Қидирув:

АҚШГА ИШГА ЮБОРИШ НАРХИ 6.500 АҚШ ДОЛЛАРИМИ?

“Кўр ҳассасини бир марта йўқотади” дейишади. Бироқ муқаддам икки маротаба “гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзламай қонунга хилоф равишда тайёрлаш, эгаллаш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар” ва “фирибгарлик” жиноятларини содир қилгани учун судланган 38 ёшли эркак ўзига тегишли хулоса чиқармади…

 

Судланувчи бу гал ўзганинг мулкини алдаш ва ишончни суистеъмол қилиш йўли билан қўлга киритишни мақсад қилади. У бир фуқарога ўзини Учтепа туманида жойлашган ўқув маркази раҳбари деб таништиради. Мазкур жамиятга расмий равишда ишга қабул қилган ҳолатда фуқарони қонуний тарзда Америка Қўшма Штатларига ишга юборишини айтиб ишонтиради. Эвазига ўша вақтнинг ўзидаёқ 6.500 АҚШ долларини қўлга киритади. Амалда эса берган ваъдасини бажармасдан пулларни шахсий эҳтиёжлари йўлида сарфлаб юборган.

 

У жиноий ҳаракатларини давом эттириб, ўша куннинг ўзидаёқ яна бир фуқарони юқоридаги “сценарий” асосида чув тушириб, яна 6.500 АҚШ долларига эга бўлган.

 

— Аввал туризим соҳасида фаолият кўрсатганман. Бир шахс менга қўнғироқ қилиб, “рақамингизни фалон шахсдан олгандим”, дея қандай фаолият тури билан шуғулланишим ҳақида сўради, айтиб ўтдим. Шунда у укаси борлигини, уни АҚШга юбормоқчи эканини, шу сабабли мазкур ҳолат юзасидан кўришиб гаплашиб олишни сўради, таклифини қабул қилдим, – дейди суд мажлисида айбига тўлиқ иқрорлик билдирган судланувчи.

 “АЁЛИ ТОМОНИДАН ТЎЛИҚ ҚОПЛАБ БЕРИЛГАН”

Судда жабрланувчи қуйидагиларни баён қилди…

— Молиявий жиҳатдан бироз қийналиб қолгандик. Шу сабабли ишлаб пул топиб келиш ниятида укамни АҚШга юбормоқчи эдим. Кунларнинг бирида бир мактабда таҳсил олган ва Туркияда ишловчи танишим қўнғироқ қилиб, Тошкентда истиқомат қилувчи шахс уларга АҚШга ишлаши учун қонуний ҳужжат қилиб бераётганини, агар истасам ушбу шахс билан гаплашиб кўришини айтди. Унинг укаси орқали топишим мумкинлигини билдирди. Сўнг унинг укасига қўнғироқ қилиб, акаси билан бўлиб ўтган сухбатни тушунтирдим. Судланувчи билан нотаниш шахснинг авиакасса биносида кўришдик.

 

Судланувчи ўзини таништириб, “туризм фирмаси директориман. Аввал “Green Card” лотареясида фаолият кўрсатганман. Айни вақтга келиб, ўзимга қарашли корхона томонидан тўрт нафар фуқароларни шахсан ўзим бошчилигимда АҚШга олиб кетаяпман. Ўзи ҳам тўрт хорижий тилда бемалол гаплаша оламан. Аввал ҳам бир қанча шахсларни чет элга қонуний йўл билан юборганман. АҚШга юборишим учун кўзда тутилган тўрт нафар шахсларни ўзим раҳбар сифатида фаолият кўрсатадиган ўқув маркази ходими сифатида рўйхатдан ўтказаман. Сўнг тегишли тартибда уларнинг номига лозим бўлган ҳужжатларни расмийлаштириб, аввал Киевга, у ерда “шенген” ҳужжати расмийлаштирганимдан сўнг эса Мексика, ундан сўнг АҚШга борилади. Бунинг учун жами бир киши учун 13.000 АҚШ доллари кетади”, дея аввалига 6.500 АҚШ доллари тақдим этилганидан сўнг ишга киришишини маълум қилди. Ўша вақтда пулларни сўраганида “пуллар ҳали тайёр эмас”, деганимизда хафсаласи пир бўлганди.

 

Укамнинг шаштини қайтармаслик мақсадида ўзимда бўлган пулларни тўпладим ва танишларимдан қарз ҳавола қилдим. Қариндошим ҳам боришга қарор қилди. Шундан сўнг қариндошим, укам билан судланувчининг Учтепа туманида жойлашган ўқув марказига бордик. Ўқув маркази ёнида бизни судланувчи кутиб олди ва ичкарига олиб кирди. Бизга мазкур ўқув маркази директори ўринбосари эканини, марказ фирмага қарашлилигини айтди. АҚШга кетмоқчи бўлганларни ўқув маркази ходимлари сифатида ишга олишини ва уларга ойлик маош чиқариб, ушбу ҳолатни қонунийлаштиришини, сўнг ўзи бошчилигида Киев шаҳрига олиб кетишини айтди. У ерда икки кун бўлиб, кейин ёнларига Истанбулдан икки киши келиб қўшилишини, ўша ерда уларга «Шенген» виза расмийлаштиришини билдирди. Истанбулда қолган 6.500 АКШ долларини унга виза карта орқали юбориб қўйишни, сўнг Киев орқали Мексика, ундан кейин эса АҚШга кириб боришларини айтди. Жами 13.000 АҚШ долларини бердик. Мазкур ҳолатни қариндошим видеотасвирга олди.

 

Шунингдек, у укам ва қариндошимнинг паспорт нусхаларини олиб, янги турдаги ID карта олиш лозимлигини ва ўзи алоқага чиқишини маълум қилди. Шундан сўнг судланувчи ўзини олиб қочиб юрди. Қўнғироқларга жавоб бермай, “эртага келамиз”, деб турли саналарни айтиб, баҳона қилиб юрди. Ниҳоят укам ва қариндошим кетадиган бўлишди. Тошкент ҳалкаро аэропортида судланувчи кутиб олди. У ерда яна 1.000 АҚШ долларидан пул сўради. Укам ва қариндошим ёнида бунча миқдорда пул йўқлигини айтишди ва кейин 100 АҚШ долларидан пул беришган. Шундан сўнг улар учиб кетишди. Орадан таҳминан икки кун вақт ўтиб, укам менга қўнғироқ қилиб, судланувчи уларни Туркияга олиб бориб қўйиб, у ердан Киевга олиб кета олмаганини, уларни алдаганини айтди. Кейин укам қайтиб келишга уялиб, ўша ернинг ўзидан ишлаш учун Россияга жўнаб кетган. Орадан маълум вақт ўтиб, қариндошим ҳам қайтиб келди ва укам айтган гапларни тўлиқ тасдиқлади. Судланувчи 2021 йил 1 декабрга қадар тўлиқ қайтариб беришини маълум қилган бўлса-да, қайтармай қўнғироқларга ҳам жавоб бермасдан келган. Ҳозирда берилган пул унинг аёли томонидан тўлиқ қоплаб берилган.

 

ОЗОДЛИКДАН МАҲРУМ ҚИЛИНДИ

Судланувчи Жиноят кодексининг 168-моддаси (фирибгарлик) 3-қисмининг “б” бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топилди.

 

ЖКнинг 59-моддасининг 8-қисми ва 61-моддаси тартибида, тайинланган жазога жиноят ишлари бўйича Юнусобод туман судининг ҳукмига кўра, тайинланган 4 йил озодликдан маҳрум қилиш жазосини қисман қўшиш йўли билан узил-кесил ўташ учун 4 йил 1 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 Жаҳонгир Одилов,

жиноят ишлари бўйича

Учтепа туман суди судьяси

ОТАСИ НОГИРОНЛАР АЛИМЕНТ КАМ ТЎЛАЙДИМИ?

— Уч фарзандим билан турмушимдан ажрашдим. Уларга алимент олиш учун қаерга мурожаат қилай? Болаларимнинг отаси расман ҳеч жойда ишламайди, лекин тадбиркор, яхши пул топади. Алимент кам тўлаши учун ҳамма мол-мулкини бошқаларнинг номига расмийлаштириб қўйибди. Қайнотам биринчи гуруҳ ногирони. Бу ҳам алимент кам тўлашига сабаб бўлоладими? Фарзандларим кичиклиги учун ҳеч жойда ишлай олмаяпман. Она таъминоти ҳам ундироламанми?

Исми сир тутилди

Мутахассис: Фарҳод ШАРИПОВ, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро судининг судьяси.

 

ҚАЕРГА МУРОЖААТ ЭТИШИ КЕРАК?

— Алимент олиш ҳуқуқига эга бўлган шахс, алимент талаб қилиш ҳуқуқи вужудга келганидан сўнг қанча муддат ўтганидан қатъи назар, хоҳлаган вақтда алимент ундириш тўғрисидаги талаб билан судга мурожаат қилишга ҳақлидир.


Демак, сиз ҳам вояга етмаган болаларингиз учун алимент ундириш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат этишга ҳақлисиз. Аризангиз буйруқ тартибида иш юритиш тарзида кўриб чиқилади. Алимент судга мурожаат этилган пайтдан бошлаб ундирилади. Агар таъминот учун маблағ олиш чоралари судга мурожаат қилингунга қадар кўрилганлиги, аммо алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг уни тўлашдан бош тортганлиги оқибатида алимент олинмаганлиги суд томонидан аниқланса, ўтган давр учун алимент судга мурожаат этилган пайтдан бошлаб, уч йиллик муддат доирасида ундириб олиниши мумкин.


КАМАЙТИРИШ ТЎҒРИСИДА ДАЪВО ТАҚДИМ ЭТИЛАДИ

— Оила кодексининг 115-моддасига кўра, бошқа-бошқа ота-онадан туғилган вояга етмаган болалар учун суднинг бир неча ҳал қилув қарорларига асосан, бир ота ёки онадан ундирилаётган алиментнинг умумий миқдори ушбу Кодекснинг 99-моддасида назарда тутилган миқдордан ошиб кетса, алимент тўловчи ота (она) алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарори ёки суд буйруғи кимнинг фойдасига чиққан бўлса, ўша шахсларнинг ҳар бирига нисбатан алиментнинг миқдорини тегишинча камайтириш тўғрисида даъво тақдим этиши мумкин.


Бундан ташқари, тарафлар ўртасидаги келишувга мувофиқ алимент қарзини тўлашдан озод қилиш ёки уни камайтиришга тарафларнинг ўзаро розилиги бўлгандагина йўл қўйилади, вояга етмаган болаларга алимент тўланадиган ҳоллар бундан мустасно.


Агар суд алимент тўлаши шарт бўлган шахс касаллиги ёки бошқа узрли сабабларга кўра, алимент тўламаганлигини аниқласа ҳамда унинг моддий ва оилавий аҳволи йиғилган алимент қарзни тўлашга имкон бермайди, деб топса, алимент тўловчининг даъвосига биноан уни алимент қарзларини тўлашдан тўла ёки қисман озод этишга ҳақлидир.

 

ҚАТЪИЙ СУММАДА БЕЛГИЛАНАДИ, БИРОҚ…

— Оила кодексининг 117-моддасига кўра, эр-хотин бир-бирига моддий ёрдам бериши шарт. Бундай ёрдам беришдан бош тортилган тақдирда, ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз эр ёки хотин, шунингдек хотин ҳомиладорлик даврида ва ўртада бола туғилган кундан эътиборан уч йил давомида, ўртадаги ногиронлиги бўлган болани у ўн саккиз ёшга тўлгунига қадар парваришлашни ёки болаликдан I гуруҳ ногиронлиги бўлган ўртадаги болани парваришлашни амалга оширган, ёрдамга муҳтож бўлган эр (хотин) ёрдам беришга қодир бўлган хотиндан (эрдан) суд тартибида таъминот (алимент) олиш ҳуқуқига эга.


Мазкур кодекснинг 119-моддасига асосан, эр-хотин (собиқ эр-хотин) ўртасида алимент тўлаш тўғрисида келишув мавжуд бўлмаган ҳолларда эр ёки хотинга (собиқ эр ёки хотинга) суд тартибида ундириб бериладиган алимент миқдори суд томонидан эр ёки хотиннинг (собиқ эр ёки хотиннинг) моддий ва оилавий аҳволини ҳамда тарафларнинг эътиборга лойиқ бошқа манфаатларини инобатга олиб, ҳар ойда пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланади, бироқ бу сумма қонунчиликда белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 11,75 фоизидан кам бўлмаслиги лозим.

ЎҚИШНИ ТОШКЕНТ ШАҲРИГА КЎЧИРИШ НАРХИ ҚАНЧА?

Иқтисодиёт соҳасидаги жиноятлар жумласига кирувчи ва бугунги кунда жуда ҳам авж олган фирибгарлик, алдаш ва ишончни суиистеъмол қилиш жиноятлари кўпайган. Одамлар фирибгарларнинг ёлғонларига дарров чув тушиб, алданиб қолишяпти. Афсуски, фирибгарлик жинояти ёшариб – талабалар орасига ҳам кириб боришга улгурган. Ўз шеригига чув тушган судланувчи талабанинг ўзи ҳам ундан “ранг олди”. Натижада пора эвазига Қозоғистон Республикасидаги ўқишни Тошкентга кўчириш ҳар иккаласига ҳам “қиммат”га тушди… 

 

1999 йилда туғилган судланувчи хавфли рецидивист бўла туриб, ўзганинг мулкини алдаш ва ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан қўлга киритишни мақсад қилади. Таниши – 2000 йилда туғилган судланувчи билан жиноий тил бириктиради. Қозоғистон Республикасида жойлашган олий ўқув юртида ўқиётган 2000 йилда туғилган судланувчи ва унинг 3 нафар танишларининг ўқишини Ўзбекистон Республикасига кўчириб ўтказишда мансабдор лавозимларда ишловчи таниши орқали ҳар бир талабага 200 АҚШ доллари эвазига ҳал қилиб беришга ваъда қилади.

 

— Шеригим билан ёшликдан танишмиз. 2019 йил Қозоғистон Республикаси Чимкент шаҳрида жойлашган университетга ўқишга кирганман. 2020 йилда карантин эълон қилинганлиги сабабли, ўқишни онлайн тарзда давом эттирдим.

 

Ўтган йили Тошкент шаҳрига шеригим билан битта автомашинада келганмиз. Суҳбат жараёнида ўқишимни Тошкент шаҳрига кўчириш ниятида эканимни айтдим. Тошкентга етиб келганимиздан сўнг шеригим “агар ўқишни кўчиришга ёрдам керак бўлса, танишим бор, ёрдам бериши мумкин”, деди. Шеригимга бошқа танишларим ҳам борлиги, уларнинг ҳам ўқишини кўчириб беришини сўрадим, рози бўлди. Кечки пайт шеригим қўнғироқ қилиб, “ўқишни кўчириш масаласини танишим билан гаплашиб кўрдим.

 

Ҳар бир киши учун 200 АҚШ долларига ўқишни кўчириб бера олиши мумкин”, деди. Сўнг Шеригимнинг уйига боргандим. Агарда белгиланган пулларни берадиган бўлсам, универститетда ишловчи ва отасининг синфдоши орқали бир ой ичида ўқишни Тошкентдаги университетга кўчириб беришни ваъда қилди. Отасининг синфдошини таниганим сабабли унга ишондим. Шу вақтда ёнимда бўлган 100 АҚШ долларини шеригимга бердим. Сўнг бирга ўқийдиган 3 нафар танишларимга қўнғироқ қилиб, ҳолатни айтдим, рози бўлишди, – деди айбловга тўлиқ иқрор бўлган 2000 йилда туғилган судланувчи.

Шу тариқа Биридан 400 АҚШ доллари, иккинчисидан 900 АҚШ доллари, учинчисидан 700 АҚШ доллари, жами 2 000 АҚШ долларини олади. Шундан 1999 йилда туғилган судланувчи 1 200 АҚШ доллари қисмини ўзи ҳамда 2000 йилда туғилган судланувчи 800 АҚШ доллари қисмини қўлга киритади. Берган ваъдасини бажармасдан пулларни ўз манфаатларига ишлатиб юборишган.

 

— Шеригим менга ўқиш жойимдан рейтинг баҳоларим кўрсатгичи ва паспорт нусхасини беришимни айтди. Шунда институтга қўнғироқ қилиб, ҳужжатим ва паспорт нусхамни олдим ва уларни шеригимга бердим.

 

Қолган пулларни ўз эҳтиёжларимга ишлатиб юбордим. Шергим “яна 200 АҚШ доллари керак бўлаяпти” деди. Шунда онамнинг тақинчоғини сотиб, пластик карточкасига 2 000 000 сўм ташлаб бердим. Орадан тахминан бир ой вақт ўтиб шеригимдан ўқишни кўчириш масаласида сўраганимда, ҳар хил баҳоналар қилиб, “тез орада ҳал бўлади”, деб юрди. Уч ойга яқин вақт ўтиб кетди. Шеригим ўқишни кўчирганлигини, лекин университет ходимлари барчанинг фуқаролик паспортининг асл нусхасини сўраётганлигини, яъни Қозоғистон чегарасидан кирди-чиқди муҳрларни текшириб кўриши лозимлигини айтди.

 

Унга ишониб, 3 нафар танишим ҳамда ўзимнинг паспортимни бердим. Лекин у яна алдай бошлади. Университетга бориб, ўзим ва танишларимнинг фамилиясини текширтирдим, лекин ўқишни кўчирганлар орасида уларни фамилияси йўқ эди. Шеригимга қўнғироқ қилганимда, “танишимдан сўрадим, яна 2-3 кун сабр қилиб туринглар”, деди. Шу кунларда отасининг синфдошини рақамини топиб, ундан шеригим ўқишга кўчириш масаласида гаплашган ёки гаплашмаганлигини сўраганимда, “иккалангизни ҳам танимайман”, деб телефонини ўчириб қўйди, – деди шу сабаб шеригим билан оғзаки уришиб қолганини баён қилган судланувчи.

Бундан ташқари, 2000 йилда туғилган судланувчи “махсус харидор” ва унинг танишини Қозоғистон Республикасида жойлашган олий ўқув юртига ўқишга киритиб, кейинчалик Тошкент шаҳрида жойлашган техник институти 2-курсига кўчириб беришда мансабдор лавозимларда ишловчи таниши орқали моддий манфаат эвазига ҳал қилиб беришга ваъда қилади. Такроран пора беришга далолат қилиб, “махсус харидор”дан 6 400 АҚШ долларини олаётган вақтда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ходимлари томонидан ўтказилган тезкор тадбир жараёнида қўлга олинган.

 

— Бир шахс алоқага чиқиб, “Қозоғистондаги ўқув юртларида таълим олаётган талабаларни Тошкент шаҳридаги олийгоҳларга кўчириш масаласини ҳал қила оласизми?” дея сўради. Пулга муҳтож бўлиб турганим учун унга “ҳал қилиш қўлимдан келади. Ҳар бир киши учун 3 200 АҚШ доллари бўлиди”, дедим. У шахс яна қўнғироқ қилиб, пул ва керакли ҳужжатлар тайёр эканини айтди. Ўша вақт шеригим билан бирга юргандик, унга “бир танишим билан учрашиб, ундан пул олишим лозим”, дея олиб бориб келишни илтимос қилдим.

 

Шеригим рози бўлди ва у шахс билан белгиланган манзилда учрашдик. Ундан 6 400 АҚШ долларини санаб олаётган вақтимда олдимизга бир нечта фуқаролик кийимидаги шахслар келиб, мени ушлашди. Икки нафар холислар иштирокида қўлимдаги пулларни олиб қўйишди. Пулларни махсус ёритувчи ускунада кўрсатишганда, унда “пора” деб ёзилган сўзларни кўрдим. Шеригимни ҳам ушлашди. Қилган ишимдан қаттиқ пушаймонман, – дейди бундай ҳолат бошқа қайтарилмаслигини айтган судланувчи.

 СУД ҲУКМ ҚИЛДИ

1999 йилда туғилган судланувчи Жиноят кодексининг 168-моддаси 3-қисми “б” банди ва 28,211-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда айбли деб топилди ва 4 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

2000 йилда туғилган судланувчи ЖКнинг 168-моддаси 2-қисми “б” банди, 25,168-моддаси 3-қисми “б” банди ва 25,28,211-моддаси 2-қисми “а” бандида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда айбли деб топилди ҳамда 5 йил 2 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

Судланувчиларга нисбатан қўлланилган гаров эҳтиёт чораси бекор қилиниб ва дарҳол суд мажлиси залидан қамоққа олинди.

 

 Ўктам Қахаров,

жиноят ишлари бўйича

Чилонзор туман суди судьяси

«ПАСПОРТ НУСХАСИ КЕРАК», ДЕБ АРИЗАМИЗНИ ҚАБУЛ ҚИЛМАДИ»

— Қизим куёвим билан келишолмай, икки фарзанди билан қайтиб келди. Шунга ҳам икки йил бўляпти. Орада ёшларни яраштириб қўйгандик, барибир келишолмади. Яраштирган пайтимиз қизимнинг бўйида бўлиб қолди. УТТга тушганда ҳомиласи эгиз эканлиги маълум бўлди. Куёвим эса «ҳомила мендан эмас», деб тан олмаяпти. Нима қилишга бошимиз қотган. Фуқаролик судига алимент учун мурожаат қилгандик, «отасининг паспортининг нусхаси керак», деб аризамизни қабул қилмади. Сўнг куёвимнинг паспорт нусхасини олиш учун ички ишларга боргандик, улар «02» хизматига мурожаат қилишимизни айтди. «02» хизматидагилар эса «фуқаролик судидан расман хат олиб келмагунингизча куёвингизни паспорт нусхасини олиб беролмаймиз», дейишди. Мутасадди ташкилотларнинг мана шундай бизни овора қилиши тўғрими?

Исми сир тутилди

Абдуқодир РАЖАБОВ, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси:

ҚАРЗДОР ҲАҚИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР КЎРСАТИЛИШИ ЛОЗИМ

— Фуқаролик процессуал кодексининг 172-моддаси 2-қисми 3-бандига кўра, суд буйруғи бериш тўғрисидаги аризада қарздорнинг фамилияси, исми, отасининг исми, унинг яшаш жойи кўрсатилиши лозим. Шунингдек, 4-бандида ундирувчининг талаби ва унга асос бўлган ҳолатлар ҳам кўрсатилиши керак.


Мазкур ҳолатда алимент ундириш тўғрисидаги суд буйруғи бериш ҳақидаги аризада қарздор, яъни қизингизнинг турмуш ўртоғига оид маълумотларни кўрсатишингиз ва алимент ундириш борасидаги аризага болаларни туғилганлик ва никоҳ қайд этилганлиги ҳақидаги гувоҳномаларнинг нусхаларини илова қилиш керак. Яна белгиланган миқдордаги почта харажати тўланганлиги ҳақидаги тўлов паттаси ҳам илова қилинади.

 

СУДГА МУРОЖААТ ҚИЛИНГ

— Амалдаги қонунчилик талабларига кўра, белгиланган тартибда талаб қилиб олиш ваколатига эга бўлган жисмоний ва юридик шахслардан ташқари бошқа шахсларга тегишли паспорт нусхалари берилмайди.

 

Бироқ судга берилаётган аризага илова ҳужжатлари учун паспорт нусхаси мавжуд бўлмаса, судга паспорт нусхасини талаб қилиб олиш ҳақида ариза билан мурожаат қилиб, куёвингизнинг паспорт нусхасини олиш ҳуқуқингиз мавжуд.


Оталикни белгилаш масаласи Оила кодексининг 61-моддасида кўрсатилган. Унга кўра, боланинг онаси билан никоҳда бўлмаган шахснинг оталиги ўзини боланинг отаси деб тан олган шахс ва онанинг фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд қилиш органига биргаликда топширган аризасига биноан белгиланади.

 

ОТАЛИК ҚАНДАЙ БЕЛГИЛАНАДИ?

— Оталикни белгилаш тўғрисидаги ариза боланинг туғилганлигини қайд этиш вақтида, шунингдек, бола туғилганлиги қайд этилгандан кейин ҳам берилиши мумкин.


Оталикни белгилаш тўғрисидаги суднинг ҳал қилув қарори қонуний кучга киргандан кейин суд шу қарор нусхасини бола туғилганлиги рўйхатга олинган жойдаги фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органига юборади.


Агарда куёвингиз билан қизингиз ўртасида қонуний никоҳ расмийлаштирилган бўлмаса, қизингизнинг туғилажак фарзандига нисбатан оталикни белгилаш масаласи юқорида қайд этилган қонун талаблари асосида судга мурожаат қилиш орқали амалга оширилади.

 

ОНА ТАЪМИНОТИ ОЛОЛАДИМИ?

Ҳа. Қизингиз билан куёвингиз никоҳи қонунан расмийлаштирилган бўлса, қизингиз фарзандлари учун алиментдан ташқари ўзи учун турмуш ўртоғидан моддий таъминот олиш мумкин. Амалдаги Оила кодексининг 117-моддасига кўра, эр-хотин бир-бирига моддий ёрдам бериши шарт. Мазкур қонун талабига кўра, агарда қизингиз ёрдамга муҳтож бўлса ҳамда эр-хотин ўртасида алимент ундириш ҳақида келишув бўлмаса, қизингиз фарзанди уч ёшга тўлгунга қадар моддий таъминот ундириш ҳақида судга даъво ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эга.

РАҲБАРНИНГ ХОДИМНИ ИШГА ТИКЛАМАСЛИГИ ТЎҒРИМИ?

— 2022 йил оилавий шароитим оғирлиги сабабли ўз ҳисобимдан таътил олиб, хорижга ишлагани кетгандим. Яқинда қайтиб келиб, иш жойимга борсам, раҳбарим ишга тикламаслигини айтди. Ваҳоланки ишдан бўшамаганман. Шу тўғрими?

Исми сир тутилди.

Жамшид Шаропов, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Амалдаги Мехнат кодексига кўра, барча ходимларга, шу жумладан ўриндошлик асосида ишлаётган ходимларга, дам олиш ва иш қобилиятини тиклаш учун иш жойи (лавозими) ва ўртача иш ҳақи сақланган ҳолда йиллик меҳнат таътиллари берилади.


Ходимнинг аризасига кўра унга иш ҳақи сақланмаган ҳолда таътил берилиши мумкин, унинг давомийлиги ходим ва иш берувчи ўртасидаги келишувга кўра белгиланади, лекин у ўн икки ойлик давр мобайнида жами уч ойдан ортиқ бўлмаслиги керак.

 


Қуйидаги ходимларга уларнинг хоҳишига кўра, иш ҳақи сақланмаган ҳолда муқаррар тартибда таътил берилади:


• 1941-1945 йиллардаги уруш қатнашчиларига ва имтиёзлари жиҳатидан уларга тенглаштирилган шахсларга — ҳар йили ўн тўрт календарь кунга қадар;


• ишлаётган I ва II гуруҳ ногиронлиги бўлган шахсларга — ҳар йили ўн тўрт календарь кунга қадар;


• икки ёшдан уч ёшгача бўлган болани парвариш қилаётган аёлларга ўн икки ёшга тўлмаган икки ва ундан ортиқ болани тарбиялаётган аёлларга — ҳар йили ўн тўрт календарь кунга қадар;


• меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва бошқа норматив ҳужжатларда, шунингдек меҳнат шартномаси шартларида назарда тутилган бошқа ҳолларда.

Жамоа шартномасида ёки ходим билан иш берувчи ўртасидаги келишувга биноан меҳнат шартномаси бекор қилинганда (шу жумладан унинг муддати тугаши муносабати билан ҳам) ходимнинг хоҳишига кўра, йиллик асосий ва қўшимча таътилларни бериб, ундан кейин меҳнат муносабатларини бекор қилиш ҳоллари назарда тутилиши мумкин. Бу ҳолда таътил тугаган кун меҳнат шартномаси бекор қилинган кун деб ҳисобланади.


Ушбу модданинг биринчи қисмида назарда тутилган таътил даврида ходим меҳнат шартномасини унинг ташаббуси билан бекор қилиш тўғрисидаги аризасини, башарти меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисида огоҳлантиришнинг қонун ёки тарафларнинг келишуви билан белгиланган муддати тугаган бўлса, қайтариб олишга ҳақли эмас.


Меҳнат шартномаси унинг муддати тугаши муносабати билан бекор қилинганда кейинчалик меҳнатга оид муносабатларни бекор қилиш шарти билан, гарчи ҳақиқатда ишланган вақт ҳамда таътил вақтининг умумий йиғиндиси меҳнат шартномаси муддати чегарасидан чиқиб кетса ҳам, таътил берилиши мумкин. Бу ҳолда меҳнат шартномасининг амал қилиши таътил тугагунга қадар узайтирилади.
Меҳнат шартномаси ходимнинг айбли ҳаракатлари туфайли бекор қилинганда йиллик асосий ва қўшимча меҳнат таътилидан асли ҳолида фойдаланишга йўл қўйилмайди.


Аризангизга кўра, сизга иш ҳақи сақланмаган ҳолда берилган таътилнинг давомийлиги иш берувчи билан ўртангиздаги келишувга кўра белгиланади, лекин у ўн икки ойлик давр мобайнида жами уч ойдан ортиқ бўлмаслиги керак. Мазкур ҳолатда ўз ҳисобингиздан олган таътилингиз уч ойдан ортиқ бўлмаган муддатга берилган бўлса ҳамда иш берувчи билан ўртангизда тузилган меҳнат шартномаси бекор қилинмаган ҳолда иш берувчининг сизни ишлашингизга тўсқинлик қилиши ноқонуний ҳисобланади.


Бу ҳолатда, сиз ўзингизни бузилган ҳуқуқларингизни тиклаш масаласида тегишли тартибда фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судига даъво аризаси билан мурожаат қилиш ҳуқиқига эга эканлигингиз маълум қилинади.

СОЛИҚ НИЗОЛАРИНИ КЎРИШДА ЯГОНА СУД АМАЛИЁТИ

Тошкент шаҳар судида Олий суд Пленумининг 2023 йил 20 февралдаги “Судлар томонидан солиқ қонунчилигини қўллашнинг айрим масалалари ҳақида”ги Қарорининг мазмун-моҳиятини тушунтириш ҳамда судлар томонидан солиқ низоларини кўришда ягона суд амалиётини шакллантириш масалаларига доир семинар бўлиб ўтди.

Олий суд раиси ўринбосари Ш. Полвонов бошчилигида ўтказилган семинар-машғулотида Олий суд судьялари, Солиқ қўмитаси вакиллари, Тошкент шаҳар судларининг иқтисодий, маъмурий ва фуқаролик ишлари бўйича судьялари, шунингдек солиқ органлари ходимлари иштирок этди.

Янги таҳрирдаги Солиқ кодекси 2020 йилда амалга киритилганидан сўнг солиққа оид низоларни кўришда судлар томонидан қонун нормаларини тўғри ва бир хилда қўлланилишини таъминлаш мақсадида солиққа оид низолар бўйича суд амалиёти тўғрисида Пленум қарорини қабул қилиш зарурати туғилди.

Семинар Олий суд Пленуми қарорининг мазмун-моҳиятини тушунтириш ҳамда судлар томонидан солиқ низоларини кўришда ягона суд амалиётини шакллантириш мақсадида ташкил этилиб, унда солиқ органлари томонидан солиқ текширувлари натижалари бўйича қарорлар қабул қилишда йўл қўйилаётган қонун бузилиш ҳолатлари, солиқ ҳисоблаш, молиявий жарима ва имтиёзларни қўллаш ҳамда солиқ органларининг қарорлари асосида солиқларни ундиришдаги хатоликларга оид масалалар муқокама қилинди.

ОЛИЙ МАЖЛИС СЕНАТИ РАИСИ ТАНЗИЛА НАРБАЕВА ФИБ МИРОБОД ТУМАНЛАРАРО СУДИДАГИ МЕДИАЦИЯ ХОНАСИ ФАОЛИЯТИ БИЛАН ТАНИШДИ

Бугун, 24-март куни Олий Мажлис Сенати Раиси Танзила Нарбаева фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро суди биносида ажримларга оид ишларни кўриб чиқиш мақсадида 2022 йилнинг август ойида ташкил этилган медиация хонасига ташриф буюрди.

“2022-2026 йилларда хотин-қизларнинг мамлакат иқтисодий, сиёсий ва ижтимоий ҳаётининг барча жабҳаларида фаоллигини ошириш бўйича Миллий дастурни 2022-2023 йилларда амалга оширишга қаратилган” комплекс чора-тадбирлар режасининг 98-бандига асосан, оилавий ажримларнинг олдини олишда медиаторлик институтининг ролини кучайтириш мақсадида ҳуқуқий эксперимент тариқасида Фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро суди биносида ажримларга оид ишларни кўриб чиқувчи махсус медиация хонаси ташкил қилинган.

 

Бугунги кунда медиация хонаси Бектемир, Яшнобод ва Миробод туманларидаги ажрим ёқасидаги оилаларни яраштириш бўйича фаолият юритмоқда. Медиация хонаси фуқаролик суди томонидан жиҳозланган ва зарурий барча шарт-шароитлар яратилган.

 

Ушбу медиация хонасида оилаларни яраштириш жараёнида, туман оила ва хотин-қизлар бўлими, фуқаролик суди судялари, имом хатиб ва отинойилар, психологлар, тиббиёт соҳаси вакиллари жалб қилинган.

Сенат Раисига медиатсия хонасининг ташкил этилиши сезиларли ижобий натижаларни бераётгани, жумладан, 2022 йил 15 ноябрдан шу кунга қадар ушбу марказда Миробод туманидаги 59 нафар оиланинг низоли ҳолатлари кўриб чиқилиб, 41 нафар оила яраштирилган ҳақида маълумотлар тақдим этилди.

 

Танзила Нарбаева ўз навбатида мана шундай оилавий низоларни суд биносининг ўзида ҳал этилиши аҳамиятли ва долзарб эканини таъкидлар экан, медиация институти мамлакатимизда ривожланишда давом этишига ишонч билдирди. Шу билан бирга Т. Нарбаева фуқаро билан ишлаётган медиаторларнинг виждонлилик тамойили ҳамма учун устувор бўлиши зарурлигига урғу берди.

“Ишончни суиистеъмол қиладиган виждонсиз медиаторлар ҳам борки, бу медиация институтини обрўсизлантириб, фуқароларнинг унга бўлган ишончини пасайтиради, бунга йўл қўймаслик зарур”, деди Сенат Раиси.

МАШҲУР РЕСТОРАННИНГ ИШ БОШҚАРУВЧИСИГА ПИЧОҚ УРГАН ОШПАЗ ОЗОДЛИКДАН МАҲРУМ ҚИЛИНДИ

28 ёшида ўғрилик қилиб жиноят “кўчаси”га кирган шахс унга тайинланган озодликдан маҳрум қилиш жазосидан тегишли хулоса чиқармади. Ҳатто “Амнистия акти”га асосан ўталмаган жазодан озод қилингани ҳам фикр қилишга ундамади. Аксинча, 32 ёшида яна ўша “кўча”дан юриб, такрор ўғриликка қўл урди. “Бу гал ақл киргандир?” дерсиз. Афсуски, бу саволнинг жавоби кишини ўйга толдиради…

 

33 ёшида ўғриликка суиқасд қилиб судланади. “Ўрганган кўнгил ўртанса қўймас” деганларидек 2018 йилга келиб, қонунга хилоф равишда чет элга чиқиш ёки Ўзбекистон Республикасига кириш жиноятини содир қилади. Бу гал жазони тўлиқ ўтайди. Умрининг айни гуллаган даврида келажак учун пойдевор қуришни эмас, балки панжара ортидаги “ҳаёт”ни танлади.

 

Ғамхўр умр йўлдош, меҳрибон ота эмас, балки ўта хавфли рецидивист деган номни афзал кўрди. “Букрини гўр тузатади” деганларича бор экан. Бу гал қасддан баданга оғир шикаст етказиш жиноятини содир этди. 53 ёшли судланувчи Яшнобод туманида жойлашган ресторан олдида иш бошқарувчи билан жанжаллашади. Ўнг қўлида бўлган пичоқни иш бошқарувчининг қорин соҳасига бир маротаба тиқиб, унга ҳаёт учун хавфли бўлган оғир тан жароҳати етказади.

 

Судга оид тиббиёт экспертизасининг хулосасида, жабрланувчининг танасида кўкрак қафаси соҳаси қорин бўшлиғига тешиб кирган талоқ ва йўғон ичак тутқичини қисман жароҳатланган санчилган-кесилган (тикилган) яраси мавжудлиги аниқланган. Ушбу жароҳат ўткир санчувчи-кесувчи жисм таъсирида етказилган бўлиши мумкинлиги, улар етказилиш вақтида ҳаёт учун хавфли бўлган, оғирлик даражасига кўра оғир турдаги тан жароҳатлари туркумига кириши аниқланган.

— Ресторанда иш бошқарувчи билан тузилган оғзаки келишувга асосан ошпаз бўлиб ишлаб келганман. Мазкур ресторандан ишдан бўшатилдим, сўнг иш бошқарувчидан иш ҳаққини олиш мақсадида ресторан жойлашган манзилга бордим. Мени қоровул кутиб олди.  Шу вақтда иш бошқарувчи ўз автомашинасида ресторан биноси олдига келди. Ресторан ҳовлисидаги тапчан устида турган целлофан пакетга солинган пичоқни олиб, суҳбат давомида жанжал юзага келса ўзимни ҳимоя қилишни режа қилдим. Чунки иш бошқарувчининг гавдаси менга қараганда каттароқ эди. Автомашина ёнига бориб, иш бошқарувчидан иш ҳаққини беришини талаб қилганимда мени ҳақорат қилди. Ҳеч қандай пул бермаслигини айтди. Автомашинасидан тушиб, қўли билан бўйин қисмимдан ушлаб олди ва ўнг қўли билан лабимнинг чап юқори қисмига бир маротаба урди.  Зарба натижасида лабим қонаб кетди. Шунда иш бошқарувчининг ҳаракатларига жавоб тариқасида ўнг қўлимдаги пичоқни унинг чап биқин қисмига бир маротаба тиқиб олдим. Кейин тарқалиб кетдик, ўша куни спиртли ичимлик истеъмол қилмагандим. Чунки рўза ойи бўлган, рафиқамни даволатишим учун маошим жуда ҳам зарар бўлганлиги сабабли иш бошқарувчининг ёнига пулларимни сўраш мақсадида боргандим. Бироқ унга қанақадир тан жароҳати етказиш мақсадим бўлмаган, – деди иш бошқарувчини биринчи бўлиб тан жароҳати етказишда айблаган ҳамда ўзини ҳимоя қилиш мақсадида пичоқ урганини айтган судланувчи.

 

— Ресторанни ижара шартномаси асосида бошқариб келаман. Судланувчи иш сўраб келди ва ошпаз қилиб ишга қабул қилдим. Бироқ у иш вақтида спиртли ичимлик истеъмол қилгани учун ишдан бўшатдим. Воқеа содир бўлган куни маст ҳолатда ресторан биносига келди. Иш ҳаққи беришимни талаб қилди, шунда иш ҳақидан қарзим йўқлигини ва маст ҳолатида у билан гаплашмаслигимни айтдим. Лекин у автомашинадан тушишимни ва гаплашиб олишни талаб қилди. Талабига асосан автомашинадан тушган вақтимда яна пулини беришимни сўраб, турли сўзлар билан ҳақорат қилди. Менга яқинлаша бошлаганида ўзимдан узоқлаштириш мақсадида қўлим билан елкасидан ушладим. У ўнг қўлида бўлган ва устки қисмига пакет ўралган темир жисмни қорин қисмимнинг чап томонига бир маротаба тиқиб олди. Натижада танамдан қон чиқа бошлади, тўхтатиш мақсадида ресторан биносига кира бошладим. Лекин у шунда ҳам пулини беришимни сўрашни давом эттирди. Унга пул бермаслигимни айтиб, автомашинамга ўтириб касалхонага кетдим. Судланувчи эса ресторан биносида қолди, – дейди икки қоровул судланувчини ИИБ биносига олиб кетганини ва иш ҳаққи бўйича қарзи бўлмаганини билдирган жабрланувчи.

 

Суднинг ҳукми билан судланувчи Жиноят кодексининг 104-моддаси (қасддан баданга оғир шикаст етказиш) 3-қисмининг «в» бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбдор деб топилди ва 8 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

Тайинланган жазо махсус тартибли колонияларда ўтаттирилиши белгиланди.

Анвар Икромов,

жиноят ишлари бўйича

Яшнобод туман суди судьяси

ВАФОТ ЭТГАН ҚАЙНОНАНИНГ НОМИДАГИ ҲОВЛИ КИМГА ЎТАДИ?

— Ўтган йили қайнонамни номига ҳовли сотиб олгандик. Яқинда у киши вафот этди. Эшитишимизча, бундай вазиятда уй автоматик равишда қайнотамнинг номига ўтар экан. Қайнотам узоқ вақт ёлғиз яшамайди. Бирортасига уйланиб олмасидан уйни эримнинг номига ўтказиб олсак бўладими?

Исми сир тутилди

Амина Худайбергенова, фуқаролик ишлари бўйича М. Улуғбек туманлараро суди судьяси:


— Амалдаги қонунчиликка кўра, ворислик васият ва қонун бўйича амалга оширилади. Васиятнома мавжуд бўлмаганда ёки васият бутун мероснинг тақдирини белгиламаса қонун бўйича ворислик амалга оширилади. Мерос очилган пайтда ҳаёт бўлган фуқаролар, шунингдек, мерос қолдирувчининг ҳаётлик пайтида ҳомила холида бўлган ва мерос очилгандан кейин тирик туғилган болалари васият ва қонун бўйича меросхўр бўлишлари мумкин.

 

Меросхўр ўзига тегиши лозим бўлган меросни ёки унинг бир қисмини олиш ҳуқуқига мерос очилган вақтдан эътиборан эга бўлади.


Агар қайнонангиз томонидан ўзига тегишли мол-мулкни тасарруф қилиш тўғрисида васиятнома қолдирилган бўлмаса, қайнонангизнинг номидаги барча мол-мулклар қонун бўйича биринчи навбатдаги ворислари, яъни мерос қолдирувчининг болалари, эри ва ота-онаси ўртасида тенг улушларда тақсимланади. Ушбу ҳолатда меросхўрлар мерос очилган кундан эътиборан исталган вақтда мерос улушидан меросхўрлардан бирининг фойдасига воз кечиши мумкин.

 

Меросдан воз кечиш меросхўр томонидан мерос очилган жойдаги нотариусга ариза бериш йўли билан амалга оширилади. Меросни қабул қилиб олган қонун бўйича меросхўрлардан исталган бири мероснинг тақсимланишини талаб қилишга ҳақли. Яъни ушбу ҳолатда мархум қайнонангизнинг номидаги мол-мулк унинг меросхўрлари ўртасида тақсимланади. Меросхўрлар эрингиз фойдасига ўз улушидан воз кечган тақдирда ушбу уй-жойни ўз номига расмийлаштириши мумкин бўлади. Мерос масаласида ўзаро келишувга эришилмаганда низо суд тартибида ҳал қилинади.

МЕҲНАТ ТАЪТИЛИНИ ЎЗ ҲИСОБИДАН ОЛИНГАН ТАЪТИЛГА УЛАСА БЎЛАДИМИ?

— Оилавий шароитимдан келиб чиқиб, хорижга ишлагани бориб келмоқчиман. Лекин ишдан бўшашни ҳам хоҳламаяпман. Меҳнат таътили олиб, сўнг ўз ҳисобимдан таътилга уланиб кетса, иш жойимни сақлаб қола оламанми? Кадрлар бўлими бошлиғи “бундай қилиш мумкинмас”, деяпти.

Исми сир тутилди

Жасур Норқобилов, фуқаролик ишлари бўйича Мирзо Улуғбек туманлараро суди судьяси:

 

— Меҳнат кодексининг 133-моддасига кўра, барча ходимларга, шу жумладан ўриндошлик асосида ишлаётган ходимларга, дам олиш ва иш қобилиятини тиклаш учун иш жойи (лавозими) ва ўртача ойлик иш ҳақи сақланган ҳолда йиллик меҳнат таътиллари берилади. Ушбу кодекснинг 134-моддасига кўра, ходимларга ўн беш кунидан кам бўлмаган йиллик асосий таътил берилади.

 

Демак мазкур қонун талабидан келиб чиқилганида иш берувчи ходимга йиллик меҳнат таътили беришга мажбур.

 

Меҳнат кодексининг 150-моддасига кўра, ходимнинг аризасига кўра, унга иш ҳақи сақланмаган ҳолда таътил берилиши мумкин, унинг давомийлиги ходим ва иш берувчи ўртасидаги келишувга кўра белгиланади, лекин у ўн икки ойлик давр мобайнида жами уч ойдан ортиқ бўлмаслиги лозим.

 

Ушбу қонун талабларидан келиб чиқиб, cиз иш жойи ва ўртача ойлик иш ҳақи сақланган ҳолда йиллик меҳнат таътили олишингиз ва ўз аризангизга кўра иш берувчи билан келишган ҳолда уч ойдан ортиқ бўлмаган иш ҳақи сақланмаган ҳолда таътил олишингиз мумкин.

Skip to content