Oktabr 2022 – Тошкент шаҳар суди

СУДЛАР ТОМОНИДАН 2022 ЙИЛНИНГ 9 ОЙИДА КЎРИБ ЧИҚИЛГАН ОММАВИЙ-ҲУҚУҚИЙ МУНОСАБАТЛАРДАН КЕЛИБ ЧИҚАДИГАН ИШЛАР ЮЗАСИДАН АХБОРОТ

Тошкент шаҳар ва туманлараро маъмурий судларга 2022 йил 9 ойида Тошкент шаҳар маъмурий судларининг биринчи инстанциясида оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган жами 3815 ариза(шикоят)лар келиб тушган бўлиб, шундан 150 таси ариза (шикоят) қабул қилиш рад этилган (ўтган йили бу кўрсаткич 416 тани ташкил этган), 147 та (ўтган йил 793 та) ариза ва шикоятлар қайтарилган ҳамда 3318 та иш мазмунан кўриб тамомланган. Шундан 1985 таси оммавий низолар бўлса, 1333 та материал ҳисобланади. Ишларнинг кўрилиш кўрсаткичи ўтган йилга нисбатан 25,6^% га ўсган.

Таъкидлаш жоизки, Тошкент шаҳар маъмурий судлари томонидан ариза (шикоят)ларни қабул қилишни рад қилиш ҳолати сал кам 3 бараварга, қайтариш ҳолати эса беш ярим бараварга камайган.

Оммавий низо бўйича 1043 таси ёки 52,5 фоизи қаноатлантирилган, 634 таси ёки 31,9 фоизи рад қилинган, 237 (11,9%) таси иш юритишдан тугатилган, 71 таси ёки 3,6 фоизи кўрмасдан қолдирилган. Оммавий низоларнинг кўрилиши ўтган йилга нисбатан 28,8 фоизга ўсган.

Шунингдек, биринчи инстанцияда ишларни кўриш якунлари бўйича жами 223 та қонун ҳужжатлари бузилиши юзасидан таъсир чоралар сифатида хусусий ажримлар чиқарилган бўлиб, шунинг 175 таси ёки 78,5 фоизининг ижроси юзасидан жавоб хатлари олинган. Шундан 25 та ҳолат бўйича шансабдор шахсларга қонунчиликда йўл қўйган камчиликлари учун ташкилот раҳбарлари томонидан интизомий жазо чоралари қўлланилган.

Биринчи инстанцияда кўриб тамомланган 1333 та материалнинг 1282 таси қаноатлантирилган 51 таси рад қилинган бўлиб, ўтган йилга нисбатан 21,1 фоизга ўсган.

2022 йилнинг 9 ойи давомида қуйидаги маъмурий органлар мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларини ғайриқонуний деб топиш, билан боғлиқ ишлар нисбатан кўпроқ кўрилган:

Бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларини ғайриқонуний деб топиш, уларнинг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш юзасидан 433 та иш кўрилган. Шундан, 403 таси қаноатлантирилган, 14 таси рад қилинган, 3 таси кўрмасдан қолдирилган, 13 таси иш юритишдан тугатилган;

Давлат солиқ органлари мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларини ғайриқонуний деб топиш, уларнинг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш юзасидан 510 та (ўтган йили 353 иш) кўрилган. Ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 31 фоизга ўсган. Шундан, 348 таси (ўтган йили 209 таси) қаноатлантирилган, 81 таси рад қилинган, 70 таси иш юритишдан тугатилган, 11 таси кўрмасдан қолдирилган, Ишларни кўриш натижалари бўйича чиқарилган сад таъсир чораларининг асосий қичми, яъни 102 таси ёки 45,7 фоизи солиқ идоралари мансабдор шахсларида аниқланган қонунбузилиш ҳолатларига нисбатан чиқарилган;

Ҳокимият мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларини ғайриқонуний деб топиш ва ҳоким қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш юзасидан 301 та иш кўрилган. Шундан, 77 таси қаноатлантирилган, 176 таси рад қилинган, 15 таси кўрмасдан қолдирилган, 33 таси иш юритишдан тугатилган (маҳаллий ҳокимликлар билан боғлиқ ишлар ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 13,5 фоизга камайган ҳамда рад қилинган ишлар сони ҳам кўрилган ишларнинг 58,5 фоизини ташкил этишини ҳисобга оладиган бўлсак, мазкур органларда иш анча яхши ташкил қилинаётганлигидан дарак беради);

Мажбурий ижро бюроси марказий ва ҳудудий идоралари мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларини ғайриқонуний деб топиш, улар томонидан чиқарилган қарорларни ҳақиқий эмас деб топиш билан боғлиқ 223 та (ўтган йили 149 та иш) кўрилган бўлиб, шундан
43 таси қаноатлантирилган, 116 таси рад этилган, 43 таси иш юритишдан тугатилган, 21 таси эса кўрмасдан қолдирилган (ўтган йилга нисбатан 49,7 фоизга ошган);

Адлия органлари (интеллектуал мулк агентлиги, нотариус, ФҲДЁ, давлат хизматлари агентлиги ва б.) мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларини ғайриқонуний деб топиш, уларнинг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш юзасидан 80 та (2021 йилда 65 та) иш кўрилган. Шундан, 33 таси қаноатлантирилган, 34 таси рад қилинган, 10 та иш юритишдан тугатилган, 3 таси кўрмасдан қолдирилган.

«Фуқаролар йиғинлари раислари (оқсоқоллари) сайловига оид ишларни кўриш бўйича» МФЙ сайловига оид Тошкент шаҳар маъмурий судларининг биринчи инстанцияси томонидан жами 7 та иш кўрилган бўлиб, шундан 4 та иш бўйича арз қилинган талаб рад қилинган, 2 та иш бўйича ариза талаби қаноатлантирилган, 1 та ҳолатда ариза иш юритишдан тугатилган;

Бундан ташқари, Дин ишлари қўмитаси ва Ўзбекистон Мусулмонлари идорасига нисбатан масжидни рўйхатдан ўтказмасликдаги ҳаракатлари билан боғлиқ;

Мудофаа вазирлигининг уй-жой комиссияцига нисбатан уй-жойларни хусусийлаштириш билан боғлиқ, Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссиясига нисбатан олий таълим муассасаларига ўқишга кириш масаласидаги; Шаҳар, туман миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлимларига нисбатан доимий рўйхат (прописка)га қўйиш ва ундан чиқариш билан боғлиқ низолар ҳам Тошкент шаҳар маъмурий судларида кўриб келинмоқда.

Шу билан биргаликда муайян яшаш жойига эга бўлмаган шахсни реабилитация марказига жойлаштириш (муддатини узайтириш, озод қилиш) билан боғлиқ жами 1318 та илтимоснома кўрилган бўлиб, шундан 1271 та илтимоснома қаноатлантирилган, 47 та илтимоснома рад этилган.

Тошкент шаҳар маъмурий суди судьялари томонидан 2022 йилнинг 9 ойи мобайнида 542 та иш апелляция инстанциясида кўриб тамомланган. Шундан биринчи инстанция қарорининг 422 таси ўзгаришсиз қолдирилган, 7 таси ўзгартирилган, 85 таси бекор қилинган, 28 та иш юритишдан тугатилган.

Апелляция инстанциясида бекор қилинган ишлар ўтган йилга нисбатан 33,59 фоизга камайган. Буни ҳаи суд қарорларининг йилдан-йилга барқарорлашаётганинг бир далили дейишимиз мумкин.

Апелляцияда кўрилган ишлар бўйича жами 71 та иш якуни юзасидан қонун ҳужжатлари бузилиш ҳолатлари аниқланиб, судлов ҳайъатлари томонидан хусусий ажримлар чиқариш йўли билан муносабат билдирилган. Уларнинг 51 тасининг ижроси таъминланган.

Қолганлари бўйича ташкилотларга тегишли эслатма хатлари юборилмоқда. 3 таси эса ижро муддати бузилмаган хусусий ажримлар ҳисобланади.

Шунингдек, чиқарилган суд таъсир чоралари маъмурий органлар кесимидаги ҳиссаси қуйидагича:

— солиқ идораларига нисбатан 27 та ёки жами хусусий ажримларнинг 38 фоизи;

— маҳаллий ҳокимликларга 17 та;

— Қурилиш вазирлиги ва унинг ҳудудий бошқармаларига нисбатан 6 та;

— мажбурий ижро бюроси ижрочиларининг хатти-ҳаракатлари юзасидан 3 та ва бошқа органлар ҳиссаларига тўғри келади.

Бундан ташқари, Тошкент шаҳар маъмурий суди апелляция судлов ҳайъатлари томонидан жорий йил 9 ойида жами 7 та ишни кўриш натижасида тарафларнинг хатти-ҳаракатида жиноят аломатлари бор ёки йўқлигига ҳуқуқий баҳо берилиши учун прокуратура идораларига хабарномалар юборилган бўлиб, шундан 5 та ҳолатда жиноят аломатлари мавжуд эмаслиги, 1 та ҳолатда жиноят аломатлари мавжудлиги ҳамда МЧЖ раҳбари ва бошқаларга нисбатан жиноят иши қўзғатилиб, дастлабки тергов ҳаракатлари олиб борилаётганлиги судга ҳабар қилинган.

Профилакта…

Бундан ташқари, 2022 йилнинг 9 ойи давомида Тошкент шаҳар ва туманлараро маъмурий судларига бевосита жами 1159 та мурожаатлар келиб тушган. Мазкур мурожатларнинг катта қисмини, яъни:

– 612 (ўтган йили 768 та) таси ёки 53 фоизи шахсий ёки сайёр қабуллар орқали, ёхуд идорада фуқароларнинг ўзлари билан бевосита учрашиб ҳал қилинган мурожатлар;

– 167 (ўтган йили 216 та) таси ёки 14,4 фоизи Ўзбекистон Республикаси Президенти виртуал қабулхонаси, Бош прокуратура, Ҳалқ қабулхонаси ва бошқа идоралар веб-сайти орқали Тошкент шаҳар маъмурий судига келиб тушган ва ўрганиб чиқилган мурожаатларни;

– 380 (ўтган йили 340 та)таси ёки 32,8 фоизи эса жисмоний ва юридик шахслар томонидан Тошкент шаҳар ва туманлараро маъмурий судларига электрон тарзда ёки почта орқали келиб тушган мурожаатларни ташкил этади.

Келиб тушган ҳар бир мурожаатни ҳисобга олиш, унинг ҳаракати ва белгиланган муддатида кўриб чиқилиши устидан назорат кучайтирилган.

Шунингдек, жорий йилнинг 9 ойлик даври мобайнида Тошкент шаҳар умумюрисдикция суди ҳамда Тошкент шаҳар маъмурий суди раислари томонидан тасдиқланган режа-график бўйича Тошкент шаҳар ва Тошкент туманлараро маъмурий судлари барча судьялари ўзларига бириктирилган МФЙларга чиқиб, “Аёллар дафтари”га киритилган 284 нафар ҳуқуқий кўмакка муҳтож фуқароларга ёрдам кўрсатиб келган.

2022 йил 9 ойи давомида Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси ва барча судьялари тасдиқланган режа-график бўйича ўзларига “Менинг маҳаллам менинг судьям” тамойили асосида бириктирилган МФЙларга чиқиб, “Аёллар дафтари”га киритилган 1136 (шундан 525 таси ногиронлиги бор шахслар) нафар ҳуқуқий кўмакка муҳтож (ногирон) фуқароларга ёрдам кўрсатилган (2021 йил 9 ойида 284 та эди).

Шуни таъкидлаш лозимки Аёллар дафтарига киритилган ижтимоий кўмакка муҳтож (ногирон) хотин-қизларга Тошкент шаҳар маъмурий судларнинг судьялари томонидан ҳуқуқий маслаҳатлар ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 3 баравар кўпайган.

СУДЛАР ТОМОНИДАН 2022 ЙИЛНИНГ 9 ОЙИДА КЎРИБ ЧИҚИЛГАН ИҚТИСОДИЙ ИШЛАР ЮЗАСИДАН АХБОРОТ

Ҳисобот даврида жами 51 954 та (2021 йилда 42 121 та) даъво ариза ва ариза келиб тушган. Ўтган йилдан 2022 йилга қолдиқ бўлиб ўтган ишлар сони 3 282 тани ташкил этади. Шундан 46 227 таси иш юритишга қабул қилиниб, ҳисобот даврининг охирига қадар 45 006 таси (2021 йилда 31 888 та) кўриб чиқилган. Кўриб чиқилган ишларнинг 39 541 таси бўйича даъво талби қаноатлантирилган, 3 133 таси бўйича даъво талабини қаноатлантириш рад этилган, 897 таси бўйича иш юритиш тугатилган, 1 435 та даъво аризаси (ариза) кўрмасдан қолдирилган.

Кўрилган ишлар сони ўтган йилга нисбатан 13 118 тага ёки 41,1 фоизга кўпайган.

Суд мажлисларининг тарбиявий ва профилактик аҳамиятини ошириш, томонларга суд процессида қатнашиб, ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишлари учун қулайлик яратиш мақсадида, кўрилган 45 006 та ишларнинг 18 185 таси ёки 40,4 фоизи сайёр суд мажлисларида ҳал этилган.

Ҳал этилган ишлар бўйича даъвогар (аризачи)лар фойдасига 5 216,6 млрд.сўм ҳамда республика бюджетига 160,4 млрд. сўм давлат божи ундириш тўғрисида суд ҳужжатлари қабул қилинган.

Тарафлар томонидан ишни судда кўриш учун ихтиёрий тўланган давлат божи суммаси 36,6 млрд. сўмни ташкил этган.

Судлар томонидан ҳисобот даврида фуқаролик ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиққан 21 485 та, маъмурий ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиққан 22 683 та, юридик аҳамиятга эга бўлган фактларни аниқлашга доир кўрилган ишлар 17 та, ташкилотлар ва фуқароларни банкротлигига оид муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар 745 та, корпоратив ҳуқуқий муносабатлар бўйича эса 76 та иқтисодий ишлар кўриб ҳал этилган.

Мурожаатлар…

Статистик маълумотларга кўра, Тошкент шаҳар судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ҳамда Тошкент туманлараро иқтисодий судига жами 393 та мурожаатлар (43 таси судлов ҳайъатига, 350 таси туманлараро иқтисодий судига) келиб тушган. Улардан 379 таси тўлиқ ўрганилиб, муаллифларга батафсил жавоб хатлари берилган ҳамда ўрганишдаги қолдиқ мурожаатлар сони 14 тани ташкил этган.

Судларда иш кунлари соат 9:00 дан 18:00 га қадар суд биносида раисларнинг шахсий қабули ташкил этилган бўлиб, ҳисобот даврида Тошкент шаҳар судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати раиси томонидан 49 нафар, Тошкент туманлараро иқтисодий суди раиси томонидан 79 нафар жисмоний ҳамда юридик шахс вакиллари қабул қилиниб, уларга ҳуқуқий тушунтиришлар берилган.

СУДЛАР ТОМОНИДАН 2022 ЙИЛНИНГ 9 ОЙИДА КЎРИБ ЧИҚИЛГАН ЖИНОЯТ ИШЛАРИ ЮЗАСИДАН АХБОРОТ

Жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар судлари томонидан 2022 йил 9 ойи давомида 9 191 (6 159) нафар шахсга нисбатан 7 395 (4.852) та жиноят ишлари кўриб тамомланган бўлиб, ўтган йилга нисбатан кўриб тамомланган ишлар сони 2 543 тага (52,4%), жавобгарликка тортилган шахслар сони эса 3 032 нафарга (49,2%) кўпайган.

Судлар томонидан 2022 йил биринчи ярмида жами 131 (110) нафар шахсга нисбатан оқлов қарорлари чиқарилган, 1740 (1.051) ҳолатда тергов органи томонидан асоссиз қўйилган моддалар айбловдан чиқарилган.

Жиноят оқибатида етказилган 264,5 млрд. сўмдан ортиқ моддий зарарнинг ўрнини қоплаган 882 нафар шахсга нисбатан озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазолар тайинланган, 1 306 нафар шахс суд залида қамоқдан озод қилинган.

Одил судловни амалга оширишда жамоатчиликнинг кафиллиги асосида жами 90 нафар шахсларга нисбатан озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган ёки қонунда назарда тутилганидан кўра енгилроқ жазолар тайинланган, 158 нафар шахсга тайинланган жазолар енгилроқ жазо билан алмаштирилган, 1670 нафар шахс муддатидан илгари жазодан (қамоқдан) озод қилинган.

Жиноят ишларининг 3 655 таси ижтимоий хавфи катта бўлмаган, 1 829 таси унча оғир бўлмаган, 3 299 таси оғир ва 408 таси ўта оғир тоифадаги жиноятларни ташкил этган.

Соҳалар бўйича қарайдиган бўлсак, коррупцияга оид кўриб тамомланган ишлар бўйича шахслар тоифаси:

— Соғлиқни сақлаш соҳаси 14 нафар шахс;

— Таълим соҳаси 25 нафар шахс;

— Банк йўналиши бўйича 4 нафар шахслар жиноий жавобгарликка тортилганлар.

Судланган шахсларнинг 779 (10,9%) нафарига жарима, 1851 (25,9%) нафарига ахлоқ тузатиш ишлари, 1365 (19,1%) нафарига озодликни чеклаш, 2805 (39,2%) нафарига озодликдан маҳрум қилиш, 85 (1,1%) нафарига мажбурий жамоат ишлари, 2 (0,02%) нафарига муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган бўлса, 258 (3,6%) нафар шахс шартли ҳукм қилинган.

Судланганларнинг 759 нафарини (10,6%) аёллар, 198 нафарини (2,7%) вояга етмаганлар, 3 391 нафарини (47,4%) ёшлар, 176 нафарини (2,4%) 60 ёшдан ошган эркаклар, 74 нафарини (1,03%) чет эл фуқаролари ва 13 нафарини (0,1%) тадбиркорлар ташкил этган.

1 704 (1 536) нафар муқаддам судланган шахслар томонидан такроран жиноят содир этилган.

Судлар	Умумий судланганлар сони
	Умумий судланганлар сони		Ўтган ҳисобот даври билан фарқи
	2021 йил 9 ойи	2022 йил 9 ойи	Сон ҳисобида	Фоиз ҳисобида
Учтепа туман	585	659	74	12,6
Бектемир туман	334	473	139	41,6
Миробод туман	531	665	134	25,2
М.Улуғбек туман	582	623	41	7,0
Сирғали туман	517	608	91	17,6
Олмазор туман	544	595	51	9,4
Чилонзор туман	590	862	272	46,1
Шайхонтоҳур уман	506	669	163	32,2
Яшнобод туман	550	650	100	18,2
Юнусобод туман	631	759	128	20,3
Яккасарой туман	532	457	-75	-14,1
Янгиҳаёт туман	256	350	94	36,7
ЖАМИ	6158	7370	1212	19,7

СОДИР ЭТИЛГАН ЖИНОЯТЛАР МОДДАЛАР КЕСИМИДА ТАҲЛИЛИ

№	ЖК моддаси	2021 йил 9 ой	2022 йил 9 ой	-/+	Фоизи
1.	Қасддан одам ўлдириш	32	33	+1	3,1 %
2.	Номусга тегиш	7	8	+1	14 %
3.	Босқинчилик	96	99	+3	3,1 %
4.	Қасддан баданга оғир ва ўртача оғирликда жароҳат атказиш	192	199	+7	3,6 %
5.	Пора олиш	8	18	+10	125%
6.	Транспорт воситаларини олиб қочиш	27	58	+31	114%
7.	Ҳаракат хавфсизлиги қоидаларини бузиш	195	251	+56	28%
8.	Пора олиш,бериш, воситачилик қилиш	101	185	+84	83 %
9.	Талончилик	238	332	+94	39%
10.	Безорилик	301	405	+104	34%
11.	Ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш	262	370	+108	41%
12.	Гиёвандлик воситалари билан жиноятлар	665	964	+299	44%
13.	Ўғрилик	746	1123	+377	50 %

Профилактика…

Давлат раҳбари томонидан судлар олдига қўйилган вазифалардан келиб чиқиб, ўтган давр мобайнида 2 704 та (36,5%) жиноят ишлари сайёр суд мажлисларида кўриб чиқилган, жиноятнинг сабаблари ва унинг содир этилишига имкон берган шарт-шароитларни бартараф қилиш тўғрисида 6 029 та (81,4 %) суднинг хусусий ажримлари чиқарилган.

Ўз навбатида соҳалар бўйича жиноятчилик содир қилинган аҳволи юзасидан Тошкент шаҳар Соғликни Сақлаш бош бошқармасига, Тошкент шаҳар Халқ таълими бош бошқармасига ва Тошкент шаҳар ИИББга тақдимномалар чиқарилган.

“Менинг маҳаллам – менинг судьям” ғояси асосида судьялар ўзларига бириктирилган Тошкент шаҳридаги 579 та маҳалла фуқаролар йиғинларида ҳуқуқбузарликлар профилактикаси, жиноятчиликка қарши курашиш, аҳолининг ҳуқуқий саводхонлигини ошириш, мавжуд муаммоларни тизимли ҳал этиш юзасидан сайёр учрашувлар ўтказиб келмоқдалар.

Тошкент шаҳар судининг иш режасига киритилган “Аёллар дафтари” асосида Тошкент шаҳридаги барча маҳаллаларга судьялар бириктирилган ва доимий равишда ишлар олиб борилмоқда.

Хусусан, 4 400 та хуқуқий ёрдамга мухтож аёллар судьялар томонидан қабул қилиниб, уларнинг барчасига ҳуқуқий тушунтиришлар берилди.

МАЪМУРИЙ ҲУҚУҚБУЗАРЛИККА ОИД ИШЛАР ЮЗАСИДАН АХБОРОТ

Тошкент шаҳар ва жиноят ишлари бўйича туман судлари томонидан 2022 йил 9 ойида 85 619 (60 993) нафар шахсга нисбатан 75 186 (53 379) та маъмурий ишлари кўриб тамомланган бўлиб, ўтган йилга нисбатан кўриб тамомланган ишлар сони 21 807 тага (40,8%), шахслар сони эса 24 626 нафарга (40,3%) кўпайган.

Кўриб тамомланган 57 217 (41 978) та иш бўйича 65 200 (48 168) нафар шахсга нисбатан қарор чиқарилган, 20 419 (12 825) нафар шахсга нисбатан 17 969 (11 401) та ишлар тугатилган.

Маъмурий ҳуқуқбузарликка тортилган шахсларнинг 43 804 (67,2%) нафарига жарима, 247 (0,4%) нафарига махсус ҳуқуқдан маҳрум қилиш, 21 137 (32,4%) нафарига маъмурий қамоқ жазолари тайинланган.

Тугатилган ишлардан 2 754 (2 700) нафар шахсга нисбатан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 21-моддаси қўлланилиб огоҳлантирилган, 17 665 (10 125) нафар шахсга нисбатан МЖтКнинг 271-моддасига кўра тугатилган.

Кўриб томомланган материаллар 4 641 (5 060) нафар шахсга нисбатан, шундан 3 029 (3 736) нафар шахсга нисбатан қаноатлантирилган, 1 6124 (1 324) нафар шахсга нисбатан рад қилинган.

Мурожаатлар…

2022 йилнинг 9 ойи давомида жиноят судлов ҳайъати бўйича шаҳар ва туман судларига жами 5 177 (4 860) та мурожаатлар келиб тушган бўлиб, шундан 2 140 (2935) таси виртуал қабулхона орқали, 1 290 (872) таси бевосита судларга, 1 747 (1 053) таси раис, раис ўринбосарлари ҳамда судьялар томонидан бевосита идорада ва сайёр қабулларда қабул қилинган фуқароларни ташкил этган.

Бевосита судларга келиб тушиб ўрганилган 1290 (872) та мурожаатларнинг 643 (354) таси қаноатлантирилган, 525 (470) тасига ҳуқуқий тушунтиришлар берилган, 15 (8) таси рад этилган, 12 (12) та мурожаатлар тегишлилигига кўра юборилган ва 95 (28) та мурожаатлар ўрганиш жарарёнида бўлиб қолдиқда қолган.

2022 йилнинг 9 ойи йил давомида Ўзбекистон Республикаси Президентининг виртуал, Халқ қабулхоналари, Ўзбекистон Республикаси Бош вазирнинг виртуал ва Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасининг “Ишонч телефони” ҳамда Ўзбекистон Республикаси Олий судининг виртуал қабулхонасидан орқали жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар судининг электрон манзилига жами 2 140 (2 935) та мурожаатлар келиб тушган бўлиб, бу кўрсаткич ўтган йилга нисбатан 795 тага камайган.

Тошкент шаҳар суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъатининг электрон манзилига келиб тушган 2 140 (2 935) та мурожаатларнинг 356 (104) таси қаноатлантирилган, 1 759 (2 672) тасига ҳуқуқий тушунтиришлар берилган, 22 (19) таси рад этилган ва 3 (140) та мурожаатлар ўрганиш жарарёнида бўлиб қолдиқда қолган.

2022 йилнинг 9 ойи давомида Тошкент шаҳар судининг раиси ва туман суди раислари ҳамда судьялари томонидан шахсий ва сайёр қабулларидан 1 747 та (шундан 1 095 таси ёки 62,6 % сайёр қабулда ва 647 таси ёки 38,4 % бевосита идорада) фуқаролар ариза, таклиф ва мурожаатлари билан қабул қилинган. Шуниндек, жами 1 747 та мурожаатларининг 216 таси ёки 12,3 % қаноатлантирилган, 1.531 таси ёки 87,7 % ҳуқуқий тушунтириш берилган.

СУДЛАР ТОМОНИДАН 2022 ЙИЛНИНГ 9 ОЙИДА КЎРИБ ЧИҚИЛГАН ФУҚАРОЛИК ИШЛАРИ ЮЗАСИДАН АХБОРОТ

Тошкент шаҳар фуқаролик ишлари бўйича судлари томонидан ҳисобот даврида жами 65 842 та фуқаролик иши тамомланган бўлиб, ишларнинг сони ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 28 837 тага ёки 56,2 фоизга кўпайган (2021 йил 9 ойида бу кўрсаткич 37 005 тани ташкил этган).

Судлар томонидан жорий йил 9 ойи давомида кўрилган ишлар бўйича давлат фойдасига даъво аризалар тақдим этишда ихтиёрий 31 4 млрд сўм давлат божи тўланган бўлиб, кўриб тамомланган ишлар якуни бўйича суд ҳужжатлари асосида давлат фойдасига 84 3 млрд сўм давлат божи ундириш белгиланган.

Суд қарорига асосан ундириш белгиланган давлат божларини судлар кесимида таҳлил қилинганда:
— Шайхонтоҳур туманлараро суди томонидан 21,5 млрд сўм,
— Мирзо Улуғбек туманлараро суди 19,0 млрд сўм,
— Учтепа туманлараро суди томонидан 15,1 млрд сўм,
— Яккасарой туманлараро суди томонидан 12,3 млрд сўм,
— Миробод туманлараро суди томонидан 8,5 млрд сўм,
— Тошкент шаҳар суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати томонидан 5,2 млрд сўм давлат божи ундириш белгиланган.

Жами кўриб тамомланган 65 842 та ишдан 46 729 таси бўйича ҳал қилув қарори чиқарилган бўлиб, шундан 42 237 та иш бўйича даъво талаблари қаноатлантирилган, 4 292 та даъво талаблари қаноатлантиришдан рад этилган, 593 та иш юзасидан иш юритиш тугатилган, 7 610 та даъво аризалар кўрмасдан қолдирилган, ҳакамлик судларининг ҳал қилув қарорларига доир 117 та ҳамда материал шаклида 10 793 та аризалар ҳал қилинган.

Таҳлиллардан кўринадики, туманлараро судлари томонидан 2021 йилниг 9 ойига нисбатан жорий йилнинг 9 ойида айрим тоифадаги ишларнинг сони сезиларли даражада КАМАЙГАН.

Жумладан:
— қарз ундиришга доир ишлар 5.405 тадан 3.061 та (-2.344 та);
— мулк ижара шартномаси билан боғлиқ (уй-жой ижарасидан ташқари) низолар 769 тадан 301 тага (- 468 та);
— маъмурий ҳуқуқбузарлик оқибатида шахснинг ҳаёти, соғлиғи, шаъни ва обрўсига, шунингдек мол-мулкига етказилган зарарни қоплаш ҳақидаги ишлар 149 тадан 93 тага (- 56 та);
— мулкни ноқонуний эгаликдан талаб қилиб олишга доир (уй-жой низоларидан ташқари) ишлар 116 тадан 68 тага (- 48 та);
— жиноят оқибатида шахснинг ҳаёти, соғлиғи, шаъни ва обрўсига, шунингдек мол-мулкига етказилган зарарни қоплаш ҳақидаги ишлар 155 тадан 114 тага (- 41 та);
— уйга мажбурий тартибда киритиш ҳақидаги низолар 402 тадан 367 тага (- 35 та);
— уйдан кўчириб чиқаришга доир низолар 348 тадан 321 тага (- 27 та);
— ишга тиклаш ҳақидаги низолар 343 тадан 325 тага (- 18 та);
— ворислик ҳуқуқидан келиб чиққан низолар 442 тадан 405 тага (- 17);
— фуқарони муомала лаёқати чекланган ёки фуқарони муомалага лаёқатсиз деб топиш ҳақидаги ишлар 207 тадан 199 тага (- 8 та);
— ҳадя шартномасига доир ишлар 48 тадан 45 тага (- 3 та);
— интеллектуал мулк ҳуқуқидан келиб чиққан низолар 7 тадан 5 тага (- 2 та) камайган.

Шу билан биргаликда, қуйидаги тоифа ишлар сони КЎПАЙГАН:

— кредит шартномасидан келиб чиқадиган низолар билан боғлиқ ишлар 23 259 тадан 28 047 тага (+ 4 788 та);

— ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ерларни қайтаришга доир низолар 8 тадан 1126 тага (+ 1.118 та);

— суғурта шартномасига доир ишлар 1061 тадан 1952 тага (+ 891 та);

— ўзбошимчалик билан қурилган уй-жой ёки қурилмани бузиш ҳақидаги ишлар 1069 тадан 1 362 тага (+ 293 та);

— никоҳдан ажратиш ҳақидаги ишлар 5 874 тадан 6 121 тага (+ 247 та);

— олди-сотди шартномасига доир ишлар 282 тадан 350 тага (+ 68 та);

— иш ҳақини ундириш билан боғлиқ ишлар 465 тадан 491 тага (+ 26);

— ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум этиш 208 тадан 230 тага (+ 22 та);

— ноқонуний жавобгарликка тортилганлик оқибатида етказилган зарарни ундиришга оид низолар 135 тадан 155 тага (+ 20 та);

— ота-она таъминоти учун алимент ундиришга оид ишлар 76 тадан 88 тага (+ 12);

— мол-мулкни (ашёни) эгасиз деб топишга оид ишлар 45 тадан 55 тага (+ 10 та);

— фарзандликка олиш ҳақидаги ишлар 282 тадан 284 тага (+ 2 та) кўпайган.

Юқорида келтирилган статистик маълумотлардан кўринадики, 2022 йилнинг 9 ойида олдинги йилнинг шу даврига нисбатан судлар томонидан кўрилган ишлар сони асосан кредит, ерга оид, ноқонуний қурилмаларни бузиш, суғурта шартномасига доир, никоҳдан ажратиш ва олди-сотди шартномасидан келиб чиқадиган низолар ҳисобига ошган.

Шу билан биргаликда, 2022 йилнинг 9 ойида судлар томонидан кўрилган никоҳдан ажратиш ҳақидаги ишлар ўтган йилнинг шу даври билан қиёсланганда 5 874 тадан 6 121 тага (247 та ёки 4 % )га кўпайган. Шундан қаноатлантирилган аризалар сони 2021 йил 9 ойида 2 714 та ёки 46,2 фоизни ташкил этган бўлса, 2022 йилнинг 9 ойида 2 738 та ёки 44,7 фоизни ташкил этган.

Судларда оилаларни сақлаб қолиш мақсадида даъвоси рад этилган, тарафлар ярашганлиги учун иш юритиш тугатилган ва кўрмасдан қолдирилган ишлар сони 2022 йилнинг 9 ойида 3 383 тани ёки 55,2 фоизни ташкил этган (2021 йил 9 ойида 3 160 та ёки 53,7 фоиз).

Шунингдек, оилаларни сақлаб қолиш борасида судлар томонидан 76 та хусусий ажримлар чиқарилган.

Шунингдек, ушбу даврда жами кўриб тамомланган ишларнинг 2056 таси ёки 33,6 фоизи сайёр суд мажлисида кўрилган.

Шунингдек, жорий йилнинг 9 ойида 28 850 та аризалар суд буйруғи тартибида ҳал қилинган бўлиб, 2021 йилнинг шу даврига (17 860 та) нисбатан 10 990 тага ёки 61,9 фоизга кўпайган, шундан 14 623 таси хусусий уй-жой мулкдорлари ширкатлари аъзоларидан мажбурий бадаллар ва тўловларни ундириш, 5 081 таси коммунал хизматлар тўлови бўйича қазрдорликни тасдиқловчи ҳужжатларга асосланган ундириш, 4 035 таси вояга етмаган болалар таъминоти учун алимент ундириш, 2 638 таси солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича қарздорликни ундириш, 1 268 таси иш ҳақи ундириш, 732 таси ёзма битимга асосланган ва қарздор томонидан тан олинган талаблар бўйича, 468 таси ундирувни қарздорнинг мажбуриятлари бажарилишининг таъминоти бўлган кўчар мол-мулкка қаратиш тўғрисида талаблар бўйича (ёзма битим мавжуд бўлган тақдирда) ва 5 таси ижара шартномасида белгиланган ижара тўловлари муддатида тўланмаганлиги сабабли ушбу тўловларни ундириш тўғрисидаги талаблар бўйича чиқарилган суд буйруқларини ташкил этган.

Жами кўрилган 94 692 (65 842 та иш ва 28 850 та суд буйруғи) та иш Тошкент шаҳрида фаолият кўрсатаётган 5 та фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судлари кесимида таҳлил қилинганда, шундан:

— 25 657 та (14 772 та иш ва 10 885 та суд буйруғи) Яккасарой туманлараро суди,

— 21 073 та (15 529 та иш ва 5 544 та суд буйруғи) Мирзо Улуғбек туманлараро суди,

— 18 991 та (11 699 та иш ва 7 292 та суд буйруғи) Шайхонтоҳур туманлараро суди,

— 18 086 та (14 612 та иш ва 3 474 та суд буйруғи) Миробод туманлараро суди,

— 10 868 та (9 213 та иш ва 1 655 та суд буйруғи) Учтепа туманлараро суди,

— 17 иш Тошкент шаҳар суди фуқаролик судлов ҳайъати ҳисобига тўғри келади.

Тошкент шаҳар фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати томонидан 2022 йилнинг 9 ойи давомида шикоят ва протестлар асосида 2 325 та фуқаролик иши кўрилган бўлиб, ишлар сони ўтган йилнинг шу даврига (1 657 та) нисбатан 668 тага ёки 71 фоизга ошган.

Таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, келиб тушган апелляция шикояти ва протести туманлараро судлари томонидан кўрилган жами 65 842 та ишларнинг 3,5 фоизини ташкил этган.

Апелляция инстанциясида кўрилган 2 325 та ишнинг 1 730 таси юзасидан суд қарорлари ўзгаришсиз қолдирилиб, 403 таси ёки жами кўрилган ишларнинг 0,6 фоизи бекор қилинган, 144 таси ёки 0,2 фоизи ўзгартирилган.

Тошкент шаҳар фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати судьяларининг ўртача ойлик иш ҳажми 20 та фуқаролик ишини ташкил этган.

Мурожаатлар…

2022 йил 9 ойи давомида Тошкент шаҳар суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро судларига жами 8 660 (9 166) та мурожаат келиб тушган.

Шундан 8 036 таси ёки 92,7 фоизи мазмунан ҳал қилинган. Ҳал қилинган мурожаатларнинг 3 682 таси Ўзбекистон Республикаси Президентининг виртуал қабулхонаси ва Халқ қабулхоналаридан электрон келиб тушган ҳамда 4 354 таси жисмоний ва юридик шахс вакилларининг судларга қилган мурожаатларини ташкил қилади.

Президент виртуал қабулхонаси ва Халқ қабулхоналаридан келиб тушган 3 675 та мурожаатлар бевосита Тошкент шаҳар суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати томонидан кўриб чиқилган бўлиб, барча мурожаатлар алоҳида назоратга олиниб, бевосита мурожаатчилар билан суҳбат асосида ўрганилиб, муаллифларга муаммони ҳал этиш юзасидан ҳуқуқий тушунтиришлар берилган.

Эътиборли жиҳати шундаки, мазкур мурожаатларнинг 2 760 таси ёки 80 фоизи судда иши ҳали кўрилмаган, лекин ҳуқуқий тушунтириш бериш лозим бўлган масалаларни ташкил этган.

КИМЛАР ИҚТИСОДИЙ СУДЛАРДА ИШОНЧНОМАСИЗ ИШТИРОК ЭТА ОЛАДИ?

— Иқтисодий судларда ишончномасиз иштирок этиш мумкинми? Тадбиркорлик субъектларининг мулкдорлари ёки таъсисчилари суд мажлисида қандай тартибда иштирок этади?

Саволга Тошкент шаҳар судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси Бибиназ КЕУНИМЖАЕВА жавоб беради:

— Иқтисодий процессуал кодекси 61-моддасининг биринчи қисмига мувофиқ судда юридик шахсларнинг ишларини уларнинг қонун ҳужжатларида ёки таъсис ҳужжатларида берилган ваколатлар доирасида ҳаракат қиладиган органлари ва (ёки) вакиллари юритади.

Иқтисодий судларда ишончномасиз юридик шахс манфаатида унинг раҳбари ишончномасиз иштирок этиши мумкин. Шу билан бирга даъвогар ёки жавобгар сифатида иштирок этувчи якка тартибдаги тадбиркор хам судда шахсини тасдиқловчи ҳужжат билан гувохномасини тақдим қилган ҳолда ишончномасиз иштирок этиши мумкин.

Тадбиркорлик субъектларининг мулкдорлари ёки таъсисчилари суд мажлисида иштирок этиш учун ишончнома тақдим этиши лозим бўлади.

ҲОВЛИ УЧУН ВАФОТ ЭТГАН ОНАМНИНГ УЛУШИГА ДАЪВО ҚИЛОЛАМИЗМИ?

— Онам вафот этгач, отам бошқа аёлга уйланган. Ундан иккита фарзанди бор. Отамдан кейин ўгай онам уйни номига расмийлаштирмоқчи бўлди. Аммо биз, ака-сингилларнинг розилиги керак бўлгани учун мақсадига ета олмади. Энди эса уйни ўзига тегишли қисмини ажратиб олмоқчи. Ҳовли ота-онамнинг турмуши даврида олинган. Айтингчи, бу ҳолатда ўгай онамга қанча улуш тегади-ю, биз қанча оламиз? Яна бир савол, биз вафот этган онамизнинг улушига ҳам даъво қилишимиз мумкинми?
Исми сир тутилди.

Саволга Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси Ахрор СУЛАЙМОНОВ жавоб берди:

— Агар ҳовли ота-онангизнинг турмуш даврида олинган бўлса, ушбу низоли ҳовлига нисбатан улар ½ қисмдан улушдор ҳисобланиши мумкин. Ҳозирги кунда, ота-онангиз вафот этган бўлишса, унда ота-онангизнинг мерос улушига нисбатан сизлар, яъни фарзандлар биринчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга шахслар ҳисобланасизлар. Шу билан бирга, марҳум отангизнинг мерос улушига нисбатан, унинг ҳозирги кундаги қонуний турмуш ўртоғи, яъни ўгай онангиз ҳам сизлар билан биргаликда биринчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга шахс ҳисобланади.

Чунки, амалдаги қонунчиликка асосан (Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 1135-моддаси) мерос қолдирувчининг болалари (шу жумладан фарзандликка олинган болалари), эри (хотини) ва ота-онаси (фарзандликка олувчилар) тенг улушларда қонун бўйича биринчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар. Мерос қолдирувчининг вафотидан кейин туғилган болалари ҳам биринчи навбатдаги ворислар жумласига кирадилар.

Қайд этиш жоизки, кимга қанча мерос улуши тегиши борасида нотариал идорага мурожаат қилишингиз, агар меросни тақсимлаш борасида меросхўрлар ўртасида низо юзага келса, ушбу низо фуқаролик ишлари бўйича суд томонидан ҳал қилинишини инобатга олиб, бу борада судга мурожаат қилишингиз лозим.

«ФАРЗАНДИМИЗ ТУҒИЛГАНИНИ ҲАМ БИЛМАГАНМАН. ЭНДИ ЭСА ОТАЛИКНИ ТАЛАБ ҚИЛИШЯПТИ…»

— Биринчи хотиним билан қонуний никоҳдан ўтмаганмиз. Бир нафар фарзандим бор. Аслида кўп яшамаганмиз. Тўйдан кейин 2 ой ўтиб, онасиникига кетган. Фарзандимиз туғилганини ҳам билмаганман. Кейинроқ «сизники эмас, отаси бошқа», дейишган. Энди эса бола 3 ёш бўлгач, мендан оталикни белгилашни ва алимент тўлашни талаб қилишяпти. Бу вазиятда қандай йўл тутишим мумкин?
Исми сир тутилди.

Саволга фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси Дилшод ХАСАНОВ жавоб берди:

— Оила кодексининг 61, 62-моддалари талабларига кўра, боланинг онаси билан никоҳда бўлмаган шахснинг оталиги ўзини боланинг отаси деб тан олган шахс ва онанинг фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд қилиш органига биргаликда топширган аризасига биноан белгиланади.

Ўзаро никоҳда бўлмаган ота-онадан бола туғилган тақдирда, ота-онанинг биргаликдаги аризаси ёки бола отасининг аризаси бўлмаса, ушбу Кодекснинг 61-моддасида кўрсатилган ҳолларда оталик суд тартибида белгиланиши мумкин.

Оталикни суд тартибида белгилаш ота-онадан бирининг ёки боланинг васийси (ҳомийси)нинг ёхуд бола кимнинг қарамоғида бўлса, шу шахснинг аризасига, шунингдек бола вояга етганидан кейин унинг ўзи берган аризага мувофиқ амалга оширилади.

Оталикни белгилаётганда суд боланинг онаси бола туғилишига қадар жавобгар билан бирга яшаганлиги ва умумий рўзғор юритганлиги ёки улар болани биргаликда тарбиялаганликлари ёхуд таъминлаб турганликларини ёки жавобгарнинг оталикни тан олганлигини аниқ тасдиқловчи бошқа далилларни эътиборга олади.

Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг “Судлар томонидан оталикни белгилашга оид ишларни кўришда қонунчиликнинг қўлланилиши тўғрисида” ги қарорининг 14-бандига асосан, зарур ҳолларда боланинг келиб чиқишини (масалан, ҳомила пайдо бўлиш вақтини, уруғлантириш қобилияти бор-йўқлигини ва ҳ.к.) аниқлаш мақсадида суд, Оила кодексининг 62-моддаси учинчи қисмида назарда тутилган шартлар мавжуд бўлганда, ўз ташаббуси ёки тарафларнинг илтимосномаси бўйича иш юзасидан суд-тиббий экспертизаси, одам ДНКси суд-биологик экспертизаси тайинлаши мумкин.

Келтириб ўтилган қонун талаблари ва Олий суд Пленумини тушунтиришидан келиб чиқиб, суд муҳокамасида боланинг келиб чиқишини аниқлаш учун судга одам ДНКси суд-биологик экспертизасини тайинлаш ҳақида илтимоснома беришингиз мумкин.

КЎПРОҚ ИЖАРА ҲАҚИ ТАЛАБ ҚИЛИШ ЁКИ УЙНИ БЎШАТИШ ШАРТИНИ ҚЎЙИШ ТЎҒРИМИ?

— Бир йил муддатга ижарага уй олдим. Ҳозирда уйнинг эгаси ижара нархлари ошганлиги ва қимматроқ нархга бошқа мижоз топганлигини айтиб, мендан ё кўпроқ ижара ҳақи беришимни ёки уйни бўшатишимни сўрамоқда, қандай ҳуқуқларим бор?
Исми сир тутилди

— Фуқаролик қонунчилигида мулк ижараси шартномаси бўйича ижарага берувчи ижарага олувчига ҳақ эвазига мол-мулкни вақтинча эгалик қилиш ва фойдаланиш ёки фойдаланиш учун топшириш мажбуриятини олади.

Мол-мулкини ижарага бериш ҳуқуқи шу мол-мулк эгасига тегишлидир. Қонун ёки мулкдор томонидан мол-мулкни ижарага бериш ваколати берилган бошқа шахслар ҳам ижарага берувчи бўлишлари мумкин.

Мулк ижараси шартномаси бир йилдан ортиқ муддатга мўлжалланган бўлса, тарафлардан биронтаси юридик шахс бўлган ҳолларда эса, муддатидан қатъи назар, ёзма шаклда тузилиши шарт. Кўчмас мулк ижараси шартномаси давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим. Мулк ҳуқуқининг келгусида ижарачига ўтишини назарда тутувчи мулк ижараси шартномаси, бундай мулкнинг олди-сотди шартномаси учун назарда тутилган шаклда тузилади.

Мулк ижараси шартномаси шартномада белгиланган муддатга тузилади. Агар мулк ижарасининг муддати шартномада белгиланмаган бўлса, шартнома номуайян муддатга тузилган ҳисобланади. Бунда тарафлардан ҳар бири бошқа тарафни бир ой олдин, кўчмас мулк ижарасида эса уч ой олдин ёзма равишда огоҳлантириб, истаган пайтда шартномадан воз кечиши мумкин. Қонун ёки шартномада номуайян муддатга тузилган мулк ижараси шартномасини бекор қилиш ҳақида олдиндан огоҳлантиришнинг бошқа муддатлари ҳам белгилаб қўйилиши мумкин.

Қонунда мулк ижарасининг айрим турлари учун, шунингдек, мол-мулкнинг айрим турларини ижарага олиш учун энг кўп (охирги) муддатлар белгилаб қўйилиши мумкин. Бундай ҳолларда, башарти ижара муддати шартномада белгиланган бўлмаса ва қонунда белгиланган охирги муддат тугагунича тарафлардан ҳеч қайсиси шартномадан воз кечмаса, охирги муддат ўтиши билан шартнома бекор бўлади.

Қонунда белгиланган охирги муддатдан ортиқ муддатга тузилган бундай мулк ижараси шартномаси охирги муддатга тенг муддатга тузилган ҳисобланади. Агар ушбу Кодексда, бошқа қонунларда ёки шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, шартнома тарафларнинг келишувига мувофиқ ўзгартирилиши ва бекор қилиниши мумкин.

Тарафлардан бирининг талаби билан шартнома суд томонидан фақат қуйидаги ҳолларда ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши мумкин:

1. Иккинчи тараф шартномани жиддий равишда бузса;

2. Ушбу Кодекс, бошқа қонунлар ва шартномада назарда тутилган ўзга ҳолларда.

Тарафлардан бирининг шартномани бузиши иккинчи тарафга у шартнома тузишда умид қилишга ҳақли бўлган нарсадан кўп даражада маҳрум бўладиган қилиб зарар етказиши шартномани жиддий бузиш ҳисобланади.

Бир тараф шартномани бажаришдан тўла ёки қисман бош тортиб, қонун ёҳуд тарафларнинг келишувида бунга йўл қўйилса, шартнома тегишлича бекор қилинган ёки ўзгартирилган ҳисобланади.

Фуқаролик кодексининг 551-моддасида “ижарага берувчининг талаби бўйича мулк ижараси шартномасини муддатидан олдин бекор қилиш” тартиби белгиланган бўлиб, унга кўра, Мулк ижараси шартномаси ижарага берувчининг талаби билан суд томонидан муддатидан олдин бекор қилиниши мумкин, агар ижарага олувчи:

— ижарага берувчининг ёзма огоҳлантиришига қарамасдан мол-мулкдан шартнома шартларини ёки мол-мулкнинг вазифаларини жиддий равишда бузган ёхуд бир неча марта бузган ҳолда фойдаланса;

— мол-мулкни жиддий ёмонлаштирса;

— шартномада белгиланган тўлов муддатини кетма-кет икки мартадан ортиқ бузиб, мол-мулкдан фойдаланганлик учун ҳақ тўламаса;

— қонун ҳужжатларига ёки шартномага мувофиқ капитал таъмирлаш ишларини бажариш ижарага олувчи зиммасидаги мажбурият бўлган ҳолларда шартномада белгиланган муддатларда, шартномада бундай муддат белгиланган бўлмаса, оқилона муддатларда мол-мулкни капитал таъмирлашни амалга оширмаса.

Мулк ижараси шартномасида ушбу Кодекснинг 382-моддаси иккинчи қисмига мувофиқ ижарага берувчининг талаби билан шартномани муддатидан олдин бекор қилишнинг бошқа асослари ҳам белгиланиши мумкин.

Ижарага берувчи ижарага олувчини ёзма равишда огоҳлантирганидан ва унга ўз мажбуриятларини бажариш учун имконият берганидан кейингина шартнома муддатидан олдин бекор қилинишини талаб қилишга ҳақли.

Икромжон КУРБАНБАЕВ,

фуқаролик ишлари бўйича

Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси

«ХОРИЖ ФУҚАРОСИДАН АЛИМЕНТ ҚАНДАЙ УНДИРИЛАДИ?»

– Фарзандимни ёлғиз она сифатида номимга расмийлаштирганман. Эрим Туркия фуқароси, айни дам Туркияда яшайди. «ЗАГС»имиз бор. Ҳозирда бирга яшамаймиз. Ундан ўғлимни таъминоти учун алимент ундиришим мумкинми?
Исми сир тутилди.

Мурожаатга фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси Жалолиддин Аббасов жавоб берди:

— Агар фарзандингизни туғилганлик ҳақидаги гувоҳномасида ота устунида cиз билан қонуний никоҳдан ўтган Туркия фуқаросига оид маълумотлар тўлиқ киритилмаган бўлса, cиз тегишли ҳудудий фувқаролик ишлари бўйича судга Оила кодексига мувофиқ оталикни белгилаш ва алимент ундириш ҳақидаги даъво аризаси билан мурожаат қилиш ҳуқуқига эгасиз. Фақатгина жавобгарнинг Туркия давлатидаги аниқ яшаш манзилини аниқ кўрсатишингиз лозим.

Даъво ариза иш юритувга қабул қилиниб, фуқаролик иши қўзғатилгандан кейин ҳозирги кунда амалдаги фуқаролик процессуал қонунчилиги ва Ўзбекистон Республикаси ва Туркия Жумҳурияти ўртасида “Фуқаролик, савдо ва жиноят ишлари бўйича ўзаро ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ҳақида”ги Шартномасига асосан алоҳида топшириқ юборилиб, жавобгарнинг даъво ариза бўйича фикри ва суд мажлисида иштирок этиши ҳақида хабардор қилинади. Суд қарори қабул қилингандан сўнг ҳам уни ижро қилиш шундай тартибда ижрога юборилади.

Бундан ташқари агар cизнинг турмуш ўртоғингиз вояга етмаган боланинг отаси эканлигини тан олган тақдирда, у билан бирга ФҲДЁ бўлимига мурожаат қилишингиз ва ФҲДЁ бўлими томонидан туғилганлик ҳақидаги гувоҳномасининг ота устунидаги маълумотларга тегишли ўзгартиришлар киритилиши мумкин.

Шундан сўнг cизга судга фақатгина алимент ундириш борасида мурожаат қилиш ҳуқуқингиз пайдо бўлишлиги тушунтирилади.

“ХОТИРЖАМ ЯШАШГА ЛОЙИҚ БЎЛИНГ…” — МИРЗО-УЛУҒБЕК АБДУСАЛОМОВ

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган юрист Мирзо-Улуғбек Абдусаломов фаолиятини 1969 йилдан туман миқёсида турли соҳа ва вазифалардан бошлаб, Адлия вазирининг ўринбосари, вазир вазифасини бажарувчи, вазирнинг биринчи ўринбосари, Олий хўжалик суди раиси, Марказий сайлов комиссияси раиси каби юксак лавозимларида ишлади.

Ҳозирда Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судига раҳбарлик қилаётган Мирзо-Улуғбек Элчиевичнинг фаолияти серқирра. Шундай бўлса-да, номи кўпроқ иқтисодий (аввалги хўжалик) суд билан боғлиқ. Чунки, мазкур ҳуқуқий институт ташкил этилишидан то шаклланиб, суд ҳокимиятининг муҳим тармоғига айланишида бош-қош бўлгани кенг жамоатчиликка маълум.

Куни кеча Мирзо-Улуғбек Абдусаломов ҳаётининг муҳим парчаси ўтган даргоҳга ташриф буюриб, пойтахт иқтисодий суди судялари билан дилдан суҳбатлашди. Ёш салафларига арбитраж, хўжалик, иқтисодий суднинг шаклланиши ҳақида гапириб, суднинг шаклланиши, унинг моддий техника базаси, кадрлар захирасини жой-жойига қўйишдаги машаққатлар ҳақида эслади…

Келинг, шу жойда учрашув тафсилотларини қуруқ баён қилиш ўрнига, Мирзо-Улуғбек Абдусаломовнинг гапларидан айримлари келтирақолайлик. Шунинг ўзи тадбир қандай ўтганига далолат қилади.

— судьялик ҳар кимга ҳам насиб этавермайдиган лавозим, унинг масъулияти, юки ўта юксак, Сиз доим касбингизга содиқ бўлинг;

— ҳалол ва объектив бўлинг;

— хотиржам яшашга лойиқ бўлинг. Чунки, фақат тўғри одамгина хотиржам яшайди;

— эгри иш қилсангиз, агарки, жазодан қутилиб қолсангиз ҳам ҳаётингизда ҳаловат ҳеч қачон бўлмайди. Одамларни юзига тик қарай олмайсиз, яқинларингиз ҳам сиздан хижолат тортади…

— ғирром бўлманг, бу ёмон иллат, оқибати жуда аянчли бўлади…

— тажрибамдан келиб чиқиб айтаман, бугун судьялар учун яратилган шарт-шароитни қадрига етинг, моддий томондан ташвишингиз йўқ, одамларни рози қилинг, дуо олинг;

— судьяликни юки қанча оғир бўлса, тўғри судья учун судьялик шарафи ҳам чексиздир.

Дангал айтиш керак, М. Абдусаломов судьяларга маслаҳат бермаган тақдирда ҳам у кишини босиб ўтган шарафли йўли, бенуқсон обрў-эътиборининг ўзи тизимнинг ҳар бир ходимига ўрнак, намуна…

Нуриддин МУРОДОВ,

Тошкент туманлараро

иқтисодий суди раиси

Monthly Archives: Oktabr 2022