Қидирув:

ФАМИЛИЯМ ЎЗГАРГАЧ, ҲАММА ҲУЖЖАТИМНИ ЎЗГАРТИРИШИМ КЕРАКМИ?

— Эрим билан 4 йил олдин ажрашганимда фамилиям ўзгармаган. Энди қизлик фамилиямга қайтмоқчиман. Бунинг учун қаерга мурожаат қиламан? Фамилиям ўзгаргач, «права», уй ҳужжатлари, диплом, хуллас, ҳамма ҳужжатимни ўзгартиришим керакми?

Исми сир тутилди

Жамшид Шаропов, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Амалдаги қонунчилигимизга кўра, никоҳга кириш вақтида ўз фамилиясини ўзгартирган эр (хотин) никоҳдан ажратилгандан кейин ҳам шу фамилияда қолишга ҳақли ёхуд унинг хоҳишига биноан суд томонидан никоҳдан ажратиш тўғрисидаги қарор чиқарилаётганда унга никоҳгача бўлган фамилияси қайтарилиши мумкин. Эр-хотиндан бирининг никоҳгача бўлган фамилиясини қайтариш тўғрисидаги истаги никоҳдан ажралиш ҳақидаги аризада кўрсатилиши лозим.


Агар Эр-хотиндан бирининг никоҳгача бўлган фамилиясини қайтариш тўғрисидаги истаги никоҳдан ажралиш ҳақидаги аризада кўрсатилган бўлса, ёки суд мажлиси жараёнида улар томонидан мазкур масала қўйилган бўлса, суд ўзининг никоҳдан ажратиш ҳақидаги ҳал қилув қарорида эр-хотиннинг никоҳга қадар бўлган фамилиясига қайтариш масаласини ҳал қилади.


Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти” тўғрисидаги Қарорининг 30 бандида, никоҳга кириш вақтида ўз фамилиясини ўзгартирган эр (хотин) никоҳдан ажратилгандан кейин ҳам шу фамилияда қолишга ҳақли. Бироқ, унинг хоҳишига биноан никоҳдан ажратиш тўғрисидаги қарор чиқарилаётганда суд томонидан унга никоҳгача бўлган фамилияси қайтарилиши мумкин. Агар мазкур масала суд томонидан қарор чиқариш пайтида ҳал қилинмаган бўлса, фамилияни ўзгартириш фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органи томонидан никоҳдан ажралишни қайд этиш пайтида ҳал этилади деб кўрсатилган.


Мазкур ҳолатда, сиз томонингиздан никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво талабини кўриш вақтида мазкур масала муҳокама қилинмаган ва суднинг ҳал қилув қарорида никоҳга қадар бўлган фамилияга қайтарилишингиз кўрсатилмаган бўлса, сиз фамилияни ўзгартириш масаласида фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органига мурожаат қилишингиз лозим бўлади.


Фамилиянгиз ўзгаргач, шахсингизни тасдиқловчи хужжат (паспорт), ҳайдовчилик гувоҳномангиз ва бошқа хуқуқ туғдирувчи хужжатларни ўзгартиришингиз мақсадга мувофиқ ҳисобланади.


Шунингдек, сизга фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органи томонидан бериладиган никоҳдан ажрашганлик ҳақидаги гувоҳномада фамилиянгиз ўзгарганлиги тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилиши маълум қилинади.

«ФАРЗАНДИМ 2 ЁШГА ТЎЛГАНДА ИШГА ҚАЙТСАМ, МУАММО БЎЛМАЙДИМИ?»

— Ҳозир бола парваришлаш таътилидаман. Яқинда ишхонага борсам «cизни лавозимингиз қисқартиришга тушди», дейишди. Лекин ҳеч ким менга хабар қилмаганди. Фарзандим 2 ёшга тўлганда ишга қайтсам, муаммо бўлмайдими?

Исми сир тутилди

Ғайрат Эргашев, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:


— Меҳнат кодексининг 100-моддасига кўра, технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги ёхуд корхонанинг тугатилганлиги, номуайян муддатга тузилган меҳнат шартномасини ҳам, муддати тугагунга қадар муддатли меҳнат шартномасини ҳам иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилиш асоси ҳисобланади.


Ходим вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик даврида ва меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва бошқа норматив ҳужжатларда назарда тутилган таътилларда бўлган даврида меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди, корхона бутунлай тугатилган ҳоллар бундан мустасно.


Ушбу Кодекснинг 234-моддасига кўра, болани парваришлаш таътиллари даврида аёлнинг иш жойи (лавозими) сақланади.


Ушбу Кодекснинг 237-моддасига кўра, ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди, корхонанинг бутунлай тугатилиш ҳоллари бундан мустасно, бундай ҳолларда меҳнат шартномаси уларни албатта ишга жойлаштириш шарти билан бекор қилинади. Мазкур аёлларни ишга жойлаштиришни маҳаллий меҳнат органи уларни ишга жойлаштириш даврида қонунчиликда белгиланган тегишли ижтимоий тўловлар билан таъминлаган ҳолда амалга оширади.


Муддати тугаганлиги сабабли меҳнат шартномаси бекор қилинган ҳолларда ҳам иш берувчи ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатиб ўтилган аёлларни ишга жойлаштириши шарт. Ишга жойлаштириш даврида бу аёлларнинг иш ҳақи сақланиб қолади, бироқ бу муҳлат муддатли меҳнат шартномаси тугаган кундан бошлаб уч ойдан ошмаслиги керак.


Юқорида қайд қилинган модда талабларига кўра, технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги юзасидан меҳнат шартномасини бекор қилиш иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилиш асослари бўлиб, ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди.


Шу сабабли сизда фарзандингиз 2 ёшга тўлгач, ишга чиқиш истагини билдирсангиз, иш берувчи сизни ўз вазифангизга ишга қайтишингизга қаршилик қилишга ҳақли эмас, яъни ҳеч қанақа муммо бўлмайди.

ЭР-ХОТИН АЖРАШАЁТГАНДА БОЛАЛАРНИНГ КИМ БИЛАН ҚОЛИШИ ҚАНДАЙ ҲАЛ ЭТИЛАДИ?

— Жияним хотини билан ажрашяпти. 2 ва 4 ёшли фарзандлари бор. Хотини «болаларни бермайман, кўрсатмайман», деяпти. Жияним қизларидан биттасини ўз тарбиясига олса бўладими?

Исми сир тутилди

Саволга Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси Дурдона Абдуқаҳҳарова жавоб берди:

 

— Оила кодексининг 71-моддасига биноан, ота-она ўз болаларига нисбатан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эгадирлар (ота-оналик ҳуқуқлари).

 

Мазкур кодекснинг 75-моддаси тўртинчи ва бешинчи қисмлари талабига кўра, болаларнинг таълим-тарбиясига тааллуқли барча масалалар болалар манфаатидан келиб чиққан ва уларнинг фикрини ҳисобга олган ҳолда ота-она томонидан ўзаро келишув асосида ҳал этилади. Агар ота-она ўртасида келишмовчиликлар мавжуд бўлса, улар (улардан бири) бу келишмовчиликларни ҳал қилиш учун васийлик ва ҳомийлик органига ёки судга мурожаат қилишга ҳақлидир.

 

Ота-она алоҳида яшаганда болаларнинг қаерда яшаши ота-онанинг келишувига биноан белгиланади. Ота-она ўртасида келишув бўлмаса, низо суд томонидан болалар манфаатларидан келиб чиқиб, уларнинг фикрини ҳисобга олган ҳолда ҳал этилади. Бунда суд, боланинг ота-онадан, ака-ука, опа-сингилларидан қайси бирига боғланиб қолганлигини, боланинг ёшини, ота-онасининг ахлоқий ва бошқа шахсий фазилатларини, ота-онанинг ҳар бири билан бола ўртасидаги муносабатларни, болани тарбиялаш ва унинг камолоти учун шарт-шароитлар (ота-онасининг машғулот тури, иш тартиби, моддий ҳамда оилавий аҳволи ва бошқалар) яратиш имкониятини ҳисобга олади.

 

Ушбу қоидаларга кўра, жиянингиз хотини билан болаларнинг қаерда яшаши тўғрисида ўзаро келишувга эриша олмаса, болаларини ўз тарбиясига олиш ҳақида, улар яшаш ҳудуди бўйича фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судига даъво ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга.

 

Агар суд томонидан жиянингизни даъвоси қаноатлантирилмаса, Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 76-моддасига асосан, у болалар билан кўришиш ва уларнинг тарбиясида иштирок этиш, таълим олиши масаласини ҳал этишда қатнашиш ҳақидаги даъво ариза билан яна судга мурожаат қилиши мумкин.

БОЛА 3 ЁШГА ТЎЛГУНИЧА ҚАЙТА ТАЪТИЛ ОЛСА БЎЛАДИМИ?

— Қизим фарзанди 2 ёшлигида ишга қайтганди. 5 ой ишлади. Набирам боғчага боради, лекин кўп касал бўляпти. Қизим боласи 3 ёшга тўлгунича яна таътил олса бўладими? Ишига таъсир қилмайдими?

Исми сир тутилди

Гўзал Абдурахманова, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:


— Амалдаги Меҳнат кодексининг 234-моддаси 1-2-қисмларига кўра, ҳомиладорлик ва туғиш таътили тугаганидан кейин аёлнинг хоҳишига кўра, унга боласи икки ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун таътил берилиб, бу даврда қонунчиликда белгиланган тартибда нафақа тўланади.


Аёлга, унинг хоҳишига кўра, боласи уч ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун иш ҳақи сақланмайдиган қўшимча таътил ҳам берилади.


Шунингдек, ушбу модданинг 5-қисмига асосан, болани парваришлаш таътиллари даврида аёлнинг иш жойи (лавозими) сақланади. Бу таътиллар меҳнат стажига лекин ҳаммасини жамлаганда кўпи билан олти йил, шу жумладан мутахассислиги бўйича иш стажига ҳам қўшилади.


Ушбу кодекснинг 237-моддасига кўра, ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди, корхонанинг бутунлай тугатилиш ҳоллари бундан мустасно, бундай ҳолларда меҳнат шартномаси уларни албатта ишга жойлаштириш шарти билан бекор қилинади.

 

Мазкур аёлларни ишга жойлаштиришни маҳаллий меҳнат органи уларни ишга жойлаштириш даврида қонунчиликда белгиланган тегишли ижтимоий тўловлар билан таъминлаган ҳолда амалга оширади.


Юқоридаги кодекс нормалари асосида қизингиз фарзанди 3 ёшга тўлгунига қадар иш ҳақи сақланмаган ҳолда бола парваришлаш таътили олиши мумкин.

 

Бунда қизингиз иш берувчига “боласи уч ёшга тўлгунига қадар иш ҳақи сақланмаган ҳолда бола парваришлаш таътили олиш тўғрисида”ги ариза билан мурожаат қилиши лозим.


Бола парваришлаш таътили даврида қизингизнинг иш жойи сақланади ва у билан тузилган меҳнат шартномаси иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилинмайди.

ҚЎШНИМ УЙИМИЗНИНГ ОРҚАСИГА ОҒИЛХОНА ҚУРДИРГАНИ ТЎҒРИМИ?

— 8 йилдирки қўшним билан келиша олмаяпман. Қўшним яшайдиган уйимизнинг орқасига оғилхона қурдирган. Бу менга ноқулайлик туғдиряпти. Тинч яшашимга бермаяпти, аниқроғи, моллар шовқин қилади. Соғлигим яхшимас, қариб қолганман. Ваҳоланки, қўшним оғилхонани уйининг бошқа томонига қурдирса бўлади. Бунга жойи ҳам етарли, лекин менинг шикоятимни жиддий қабул қилмаяпти. Биз томонда ҳеч ким оғилхонани қўшнини уйи орасидан қурмаган, қурмайди ҳам. Муроса қилишни истамаётган қўшнимнинг ўз билганидан қолмасликка ҳаққи борми? Мазкур ҳолат юзасидан қўшнимни судга берсам бўладими?

Исми сир тутилди

Анвар ЁРИЕВ, Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси:


— Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга кўра, шаҳарсозлик фаолиятига доир асосий талаблар билан бир қаторда муҳитни муҳофаза қилиш, экологик хавфсизлик талабларига, ёнғинга қарши ҳамда санитария қоидаларига, нормаларига ва гигиена нормативларига риоя этиш ҳисобланади.


Мазкур қоида шаҳарсозлик фаолиятини амалга ошириш чоғида юридик ва жисмоний шахслар учун мажбурий ҳисобланади.


Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 22 сентябрдаги 748-сон қарори билан Ҳайвонларни идентификация қилиш, уларни ҳисобга олиш, ҳисобдан чиқариш ва сақлаш тартиби тўғрисидаги низом тасдиқланган. Мазкур Низомнинг 38-бандига асосан ҳайвонлар ветеринария, ветеринария-санитария қоидалари ва нормалари талабларига мувофиқ шароитлардаги жойларда (биноларда) сақланиши белгиланган.


Мурожаатингизда қўшнингиз томонидан сизга тегишли уйнинг орқа қисмида мол боқаётганлиги, бунинг натижасида келиб чиқаётган шовқин оқибатида ноқулайлик вужудга келаётганлигини кўрсатгансиз.


Фуқаролик кодексининг 13-моддасига асосан фуқаролик ҳуқуқларини шахснинг ўзи ҳимоя қилишига йўл қўйилади. Фуқаролик ҳуқуқларини шахснинг ўзи ҳимоя қилиш усуллари ҳуқуқни бузишга мутаносиб бўлиши ҳамда ҳуқуқ бузилишининг олдини олиш учун зарур ҳаракатлар доирасидан чиқиб кетмаслиги керак.


Ушбу Кодексда уй ҳайвони томонидан етказилган зарар учун унинг мулкдори ёки бу ҳайвонга эгалик қилувчи ва ундан фойдаланувчи шахс умумий асосларда жавобгар бўлиши мустаҳкамланган.


Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқ ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқларини, эркинликларини ва қонуний манфаатларини суд орқали ҳимоя қилиш кафолатланади.


Ҳар қандай манфаатдор шахс бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқи ёхуд қонун билан қўриқланадиган манфаатини ҳимоя қилиш учун фуқаролик суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликда белгиланган тартибда фуқаролик ишлари бўйича судга (судга) мурожаат қилишга ҳақли.


Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 159-моддаси билан турар жойларни сақлаш ва улардан фойдаланиш, умум фойдаланадиган жойларни санитария ҳолатида сақлаш қоидаларини бузиш, уй-жой фондидан техник фойдаланиш қоидалари ва нормаларини бузиш, кўп квартирали уйлардаги турар жойларда чорва молларни, худди шунингдек одамларнинг саломатлигига хавф солувчи ҳайвонларни боқиш фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача, мансабдор шахсларга эса — ўн бараваридан ўн беш бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.


Кўрсатиб ўтилганлардан келиб чиқиб, сиз ҳуқуқ ва манфаатларингиз бузилган деб ҳисобласангиз уларни тиклаш масаласида асослантирилган даъво аризаси билан тегишли фуқаролик ишлари бўйича судга ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга мурожаат қилишингиз мумкин.

ФАРЗАНДИМ 18 ЁШГА ТЎЛМАГУНИЧА УЙИМНИ СОТОЛМАЙМАНМИ?

— Фарзандларим бор. Эрим ҳаётлигида кредитга уй олиб, тўлов қилгандик, лекин қолганини тўлашга қийналяпман. Номимда икки хонали уйим бор. Шу уйни сотиб, кредит тўловини тўлайман десам, ҳокимиятдагилар кичик фарзандим 18 ёшга тўлмагунича сотишга ҳуқуқим йўқлигини айтишди. Шу тўғрими?

Исми сир тутилди

Саволга Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси Баҳодир Саидмуратов жавоб берди:

 

— Ҳурматли фуқаро, саволга аниқ жавоб бериш учун сиз сотмоқчи бўлаётган уйнинг ҳуқуқий мақомига, қандай асосда қўлга киритилганлигига аниқлик киритиш лозим бўлади.

 

Агарда ушбу уй марҳум эрингиз билан биргаликдаги қонуний никоҳда бўлган даврда сотиб олинган бўлса, уйга эгалик ҳуқуқи сизнинг номингизга расмийлаштирилганлигидан қатъий эр-хотиннинг биргаликдаги умумий мулки ҳисобланади. Ушбу ҳолатда эрингизнинг ҳам қайд этилган хонадондан умумий мулк ҳуқуқи бўлганлиги учун вояга етмаган болаларингиз ушбу унга тегишли улушга нисбатан меросхўр ҳисобланади.

 

Зеро, Фуқаролик кодексининг 1135-моддасига мувофиқ, мерос қолдирувчининг болалари (шу жумладан фарзандликка олинган болалари), эри (хотини) ва ота-онаси (фарзандликка олувчилар) тенг улушларда қонун бўйича биринчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар.

 

Агарда, хонадон эрингиз билан биргаликдаги никоҳ давридан аввал олинган ёки никоҳ даврида бепул битимлар (мерос, ҳадя каби) оқибатида қўлга киритилган бўлса, бундай ҳолатда эрингизнинг ушбу хонадонга нисбатан мулк ҳуқуқи мавжуд бўлмайди ва ушбу хонадон унинг вафотидан кейин очилган мерос таркибига кирмайди ҳамда хонадонни сотишда васийлик ва ҳомийлик органининг розилиги талаб қилинмайди.

 

Дейлик, ушбу хонадонда эрингизнинг улуши мавжуд бўлса, бундай ҳолатда вояга етмаган болаларнинг улуши бўлганлиги туфайли, уни сотишга фақат улуш қийматига тенг бўлган миқдорда пул маблағларини банк депозит ҳисоб рақамига қўйган ҳолда рухсат берилиши мумкин.

 

Бу ҳолат қонунчиликда тўғридан-тўғри назарда тутилмаган бўлса-да, Оила кодекси 75-моддасининг 1-қисмига кўра, ота-оналик ҳуқуқи болалар манфаатларига зид тарзда амалга оширилиши мумкин эмас. Болалар манфаатларини таъминлаш ота-она ғамхўрлигининг асосини ташкил қилиши лозим.

“АВТОМАШИНА ОЛИБ БЕРАМАН” ДЕБ ОЛИНГАН ПУЛЛАРНИ ҚАЙТАРИШ УЧУН ҚАЙСИ СУДГА МУРОЖААТ ҚИЛИШ КЕРАК?

— Қўшним “3 ойда автомашина олиб бераман”, деб пул олганига 7 ой бўлди. Бугунги кунда пулларни қайтариб бермаяпти, бу масалада қайси судга мурожаат қилсам бўлади?

Исми сир тутилди

ПУЛЛАР АВТОСАЛОНГА ТЎЛАНГАНМИ ЁКИ..?

Мусо ЮСУПОВ, Тошкент шаҳар судининг жиноят ишлари бўйича судьяси:

— Дастлаб қўшнингиз сизга ростдан ҳам автомашина олиб бермоқчи бўлган ёки бўлмаганлигини аниқлаш лозим. Бунинг учун автомашина учун пулларни автосалонга тўлаган ёки тўламаганлиги, автомашина олиш учун бирор ҳаракат қилган ёки қилмаганлигини билишингиз керак.


Сизда қўшнингиз олган пулларни нима мақсадда олганлигини аниқлаш имкони бўлмаса ёки қўшнингиз пулларни олгандан сўнг автомашина олиб бериш учун ҳаракат қилмаган ҳамда пулларни бошқа мақсадларда сарфлаганлигини аниқласангиз бу ҳақда тўғридан тўғри воқеа содир бўлган жойдаги ҳуқуқни муҳофаза қилувчи (прокуратура, ички ишлар ва бошқа) идораларга ариза билан мурожаат қилишингиз лозим.


Чунки, жиноят ишлари бўйича судлар айлов хулосаси билан суд иш юритувига келган жиноят ишларини кўриб чиқиб, ҳуқуқий баҳо беради.
Судлар тўғридан тўғри жиноят иши қўзғатиш ваколатига эга эмас. Яъни, тегишли органлар томонидан текширилиб, жиноят иши қўзғатилган ва айб эълон қилинган тақдирда жиноят иши айблилик масаласини ҳал қилиш учун судларга юборилади. Шундан сўнг, тергов органи томонидан тергов қилинган жиноят ишлари суд томонидан мазмунан кўриб чиқилиб, шахснинг айблилиги масаласи муҳокама қилинади.


Жиноят-процессуал кодексининг 23-моддасига кўра, гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчининг жиноят содир этишда айбдорлиги қонунда назарда тутилган тартибда исботлангунга ва қонуний кучга кирган суд ҳукми билан аниқлангунга қадар айбсиз ҳисобланади.


Яъни, қонунчилик билан шахснинг айблилиги тўғрисидаги масала битта орган томонидан ҳал қилинмаслиги, шахсга нисбатан жиноят иши қўзғатилган ҳолда айблилик ва жазо масаласи тергов органидан мустақил давлат идораси, суд томонидан ҳал этилиши белгиланган.
Агарда қўшнингиз сизни алдамаган, лекин келишув шартларини вақтида бажармаётган бўлса, бундай вазиятда сиз тўғридан тўғри фуқаролик ишлари бўйича судларга даъво ариза билан мурожаат қилишингиз мумкин.


Фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан низо кўриб чиқилаётган вақтда, шахсларнинг хатти-ҳаракатларида жиноят аломатларини аниқласа, қонунчиликда фуқаролик ишлари бўйича судларга жиноят ишини қўзғатиш тўғрисидаги масалани ҳал этиш учун бу ҳақда прокурорга тегишли материалларни илова қилган ҳолда хабар қилиши белгиланган.

 

ФУҚАРОЛИК ИШЛАРИ БЎЙИЧА ТУМАНЛАРАРО СУДИГА МУРОЖААТ ҚИЛИШИНГИЗ МУМКИН, ҚАЧОНКИ…

Ғайрат ЭРГАШЕВ, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:

— Фуқаролик кодексининг 1023-моддасига мувофиқ, қонунчиликда ёки битимда белгиланган асосларсиз бошқа шахс (жабрланувчи)нинг ҳисобидан мол-мулкни эгаллаб олган ёки тежаб қолган шахс (қўлга киритувчи) асоссиз эгаллаб олинган ёки тежаб қолинган молмулкни (асоссиз орттирилган бойликни) жабрланувчига қайтариб бериши шарт, ушбу Кодекснинг 1030-моддасида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.


Ушбу модданинг биринчи қисмида белгиланган мажбурият, шунингдек мол-мулкни эгаллаб олиш ёки тежаб қолиш асоси кейинчалик бекор бўлганда ҳам юзага келади. Ушбу бобнинг қоидалари асоссиз бойлик орттириш қўлга киритувчининг, жабрланувчининг ўзининг, учинчи шахсларнинг хулқ-атвори натижаси бўлганлигидан ёки уларнинг иродасидан ташқари содир бўлганлигидан қатъи назар қўлланилади.

 

Ушбу Кодексининг 1024-моддасига кўра, агар қонунчиликда бошқача тартиб белгиланмаган бўлса ва тегишли муносабатларнинг моҳиятидан келиб чиқмаса, ушбу бобнинг қоидалари, шунингдек:


– ҳақиқий бўлмаган битим бўйича бажарилган нарсани қайтариш тўғрисидаги;
– мулкдор томонидан мол-мулкни бировнинг қонунга хилоф тарздаги эгалигидан талаб қилиб олиш тўғрисидаги;


– мажбуриятидаги бир тарафнинг бошқа тарафга ана шу мажбуриятлар муносабати билан қайтариш тўғрисидаги;


– зарарни, шу жумладан бойлик орттирган шахснинг инсофсизлик билан қилган хатти-ҳаракатлари туфайли етказилган зарарни қоплаш тўғрисидаги талабларга нисбатан қўлланилиши лозим.

Агар қўшнингиз сиздан олган пулларни олганлигини тан олса ёки пул олганлигини тасдиқловчи далиллар мавжуд бўлган ҳолда белгиланган муддат ичида сизга автомашина олиб бермаган бўлса, автомашина олиб беришдан ҳамда олган пулларни қайтаришдан бош тортаётган бўлса, ушбу пуллар қўшнингиз томонидан асоссиз орттирилган ҳисобланади.


Сиз қўшнингиз яшаш манзили бўйича фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судига қўшнингиздан асоссиз равишда орттирилган пулларни ундириш тўғрисида даъво аризаси билан мурожаат қилишингиз мумкин.

“СУД ҚАРОРИ УСТИДАН ҚАНДАЙ ШИКОЯТ ҚИЛСАМ БЎЛАДИ?”

— Жиянимга нисбатан 10 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган. Дастлабки тергов ва биринчи инстанция суди томонидан асоссиз айбловлар қўйилган. Суд ҳукми ҳали қонуний кучга кирмади. Бундай вазиятда қандай йўл тутиб, жиянимни озодликка чиқишига ҳаракат қилсам бўлади?

Исми сир тутилди

Саволга Тошкент шаҳар судининг жиноят ишлари бўйича судьяси Ориф ҚИЛИЧЕВ жавоб берди:

 

— Мазкур жиноят иши бўйича жиянингиз судланувчи сифатида Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 46-моддасига асосан бошқа ҳуқуқлар қаторида суднинг ҳаракатлари ва қарорлари устидан шикоятлар келтириш ҳуқуқига эга.

 

Юқоридаги қонун талабидан келиб чиқиб, суд ҳукмидан норози бўлган тақдирда, жиянингиз ёки унинг ҳимоячиси томонидан апелляция шикояти берилса, суд ҳукмининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилиги апелляция тартибида текшириб чиқилиши мумкин.

МУНОСИБ ЭЪТИРОФ!

Судьялар олий кенгаши томонидан фаолиятида алоҳида ўрнак ва намуна кўрсатиб келаётган судьяларга “Ибратли судья” мукофотини топширишга бағишланган тадбир бўлиб ўтди.

Маълумки, Давлат раҳбарининг 2020 йил 7 декабрдаги «Судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳамда суд тизимида коррупциянинг олдини олиш самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Фармони билан соҳада очиқлик ва шаффофликни таъминлашга қаратилган қатор ўзгаришлар жорий этилиб, жумладан, одил судловни амалга оширишда юқори рейтинг кўрсаткичга эга бўлган судьяларни «Ибратли судья» мукофоти билан тақдирлаш белгиланган эди.

Мазкур фармон ижроси доирасида судьялар фаолияти самарадорлигини очиқ ва шаффоф баҳолаш бўйича миллий электрон рейтинг баҳолаш дастури ишга туширилди. Ушбу тизим жорий этилиши инсон омилини кескин чеклаш баробарида судьялар фаолиятини очиқ, шаффоф ва энг муҳими – холис баҳолаш имкониятини яратди. Энг юқори рейтинг кўрсатгичларига эга судьялар давлатимиз раҳбарининг юқорида қайд этилган фармони асосида таъсис этилган “Ибратли судья” мукофоти билан тақдирлаб келинмоқда.

2022 йил бўйича 20 нафар судья шундай эътирофга сазовор бўлди. Тадбирда алоҳида қайд этилдики, ўтган йили 646 нафар судья томонидан қабул қилинган ҳужжатлар бекор қилинмаган. Мукофотга лойиқ кўрилганлар эса уларнинг орасидан танлаб олинганидир. Муносибларни танлашда эса суд қарорлари сифатидан ташқари судьяларнинг маънавий фазилатлари, ташаббускорлиги ва Судьялар одоби кодекси талабларига риоя этилгани каби мезонлардан келиб чиқилган.

 

Мукофот соҳибларининг орасида Тошкент шаҳар судининг судьяси Элбекжон Турғунбоев ва Тошкент шаҳар судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси Асқар Мамараимов ҳам бор. Тошкент шаҳар суди жамоаси Элбекжон Турғунбоев, Асқар Мамараимовни муносиб эътироф билан қутлайди!

ИҚТИСОДИЙ СУД МУҲОКАМАСИДА ЯРАШТИРИШ ТАРТИБИ БОРМИ?

— Ҳозирги кунда иқтисодий ишлар бўйича суднинг иш юритувида даъвогар – МЧЖнинг жавобгар – МЧЖга нисбатан хизмат кўрсатиш шартномаси юзасидан қарздорликни ундириш бўйича иқтисодий иш кўрилмоқда. Мен жавобгар МЧЖ раҳбари бўлиб, даъвогар билан ўзаро келишиб низони ҳал қилмоқчиман. Иқтисодий суд муҳокамасида қандай яраштириш тартиблари мавжуд? Уларнинг фарқи нима?

Саволга Тошкент шаҳар судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси Ли Виталий жавоб берди:

 

— Иқтисодий процессуал кодекснинг 131-моддасига кўра яраштириш тартиб-таомиллари келишув битими ёки медиатив келишувдан иборат.

 

Уларнинг фарқи:

1. Келишув битими суднинг ҳар қандай босқичида ва суд ҳужжатини ижро этиш жараёнида тузиш мумкин. Медиатив келишув эса биринчи инстанция судида суд алоҳида хонага киришдан олдин тузилиши мумкин.

 

2. Келишув битими суд ҳужжатига тенглаштирилади. Агар бир тараф ўз зиммасига олган мажбуриятни бажармаса, суд ижро варақа беради. Медиатив келишув тузилгандан кейин бир тараф ўз мажбуриятини бажармаса, иккинчи тараф умумий тартибда яна судга даъво билан чиқади.

 

3. Келишув битими тузилганда тарафлар (асосан жавобгар) суд харажатини ўз зиммасига олади. Медиатив келишув бўйича эса суд даъвогар томонидан тўланган давлат божини қайтаради.

Skip to content