Қидирув:

ОДАМ САВДОСИ ОРҚАЛИ ПУЛ ТОПМОҚЧИ БЎЛГАН АЁЛГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

Оналик мақомига эришган, кези келганда турмушнинг паст-баландини кўрган айрим нозик ҳилқат вакиллари одам савдоси жиноятини содир қилаётгани ачинарли ҳол. 30 ёшли аёл ҳам Яшнобод туманида ўтказилган тезкор-тадбир давомида қўлга олинди. Боиси у ўзини бошқа исм билан таништириб, ғаразли ва паст ниятларда бир аёлдан шаҳвоний ниятларда фойдаланишни мақсад қилган. Бироқ…

 

Судда судланувчи тариқасида сўроқ қилинган аёл эълон қилинган айбга тўлиқ иқрорлик билдирди. Гап шундаки, судланувчи жабрланувчи аёлни харидор танишига 1 000 000 сўм эвазига сотишга келишади. Судланувчининг сўзларига кўра, харидор аёлни 2021 йилдан буён танир экан.

– 2022 йил бошида Яшнобод туманида жойлашган бозор кўпригининг остида бегона аёл турганини кўрдим. Ташқи кўринишидан бир аҳволда эди. Олдига бориб, у билан танишдим.

 

Вилоятда истиқомат қилиши, шароити оғир экани, ишлаб пул топмоқчи эканини билдим. Сўнг уни уйимга олиб кетдим. Ундан нима иш билан шуғулланишини сўраганимда, фоҳишалик билан шуғулланишини айтди. Дарҳол танишимга қўнғироқ қилиб, фоҳишалик билан шуғулланадиган аёл борлигини маълум қилдим. Танишим унинг қандай ҳужжати борлигини сўради. Шунда аёлнинг ёнида ФҲДЁ томонидан берилган маълумотнома борлигини билдик.

 

Харидор танишим бу аёл учун менга 1 000 000 сўм беришини айтди. У билан Яшнобод туманида учрашиб олишга келишдик. Бу орада шаръий никоҳдаги турмуш ўртоғимга қўнғироқ қилиб, дўстининг автомашинасида танишимнинг олдига олиб боришини сўрадим. Сўнг аёлдан тилхат ёзиб беришини сўрасам, “яхши ёзолмайман”, деди. Шу боис унинг номидан “ўз хоҳишим билан ишлаш учун келдим”, деган мазмунда тилхат ёзиб бердим ва у имзо қўйиб берди. Тилхатни ўзимда олиб қолдим. Бироз вақт ўтиб, танишим билан белгиланган манзилда учрашдик. Танишим менга айтилган миқдордаги пулни берди, – дейди судланувчи.

Судланувчи жабрланувчининг шахсини тасдиқловчи ҳужжатини танишига бериб, келишган миқдордаги пулларни олган вақтида ашёвий далиллар билан ушланган. Судланувчи фуқаролик кийимидаги ИИО ходимларига “танишимдан олган пулим унинг қарзи эди. Анча вақт олдин танишим мендан 1 млн. сўм қарз олганди. Бирор бир аёлни сотиш мақсадим бўлмаган”, дея аввалига ёлғон гапирган. Айбига иқрор бўлгач эса, қилган ишидан пушаймонлиги, жиноят содир этиш йўлига қайтиб кирмаслигини билдирган.  

Суднинг ҳукмига кўра, судланувчи Жиноят кодексининг 135-моддаси (одам савдоси) 1-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбдор деб топилди. Унга шу модда билан Жиноят кодексининг 57-моддасини қўллаган ҳолда 1 йил 6 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

Манфаатдор тарафларга етказилган бошқа моддий ва маънавий зарарни ундириш юзасидан фуқаролик ишлари бўйича судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга эканлиги тушунтирилди.

           

Анвар ИКРОМОВ,

жиноят ишлари бўйича

Яшнобод туман суди судьяси

НОМИДА ҲЕЧ НИМА БЎЛМАСА, ҚАРЗ ҚАНДАЙ УНДИРИЛАДИ?

— Ажрашганман. Суд икки нафар болага алимент тайинлаган. Бироқ собиқ эрим ижродан талаб қилмагунимча, алимент бермайди. Ҳозир 9 млн. сўм қарзи бор. Ижрочиларга «Пули бўлмаса, мол-мулкидан ундириб беринглар», десам, ёзма равишда номида ҳеч қандай мол-мулк йўқлиги ҳақида жавоб хати келди. Билишимча, номида машинаси бор эди. Агар ростдан ҳам номида ҳеч нима бўлмаса, қарз қандай ундирилади? Ундирса бўладими ўзи?

Исми сир тутилди

Абдуқодир РАЖАБОВ, фуқаролик ишлари бўйича Шайхонтоҳур туманлараро суди судьяси:

— Амалдаги Оила кодексининг 139-моддасига кўра, алимент қарзи алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадидан ундирилади. Иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромад етарли бўлмаганда, алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг банклар ва бошқа кредит ташкилотларидаги ҳисобварақларида турган пул маблағидан, тижорат ва тижоратчи бўлмаган ташкилотларга шартнома асосида ўтказилган пул маблағидан ундирилади, мулк ҳуқуқининг ўтишига олиб келувчи шартномалар бундан мустасно. Бу маблағ етарли бўлмаганда ундириш алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг қонун бўйича ундириш қаратилиши мумкин бўлган ҳар қандай мол-мулкига қаратилади.


Ундириш алимент тўлаши шарт бўлган шахснинг ҳисобварақларидаги пул маблағига ва унинг бошқа мол-мулкига қонунчиликда белгиланган тартибда қаратилади.


Алимент тўлаш тўғрисидаги нотариал тартибда тасдиқланган келишув ёки ижро варақаси асосида ўтган даврдаги алимент қарзи ижро варақаси ёки алимент тўлаш тўғрисидаги келишув алимент ундириш учун тақдим қилингунга қадар ўтган уч йилдан ортиқ бўлмаган муддат учун ундирилади.


Кодекснинг мазкур талабига кўра, алимент қарздорлиги қарздорнинг бошқа мол-мулкига қаралиши мумкин. Бунда «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги Қонунининг 47-моддасига мурожаат қилинади. Унга кўра, ундирувни қарздорнинг мол-мулкига қаратиш қарздорнинг мол-мулкини хатлаш ва мажбурий реализация қилишдан иборатдир.


Мазкур модданинг 8-бандида қарздор ундирув биринчи навбатда қаратилиши лозим бўлган мол-мулк турлари ёки ашёларни ўзи кўрсатишга ҳақли.


Қарздор мол-мулкининг у ёки бу турига ундирувни қаратиш навбати давлат ижрочиси томонидан мазкур мол-мулкнинг ликвидлигини инобатга олган ҳолда белгиланади.


Қарздорнинг ундирувчи талабларини қаноатлантириш учун етарли пул маблағлари бўлмаса, давлат ижрочиси ўз қарори билан қарздор ҳисобварақларининг харажатлар қисмини қарз тўлиқ узилгунига қадар қонунчиликда белгиланган тартибда хатлайди. Банк ёки бошқа кредит ташкилоти қарздорнинг пул маблағларини хатлаш ҳақидаги қарорни дарҳол ижро этади ва давлат ижрочисига қарздорнинг ҳисобварақлари реквизитлари ҳамда ҳар бир ҳисобварақ бўйича хатланган пул маблағлари миқдорини маълум қилади. Айни бир вақтда ундирув қарздорга тегишли бўлган бошқа мол-мулкка қаратилади, ушбу Қонуннинг 52-моддасига мувофиқ ижро ҳужжатлари бўйича ундирув қаратилиши мумкин бўлмаган мол-мулк бундан мустасно.


Мазкур қонун талабларига кўра, алиментдан қарздорликни ундириш ва ундирувни қарздорнинг мол-мулкига қаратиш борасида тегишли мажбурий ижро бюросининг давлат ижрочисига мурожаат қилинади ва давлат ижрочиси юқоридаги қонун талаблари асосида ундириш чораларини кўриши мумкин.

«ТОШКЕНТГА КЕЛИБ, ФОҲИШАЛИК ҚИЛИШГА МАЖБУР БЎЛДИМ»: ИИБ ХОДИМИГА ПОРА ТАКЛИФ ҚИЛГАН АЁЛГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

“Оғзи куйган қатиқни ҳам пуфлаб ичади”, дейишади. Бироқ “қаҳрамони”миз аёл номига доғ туширадиган “хунар” билан қўлга туша туриб, фикр қилиш ва ўзига тегишли хулоса чиқариш ўрнига яна бир жиноятга қўл уради…

 

Жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг очиқ суд мажлисида 23 ёшли аёлга нисбатан кўрилган жиноят ишининг иш ҳужжатларига кўра, у Тошкент шаҳар, Чилонзор туманидаги Тошкент шаҳар ИИББ ППХБ биноси олдида Миробод тумани ИИО ФМБ 1-сонли ИИБ ХПБ профилактика инспекторига қонунга хилоф эканлигини била туриб, унга пора таклиф қилади. Гап шундаки, шу куни Тошкент шаҳар ИИББ томонидан ўтказилган “Орият” тадбири давомида аёлнинг фоҳишалик билан шуғулланганлиги аниқланган. Мазкур ҳолат бўйича белгиланган тартибда ҳужжатларни расмийлаштирмаслик эвазига 200 АҚШ долларини пора тариқасида берган вақтида Бош прокуратура ҳузуридаги иқтисодий жиноятларга қарши курашиш Департаментининг Чилонзор туман бўлими ва Тошкент шаҳар ИИББ ходимлари томонидан ашёвий далиллар билан ушланган.

 

Суд мажлисида судланувчи айбига иқрор бўлди. Аёлнинг сўзларига кўра, 2021 йилда Тошкент шаҳрига аёллар салонида ишлаш мақсадида келган. Лекин иш топа олмагач, “СПА” салонда ишлаган.

— Бошқа иш топа олмагач, фоҳишалик билан шуғулланишга мажбур бўлдим. Шу иш билан мижоз топиш орқали шуғулланганман. Ўша куни тунги соат 01:00 ларда 4 нафар дугоналарим билан фохишалик билан шуғулланиш учун бир ресторан ёнига бордик. Орадан бир ярим соат ўтгач, “Каптива” русумли автомашинада икки нафар йигит келди. Дугонам билан машинадан ташқарида гаплашишди ва ундан “дам олишга қизлар борми?” деб сўрашди. Йигитлар ҳаммамизни биз ўтирган машинадан тушишимизни сўради. Мен ва яна машинада бўлган уч нафар дугонам машинадан тушдик. Йигитлар бизни кўрганидан сўнг, дугонам билан савдолашишди. Дугонам “хизмат” хақи 800 000 сўм бўлишини айтди, йигитлар рози бўлишди. Шу пайт ёнимизга бир нечта ИИБ ходимлари келиб, ўз хизмат гувохномаларини кўрсатишди. “Орият тадбири” ўтказилаётганлигини айтиб, бизни ва автомашина эгасини Тошкент шаҳар ИИБ ППХ бригадасига олиб боришди, – дейди судланувчи аёл.

Шу ерда профилактика инспектори қизлар билан, шу жумладан судланувчи билан ҳам суҳбатлашиб, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 190-моддасида назарда тутилган ҳуқуқбузарликни содир этганлари юзасидан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённома расмийлаштиришни айтган. Ҳолат юзасидан тушунтириш хати ёзиб беришни ҳам сўраган. Шу пайт судланувчи туман ИИБдаги профилактика инспекторини кўриб қолади. Унинг галдаги жиноятни содир қилишига айни шу ҳолати сабаб бўлади.

— У инспектор олдин менга айни шу модда билан маъмурий баённома расмийлаштирганди. Шу сабабли уни таниб қолиб, унга мурожаат қилдим. Унга бўлиб ўтган ҳолатни гапириб бердим ва ёнимдаги бор пулимни беришимни, фақат бу ердан чиқариб беришини сўрадим. Орадан бироз вақт ўтгач, инспектор ёнимга келиб, “гаплашдим, профилактика инспектори эрталаб чиқариб кетади”, деди. Кейин у олдимга келиб, тушунтириш хати ёзиб беришимни, эрталаб чиқариб юборишини айтди. Ёздим ва профилактика инспектори бизга нисбатан маъмурий баённома расмийлаштиришни бошлади. Менга нисбатан маъмурий баённома расмийлаштирмаслигини, ишни судга оширмасликни илтимос қилдим. “Нима сабаб?”, деб сўради. Ота-онам хаста эканини ва ушбу ҳолат бўйича улар истиқомат қилувчи манзилга бу ҳақда маълумот борса, уларнинг ахволи оғирлашиши мумкинлигини билдирдим. Профилактика инспекторидан қўйиб юборишини сўраганимда, “Ҳужжат расмийлаштирмасдан чиқариб юборсам, қанча бера оласиз?” деб сўради. Ёнимда 200 АҚШ доллари борлигини айтдим, рози бўлди. Кейинроқ гаплашишни айтиб, чиқиб кетди. Орадан бироз вақт ўтиб, биз сақланаётган Тошкент шаҳар ИИББ ППХ бригадасининг биносига профилактика инспектори кириб келди ва ҳамкасбидан мени чиқариб юборишини сўради, улар пул олди-бердиси ҳақида гаплашиб қолишди. Хуллас, инспектор аввал пул берилмаса чиқармаслигини билдирди. Чўнтагига 200 АҚШ долларини солганимдан сўнг, мени ва инспекторнинг ёнига нотаниш бўлган бир гуруҳ шахслар видео камера ёққан ҳолда келишди. Ўз хизмат гувохномаларини кўрсатишиб, ўзларини ИЖҚК Департаментнинг Чилонзор туман бўлими ходимлари ва ИИБ ходимлари билан биргаликда тезкор тадбир ўтказилаётганлигини айтишди. Мендан нима сабабдан профилактика инспекторига 200 АҚШ долларини берганимни сўрашди. Маъмурий баённома расмийлаштирмаслик ва ишни судга оширмаслик, қўйиб юборишлари учун пул берганимни айтдим… – дейди қилган ишидан пушаймонлигини қўшиб ўтган судланувчи.

Судланувчи айбига иқрор бўлган бўлса-да унинг айби, далиллар билан ҳам исботланди.

СУД ҲУКМ ҚИЛДИ…

Судланувчи Жиноят кодексининг 211-моддаси (пора бериш) 1-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топилди ва  13 500 000 сўм жарима жазоси тайинланди.

 

Жаъфар КУРБАНОВ,

жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман суди судьяси

МАНИПУЛЯЦИЯ ВА ЁШЛАР: ТРОЛЛАР, НАРЦИССИЗМ, МАКИАВЕЛЛИЗМДАН ОГОҲ БЎЛИНГ!

Охирги чорак асрда дунёнинг турли мамлакатларида ўз мақсадларига эришиш йўлида жамият аъзоларидан, тинч аҳоли вакилларидан фойдалана оладиган ғаразли ниятли кучлар ортиб бормоқда.

 

Статистик маълумотлар таҳлилига кўра, терактларнинг буюртмачилари асосан ёши катта инсонлардир. Уларнинг мақсадлари ҳам шунчалик каттаки, улар бир ёки икки миллат, ҳудуд билан чегараланмайди. 

 

Давр ёшларини қийнаётган энг оғриқли ижтимоий муаммолар: меҳнат муҳожирлиги, саводсизлик, диний билимлар бобидаги илмсизлик, миллий адоват ўйғотувчи кучлар олдида ожизлик, тез алданиб қолиш, фундаментализмга мойиллик. Ёшлар онгидаги бу каби бўшлиқдан ташқи кучлар жуда унумли ва аёвсиз фойдаланмоқда. Натижада ёшлар охирини ўйламай мудҳиш жиноятларга қўл урмоқда: Ватанига, давлатига, давлат тузимига қарши жиноятлар содир этмоқда. 

 

Яқиндагина бир гуруҳ шахслар популистик шиорлар ниқоби остида аҳолининг, асосан ёшларнинг онги ва ишончини манипуляция қилиб, Қорақалпоғистон Республикасининг маъмурий бинолари олдидаги майдонга йиғилди. Бу орқали давлат муассасаларини эгаллаб олишга, шу орқали жамиятда ихтилоф келтириб чиқаришга, Ўзбекистондаги ижтимоий-сиёсий вазият барқарорлигини издан чиқаришга уринди. 

 

Аслида ғаразли кучларнинг мақсади кўпчиликни ташкил этувчи ёшлар ўртасида адоват ва фитна қўзғаш, ҳокимиятни эгаллаш, халқлар ўртасида низо-урушлар чиқариб, тараққиёт ва фаровонлик йўлларини кесиб ташлашдир. Бузғунчи кучларнинг ортида турган манфур шахслар катта маблағлар эвазига ўз сценарийларини амалга оширади.  

 

Албатта, бунга қарши жиддий чора кўриш зарур. Булар турли тадбирлар, фестиваль ва бошқалар билан чекланиб қолмаслиги муҳим. Чунки, виртуал оламдаги «троллар», виртуал провокаторлар аҳоли ўй-хаёллари ва ҳиссиётларини ҳам назоратга олмоқда. Ижтимоий тармоқлардаги провокацион ахлоқ билан шахснинг ўзига хос феъл-атворидаги боғлиқликдан фойдаланиш, тролларнинг ўзига хос руҳий жиҳатлари – нарциссизм  яъни, эгоизмнинг ҳаддан ортиқ кўриниши, макиавеллизм – ўзгаларни манипуляция қилишга интилиш, садизм – бошқалар қийналганини кўриб роҳатланиш – бу ҳолатлар нафақат Ўзбекистон, балки бугунги ҳамжамият олдидаги жиддий муаммодир.

 

Демак, бирдан-бир чора – илм.   

 

Нуриддин МУРОДОВ,

Тошкент туманлараро иқтисодий суди раиси, 

Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзоси

ШАХСИЙ ҲАЁТ, ОИЛАВИЙ СИРЛАРНИ ТАРҚАТГАНЛАРГА ҚАНДАЙ ЖАЗО БОР?

Инсоннинг озодлиги, шаъни-ю қадр-қиммати бебаҳо ва дахлсиз қадрият сифатида улуғланади. Шунга кўра, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари қонунан муҳофаза қилинади. Афсуски, ҳозирги кунда фуқаролар томонидан ушбу тартиб-қоидаларга риоя қилмаслик натижасида ОАВ ва ижтимоий тармоқларда инсонларнинг шахсий ҳаётига тегишли маълумотлар, хабарлар тарқатиш каби ҳолатлар кўплаб учрамоқда. Бундай ишга қўл урган одам қонун олдида жавоб берадими? Унга қандай жазо қўлланади?

Шахсга доир маълумотлар нима?

«Шахсга доир маълумотлар тўғрисида»ги Қонунга кўра шахсга доир маълумотлар деганда муайян жисмоний шахсга тааллуқли бўлган ёки уни идентификация қилиш имконини берадиган, электрон тарзда, қоғозда ва (ёки) бошқа моддий жисмда қайд этилган ахборот тушунилади. Масалан, жисмоний шахснинг:

  • исми, фамилияси, отасининг исми;

  • туғилган вақти, туғилган жойи;

  • вақтинча ёки доимий яшаш жойи;

  • оиласи, ижтимоий ҳолати;

  • маълумоти, касби, лавозими, иш жойи;

  • даромадлари ва мулкий ҳолати;

  • телефон рақами;

  • шахсий сурати (фото ва ҳк.);

  • биометрик ва генетик маълумотлар ва бошқа маълумотлар.

 

Шахсий ҳаёт дахлсизлигининг бузилиши

Агар шу шахсий ва оилавий сирга оид маълумотлар шахснинг розилигисиз қонунга хилоф равишда олинса, сақланса ва тарқатилса, бу маъмурий ва жиноий жавобгарликка сабаб бўлади.

Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 46(1)-моддасига кўра, шахснинг шахсий ёки оилавий сирини ташкил этувчи шахсий ҳаёти тўғрисидаги маълумотларни унинг розилигисиз қонунга хилоф равишда йиғиш ёки тарқатиш базавий ҳисоблаш миқдорининг 10 бараваридан 40 бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Масалан, сиз бир уйланган эркак танишингизнинг бошқа бир аёл билан ишқий муносабатларидан хабардор бўлиб қолдингиз (унинг телефонидаги маълумотлар орқали ёки ўз кўзингиз билан гувоҳ бўлдингиз). Ушбу маълумотларни танишингизнинг хотинига ёки яқин қариндошларига (ёки интернетда бутун жамиятга) етказмоқчи бўлсангиз, бу қилмишингиз юқорида келтирилган ҳуқуқбузарлик ҳисобланади.

 

Жиноий жазо ҳам қўлланадими?

Агар шахс бундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин 1 йил ичида яна шундай қилмиш содир этса, бу энди жиноят ҳисобланади.

 

Жиноят кодексининг 141(1)-моддасига кўра, шахснинг шахсий ёки оилавий сирини ташкил этувчи шахсий ҳаёти тўғрисидаги маълумотларни унинг розилигисиз қонунга хилоф равишда йиғиш ёки тарқатиш шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, базавий ҳисоблаш миқдорининг 50 бараваридан 100 бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.

Лекин қуйидаги ҳолатларда шахсий ва оилавий сирга оид маълумотлар шахснинг розилигисиз қонунга хилоф равишда олинганда, сақланганда, тарқатилганида тўғридан-тўғри жиноий жавобгарликка сабаб бўлади (маъмурий жавобгарлик қўлланмасдан).

Ушбу ҳаракатлар:

а) оғир оқибатларга олиб келган бўлса (масалан, шахсий сири тарқатилиши оқибатида шахс ўз жонига қасд қилса);

б) ғаразли ниятларда содир этилган бўлса (шахсий ҳаётга доир маълумотни тарқатишда моддий наф кўришни қасд қилса, товламачилик аломатлари бўлмаса);

в) хавфли рецидивист томонидан содир этилган бўлса.

3 маълумот:

  1. Шахсга доир маълумотлар шахснинг ўз шахсий ҳаётида ўз хоҳиши билан сақланиши, тарқатилиши мумкин.

  2. Шунингдек, қонунда белгиланган тартибда давлат органи томонидан ҳам ушбу маълумотлар талаб қилиб олиниши, сақланиши, уларга ишлов берилиши, тарқатилиши мумкин. Масалан, айрим давлат органлари (Ички ишлар вазирлиги, миграция ва фуқаролик хизматлари, Давлат чегара хизмати) сизнинг шахсингизга оид маълумотларни тегишли тартибда олади ва сақлайди (масалан, паспорт олишингизда ушбу маълумотлар олинади).

  3. Ёки ишга киришда сиз ўз хоҳишингиз билан мазкур шахсга доир маълумотларни иш берувчига тақдим этасиз (анкета, паспорт, диплом нусхалари ва ҳоказо).

Ҳар қандай ҳолатда ҳам шахсга доир маълумотлар қонунда белгиланган тартибда олиниши, ишлов берилиши ва сақланиши шарт.

 

Шербек ИНОМЖОНОВ,

Тошкент туманлараро маъмурий суди судьяси

 

Лола ШОИМОВА, журналист

«ДЕКРЕТ»ДАГИ ХОДИМНИ «CОКРАЩЕНИЕ»ГА ТУШИРИШ МУМКИНМИ?

— Келиним иккинчи фарзандига «декрет» таътилига чиққан. Яқинда иш жойидан қўнғироқ қилиб қисқартиришга тушганини айтишди. Билишимча, «декрет» таътилида бўлганларни «сокращение» қилиб бўлмасди. Шу тўғрими?

Г. С., Тошкент вилояти

 

Ғайрат Эргашев, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:

— Меҳнат кодексининг 100-моддасида меҳнат шартномасини ҳам иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилиш асослари кўрсатилган. Унга кўра, технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги меҳнат шартномасини бекор қилиш ҳисобланади.

 

Ушбу Кодекснинг 237-моддасида кўра, ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди. Корхонанинг бутунлай тугатилиш ҳоллари бундан мустасно, бундай ҳолларда меҳнат шартномаси уларни албатта ишга жойлаштириш шарти билан бекор қилинади.

 

Мазкур аёлларни ишга жойлаштиришни маҳаллий меҳнат органи уларни ишга жойлаштириш даврида қонун ҳужжатларида белгиланган тегишли ижтимоий тўловлар билан таъминлаган ҳолда амалга оширилиши белгиланган.

 

Мазкур ҳолатда иш берувчи келинингизни ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги – “сокрашение” асоси билан ишдан бўшата олмайди.

“ЭРИМ ҲАҚОРАТЛАШДА ДАВОМ ЭТЯПТИ, ҚАНДАЙ ЧОРА КЎРИШ МУМКИН?”

“Ажрашган бўлсам ҳам собиқ турмуш ўртоғим билан бир хонадонда яшаб келаман. У менга шаъним ҳамда қадр-қимматимни камситувчи турли гаплар гапириб, ҳақорат қилади. Уни ҳақоратлари юзасидан бир маротаба тегишли ташкилотга ариза ҳам ёздим ва у маъмурий жавобгарликка тортилиб, жарима жазоси тайинланди. Шунга қарамай, собиқ турмуш ўртоғим мени ҳақоратлашда давом этмоқда. Унга яна қандай чора кўриш мумкин?”

Исми сир тутилди

Бобомурод КАРИМОВ, жиноят ишлари бўйича Учтепа туман суди судьяси.

 

Қасддан таҳқирлаш нималарда ифодаланади?

Ҳақорат қилганлик – шахснинг шаъни ва қадр-қимматини беодоблик билан қасддан таҳқирлаганлик учун қонунчиликда маъмурий ва жиноий жавобгарлик назарда тутилган.

Шахснинг шаъни ва қадр-қимматини беодоблик билан қасддан таҳқирлаш жабрланувчига нисбатан содир этилган ҳар хил ҳаракатларда, масалан, уят гаплар билан сўкиш, турли ҳақоратли сўз ва ибораларни ёзиш, бетга тупуриш, бадани билан ахлоқсиз ҳаракатлар ёки имо-ишоралар қилиш ва ҳоказоларда ифодаланади.

Шахснинг шаъни ва қадр-қимматига қарши айтилган ҳақоратомуз сўзлар нафақат инсоннинг ахлоқий ҳиссини камситади, балки айбдор томонидан умуминсоний қадриятлар эгаси саналган индивиднинг муомала борасидаги қадрини инкор этади. Шунинг учун, жиноят ҳуқуқига дахлдор бўлмаган қилмишлар (бошқа шахсни ёқтирмаслик, хушмуомалалик, эътибор қаратиш ва ҳоказолар)дан фарқли ўлароқ, ҳақорат инсонлар билан муомала қилишнинг умум қабул қилинган қоидаларини қўпол равишда бузади, ахлоқ нуқтаи назаридан беадаблик саналади. Шу маънода, ҳақоратнинг бевосита объектини, фикримизча, шахснинг атрофдагилардан ўз қадр-қиммати тан олинишини талаб қилишдан иборат субъектив ҳуқуқи ташкил қилади.

 

Маъмурий жазо қўлланилгандан кейин бир йил ичида такроран содир этилса…

Хусусан, Ўзбекистон Республикаси маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 41-моддасига асосан ҳақорат қилган шахсга нисбатан базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма бараваридан қирқ бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Агар шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилгандан кейин бир йил ичида такроран содир этилса ҳуқуқбузарга нисбатан Ўзбекистон Республикаси жиноят кодексининг 140-моддаси 1-қисмига кўра жиноий жавобгарлик белгиланади ва айбдор базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки юз қирқ соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд бир йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.

 

Бир йилгача озодликни чеклаш билан жазоланади, қачонки…

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси жиноят кодексининг 140-моддаси 2-қисмига кўра, нашр қилиш ёки бошқача усулда кўпайтирилган тарзда, шу жумладан оммавий ахборот воситаларида, телекоммуникация тармоқларида ёки Интернет жаҳон ахборот тармоғида жойлаштириш орқали ҳақорат қилинган ҳаракатлар тўғридан-тўғри жиноят ҳисобланади ва айбдор базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз бараваридан тўрт юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки юз қирқ соатдан уч юз соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд бир йилдан икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.

Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси жиноят кодексининг 140-моддаси 3-қисмига кўра, ҳақорат қилиш жабрланувчини ўз хизмат ёки фуқаролик бурчини бажариши муносабати билан боғлиқ ҳолда ёки хавфли рецидивист томонидан ёки туҳмат қилганлиги учун илгари судланган шахс томонидан қилинган бўлса, айбдор базавий ҳисоблаш миқдорининг тўрт юз бараваридан олти юз бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд бир йилгача озодликни чеклаш билан жазоланади.

 

ПАДАРКУШ ЙИГИТГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

Жиноятга ҳеч ким ўз-ўзидан қўл урмайди. Кишининг бу йўлга қадам қўйишига турли омиллар сабаб бўлиши мумкин. Оилавий низолар айнан ўша омиллар­дан биридир. Ачинарлиси, қотилликларнинг асосий қисмига қариндошлар ўртасидаги низолар сабаб бўлмоқда. Наҳотки, қон-қариндош, ота-бола бир-бирига шунчалар шафқатсиз муносабатда бўлиши мумкин? Қуйидаги воқеа қаҳрамони ҳам ўз отасининг қотилига айланиб, падаркуш деган номни олди. Фарзанднинг отасига раво кўр­ган бу  қисматини қандай оқлаш мумкин? Уни бу ваҳшийликка ким ёки нима мажбур қилди?

 

Ота-бола ўзаро тортишиб қолди

Судланувчи Суҳроб (исмлар ўзгартирилган)  ўзи яшаб келаётан хонадонда отаси Карим билан спиртли ичимлик истеъмол қилишади, ўзаро келишмовчилик оқибатида тортишиб қолиб, жанжал чиқади. Суҳроб қасддан отасининг баданига оғир шикаст етказиш мақсадида, унинг кўкрак қафасига, қўл, оёқларига бир неча маротаба зарб билан уриб, жароҳатлар етказади ва отасининг ўлимига сабабчи бўлади. У отасининг жасадини уйида қолдириб, ҳодиса жойидан яширинади. Суд-тиббий экспертизанинг берган хулосасида Каримнинг ўлимига кўкрак қафаси, иккала қўл ва оёқдаги жароҳатлар, ўнг ва чап тирсак бўғими ҳамда қовурғалар синиши, травматик шок сабаб бўлганлиги кўрсатилган.

 

“Эшикни қулфлаганча, уйдан чиқиб кетдим”

Судланувчи Суҳроб судда, айбига тўлиқ иқрорлик билдириб, қуйидагича кўрсатма берди:

— Воқеа содир бўлган куни ишдан қайтишда, отам билан савдо дўконларидан бирига кириб, кечқурун овқатланиш учун турли маҳсулотлар ва ароқ сотиб олиб, уйга кетдик. Овқатланиб, икки шиша ароқ ичдик. Арзимаган гапдан иккаламизнинг ўртамизда жанжал кўтарилиб, уришиб кетдик. Отамнинг юзига урган зарбамдан сўнг у қонга беланиб, ҳушини йўқотди. Мен отамни ўлиб қолди, деб ўйлаб қўрқиб кетдим. Кейин унинг юзини ерда ётган кўрпача билан ёпдим. Эшикни қулфлаганча, уйдан чиқиб кетдим. Шу билан орқамга қайтмадим. Орадан икки ой вақт ўтиб, бир куни кўчада ўз ишим билан кетаётганимда олдимга бир неча фуқаролик кийимидаги кишилар келиб, ўзларини таништиришди. Улар отамнинг вафот этганлиги бўйича қидирувдалигимни айтишиб, ИИБга олиб кетишди. Ҳозир қилмишимдан жуда пушаймонлигимни инобатга олиб, енгиллик беришингизни сўрайман.

 

“Эримнинг жасади балконда ётарди”

Суд мажлисида сўралган Нина қуйидагиларни маълум қилди:

— Марҳум билан унинг хотини вафот этганидан кейин бирга яшаб келдик. Унинг икки нафар ўғли бор. Карим ака ўғли Суҳроб билан бирга яшарди. У менга ўғли тез-тез калтаклаб туришини айтганди. Ўша қотиллик содир бўлган куни менга қўшнилар Суҳроб отасини ураётганлигини айтишди. Хабар олиш учун келиб, пастдан турганча Суҳробни чақирдим. У балкондан қараб, “отам уйда йўқ” деди. Шундан кейин мен Карим аканинг катта ўғли Салим билан уни қидиришга тушдим. Аммо уни топа олмадик. Шундан кейин хавотирланиб, ИИБга қўнғироқ қилдим. Участка нозири Суҳробнинг уйига бориб, уни топа олмади.  Ўзим ҳам унинг уйига бориб, эшигини тақиллатдим, аммо эшик қулф эди. Баттар хавотирим ошиб, 102 га, кейин Фавқулодда вазиятлар вазирлигига қўнғироқ қилдим. Улар эшикни бузиб ичкарига киришганда уйнинг балконида турмуш ўртоғимнинг жасади ётганлигига гувоҳ бўлдик.

 

Ҳукм ўқилди

Суҳроб Жиноят кодексининг 104-моддаси 3-қисмининг “д” банди билан айбли, деб топилди ва унга шу модда билан 8 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Жазо умумий тартибли колонияда ўтаттирилиши белгиланди.

 

Отабек МУХАММАДИЕВ,

Тошкент шаҳар судининг

жиноят ишлари бўйича судьяси

 

Лола Шоимова журналист

АЛИМЕНТИ БОР ОДАМ ИШГА ОЛИНМАЙДИМИ?

— 3 йилда бери қурилишда ишлайман. Лекин ҳалигача расман ишга олинмаганман. Бухгалтер «Алиментингиз бор экан», деди. Алимент тўлаётганларни расман ишга олмаслик тўғрими?

Исми сир тутилди

Жасур СИРОЖЕВ, фуқаролик ишлари бўйича М. Улуғбек туманлараро суди судьяси:

— Меҳнат кодексининг 80-моддасига асосан, ишга қабул қилиш вақтида ишга кираётган шахс қуйидаги ҳужжатларни:


– паспорт ёки унинг ўрнини босадиган бошқа ҳужжатни, ўн олти ёшгача бўлган шахслар эса, — туғилганлик тўғрисидаги гувоҳномани;


– меҳнат дафтарчасини, биринчи маротаба ишга кираётган шахслар бундан мустасно. Ўриндошлик асосида ишга кираётган шахслар меҳнат дафтарчаси ўрнига асосий иш жойидан олган маълумотномани;


– ҳарбий хизматга мажбурлар ёки чақирилувчилар тегишинча ҳарбий билетни ёки ҳарбий ҳисобда турганлик ҳақидаги гувоҳномани;


– қонунчиликка мувофиқ махсус маълумотга ёки махсус тайёргарликка эга шахсларгина бажариши мумкин бўлган ишларга кираётганда олий ёки ўрта махсус, касб-ҳунар ўқув юртини тамомлаганлиги тўғрисидаги дипломни ёхуд мазкур ишни бажариш ҳуқуқини берадиган гувоҳномани ёки бошқа тегишли ҳужжатни тақдим этади.


Ишга қабул қилиш вақтида ишга кираётган шахсдан қонунчиликда кўрсатилмаган ҳужжатларни талаб қилиш тақиқланади.


Агар ишга кираётган шахснинг паспорти ёки шахсини тасдиқловчи бошқа ҳужжати ҳақиқий бўлмаса, уни ишга қабул қилиш рад этилиши мумкин.

 

Шунингдек, Меҳнат кодексининг 78-моддасига асосан, ишга қабул қилишни ғайриқонуний равишда рад этишга йўл қўйилмайди. Қуйидагилар ишга қабул қилишни ғайриқонуний равишда рад этиш деб ҳисобланади:


– ушбу Кодекс 6-моддасининг биринчи қисми талабларининг бузилиши;


– иш берувчи томонидан таклиф қилинган шахсларни ишга қабул қилмаслик;


– иш берувчи қонунга мувофиқ меҳнат шартномаси тузиши шарт бўлган шахсларни (белгиланган минимал иш жойлари ҳисобидан ишга юборилган шахсларни;

ҳомиладор аёлларни ва уч ёшга тўлмаган болалари бор аёлларни — тегишинча уларнинг ҳомиладорлиги ёки боласи борлигини важ қилиб) ишга қабул қилмаслик;


– муқаддам судланган шахсларни ишга қабул қилмаслик, бундан қонунчиликда назарда тутилган ҳоллар мустасно, ёхуд шахсларни уларнинг яқин қариндошлари судланганлиги муносабати билан ишга қабул қилмаслик;


– қонунчиликда назарда тутилган бошқа ҳоллар.
Ишга қабул қилиш рад этилган тақдирда, ходимнинг талаби билан иш берувчи ишга қабул қилишни рад этишнинг сабабини асослаб, уч кун муддат ичида ёзма жавоб бериши шарт. Бу жавоб ишга қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахс томонидан имзоланган бўлиши лозим.

Асослантирилган жавоб бериш ҳақидаги талабларни қондиришни рад этиш ходимнинг ишга қабул қилиш ғайриқонуний равишда рад этилганлиги устидан шикоят қилишига тўсиқ бўлмайди.


Юқоридагиларга кўра, сиз томонингиздан келтирилган савол бўйича алиментдан қарздорлиги мавжудлиги туфайли ишга қабул қилинмаслик, амалдаги қонунчиликка зид эканлиги маълум қилинади.

ЭГИЗАК ЧАҚАЛОҚЛАРДАН БИРИНИ ЎҒРИЛАГАН ҲОЛА-ЖИЯН СУД КУРСИСИДА…

Ҳаётда инсоннинг бошига тушадиган кўпгина нохушликлар унинг ёлғон гапиришидан пайдо бўлади. Алдаш, макр-ҳийла, инсофсизлик, ҳақсизлик, эътиқодсизлик, душманлик каби нарсаларнинг барчаси ёлғон ҳамда ёлғончиликдан вужудга келади. Баъзи кишилар бирор манфаат кўриш учун ёлғон гапиришади. Аслида эса ёлғондан фойда кўриш йўқ. Халқимизда “Ёлғоннинг умри қисқа”, “Бузоқнинг югургани сомонхонагача” каби мақоллар бор. Қуйидаги жиноят тафсилотлари билан танишар экансиз, айнан шу мақоллар ёдингизга тушса, ажаб эмас.

 

“Болаларни тиббий кўрикдан ўтказиш керак…”

Судланувчи Гулсара (исмлар ўзгартирилган) жияни Гулруҳ билан олдиндан жиноий тил бириктириб, шаръий никоҳдаги турмуш ўртоғи Шавкат билан муносабатларини тиклаб, у билан бирга яна аввалгидек ҳаёт кечириш мақсадида ундан эгизак фарзандлар кўрганини айтиб, алдамоқчи бўлади. Фуқаро Ҳусниянинг эгизак фарзандлар кўрганидан хабар топиб, аёлга қўнғироқ қилади ва ўзини эгизак фарзанд кўрган аёлларга ёрдам пули ажратиш билан шуғулланадиган комиссия аъзоси, деб таништиради. Ундан эгизакларнинг расмини телеграм рақамига ташлаб беришни илтимос қилади. Расмни олиши билан Шавкатга юбориб, “бу сизнинг фарзандларингиз” деб хабар юборади. Кейин уни янаям ишонтириш учун Ҳуснияга қўнғироқ қилиб, эгизакларни тиббий кўрикдан ўтказиш лозимлигини, уларни ўзи бориб, машинада олиб келишини айтади. Жияни Гулруҳни “ҳамшира”, ўғлини “ҳайдовчи” сифатида шерик қилади. Ҳуснияни поликлиникага киргизиб юбориб, жияни ва ўзи эгизакларни олиб, Шавкатнинг олдига йўл олади. Шу орада уларни йўқотиб қўйган Ҳусния 102 га қўнғироқ қилади…

 

“Шаръий турмуш ўртоғимни қайтариш фикри туғилди…”

Судланувчи Гулсара суд мажлисида айбига қисман иқрорлик билдириб, қуйидагича кўрсатма берди:

— Шавкат билан танишганимга ўн беш йилча бўлди. У шифокор бўлгани учун қўлида даволаниб келганман. Бундан бир неча йиллар илгари у эримдан талоқ олсам, ҳалол йўл билан шаръий никоҳига олишини айтди. Унинг гапи билан эримдан ажрашдим, кейин шаръий никоҳ ўқитдик. Бироз яшаганимиздан кейин келишмовчилик туфайли ажрашиб кетдик. Бир куни аптекага кирганимда бир қоғоз бўлагини кўриб қолдим. Унда эгизак фарзанд кўрган Ҳусния тўғрисидаги маълумот ва телефон рақамига кўзим тушди. Шунда менда унинг эгизакларидан фойдаланиб, шаръий турмуш ўртоғимни ўзимга қайтариш фикри туғилди…

 

“Холамнинг ҳаракатларини тушунмадим”

Судланувчи Гулруҳ суд мажлисида айбига қисман иқрорлик билдириб, қуйидагиларни маълум қилди:

— Тошкент шаҳридаги Жисмоний тарбия ва спорт университетига контракт асосида ўқишга кирдим. Ўқиш учун Қорақалпоғистон Республикасидан Тошкент шаҳрига кўчиб келиб, холам Гулсаранинг уйида яшай бошладим. Воқеа содир бўлган куни холам менга ўз ниятини ошкор қилгани йўқ. “Биргаликда эгизак чақалоқларни поликлиникага олиб бориб-келамиз”, деди. Холам билан бирга унинг ўғлининг бошқарувида бўлган автомашинада Ҳусния яшаётган туманга бордик. Ҳусния чақалоқлари билан бирга машинага ўтирди. Поликлиникага етгач, холам Ҳуснияга “Сиз ичкарига кириб туринг, болаларни менинг ўзим орқа эшикдан олиб кираман. Бирга кирсак, ҳамма таниш-билишчилик қиляпти, деб ўйлаши мумкин” деб, унинг ўзини ичкарига киргазиб юборди. У кириб кетгач, машинада эгизак болалар билан пойтахтимиздаги ресторанлардан бирига бордик. У ерда холамнинг шаръий турмуш ўртоғи Шавкат бир эркак билан овқатланиб ўтирган экан. Холам эгизаклардан бирини “бу сизнинг фарзандингиз”, деб қўлига тутқазди. Аммо Шавкат бола ундан бўлмаганлигини, ДНК қилдиришини айтиб, уларни телефонига суратга олди. Поликлиникага қайтганимида Ҳусния бизни тополмай, 102 га қўнғироқ қилган экан. Холам “гапирмасдан, фақат эгизаклардан бирини кўтариб туришга ёрдам берсанг бўлди” дегани учун унинг ҳаракатларини тушунмадим, лекин чақалоқлар холамники эмаслигини билардим. Мени ҳамшира, деб таништирганини ҳам эшитганим йўқ, ҳозирда бўлиб ўтган воқеадан чин кўнгилдан пушаймонлигимни инобатга олиб, енгилроқ жазо тайинлашингизни сўрайман.

 

Ҳукм ўқилди

Гулсара ЖКнинг 137-моддаси 2-қисми “а,б,в” бандларида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли, деб топилди ва 2 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

 

Гулруҳ ҳам ЖКнинг 137-моддаси 2-қисми “а,б,в” бандларида назарда тутилган жиноятларни содир қилганликда айбли деб топилиб, унга нисбатан 3 йил озодликни чеклаш жазоси тайинланди.

 

Абдулла МУҲИДДИНОВ,

жиноят ишлари бўйича

Юнусобод туман суди судьяси

 

Лола Шоимова журналист

Skip to content