Қидирув:

РОССИЯДА ЖИНОЯТИ УЧУН ЖАЗОЛАНГАН 63 ЁШЛИ ФУҚАРО ТОШКЕНТДА ЯНА ЖИНОЯТГА ҚЎЛ УРДИ

63 ёшли “қаҳрамонимиз”нинг “таржимаи ҳоли” кишини ўйга толдиради. У муқаддам Россия Федерацияси Железнодорожний туман судининг 2004 йилдаги ҳукмига кўра, Россия Федерацияси ЖКнинг 228-моддаси 1-қисми билан 2 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинган. Россия Федерацияси Кемерово туман судининг 2004 йил 22 декабрдаги ажримига асосан ўталмай қолган озодликдан маҳрум қилиш жазосидан шартли равишда озод қилинган…

 

Ўзга юртда содир қилган қилмишидан керакли хулоса чиқариб олгандир, деб ўйларсиз. Афсуски ундай эмас… 2006 йили жиноят ишлари бўйича Тошкент вилояти Янгийўл туман судининг ҳукмига кўра, “контрабанда” ва “гиёвандлик воситалари, уларнинг аналоглари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзлаб қонунга хилоф равишда тайёрлаш, олиш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар қилиш, шунингдек уларни қонунга хилоф равишда ўтказишга уриниш” жиноятини содир қилиб судланади. Яна озодликдан маҳрум қилиниб, боши деворга теккандир десангиз, яна янглишасиз. 2010 йил жиноят ишлари бўйича Боғот туман судининг ҳукмига кўра, яна гиёвандлик воситалари билан боғлиқ жиноятга қўл уриб, узоқ муддатга озодликдан маҳрум қилинади.

 

Ўрганган кўнгил ўртанса қўймас экан. Аллақачон “ўта хавфли рецидивист” номини олган судланувчи яна жиноят кўчасига кирди. У 2021 йилнинг январь ойидан август ойига қадар бўлган вақт оралиғида ўзганинг мулкини алдаш ёки ишончини суиистеъмол қилиш йўли билан қўлга киритиш мақсад қилади. Деҳқон бозори худудида бўла туриб, шу ерда атир-упалар сотувчисига “атир-упалар олаётган бир қанча харидорларим бор. Сотиш учун менга берсангиз, ушбу мижозларга сотиб, пулларни олиб келиб бераман”, дея катта миқдорда фойда кўришини айтиб, сотувчининг ишончига киради. Шу тариқа ундан бўлиб-бўлиб жами 6 990 000 сўм миқдоридаги атир-упаларини сотиб бериш учун олиб, ўзининг мижозларига сотиб, сотувчига 1 500 000 сўм бериб, қолган 5 490 000 сўмни бермайди. Ваъдасини бажармай, ушбу пулларни шахсий эҳтиёжларига сарфлаб юборади.

 

Нафс балоси тинчлик бермай, судланувчи бу гал айни ўша деҳқон бозорида озиқ-овқат маҳсулотлари сотиш билан шуғулланувчи шахсга “тухум маҳсулотлари олди-сотдиси билан шуғулланаман. Арзон нархда тухум маҳсулотларини олиб келиб бераман. Биргаликда тадбиркорлик қилсак, катта фойда кўрамиз”, дея уни қизиқтиради. Ишончга киргач, тухум маҳсулотлари олиб келиб бериш учун 10 000 000 сўмни фирибгарлик йўли билан қўлга киритади. Одатга кўра, ваъдасини бажармайди.

 

Судланувчи суд мажлисида айбига тўлиқ иқрорлик билдирди.

 

— Муқаддам бир неча маротаба судланиб, суд томонидан тайинланган жазони тўлиқ ўтаб чиққанман. Кейин 2021 йил тадбиркорлик қилиб, пул топишни мақсад қилиб, деҳқон бозорига бордим. У ерда тухум маҳсулотлари савдоси билан шуғулланувчи шахс билан танишиб қолдим. Унга бирга тадбиркорлик қилиб, катта даромад кўришимизни айтдим. Таклифимга рози бўлгач, бир ой давомида бирга ишладик, яхши даромад кўрдик. Кейинчалик олган тухумларимнинг нархи тушиб кетди. Шеригимдан олган тухумларни арзон нархда сотганлигим сабабли савдо яхши бўлмади. Қарзга кириб кетдим. Шу тариқа ундан 10 000 000 сўм қарз бўлиб қолдим. Кейинчалик 2 000 000 сўмни қайтариб бердим. Ҳозирги кунда 8 000 000 сўм қарзман, – дейди судланувчи.

Галдаги “ўлжа” эса бозордаги аёллар кийим-кечаклари сотувчи бўлади. Ундан бўлиб-бўлиб жами 18 000 000 сўм миқдоридаги аёллар кийим-кечакларини сотиб бериш учун олиб, ушбу товарларни ўзининг мижозларига сотади. Пулларни яна шахсий эҳтиёжларига сарфлаб юборади.

 

— Ҳозирги кунга қадар жабрланувчиларга нисбатан етказилган моддий зарарни қоплаб бермадим. Суд томонидан менга нисбатан имконият берилса, жабрланувчиларга нисбатан етказилган моддий зарарни бўлиб-бўлиб тўлаб берардим, – дея суд мажлисида қилмишидан чин кўнгилдан пушаймонлигини, содир қилган жиноятининг оқибатини тушуниб етганини билдирди.

Судланувчи ўз айбига тўлиқ иқрорлик билдириб кўрсатма бериб ўтса-да, унинг мазкур жиноятни содир этганликдаги айби суд мажлисида сўроқ қилинган жабрланувчилар ва гувоҳнинг кўрсатмалари билан ҳам ўз тасдиғини топди.

 

5 ЙИЛ МУДДАТГА ОЗОДЛИКДАН МАҲРУМ ҚИЛИДИ

 

Судланувчи ЖКнинг 168-моддаси (фирибгарлик) 4-қисми “б” бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топилди ва ЖКнинг 57-моддасини қўллаб, 5 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

Судланувчидан жабрланувчининг фойдасига етказилган моддий зарар, яъни 18 000 000 сўм ундирилиши белгиланди.

 

Судланувчидан яна бир жабрланувчининг фойдасига етказилган моддий зарар, яъни 10 000 000 сўм ундирилиши белгиланди.

 

Учинчи жабрланувчининг судланувчига нисбатан даъвоси йўқлиги инобатга олинди.

Тўлқин Туракулов,

жиноят ишлари бўйича

Учтепа туман суди судьяси

«20 ЙИЛДАН БУЁН БИРГА ЯШАМАСА, ЯРАШИШ МУДДАТИ НЕГА КЕРАК?»

– Турмуш қурганимга 20 йил бўлди. Икки нафар фарзандим бор. Эрим собиқ хотини билан расман ажрашмаган. Яқинда шу масалани ҳал этиш учун судга ариза берганда, собиқ хотини ажрашишни истамаслигини айтиб, муддат сўрабди. Шунча йилдан буён бирга яшаса, муддат нега керак? Суд 6 ой муддат берган. Кейин нима бўлади? Суд узоқ йиллардан буён бирга ямашаётганини инобатга олмайдими?

Исми сир тутилди

Гули ШУКУРЛАЕВА, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди раис ўринбосари:

 

— Оила кодексининг 1-моддасига асосан оила тўғрисидаги қонунчиликнинг вазифалари оилани мустаҳкамлашдан, оилавий муносабатларни ўзаро муҳаббат, ишонч ва ҳурмат, ҳамжиҳатлик, бир-бирига ёрдам бериш ҳамда оила олдида унинг барча аъзоларининг масъуллиги ҳисси асосида қуришдан, бирон-бир шахснинг оила масалаларига ўзбошимчалик билан аралашишига йўл қўймасликдан, оила аъзолари ўз ҳуқуқларини тўсқинликсиз амалга оширишини ҳамда бу ҳуқуқларнинг ҳимоя қилинишини таъминлашдан иборатдир.

 

Суд никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво талаб бўйича юритилган фуқаролик ишини кўраётган вақтда Олий суд Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги 6-сонли Қарори ва Оила кодекси 1-моддасининг иккинчи қисми талабига мувофиқ никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ишни кўришда суд оилани сақлаб қолиш юзасидан чоралар кўриши лозим. Шу мақсадда, суд мажлисида оилани сақлаб қолиш мумкинлигини тасдиқловчи ҳолатлар (болалар борлиги, никоҳнинг давомийлиги, оиладаги муносабатларнинг хусусиятлари, вақтинчалик келишмовчилик ва бошқалар) аниқланганда, суд ҳар иккала тарафнинг ёки улардан бирининг илтимосига биноан ёхуд ўз ташаббуси билан никоҳдан ажратиш тўғрисидаги иш кўрилишини кейинга қолдиришга ва Оила кодекси 40-моддасининг иккинчи қисмига мувофиқ эр-хотинга ярашиш учун олти ойгача муҳлат тайинлашга ҳақли. Бунда шуни эътиборга олиш лозимки, Оила кодексининг 218-моддаси талабларини инобатга олган ҳолда ярашиш учун бериладиган муҳлат уч ойдан кам бўлиши самарасиз ҳисобланади. Шу қонун нормасини фуқаролар муддат деб қабул қилади.

 

Шунингдек ажрашиш сони кўпайиб кетганлигини сабабли, оилани сақлаб қолиш мақсадида суд томонидан муддат берилган вақтда ярашиш учун берилган муддат ҳақидаги ажрим тарафларнинг яшаб турган туман ҳокимлиги қошидаги оила ва хотин-қизлар бўлимига юборилади ва улардан хулоса олинади, яъни ҳақиқатдан ҳам ушбу оилани сақлаб қолиш имкони бор ёки йўқлиги, бошқа шаърий никоҳ тузганлиги, ушбу муносабатлардан фарзандлари ҳам борлиги айнан берилган муддат ичида аниқланади ва агар ҳақиқатдан ҳам суд томонидан қилинган харакатлар ижобий натижа бермаса суд ушбу оилани сақлаб қолиш имкони йўқ деган хулосага келади ва тарафлар ўртасида тузилган никоҳни бекор қилади.

“ЎГАЙ ОНАМ УЙ ТАЛАШЯПТИ”

— Турмушдан ажрашганман. Икки нафар фарзандим билан ота ҳовлимда яшаб келяпман. Оилада олти фарзандмиз, ўгай онамдан яна иккита синглим бор. Сингилларим билан муносабатимиз яхши, лекин ўгай онам билан кўп тортишиб қоляпмиз. Яқинда у судга мурожаат қилиб, 9 сотих ҳовлининг 5 сотихини унга ажратиб беришларини сўради. Уй отамнинг номида. Қизлари онасининг фойдасига улушларидан воз кечишди. Бизда эса ота ҳовлида иккита укам ва мен болаларим билан яшаймиз. Суд аризани қаноатлантириши мумкинми?

Исми сир тутилди

— Фуқаролик процессуал кодексининг 9-моддасига кўра, судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирор-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашув қонунга кўра жавобгарликка сабаб бўлади.


Шу боис, суд ўгай онангизни аризасини қаноатлантириши мумкинлиги ҳақида фикр билдиришимиз асосли бўлмайди. Лекин, отангиздан қолган уй-жойга нисбатан унинг олти нафар фарзандлари ва ўгай онангиздан яна икки нафар синглингиз меросхўр бўладилар.


Фуқаролик кодекснинг 1117-моддасига кўра, мерос қолдирувчининг охирги доимий яшаб турган жойи мероснинг очилиш жойи ҳисобланади.


Ушбу кодекснинг 1135-моддасида мерос қолдирувчининг болалари (шу жумладан фарзандликка олинган болалари), эри (хотини) ва ота-онаси (фарзандликка олувчилар) тенг улушларда қонун бўйича биринчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар. Мерос қолдирувчининг вафотидан кейин туғилган болалари ҳам биринчи навбатдаги ворислар жумласига кирадилар.


Фуқаролик кодекснинг 1147-моддасига кўра, меросхўр мерос очилган кундан эътиборан исталган вақтда меросдан воз кечишга ҳақли.
Меросдан воз кечиш меросхўр томонидан мерос очилган жойдаги нотариусга ариза бериш орқали амалга оширилади.


Агар ишончномада вакил орқали меросдан воз кечиш ваколати махсус назарда тутилган бўлса, меросдан шу тарзда воз кечилиши мумкин.


Меросдан воз кечиш кейинчалик бекор қилиниши ёки қайтариб олиниши мумкин эмас.
Хусусан, Фуқаролик кодекснинг 1146-моддасига кўра, мерос очилган жойдаги нотариус меросхўрнинг илтимосига кўра унга меросга бўлган ҳуқуқи тўғрисида гувоҳнома бериши шарт.


Сизга, мерос олиш учун низоли хонадон жойлашган ҳудуддаги нотариал идорага мурожаат қилишингиз лозим.


Шу билан бирга, нотариал идора томонидан меросга бўлган ҳуқуқ тўғрисида гувоҳнома бериш қонунда назарда тутилган асосларга кўра рад этилган тақдирда, бузилган ҳуқуқингизни ҳимоя қилиш юзасидан судга даъво ариза билан мурожаат қилишга ҳақлисиз.


Мурожаатингиздаги уй-жой 9 сотихдан иборатлиги, ўгай онангиз 5 сотихини унга ажратиб бериш мумкинлиги борасида қуйидагилар маълум қилинади.
Мерос қабул қилгач, меросхўрлар ўзаро келишган ҳолда улушларига мутаносиб равишда ёки улушларидан чекинган ҳолда уй-жойдаги қурилмаларни ва ер майдонини бўлиб олишлари мумкин. Ўзаро келиша олмасалар, бундай талаб билан судга мурожаат қилишлари мумкин.


2006 йил 3 февралдаги “Ер кодексини татбиқ қилишда суд амалиётида вужудга келадиган айрим масалалар тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленум Қарорининг 11-бандига кўра, биргаликда эгалик қилинадиган ёки фойдаланиладиган ер участкаларини бўлиш ва ундан фойдаланиш тартибини белгилаш, шунингдек ер участкаси чегарасини белгилаш тўғрисидаги низоларни ҳал қилишда суд Ўзбекистон Республикаси Ер кодекси 22-моддасининг тўртинчи қисмига асосан улушларга мутаносиб равишда ер участкасини бўлиш ёки фойдаланиш тартибини белгилаш ҳақидаги давлат ер кадастри ёки ер экспертизаси хулосасидан келиб чиқиши лозим.

 

Биргаликда эгалик қилинадиган ёки фойдаланиладиган ер участкасини тарафларнинг иморатга бўлган эгалик ҳуқуқидаги улушларига мутаносиб равишда ажратиш имконияти бўлмаса, суд илгаридан ўрнатилган ер участкасидан фойдаланиш тартибидан келиб чиқиши лозим.

 

Дурдона АБДУҚАХАРОВА,

Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси

«БОШҚАСИГА УЙЛАНИБ, БОЛА ПУЛИ ОЛИБ ЮРГАН ЭКАН»

— Жияним эри билан бирга яшамайди. Яқинда келин бўлиб тушган маҳалласидан қўнғироқ қилиб, бола пули олиши учун қайта ариза бериши кераклигини, аввалгисининг муддати тугаганини айтишди. Суриштирса, собиқ эри унга айтмасдан ўғлига бола пули расмийлаштирган ва бу ҳақда унга айтмаган экан. Бола жиянимнинг тарбиясида, алиментга бермаган. Бу вазиятда жиянимнинг қандай ҳақ-ҳуқуқлари бор? Собиқ эри жиянимнинг номидан фойдалангани учун судга бериши мумкинми?

Исми сир тутилди

Жасур НОРҚОБИЛОВ, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:

 

— Кам таъминланган оилалар болалари учун нафақа ва моддий ёрдам тайинлаш ва тўлаш тартиби Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 21 октябрдаги 654-сонли қарори билан тасдиқланланган “Кам таъминланган оилаларни «Ижтимоий ҳимоя ягона реестри» ахборот тизими орқали аниқлаш, уларга кам таъминланган оилалар болалари учун нафақа ва моддий ёрдам тайинлаш ва тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низом билан тартига солинган.

 

Мазкур Низомнинг 13-бандига кўра, “кам таъминланган”, деб эътироф этилган оилага болалар нафақаси ёхуд моддий ёрдам яшаш жойи бўйича оиланинг муомалага лаёқатли аъзосининг ёзма аризасига асосан тайинланади. 15-бандига кўра, Болалар нафақаси ёки моддий ёрдам тайинлаш учун Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг туман (шаҳар) бўлими бошлиғининг номига ушбу Низомга 3-иловага мувофиқ шаклдаги ариза фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органига тақдим этилади.

 

Аризага қуйидагилар илова қилинади:


• ариза берувчи ва оила аъзоларининг Ўзбекистон Республикаси паспорти ёки ID-карталари (бунда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи томонидан ушбу ҳужжатларнинг нусхаси олиниб, асли аризачига қайтарилади);


• чет эл фуқаролари, фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг яшаш гувоҳномалари, фуқаролиги бўлмаган шахс гувоҳномалари ёки ID-карталари ҳамда яшаш жойи бўйича рўйхатга олинганлиги тўғрисида қайд варағи (бунда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи томонидан ушбу ҳужжатларнинг нусхаси олиниб, асли аризачига қайтарилади);


• болалари васийлик остида бўлган тақдирда, аризага васийлик ва ҳомийлик органи қарорининг нусхаси илова қилинади;


• оиланинг мавжуд чорва моллари ва паррандалари тўғрисида ушбу Низомга 3а-иловага мувофиқ шакл бўйича маълумот;


• ариза берувчи ва унинг оила аъзолари номидаги тижорат банки ҳисобварақларидаги маблағ қолдиқлари ва ариза берилган ойдан олдинги 3 ой мобайнида уларнинг номига ўтказилган пул ўтказмалари юзасидан маълумотларни Марказий банк томонидан «Ягона реестр» АТга тақдим этиш тўғрисида оилада бирга яшовчи 18 ёш ва ундан катта ёшдаги муомалага лаёқатли барча оила аъзолари имзолари билан тасдиқланган ушбу Низомга 3б-иловага мувофиқ шакл бўйича ариза.

Бунда бирга яшовчи 18 ёш ва ундан катта ёшдаги муомалага лаёқатли барча оила аъзолари имзоларининг ҳақиқийлиги учун ариза берувчи жавобгар бўлади. Ариза берувчи томонидан ушбу бандда келтирилган барча ҳужжатларнинг тўлиқ тақдим этилганлиги фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи томонидан текширилади.
Йўллаган саволингизда қайд этилишича, сиз турмуш ўртоғингиз билан биргаликда яшамагансиз ва турмуш ўртоғингиз бола пули олиб юрганидан бехабар бўлгансиз.


Саволингиздан келиб чиқилганида, турмуш ўртоғингиз болали оилаларга нафақа ёки бола парвариши бўйича нафақа олиш ҳақида аризалар ва унга илова ҳужжатларни тақдим этишда ҳаққоний маълумотларни тақдим қилмаганлиги кўринади.


Бундай ҳолда, болали оилаларга нафақа ёки бола парвариши бўйича нафақа ҳаққоний маълумотлар яширилганлиги сабабли асоссиз ажратилган ҳисобланади ва тўланган пулларни бюджетга ундирилиши юзасидан молия органлари судга мурожаат қилиши керак бўлади.


Сиз эса, юқорида қайд қилинган низом талабидан келиб чиқиб, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органига болалар нафақаси ёхуд моддий ёрдам учун мурожаат қилишингиз мумкин.

“КРЕДИТ ҚАРЗИНИ МЕН ТЎЛАЙ-У, УЙДА БОШҚАЛАР ЯШАСИНМИ?”

— Турмуш ўртоғимнинг номига олинган уйнинг кредит қарзини мен тўлайман. Эрим хорижга ишлагани кетган. Бундан икки ой олдин қайнонам сўраган пулини бермаганим учун ўз уйимдан ҳайдаб чиқарди. Ҳозир уйда қайнопам яшаяпти. Алам қилаётгани, уйнинг кредит қарзи-ю тўловларини тўлаяпман, аммо иккита болам билан ота-онамкида ўтирибман. Бу вазиятда мени қандай ҳақ-ҳуқуқларим бор?

Исми сир тутилди

Дилшод ХАСАНОВ, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:

— Уй-жой кодексининг 32-моддаси талабларига кўра, уй, квартира мулкдорининг оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар, агар уларни кўчириб келган пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар.
Улар мулкдор берган турар жойга ўзларининг вояга етмаган фарзандларини кўчириб киритишга ҳақлидирлар, оиланинг бошқа аъзоларини эса, уй, квартира мулкдорининг розилиги билангина кўчириб киритишлари мумкин.

 

Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори билан оилавий муносабатларни тугатган тақдирда ҳам уларда турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи сақланиб қолади. Уй, квартиранинг мулкдори билан унинг собиқ оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар ўртасида турар жойдан фойдаланиш тартиби тарафлар келишуви билан белгиланади.


Турар жой мулкдорининг оила аъзолари деб, у билан доимий бирга яшаётган хотини (эри) ва уларнинг фарзандлари тан олинади. Эр-хотиннинг ота-онаси, шунингдек мулкдор билан доимий бирга яшаётган оилали фарзандлари ва уларнинг эр-хотини, агар улар илгари бу ҳуқуққа эга бўлмаган бўлса, фақат ўзаро келишувга биноан мулкдорнинг оила аъзолари деб тан олиниши мумкин.


Уй-жой кодексининг 52-моддаси 1-қисмига кўра, муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар жойни ижарага олувчи, унинг оила аъзолари ёки ижарага олувчи билан доимий яшаётган фуқаролар вақтинча бўлмаганида турар жой олти ой муддат давомида уларнинг ҳисобида сақланиб туради.


Мазкур қонун нормалари асосида турмуш ўртоғингизга тегишли бўлган уй-жойдан унинг оила аъзоси сифатида фойдаланиш ҳуқуқига эгасиз.


Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 3-моддасига асосан, Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқ ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқларини, эркинликларини ва қонуний манфаатларини суд орқали ҳимоя қилиш кафолатланади.


Ҳар қандай манфаатдор шахс бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқи ёхуд қонун билан қўриқланадиган манфаатини ҳимоя қилиш учун фуқаролик суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликда белгиланган тартибда фуқаролик ишлари бўйича судга (судга) мурожаат қилишга ҳақли.


Уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқингиз бузилган тақдирда, уни тиклаш ёки ҳимоя қилиш мақсадида судга мурожаат қилиш ҳуқуқингиз мавжуд.

НИКОҲДАН АЖРАТИШДА ДАВЛАТ БОЖИ МИҚДОРИНИ КАМАЙТИРИШ МУМКИНМИ?

– Турмуш ўртоғим биринчи хотини билан расман ажрашди. Аслида 5 йилдан бери бирга яшамайди. Почта орқали суд қарорини олганимизда икки ярим баравар давлат божи белгиланганини кўрдик. Эрим I гуруҳ ногирони. Бу ёқда ўзимизда ҳам иккита бола бор. Шу тўловни бекор қилса бўладими ёки ҳеч бўлмаганда миқдорини камайтириш мумкинми?

Исми сир тутилди

Саволга фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси Анвар Ҳамроев жавоб берди:

 

— Давлат божи юридик аҳамиятга молик ҳаракатларни амалга оширганлик ва (ёки) бундай ҳаракатлар учун ваколатли муассасалар ва (ёки) мансабдор шахслар томонидан ҳужжатлар берганлик учун ундириладиган мажбурий тўловдир.

 

Давлат божи ставкаларининг миқдорлари Ўзбекистон Республикасининг 2020 йил 6 январдаги “Давлат божи тўғрисида”ги Қонуни иловасига мувофиқ белгиланади. Давлат божини тўлашдан озод қилинадиган жисмоний ва юридик шахсларнинг қатъий рўйхати ҳам ушбу Қонун билан белгиланади.

 

Оила кодексининг 45-моддасига кўра суд никоҳдан ажратиш ҳақида ҳал қилув қарорини чиқариш пайтида никоҳдан ажратиш тўғрисидаги фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органининг гувоҳномаси берилаётганда эр-хотиннинг ҳар иккаласи ёки улардан бири тўлайдиган давлат божи миқдорини белгилаши лозим. Агар суд бу божни эр-хотиннинг ҳар иккаласидан ундиришни лозим деб топса, уларнинг ҳар бири тўлайдиган бож миқдорини белгилайди.

 

Шунингдек, Фуқаролик процессуал кодексининг 133-моддасига кўра давлат божини тўлашни кечиктиришга қонунчиликда белгиланган ҳолларда йўл қўйилади.

 

Суд тарафларнинг мулкий аҳволига қараб, улардан бирининг ёки иккаласининг давлат даромадига ундириладиган суд харажатларини тўлашни кечиктиришга ёки бўлиб-бўлиб тўлашга йўл қўйиши, шунингдек бу харажатларнинг миқдорини камайтириши мумкин.

 

Юқоридаги қонунчилик нормаларига кўра, фақат “Давлат божи тўғрисида”ги Қонунда кўрсатилган шахслар давлат божи тўлашдан озод этилган бўлиб, ногиронлик учун ёки кўп болали оилалар учун давлат божидан озод қилиш тартиби белгиланмаган.

СУБСИДИЯ ФАҚАТ КАМ ТАЪМИНЛАНГАНЛАРГА БЕРИЛАДИМИ?

— Танишимга субсидия олмоқчи эканимни айтганимда, фақат кам таъминланган оилаларга ёки ёлғиз аёлларга берилишини айтиди. Моддий аҳволим ёмон эмас. Бундан чиқди, менга субсидия берилмайдими?

Исми сир тутилди

— Судсидия – ипотека кредитлари асосида квартира сотиб олиш учун бошланғич бадал ва кредит фоизининг бир қисмини ёки якка тартибдаги уй-жойларни қуриш ва реконструкция қилиш учун кредит фоизининг бир қисмини қоплаш мақсадида Давлат бюджетидан фуқаро учун банкда унинг номига очилган тегишли ҳисобвараққа ўтказилган маблағ тушунилади.

 

Вазирлар Маҳкамаси томонидан 2020 йил 25 мартда 182-сонли қарори билан “Уй-жой сотиб олиш ёки якка тартибдаги уй-жойларни қуриш ва реконструкция қилиш учун фуқароларга субсидия тўлаш тартиби тўғрисида”ги Низом тасдиқланган.

 

Ариза берувчи ипотека кредитлари бўйича субсидия олиш учун исталган туман (шаҳар) давлат хизматлари марказига ўзи келиб мурожаат этади ёки Ягона интерактив давлат хизматлари портали (ЯИДХП)да давлат хизматидан электрон тарзда фойдаланиш учун рўйхатдан ўтади. Ариза берувчининг аризаси у рўйхатга олинган доимий яшаш жойидаги туман (шаҳар) комиссияси томонидан кўриб чиқилади.

 

Масъул ташкилотлар етти иш кунида ариза берувчининг ижтимоий мезонларга мувофиқлигини тақдим этилган ҳужжатлар асосида ташкилотларда мавжуд маълумотлар базаси билан солиштирган ҳолда ўрганиб чиқади.

 

ЯИДХПда онлайн электрон шаклда қуйидаги маълумотларни:

  • давлат солиқ инспекцияси — солиқ тўловчининг жисмоний шахснинг шахсий идентификация рақами бўйича ариза берувчи ва оила аъзоси сифатида келтирилган шахсларнинг даромадларини аниқлайди;
  • давлат кадастрлари палатасининг ҳудудий бошқармаси — ариза берувчи, турмуш ўртоғи ва турмуш қурмаган фарзандларининг номида мулк ҳуқуқи билан турар жойнинг мавжуд ёки мавжуд эмаслиги ҳақидаги маълумотларни;
  • туман (шаҳар) маҳалла ва нуронийларни қўллаб-қувватлаш бўлимлари — ариза берувчининг оғир ижтимоий вазиятга тушиб қолган хотин-қизлар, ногиронлиги бўлган, фарзандларини тўлиқсиз оилада тарбиялаётган, уй-жой шароитини яхшилашган муҳтож оналар тоифасига мансублигини;
  • Ёшлар ишлари агентлигининг туман (шаҳар) бўлими — ариза берувчининг алоҳида намуна кўрсатаётган ёш оилалар тоифасига мансублигини;
  • туман (шаҳар) ҳокимлиги — ариза берувчининг “Меҳр дафтари”га киритилган ёки ундан чиқарилган 30 ёшдан ошмаган ёшлар тоифасига мансублигини тасдиқлайди.

ЯИДХПда масъул ташкилотлар ўрганиб чиқиш натижаларига кўра, киритилган маълумотлар асосида ариза берувчининг ижтимоий мезонларга мувофиқлиги автоматлаштирилган тарзда баллар кўринишида баҳоланади.

 

Комиссия раиси ижтимоий мезонлар юзасидан баҳолаш натижаларига асосан ариза берувчига ипотека кредитлари бўйича субсидия бериш ёки беришни рад этишни электрон шаклда тасдиқлайди.

 

Кўриб чиқиш якунлари бўйича субсидия бериш ёки беришни рад этиш тўғрисида электрон тасдиқланган QR-код қўйилган қарор тегишли туман (шаҳар) Давлат хизматлари марказига юборилади.

 

Ушбу хабарнома Давлат хизматлари маркази томонидан бир иш кунида ариза берувчига юборилади. Бундан ташқари, ЯИДХП орқали ариза берувчига “SMS” хабар юборилади.

 

Ижтимоий мезонлар асосида баҳоланган ариза берувчи 30 ва ундан юқори балл тўплаган тақдирда, талабгор сифатида тан олиниб, квартира сотиб олиш ёки якка тартибдаги уй-жойларни қуриш ва реконструкция қилиш учун ипотека кредити бўйича субсидия олишга ҳақли деб ҳисобланади.

 

ҚАНДАЙ ҲОЛЛАРДА АРИЗА БЕРУВЧИГА СУБСИДИЯ АЖРАТИШ РАД ЭТИЛАДИ?

1. Аризада кўрсатилган маълумотлар ижтимоий мезонларга мос келмаганда;

 

2. Маълумотлар нотўғри ёки сохта бўлганда;

 

3. Илгари шаҳар ва қишлоқ жойларда арзон уй-жой қуриш дастурлари доирасида имтиёзли ипотека кредитларидан фойдаланган ҳолда квартира ёки якка тартибдаги уй-жой ҳамда субсидия олган (аввал олинган уй-жой бошқа шахсга бегоналаштириб юборилган тақдирда ҳам) оила аъзолари такрорий мурожаат этганда;

 

4. Жорий йилда ҳудуд учун ажратиладиган субсидия сони тугаганда.

АРИЗА БЕРУВЧИ ЁКИ ОИЛАНИНГ ЎРТАЧА ОЙЛИК ДАРОМАДИ ҚАНЧА БЎЛИШИ КЕРАК?

  • Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятларда — МҲТЭКМнинг 2,7 бараваридан кам ва 8,0 бараваридан юқори;
  • Тошкент шаҳрида — МҲТЭКМнинг 2,7 баравардан кам ва 9,2 бараваридан юқори бўлиши лозим.

Юқорида қайд қилинган Низом талабларига кўра, сиз исталган туман (шаҳар) давлат хизматлари марказига мурожаат этишингиз ёки Ягона интерактив давлат хизматлари порталида давлат хизматидан электрон тарзда фойдаланиш учун рўйхатдан ўтишингиз мумкин. Аризангизга асосан тегишли комиссия сизга ижтимоий мезонлар юзасидан баҳолаш натижаларига асосан ипотека кредитлари бўйича субсидия бериш ёки беришни рад этиш тўғрисида хулоса беради.

 

Ғайрат ЭРГАШЕВ,

фуқаролик ишлари бўйича

Яккасарой туманлараро суди раиси

«ЗАГС»ИМИЗ ЙЎҚЛИГИ УЧУН ТАЪМИНОТ ОЛОЛМАЯПМАН»

– Эрим билан «ЗАГС»дан ўтмаганмиз. Ўғлим туғилганидан бери ота уйимдаман. Онамнинг қистови билан алиментга бердим. «Она таъминоти олишга ҳам ҳақинг бор», дейишганди, суриштирсам, у фақат «ЗАГС»и борларга бериларкан. Шу ростми?

Исми сир тутилди

Азизбек Джалилов, фуқаролик ишлари бўйича М. Улуғбек туманлараро суди судьяси:

 

— Оила кодексининг 117-моддасига асосан эр-хотин бир-бирига моддий ёрдам бериши шарт. Бундай ёрдам беришдан бош тортилган тақдирда, ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз эр ёки хотин, шунингдек хотин ҳомиладорлик даврида ва ўртада бола туғилган кундан бошлаб уч йил давомида, ўртадаги ногирон бола ўн саккиз ёшга тўлгунча ёки болаликдан II гуруҳ ногирони бўлган ўртадаги болага қараган ёрдамга муҳтож эр (хотин) ёрдам беришга қодир бўлган хотин (эр)дан суд тартибида таъминот (алимент) олиш ҳуқуқига эга.

 

Шунингдек, ушбу кодекснинг 119-моддасига биноан эр-хотин (собиқ эр-хотин) ўртасида алимент тўлаш тўғрисида келишув мавжуд бўлмаган ҳолларда эр ёки хотинга (собиқ эр ёки хотинга) суд тартибида ундириб бериладиган алимент миқдори суд томонидан эр ёки хотиннинг (собиқ эр ёки хотиннинг) моддий ва оилавий аҳволини ҳамда тарафларнинг эътиборга лойиқ бошқа манфаатларини эътиборга олиб, ҳар ойда пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланади.

 

Бироқ бу сумма қонунчиликда белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 11,75 фоизидан (108 100 минг сўмдан) кам бўлмаслиги лозим. Ушбу қоидалардан келиб чиқиб хулоса қиладиган бўлсак, қонуний никоҳдан ўтган бўлсалар бу қоидалар амал қилади.

 

Агар шаърий никоҳ орқали оила қурилган бўлса, бу қоидалар тарафларнинг келишувига асосан тўланиши мумкин. Суд тартибида ундирилмайди, сабаби Оила кодексининг моддалари қонуний тартибда тузилган никоҳ учун амал қилади.

«ОНАМ ҲАЁТ БЎЛА ТУРИБ, УКАМ ЎЗ УЛУШИНИ СЎРАЯПТИ»

— Кенжа укам онам билан бирга яшайди, лекин уй рўйхатига киритилмаган. Ҳовли онамнинг номида. Яқинда укам «суд орқали ўзимга тегишли бўлган қисмини ажратиб оламан», деди. Онам ҳаёт бўлса, қандай қилиб у улуш сўраши мумкин? Агар судга берадиган бўлса, биз қандай йўл тутайлик?

Исми сир тутилди

Амина Худайбергенова, фуқаролик ишлари бўйича М. Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Уй-жой кодексининг 32-моддасига асосан уй-жойнинг мулкдори ва унинг оила аъзолари уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар.

 

Сизнинг холатингизда укангиз онасига тегишли бўлган уйда доимий яшаётган бўлса, бошқалар билан тенг равишда фойдаланиши, ушбу турар жойга ўзининг оиласини ва вояга етмаган фарзандларини кўчириб киритишга ҳақли бўлади.

 

Уй-жой мулкдорининг оила аъзоларига, шунингдек у билан доимий бирга яшаётган хотини (эри) ва уларнинг фарзандлари тан олинади. Эр-хотиннинг ота-онаси, шунингдек мулкдор билан доимий бирга яшаётган оилали фарзандлари ва уларнинг эр-хотини, агар улар илгари бу ҳуқуққа эга бўлмаган бўлса, фақат ўзаро келишувга биноан мулкдорнинг оила аъзолари деб тан олиниши мумкин.

 

Фуқаролик кодексининг 223-моддасига асосан муклни, шу жумладан уй-жойни натура ҳолида бўлиш фақатгина унинг эгалари ўртасида йўл қўйилади. Демак сизнинг укангиз уйнинг мулкдори бўлмас экан, унинг уйни бўлиб олиш тўғрисидагни талаби ҳам асоссиз ҳисобланади.

ЭР-ХОТИНДАН БИРИ БЎЛМАГАН ҲОЛЛАРДА СУД ТОМОНИДАН НИКОҲДАН АЖРАТИШ МУМКИНМИ?

— Дугонам эри билан ажрашмоқчи. Эри «қўлингдан келганини қил, барибир ажраша олмайсан», деб хорижга кетиб қолди. Мақсади – дугонамни хўрлаш. Шусиз ҳам икки марта уриб, ҳомиласини туширди. Дугонам битта ўғли билан ота-онасиникида яшаяпти. Эри билан бирга яшаган уйига қайнонаси киритмаяпти. «Ўғлим қачон қайтса, ўшанда кўчигни оласан» деган. Бу вазиятда дугонам ажрашишга берса бўладими? Эри бўлмаса, суд ажраштирадими?

Исми сир тутилди

— Маълумки, мамлакатимиз давлат мустақиллигига эришган дастлабки йиллардан бошлаб унинг инсон ҳуқуқларига оид асосий ғоя ва қоидаларини ўзига сингдирган халқаро ҳуқуқий ҳужжатлар – Бирлашган миллатлар ташкилотининг бир қатор ҳужжатлари, жумладан “Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси” ва “Болалар ҳуқуқлари тўғрисида”ги Конвенцияси қоидаларига мос равишда оилани мустаҳкамлаш, унинг ҳар бир аъзоси ҳақ-ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, оилавий муносабатларда ўз ҳуқуқ ва эркинликларидан тўлақонли фойдаланишлари учун имкониятлар яратишга йўналтирилган миллий қонунчилик базаси яратилди ва юртимизда амалга оширилаётган ислоҳотларга ҳамоҳанг тарзда доимий равишда такомиллашиб бормоқда.

 

Аввало, таъкидлаш жоизки, мамлакатимизда оилавий муносабатларни тартибга солувчи дастлабки ҳужжат сифатида бош Қомусимиз ҳисобланган Конституция майдонга чиқади.

 

Шу билан биргаликда, оилавий муносабатларни тартибга солувчи яна бир муҳим ҳуқуқий ҳужжатлардан бири – Оила кодексида ҳам оила, оналик, оталик ва болалик давлат ҳимоясида эканлиги ҳақидаги қоида мустаҳкамланган.

 

Никоҳ бу эркак ва аёлнинг ихтиёрий ва ҳуқуқларининг ўзаро тенглиги асосида оила тузиш ва эр-хотиннинг ўзаро ҳуқуқ ва мажбуриятларини келтириб чиқаришга қаратилган келишув бўлиб, бир сўз билан айтганда, никоҳ шакли – тарафларнинг ушбу муносабатларини қонун билан белгиланган қайд қилиш усули ҳисобланади.

 

Шу ўринда, мурожаатчимизнинг саволига тўхталадиган бўлсак, тарафларнинг ўзаро эр-хотинлик муносабатларини давом эттиришга бўлган хоҳиш-иродаси сўнган, ёки бир-биридан кўнгли қолган ҳолларда қоида тариқасида ФҲДЁ органига ёки судга мурожаат қилишлари мумкин бўлади.

 

Тарафлар ўртасида вояга етмаган фарзандлари борлиги ёки ўртада мол-мулк юзасидан низонинг мавжудлиги эр ёки хотинга никоҳдан ажратиш ҳақидаги талаб билан бевосита судга мурожаат қилишни тақозо этади.

 

Оила кодексининг 40-моддасига биноан, никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ишлар суд томонидан Фуқаролик процессуал кодексида даъво ишларини ҳал қилиш учун белгиланган тартибда кўриб чиқилади.

 

Суд эр-хотинга ярашиш учун муҳлат тайинлаб, ишнинг кўрилишини кейинга қолдирган тақдирда, эр-хотиннинг бирга яшаш жойидаги фуқаролар йиғинининг яраштириш комиссиясини, агар улар бирга яшамаётган бўлса, ҳар бирининг яшаш жойидаги фуқаролар йиғинининг яраштириш комиссиясини эр-хотинни яраштириш бўйича тегишли чоралар кўриш учун уч кундан кечиктирмасдан ёзма равишда хабардор қилиши керак.

 

Ушбу Кодекснинг 41-моддасига кўра, агар суд эр ва хотиннинг бундан буён биргаликда яшашига ва оилани сақлаб қолишга имконият йўқ деб топса, уларни никоҳдан ажратади.

 

Олий суд Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги 06-сонли “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги қарорининг 7-бандига кўра, никоҳдан ажратиш тўғрисидаги даъволар, қоида тариқасида, жавобгарнинг доимий яшаш жойидаги судга, ФПК 34-моддасида назарда тутилган ҳолларда эса, даъвогарнинг хоҳиши бўйича тақдим этилади.

 

Хусусан, никоҳдан ажратиш тўғрисидаги даъво:

 

– жазо муддатидан қатъи назар, озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахс билан (агар иш суднинг судловига тааллуқли бўлса) – мазкур шахснинг судлангунга қадар охирги яшаш жойида;

 

– яшаш жойи номаълум бўлган шахс билан-унинг маълум бўлган охирги яшаш жойида ёки унинг мол-мулки турган жойда, даъвогар вояга етмаган болалари борлиги ёки саломатлиги туфайли жавобгарнинг яшаш жойига боришга қийналган ҳолларда эса, – даъвогарнинг яшаш жойида;

 

– Ўзбекистон Республикасида яшаш жойига эга бўлмаган ёки мамлакатдан чиқиб кетган шахс билан унинг мол-мулки турган жойда ёки Ўзбекистон Республикасида маълум бўлган охирги яшаш жойида тақдим этилиши мумкин.

Мазкур Пленум қарорининг 14-бандига асосан, эр-хотиндан бири доимий яшаш учун Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарига кўчиб кетган ва унинг суд мажлисига келиш имконияти бўлмаган ҳолларда, суд Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари нормаларига мувофиқ тарафларни хабардор қилиш чораларини кўради.

 

Фуқаролик процессуал кодексининг 164-моддасига асосан, жавобгарнинг амалдаги туриш жойи номаълум бўлса, жавобгарнинг охирги яшаш жойидаги алоқа ташкилоти, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи ёхуд охирги иш жойидаги иш берувчи (маъмуриятнинг мансабдор шахси) суд чақирув қоғозининг ёки бошқа хабарноманинг иккинчи нусхасига мазкур органлар ёки ташкилотлар суд чақирув қоғозини ёки бошқа хабарномани олганлиги ва уни чақирилувчининг туриш жойи номаълумлиги сабабли унга топширишнинг имкони бўлмаганлиги ҳақида ёзиб юборган маълумот судга келиб тушгач, суд ишни муҳокама қилишга киришади.

 

Шунингдек, ушбу Кодекснинг 220-моддасига кўра, тарафлар келмаслик сабаблари тўғрисида судни хабардор қилиши ва бу сабабларнинг узрлилигига далиллар тақдим этиши шарт. Агар жавобгарнинг келмаганлиги сабаблари тўғрисида маълумотлар мавжуд бўлмаса ёки суд келмаганлик сабабларини узрсиз деб топса ёхуд жавобгар иш юритилишини қасддан чўзаётган бўлса, суд ишни кўришга ҳақли.

 

Никоҳдан ажратиш ҳақидаги талаб суд томонидан кўриб чиқилаётган вақтда, тарафлардан бирининг яшаш жойининг номаълумлиги ёки чет элда бўлиб, у ерда унинг аниқ яшаш манзилини аниқлашнинг имкони бўлмаса, ушбу ҳолатда, суд ФПКнинг 164 ёки 220-моддаларига асосан тарафлардан бирининг иштирокисиз кўриб чиқишга ҳақли.

 

Айтиш жоизки, никоҳдан ажратиш ҳақидаги талаб суд томонидан кўриб чиқилаётган вақтда талафларнинг ҳозир бўлишлари ушбу низонинг суд томонидан адолатли ва қонуний ҳал қилинишига ёрдам беради.

 

Азиз Рахмонов,

фуқаролик ишлари бўйича

Яккасарой туманлараро суди судьяси

Skip to content