли автомашинани олиб, автомашинани тақиққа олиш учун жамиятга тақдим қилмасдан, нотариал идорада олди-сотди шартнома расмийлаштириш орқали бир фуқарога тўлиқ ўз эгалигида бўлган мулк сифатида 23 650 АҚШ долларига сотиб юборади. Қўлга киритилган пул маблағининг бир қисми – 102 688 067 сўмни жамият ҳисоб рақамига “автомашина учун” деб кирим қилиб, қолган 64 305 334 сўм – жамиятнинг анча миқдордаги пул маблағларини қўлга киритиб, фирибгарлик жиноятини содир этган.

“Ўрганган кўнгил ўртанса қўймас”, деганларидек, судланувчи бел оғритмай мўмай даромад қилишнинг шу “йўли”дан юришда давом этади. Шу тариқа, “Malibu-2”ни бир нечта фуқароларга 23 500, 23 400, 23 000 ва 18 500, 18 250, 18 000, 17 800, 17 300, 17 000 АҚШ долларига, “Tracker”ни эса 185 400 000 сўм, 150 000 000 сўм, 18 600 ва 17 400 АҚШ долларига сотиб юбориб, жамиятнинг кўп миқдордаги пул маблағларини қўлга киритган. Қолаверса, “Tracker”ни жамиятга тақдим қилмасдан мулкни учинчи шахсларга ўтказиб, жамиятнинг кўп миқдордаги – 118 850 992 сўм, 117 650 992 сўм, 123 650 992 сўм, 127 250 992 сўм маблағларини қўлга киритиб, такроран фирибгарлик жиноятини содир этган.

Суд мажлисида судланувчи тариқасида сўроқ қилинган судланувчилар уларга эълон қилинган айбловларга қисман иқрорлик билдиришди.

— Аввалдан Сирғали туманидаги автомашина бозорида автомашина савдоси билан шуғулланиб келаман. Пандемия бошланиб, автомашина олди-сотдисида ҳам ишларим тўхтаб қолганди. Кўчада қарзларим жуда кўп бўлган. Шу сабабли қарзимни ишлаб беришга ҳаракат қила бошладим.

Аммо иш топа олмадим. Шу вақт акциядорлик жамияти томонидан автомашинани ярим баҳосида бериб, қолган суммани 36 ой давомида бўлиб-бўлиб бериш имкони яратилди. Ушбу акция эълон қилинганидан сўнг “Tracker” русумли автомашина сотиб олиш мақсадида МЧЖга бордим.

Автомашинанинг тан нархи 222,0 млн. сўм бўлса-да, жамият автомашинани 88,0 млн. сўм тўланган тақдирда қолган қисмини бўлиб-бўлиб тўлаш имконини яратишини айтди.

Шу сабабли ўзим билан олиб борган пулларимни битта автомашина учун тўладим. Яъни, биринчи шартнома тузилди, эртаси куни автомашина жамият томонидан ўзимнинг номимга расмийлаштириб берилди. Ўша куннинг ўзида танишларим орқали ушбу автомашинани бир фуқарога сотдим ва ундан 17 900 АҚШ долларини олиб, шахсий эҳтиёжларимга ва қарзларимни тўлашга қаратдим.

Жамиятга эса автомашинани тақиққа турли баҳоналар билан олиб бормасдан, сотганимни ҳам ҳеч кимга айтмасдан ҳар ой пулини тўлаб келдим. Бир неча ойдан кейин яна битта автомашина олиб, уни ҳам сотишни мақсад қилдим. Бунинг учун жамиятга бориб, яна битта “Tracker”га шартнома олиб келдим.

Автомашина учун 88,0 млн. сўм тўлганимдан кейин менга шу куни автомашина берилди. Автомашинани танишларим орқали яна бир фуқарога сотдим, 18 000 АҚШ доллари олдим. Автомашинани тақиққа қўйиш учун олиб бормадим, – дейди 38 ёшли судланувчи.

Фирибгарликка қўл урган 38 ёшли судланувчи ҳам баҳоси 222 150 992 сўм бўлган “Tracker” русумли автомашинани бир нечта фуқароларга 17 900, 18 000, 18 500, 18 700, 18 000 АҚШ долларига сотиб, маблағнинг катта қисмини фирибгарлик йўли билан қўлга киритган.

СУД ҲУКМ ҚИЛДИ

Судланувчилар Жиноят кодексининг 168-моддаси (фирибгарлик) 3-қисмининг “а, б” бандларида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли деб топилди.

31 ёшли судланувчига ЖКнинг 57-моддасини қўллаб, 7 йил 6 ой, 38 ёшли судланувчига эса 7 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

31 ёшли судланувчидан жабрланувчи фойдасига 169 436 272 сўм ва МЧЖ фойдасига 1 917 169 232 сўм, 38 ёшли судланувчидан эса МЧЖ фойдасига 475 299 968 сўм ундирилиши белгиланди.

31 ёшли судланувчи томонидан етказилган моддий зарарни ундириш унинг номига расмийлаштирилган шартнома асосида етказиб берилган, иккита “Tracker” русумли автомашиналарга қаратилди.

Фарҳод ЭРГАШЕВ,

жиноят ишлари бўйича

Чилонзор туман суди судьяси

“ЭРИМ АЛИМЕНТ ТЎЛАМАЯПТИ. У СУДДАН ҲАМ, ИЖРОЧИДАН ҲАМ ҚЎРҚМАЙДИ. НИМА ҚИЛСАМ БЎЛАДИ?”

— Собиқ эрим бир ярим йилдан буён алимент тўламаяпти. Бир марта 15 сутка қамоқ жазоси тайинланганда ҳам, 500 минг сўм берди, холос. Охирги марта ижрочига учрашганимда “ҳадеб келаверманг, қачон ҳал бўлса, шунда олиб берамиз”, деди. Шунга ҳам икки ой бўляпти. Талаб қилмасам, пул бермаса, талаб қилсам, остонадан ҳайдашса, нима қилишим керак? Судга арз қилсам, яна қамалармиш. Бундан менга нима наф?
Исми сир тутилди.

Мурожаатга фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси Жасурбек МАМАЮСУПОВ жавоб берди:

— Ўзбекистон Республикасининг 2001 йил 29 августдаги “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги 258-II-сонли Қонунининг 30-моддаси талабига кўра, алиментларни ундириш ҳақидаги талаблар дарҳол ижро этилиши керак бўлган ижро ҳужжатлари сарасига киради.

Ушбу қонуннинг 80-моддасига кўра, алиментлар ундириш бўйича талаблар ундирувлар навбати бўйича биринчи навбатда қаноатлантириладиган талаб ҳисобланади.

Бундай ҳолатда, вояга етмаган боланинг моддий таъминоти учун ундирилиши лозим бўлган алимент тўловларини ундиришда тегишли мажбурий ижро бюроси томонидан ундирувни амалга оширишнинг барча чоралари кўрилиши лозим бўлади.

Вояга етмаган ёки вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарорини бажаришдан бўйин товлаган шахслар Оила Кодекснинг 79-моддасига асосан ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиниши ёки жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин.

Бироқ, шахснинг вояга етмаган ёки вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарорини бажаришдан бўйин товлаганлик учун жавобгарликка тортилганлик ҳолати ушбу шахсни алимент мажбуриятларидан озод қилмайди.

Бугунги кунда суд қарори билан мурожаатчининг фойдасига вояга етамаган фарзандининг моддий таъминоти учун алимент ундириши белгиланган бўлиб, алимент тўловлари ўз вақтида тўланмаётганлиги оқибатида алимент қарздорлик вужудга келган.

Оила Кодексининг 142-моддасига кўра, алиментни ўз вақтида тўламаганлик учун жавобгарлик белгиланган. Унга кўра, суднинг ҳал қилув қарорига кўра алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг айби билан қарз вужудга келган бўлса, айбдор шахс кечиктирилган ҳар бир кун учун тўланмай қолган алимент суммасининг ўндан бир фоизи миқдорида алимент олувчига неустойка тўлайди.

Алимент олувчи алимент ўз вақтида тўланмаганлигида айбдор алимент тўлаши шарт бўлган шахсдан алимент тўлаш мажбуриятларини ўз вақтида бажармаганлик оқибатида етказилган барча зарарларнинг неустойка билан қопланмаган қисмини ундиришга ҳам ҳақлидир.

«АЛИМЕНТИ ҲАМ КЕРАКМАС, ТЕЗРОҚ АЖРАТИШАДИМИ?»

— 2014 йилдан буён турмуш ўртоғим билан бирга яшамаймиз. Фарзандим алимент оладиган ёшдан ўтган. Аслида алиментдан қарзи бор-у, лекин уни ундириш учун ижрома-ижро юришни хоҳламаяпман. Сўрамоқчи бўлганим, «ҳеч қандай даъвом йўқ», десам, тезроқда ажратишадими? Ўзим ариза берганим яхшими, ёки у берсинми?
Исми сир тутилди.

Мурожаатга фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди раиси Муқаддас ГУЛАМОВА жавоб берди:

— Никоҳдан ажратиш масаласини ҳал қилишда судлар энг аввало эр ва хотиннинг бундан буён биргаликда яшаши ва оилани сақлаб қолиш имконияти бор-йўқлини аниқлайди. Бунда албатта эр-хотинга ярашиш учун муҳлат тайинлаб, фуқаролар йиғинининг яраштириш комиссиясини ёзма равишда хабардор қилади. Зеро, Оила кодексининг 41-моддасига кўра, никоҳдан ажратишга ягона асос – бу агар суд эр ва хотиннинг бундан буён биргаликда яшашига ва оилани сақлаб қолишга имконият йўқ деб топса.

Бу борада Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми 2011 йил 20 июлдаги “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги 6-сонли қарорининг 16-бандида, никоҳдан ажратиш тўғрисидаги талаб, фақат, эр-хотин бундан буён бирга ҳаёт кечиришларининг ва оила батамом бузилганлиги сабабли уни сақлаб қолишнинг иложи йўқлиги аниқланган ҳолдагина қаноатлантирилиши лозимлиги тўғрисида тушунтириш берган.

Никоҳдан ажратиш тўғрисида ҳал қилув қарори чиқариш вақтида суд томонидан болаларга таъминот бериш учун маблағ тўлаш ёки эр-хотиннинг биргаликдаги мол-мулкини бўлиш тўғрисидаги масалалар ҳал этилиши Оила кодексининг 44-моддасида белгиланган.

Бироқ мазкур масалалар бўйича эр ва хотиннинг ўртасида келишув бор ёки йўқлиги никоҳдан ажратиш талабини мазмунан кўриб ҳал қилишга асос бўлиши қонунда белгиланмаган.

«ПАСПОРТНИ ҚАНДАЙ ҚАЙТАРИШИМИЗ МУМКИН?»

— Эрим бир танишидан катта миқдорда қарз бўлиб қолганди. «Савдо яхши бўлмаяпти, пул тушиши билан қайтараман», дейишига қарамай, ўша таниши «пулимни берсанг, оласан», деб эримни паспортини олиб қўйганди. Яқинда ўша одамнинг хорижга кетганини билдик. Уй манзили, қаерга кетгани, қандай излаш мумкинлигини билмаймиз. Энди паспортни қандай қайтаришимиз мумкин?
Исми сир тутилди.

Мурожаатга Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси Баҳодир САИДМУРАТОВ жавоб берди:

— Сиз маълум қилган ҳолатда эрингиз тарафидан ҳам, эрингизга қарз берганлиги учун гаров сифатида фуқаролик паспортини гаров сифатида олиб қолган шахс тарафидан ҳам қонун талаблари бузилган.

Зеро, Президентнинг 2011 йил 5 январдаги ПФ-4262-сонли Фармонига 1-илова “Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг биометрик паспорти тўғрисида”ги Низомнинг 4-бандига кўра, паспорт Ўзбекистон Республикаси мулкидир ва унинг эгаси Ўзбекистон Республикаси ҳимоясидадир.

Ушбу Низом 27-бандининг 2-қисмига кўра, мажбуриятни бажариш мақсадида ҳаракатланиш ҳужжатини гаров сифатида қабул қилиш ва топшириш тақиқланади.

Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 223-3-моддасида фуқаролардан паспортларини қонунга хилоф равишда олиб қўйиш ёки паспортларни гаровга олиш учун маъмурий жавобгарлик белгиланган бўлиб, унга кўра ушбу қилмиш мансабдор шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ўн беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлиши кўрсатилган.

Шунга кўра, ҳеч ким ҳеч қандай асосга кўра Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг биометрик паспортини мажбурият бажарилишининг таъминоти сифатида гаров учун олишга ва эгаллаб туришга ҳақли эмас ҳамда бу ҳолат қонунчиликка кўра жавобгарликка асос бўлади.

Сизга эрингиз унга тегишли биометрик паспортни эгаллаб турган шахс ихтиёрий равишда қайтариб бермаган тақдирда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идораларга ушбу шахсга нисбатан ҳуқуқий таъсир чорасини қўллаш юзасидан мурожаат қилиши лозимлиги тушунтирилади.

Шу билан бирга, фуқаролик муомаласида тарафларнинг инсофли ва оқилона ҳаракат қилиши лозимлиги назарда тутилган бўлиб, қарзга олинган пул маблағларини қайтариш ёки қарз мажбурияти бажарилишини муайян таъминот билан кафолатлаш мақсадга мувофиқ ҳисобланиши таъкидланади.

ҲЕЧ БИР ФУҚАРОНИНГ МУРОЖААТИ ЭЪТИБОРСИЗ ҚОЛМАЯПТИ

Тошкент шаҳар суди ва Тошкент шаҳар маъмурий суди томонидан ҳуқуқий жиҳатдан кўмакка муҳтож фуқаролар учун галдаги сайёр қабул бўлиб ўтди.

Юнусобод туманидаги “1-Отчопар” маҳалла фуқаролар йиғинида ўтган сайёр қабулда Тошкент шаҳар суди раиси Эркин Ходжакулов, Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси Улуғбек Алмамедов ва Тошкент шаҳар суди раис ўринбосарлари Акбарали Турабов ва Мақсудбек Саидов, Тошкент шаҳар суди судьяси Анвар Ёриев, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди раиси Рустам Тангабаев, жиноят ишлари бўйича Юнусобод туман суди раиси Муроджон Мирзажонов ҳамда раис ўринбосари Фотима Исмаилова, шунингдек судьялар фуқароларнинг мурожаатларини қабул қилишди.

Сайёр қабулда жами 50 нафар фуқаролар қабул қилинди. Қабул қилинган фуқароларнинг 24 нафари жиноят ишлари бўйича, 21 нафари фуқаролик ишлари бўйича, 2 нафари иқтисодий ишлар бўйича ва 3 нафари маъмурий судларга оид мурожаатларни ташкил этади.

Шундан 36 нафар фуқаронинг оғзаки мурожаати, 14 нафар фуқаронинг ёзма мурожаатлари қабул қилинди.

Жами 50 та мурожаатлардан 36 таси бўйича ҳуқуқий тушунтиришлар берилди, 14 та мурожаат жойида ижобий ҳал этилиб, мурожатлар қаноатлантирилди.

Шунингдек, жиноят ишлари бўйича Юнусобод туман суди томонидан 12 нафар шахс жазони ўташдан муддатидан олдин озод қилинди.

Тошкент шаҳар суди ва Тошкент шаҳар маъмурий суди томонидан ўтказиладиган галдаги сайёр қабул эса 7 октябрда Мирзо Улуғбек туман фуқаролари учун бўлади.