Матбуот хизмати – 33 sahifasi – Тошкент шаҳар суди

«ҚЎШНИМ КЕРАКЛИ ҲУЖЖАТГА ИМЗО ҚЎЙМАЯПТИ, ҚАНДАЙ ЙЎЛ ТУТСАМ БЎЛАДИ?»

– Яшаб турган уйимизга кадастр қилинмаган. Кадастрга учрашсам, қўшниларимнинг розилиги кераклигини айтишди. Чап томондаги қўшним имзо қўйиб берди. Ўнг томондагиси рози бўлмаяпти. Бу вазиятда қандай йўл тутишим мумкин?
Исми сир тутилди

Анвар Хамроев, фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси:

— Кўчмас мулк ҳисобланган кадастр объектларига бўлган ҳуқуқлар қонунчиликда белгиланган тартибда давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим.

Кадастр объектларига бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказиш юридик ва жисмоний шахсларнинг кадастр объектларига бўлган ҳуқуқлари давлат томонидан эътироф этилиши ҳамда тасдиқланишининг юридик ҳужжатидир.

Кадастр объектларига бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказиш ҳужжатлар билан тасдиқланган ахборотни давлат реестрларига киритиш йўли билан амалга оширилади.

Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси ҳузуридаги Кадастр агентлиги Миллий географик ахборот тизимини ва давлат кадастрларини юритиш соҳасидаги махсус ваколатли орган ҳисобланади.

Ўзбекистон Республикаси “Давлат кадастрлари тўғрисида”ги қонунининг 16-моддасига кўра, кадастр объектига бўлган мулк ҳуқуқини ва бошқа ҳуқуқларни тасдиқловчи ҳужжатлар, объектнинг кадастр йиғмажилди, кадастр харитаси (плани), кадастр китоби, кадастр объектларининг ҳолати ҳақидаги ҳисобот кадастр ҳужжатларининг асосий турларидир.

Кадастр китоби кадастр объектларини рўйхатдан ўтказиш ва ҳисобга олишнинг асосий ҳужжати ҳисобланиб, у кадастр объектларининг географик жойлашуви, ҳуқуқий мақоми, миқдор ҳамда сифат жиҳатдан тавсифлари ва баҳоси ҳақидаги маълумотлардан иборат бўлади.

Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 29 декабрдаги 1060-сон қарори билан тасдиқланган “Кўчмас мулк объектларига бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби тўғрисида низом”га кўра бино ва иншоотларга мулк ҳуқуқининг вужудга келишини ва бошқа шахсга ўтишини тасдиқловчи ҳужжатлар қуйидагилардан иборат:

қурилиши (реконструкцияси) тугалланган бинолар ва иншоотларни фойдаланиш учун рухсатномаси;

нотариал тартибда тасдиқланган бино, иншоотнинг олди-сотди шартномаси;

бино ва иншоот бўйича топшириш-қабул қилиш далолатномаси билан бирга олди-сотди шартномаси;

бино, иншоот, турар жойни ҳадя этиш тўғрисидаги нотариал тартибда тасдиқланган шартнома;

бино, иншоот, турар жойни айирбошлаш тўғрисидаги нотариал тартибда тасдиқланган шартнома;

турар жойни бошқа шахсга рента тўлови шарти билан ўтказилиши назарда тутиладиган нотариал тартибда тасдиқланган рента шартномаси;

хусусийлаштирилган давлат биноси, иншооти, турар жойини мулк ҳуқуқини берувчи давлат ордери;

нотариал тартибда тасдиқланган мерос қилиб олиш ҳуқуқи ва эр-хотинларнинг умумий мулки бўлган бино, иншоотнинг тегишли қисмига бўлган мулк ҳуқуқи тўғрисидаги гувоҳнома;

кўчмас мулк объектини юридик шахсларнинг устав жамғармасига улуш сифатида бериш (турар жой объекти бўлса, нотариал тасдиқланган) шартномаси;

кўчмас мулк объектини муассисга унинг улушини қайтариб бериш (турар жой объекти бўлса, нотариал тасдиқланган) сифатида шартномаси;

суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этишда кўчмас мулк объектини реализация қилиш бўйича аукцион натижалари ҳақида баённома;

туман (шаҳар) қурилиш бўлимларининг тураржойни нотураржой тоифасига ўтказишга рухсати;

туман (шаҳар) қурилиш бўлимининг нотурар жой биносини тураржой тоифасига ўтказишга рухсати;

суд қарори ёки давлат ижрочисининг қарори ёхуд давлат ижрочиси томонидан тасдиқланган ундирувчи ва қарздор ўртасида тузилган бино ва иншоотни бериш далолатномаси.

Сиз яшаб турган уйнинг ҳужжатлари Кадастр агентлигининг тегишли бўлимига тақдим этилгач, турар жойингиз кадастр ходимлари томонидан кўздан кечирилиб, далолатнома тузилган ҳолда рўйхатдан ўтказилади. Қўшнингизнинг розилигини олиш мажбурий талаб ҳисобланмайди.

«БИРОВНИНГ ҚАРЗИНИ МЕН ТЎЛАЙМАНМИ?»

— Бир йил олдин узоқроқ қариндошим мени номимга телевизор ва ноутбукни кредитга олганди. Яқинда суддан чақирув қоғози келди. Билсам, қариндошим кредит қарзини тўламагани учун менинг номимга қарз, пеня ёзилган. Энди нима бўлади? Кредит меники эмаслигини қандай исботлайман?
Исми сир тутилди

Анвар Хамидов, фуқаролик ишлари бўйича Миробод туманлараро суди судьяси:

— Бугунги суд амалиётида бундай тоифадаги ишлар сони кўпайган. Афсуски суд мажлиси давомида аксарият жавобгарлар кредит эвазига олинган товарларни улар олмаганлигини, ушбу товарларни уларни яқин танишлари ёки қариндошлари олганлигини, улар фақат шартномани имзолаганлигини важ қиладилар.

Ўзбекистон Республикаси ФК 353-моддасига кўра, икки ёки бир неча шахснинг фуқаролик ҳуқуқлари ва бурчларини вужудга келтириш, ўзгартириш ёки бекор қилиш ҳақидаги келишуви шартнома дейилади.

Мазкур Кодекснинг 744-моддасига мувофиқ, кредит шартномаси бўйича бир тараф — банк ёки бошқа кредит ташкилоти (кредитор) иккинчи тарафга (қарз олувчига) шартномада назарда тутилган миқдорда ва шартлар асосида пул маблағлари (кредит) бериш, қарз олувчи эса олинган пул суммасини қайтариш ва унинг учун фоизлар тўлаш мажбуриятини олади.

Шу билан бирга ФК 422-моддасида агар сотиб олувчи ҳақини бўлиб-бўлиб тўлаш шарти билан сотилган ва ўзига топширилган товар учун навбатдаги тўловни шартномада белгиланган муддатда амалга оширмаса, сотувчи шартномани бажаришдан бош тортишга ва гаров нарсасини ундириш учун назарда тутилган тартибда ундирувни товарга қаратишга ҳақлилиги белгиланган.

Шундай экан, Сиз шартномани ихтиёрий равишда имзолаганлигингиз, оқибатда шартнома бўйича барча ҳуқуқ ва мажбуриятларни ўз зиммангизга олганлигингиз боис, кредитор айнан Сизга нисбатан даъво қўзғатишга ва даъво асосли бўлган тақдирда кредит қарздорлигини Сиздан ундириб олишга ҳақли.

«МУДОФААДА ТАНИШИМ БОР»: ТОШКЕНТДА 128 МИНГ АҚШ ДОЛЛАРИ ЭВАЗИГА ЖИНОИЙ РЕЖА ТУЗИЛДИ

Осонгина мўмай даромадга эга бўлиш пайида бўлган икки шоввознинг 128 минг АҚШ долларлик режаси “пишмай қолди”. Гап шундаки, 1971 йилда туғилган судланувчи таниши – 1986 йилда туғилган судланувчи билан олдиндан жиноий тил бириктиради. Бир гуруҳ бўлиб, икки фуқарога гўёки Мудофаа вазирлигида ишловчи мансабдор шахс бўлган танишлари орқали Тошкент вилояти, Чирчиқ шаҳрида жойлашган ҳарбий полигонда 145 млрд. сўмлик омбор қурилиши учун тегишли ҳужжатларни расмийлаштириш ва ушбу объект қурилишини олиб бериши эвазига 128 минг АҚШ долларини пора тариқасида беришга қизиқтиришган…

Мазкур ҳолат юзасидан икки фуқаронинг аризалари асосида Ўзбекистон Республикаси ДХХ ва Департаментнинг Тошкент вилояти бошқармаси ходимлари томонидан ҳамкорликда тезкор-тадбир ўтказилди. Судланувчилар олдиндан келишилган ишни битириб бериш эвазига талаб қилинган пулдан олдиндан 110 минг АҚШ долларини “аванс” сифатида фирибгарлик йўли билан олишган вақтида жиноят устида ашёвий далиллар билан ушланиб, ўзига боғлиқ бўлмаган ҳолатларга кўра жиноятни охирига етказа олишмаган.

Судланувчилар ўз айбига қисман иқрор бўлиб кўрсатма беришган бўлса-да, уларнинг айби далиллар билан тўлиқ ўз исботини топган.

— Автомашинада Қўқон шаҳридан Тошкентга келдим. Танишим – 1986 йилда туғилган судланувчи билан кўришиб, ундан қурилиш билан ишлайдиган танишлари бор ёки йўқлигини сўрадим. У менга “Мудофаа вазирлиги қурилишларини олишим мумкин”, деди. Бу ҳақда у билан тахминан 5 ёки 6 ойга яқин гаплашиб келганмиз, – дейди суд мажлисида айбига қисман иқрорлик билдирган 1971 йилда туғилган судланувчи. У сўзида давом этаркан, – ўша куни у менга бир таниши келишлигини айтди. Икки фуқаро бирга келишди. Бундан аввал биз уларнинг бири билан кўришиб, унга Мудофаа вазирлигига қарашли 145 млрд. сўмлик объектни олиб беришга келишганмиз. Сўнг фуқародан қарзларни тўлаб, ишларни юргазиб олиш учун 50 000 АҚШ доллари сўрадим, танишим ҳам эшитиб турганди. Бошқа куни танишим билан кўчада кўришдик, пулни олганимдан сўнг қарзларни бериб юбормоқчи бўлганимни, лекин алдаш ниятим йўқлигини билдирдим. Танишим билан турганимда икки фуқаро биргаликда автомашинада келиб, орқа багажини очиб, 50.000 АҚШ долларини қўлимга берди ва қолган 60 000 АҚШ долларини ҳам кўрсатиб, ишлар битгандан сўнг қолган қисмини ҳам беришини айтди, – дея 60 000 АҚШ долларини олиш нияти бўлмагани, ўша вақтда иккинчи судланувчи ҳам унинг ёнимда бўлгани, сўнг ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ходимлари холислар иштирокида келиб, тадбир бўлаётганини эълон қилишганини маълум қилди.

Шунингдек, судланувчи фуқародан олаётган пулидан иккинчи судланувчи ёки бошқаларнинг улуши йўқлигини ҳам билдирган. — Судланувчи танишимнинг қурилишдан хабари бор, лекин қаерда қандай қурилиш қилинишидан хабари йўқ эди. Мудофаа вазирлигида ишловчи танишларим йўқ. Чирчиқ шаҳрида жойлашган ҳарбий омбор қурилиши тўғрисидаги смета лойиҳа ҳужжатларини электрон шаклини ўзим тайёрлаганман. Бошқа смета лойиҳа ҳужжатларига қараб, сўнг ушбу ҳужжатни судланувчи танишимни телеграмига юборганман. У эса ўз навбатида аризачига юборган. Ушбу смета лойиҳа ҳужжатларини 145 млрд. сўмлик қилиб кўрсатганман. Аризачининг фирмаси номидан мен вакил бўлиб тендерда қатнашишим керак бўлган. Қурилиши мўлжалланган Чирчиқ шаҳридаги полигон қаерда жойлашганини билмайман. “5 пачка” деганимда 50 000 АҚШ долларини эмас, балки 5 пачка ҳужжатларни назарда тутганман. Автомашинамдан олинган Қуролли кучлар вазирлигига қарашли бўлган 4 этажли ҳарбий базанинг қурилиш смета лойиҳа ҳужжатларини менга бир танишим берган. У танишим ҳам қурилиш ишлари билан шуғулланиб келган. Хонадонимдан автомашинани олди-сотди шартномаси топилган, ушбу шартномага кўра бир аёлнинг номида бўлган автомашинани менга ишончнома орқали берган. Бу автомашинани пулини бўлиб-бўлиб бериш шарти билан ижарага олганман. Тўлов пулларини ўз вақтида тўлай олмаганман. 50 000 АҚШ долларини олишдан мақсадим кўчадаги қарзларимни тўламоқчи эдим. Лекин пора тариқаси ёки алдаш ниятимда олмаганман, – дея ҳеч ким билан жиноий тил бириктирмаганини айтди.

“Мудофаа вазирлигининг орқа томонида кўришдик”

Аризачи суд мажлисида қуйидагиларни баён қилди…

— Танишим, яъни 1971 йилда туғилган судланувчи билан кўришганимда, у менга “Тошкент вилояти, Чирчиқ шаҳрида жойлашган Мудофа Вазирлигига қарашли полигонга самолёт ва вертолётлар қўниши учун ангарларни қуриш объекти бор. У объектни танишим олиб беради”, деди. Сўнг у билан бирга таниши – 1986 йилда туғилган судланувчи билан учрашдик. У менга Мудофа Вазирлигига қарашли полигонни жами 145 млрд. сўмлик қурилиш объектларни шу вазирликда ишловчи танишлари орқали олиб беришини айтди. Гапининг охирида “2022 йил 9 май кунига қадар 145 млрд. сўмлик қурилиш объектларнинг 3 фоизини, яъни 128 АҚШ долларини менга кўрсатиб кетинглар. Пулни кўриб ишонч ҳосил қилганимдан сўнг ўзимнинг Мудофаа вазирлигида ишловчи танишларимга ишонч билан пулларни кўрдим қурилиш объектини олиб берсак бўлади, деб айтаман”, деди. Мудофаа вазирлигидан шартномани олиб чиқиб берганидан сўнг, 128 АҚШ долларини жойида санаб беришимни билдирдим, “хўп”, деди. Шартнома олиб бериш учун 128 минг АҚШ доллари бериш таклифи айнан 1986 йилда туғилган судланувчидан чиққан. Кейин, унинг ҳаракатлари ноқонуний эканини билиб, Департаментнинг Тошкент вилояти бошқармаси ва Ўзбекистон Республикаси ДХХга ариза билан мурожаат қилдим. Департаментнинг Тошкент вилояти бошқармаси махсус жамғармаси ҳисобидан жами 98 000 АҚШ доллари, яъни муляж ишлов берилган АҚШ доллари ҳамда ҳақиқий муқаддам ишлов берилмаган жами 12 000 ҳақиқий АҚШ доллари ажратилди. Жами 110 000 АҚШ долларини талаб қилаётган судланувчига бериш учун холислар иштирокида тақдим қилинган. Менга судланувчи билан ўртамиздаги суҳбатни ёзиб олиш учун овоз ёзиш мосламаси икки нафар холислар иштирокида тақдим этилди. Сўнг белгиланган куни судланувчи билан кўришдик. У менга “ака, ҳозир режамиз ўзгариб қолди. Бошқа куни эрталаб 128 АҚШ долларини олиб келинг, кўришиб оламиз”, деди, рози бўлдим. Судланувчи айтган куни Мудофаа вазирлиги орқа томонида судланувчи билан кўришдик. Кейин у 1971 йилда туғилган судланувчининг олдига олиб борди. У менга қурилиш объекти олиб бериши эвазига мендан талаб қилган 128 000 АҚШ долларидан 50 000 АҚШ долларини беришим кераклигини билдириб, “Мудофаа вазирлигида ишловчи танишимнинг олдига кириб, пулларни бериб чиқаман. Тендер масаласини ҳал қилиб, пудрат шартномасини олиб чиқиб, қолган 78 000 АҚШ долларини олиб кетаман”, деди. Унга 110 000 АҚШ доллари олиб келганимни билдирдим ва пулларни бердим. 110 000 АҚШ долларини санаб олиб, ўзи билан 50 000 АҚШ долларини олган вақтида тезкор ходимлар томонидан ушланди.

ОЗОДЛИКДАН МАҲРУМ ҚИЛИНДИ…
Судланувчилар Жиноят кодексининг 25,168-моддаси (фирибгарликка суиқасд) 4-қисми “а” банди ва 28,211-моддаси (пора беришга далолат қилиш) 3-қисми “а” бандида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда айбли деб топилди ва узил-кесил ўташ учун 8 йил озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

Музаффар Кукиев,

жиноят ишлари бўйича

Мирзо Улуғбек туман суди судьяси

ТЎЙДАН ОЛДИН ОЛИНГАН МУЛККА КЕЛИН ДАЪВОГАРЛИК ҚИЛИШИ ТЎҒРИМИ?

— Ўғлимга уйланишидан олдин отаси машина олиб берган. Тўйдан кейин хотини билан кўп яшамади. Келиним ўғлини олиб, уйига кетиб қолганича ажрашишга ариза берди. Яқинда уй-жой ва машинадан улуш сўраётганини билиб қолдим. Уй эримни номида, машина ўғлимга расмийлаштирилган бўлса-да, тўйдан олдин олинган. Шунда ҳам хотини улуш талаб қилиши мумкинми? Ўзи бу вазиятда келиним нималарга ҳақли?
Исми сир тутилди

Ғайрат ЭРГАШЕВ, фуқаролик ишлари бўйича Яккасарой туманлараро суди раиси:

— Оила кодексининг 23-моддасига кўра, эр ва хотиннинг никоҳ давомида орттирган мол-мулклари, шунингдек никоҳ қайд этилгунга қадар, бўлажак эр-хотиннинг умумий маблағлари ҳисобига олинган мол-мулклари, агар қонун ёки никоҳ шартномасида бошқача ҳол кўрсатилмаган бўлса, уларнинг биргаликдаги умумий мулки ҳисобланади.

Ушбу Кодекснинг 25-моддасига кўра, эр ва хотиннинг никоҳга қадар ўзига тегишли бўлган мол-мулки, шунингдек улардан ҳар бирининг никоҳ давомида ҳадя, мерос тариқасида ёки бошқа бепул битимлар асосида олган мол-мулки улардан ҳар бирининг ўз мулки ҳисобланади.

Юқорида қайд қилинган модда талабига кўра, ўғлингиз никоҳга киргунига қадар унинг номига олинган автомашина унинг шахсий мулки ҳисобланади, ушбу автомашинада келинингизнинг улуши мавжуд эмас.

Шунингдек, уй-жой эрингизнинг номида бўлса, ушбу уй-жойда ҳам келинингиз улуши мавжуд эмас бўлиб, келинингиз ушбу мол-мулклардан улуш талаб қилиш ҳуқуқи эга эмас.

Уй-жой кодексининг 32-моддасига кўра, уй, квартира мулкдорининг оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар, агар уларни кўчириб келган пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги хоналардан мулкдор билан тенг фойдаланишга ҳақлидирлар.

Улар мулкдор берган турар жойга ўзларининг вояга етмаган фарзандларини кўчириб киритишга ҳақлидирлар. Оиланинг бошқа аъзоларини эса, уй, квартира мулкдорининг розилиги билангина кўчириб киритишлари мумкин. Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори билан оилавий муносабатларни тугатган тақдирда ҳам уларда турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқи сақланиб қолади. Уй, квартиранинг мулкдори билан унинг собиқ оила аъзолари, шунингдек у билан доимий яшаётган фуқаролар ўртасида турар жойдан фойдаланиш тартиби тарафлар келишуви билан белгиланади.

Агар келинингиз турмуш ўртоғингизни номидаги уй-жойга келин бўлиб тушган бўлса ва ушбу уйда доимий рўйхатда турса, келин бўлиб тушган вақтида турмуш ўртоғингиз ва келинингиз ўртасида ушбу уй-жойда муайян вақтгача яшаш тўғрисида келишув тузилмаган бўлса, келинингизда ушбу уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи мавжуд бўлади.

Уй-жой кодексининг 52-моддасига кўра, муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар жойни ижарага олувчи, унинг оила аъзолари ёки ижарага олувчи билан доимий яшаётган фуқаролар вақтинча бўлмаганида турар жой олти ой муддат давомида уларнинг ҳисобида сақланиб туради.

Ушбу Кодекснинг 54-моддасига кўра, фуқароларни белгиланган муддатдан ортиқ бўлмаганлари оқибатида муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиш ижарага берувчининг ёки ушбу турар жойда яшаб қолган бошқа доимий фойдаланувчиларнинг даъво аризасига биноан суд тартибида амалга оширилади.

Бироқ, келинингизнинг ушбу уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи юқорида қайд қилинган модда талабига кўра, уйда яшамаётган бўлса, олти ой давомида сақланиб туради. Олти ойлик муддат ўтгач, турмуш ўртоғинигиз ёки уйда яшовчи бошқа доимий фойдаланувчилар, жумладан сизнинг ҳам даъво аризангизга кўра, келинингизнинг ушбу уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқи суднинг ҳал қилув қарорига асосан йўқотган деб топилиши мумкин.

ШАХСНИНГ ҲАЁТИ ВА СОҒЛИҒИГА ТАҲДИД ҚИЛИШ ТАЪҚИҚЛАНАДИ

Оила муқаддас тушунча бўлиб, у кўп йиллик тарихга бориб тақалади. Ҳатто, ибтидоий жамоа тузуми даврида ҳам оилавий муносабатлар мавжуд бўлган, лекин у даврдаги оила ва оилавий муносабатларда ибтидоий тузум кўринишлари ўз аксини топган эди. Жамиятнинг ривожланиши билан мавжуд барча ижтимоий муносабатлар ҳам шаклланиб, ривожланиб борган. Шу жумладан оила ҳам. Оила жамиятнинг асосий бўғини ҳисобланади.

Дарҳақиқат, оила ҳар доим жамият муҳофазасида бўлган. Оиланинг жамият томонидан муҳофаза қилинишига дунё миқёсида тан олинаётган инсон ҳуқуқларига оид бўлган ҳуқуқий ҳужжатлар ҳам асосий таянч вазифасини ўтамоқда. Бундай ҳуқуқий ҳужжатлар, энг аввало, давлатларнинг Конституцияси ва асосий қонунлари ҳисобланади. Лекин, дунёда мавжуд бўлган барча Конституцияларда ҳам оила ва оилавий муносабатларга етарлича эътибор берилмаган.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 14-боби (63-66-моддалар) бевосита оилага бағишланганлиги, бундан ташқари, оилавий муносабатларни тартибга солувчи махсус қонун ҳужжатлари, хусусан Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг қабул қилинганлиги фикримизни тасдиқлайди. Шунингдек, оиланинг шахс, жамият ва давлат ҳаётида ўрни ва ҳамиятини жуда юқори эканлигини инобатга олган ҳолда, оила доирасида ва оилага қарши содир этиладиган жиноятларни олдини олиш, бундай жиноятларга қарши курашиш давлатнинг жиноят-ҳуқуқий муҳофазаси доирасига киритилганлиги ҳам алоҳида эътиборни жалб этади.

Маълумки, оила-турмуш муносабатлари доирасидаги муаммолар ўзининг кўп қирралилиги билан ажралиб туради. Бу борадаги муаммоларни ўрганиш, илмий тадқиқ этиш, айниқса бугунги кунда ўта долзарб масала ҳисобланади.

Шарқ мутафаккирларининг бизларга қолдирган бой илмий-маданий меросларида ўзбек халқининг оила-турмуш қоидалари, ундаги катталарга ҳурмат, кичикларга иззат, оила аъзолари ўртасидаги ижтимоий муносабатлар жараёнидаги маданият, айниқса, эр-хотин муносабатлари тўғрисидаги инсон тарбиясида ахлоқий аҳамиятга эга бўлган фикр мулоҳазалар, таълимотлар мавжуд.

Мазкур муаммо буюк алломаларимиз Муҳаммад ибн Исмоил Бухорий, ат-Термизий ижодларида ҳамда тасаввуф фалсафасининг йирик намояндалари Аҳмад Яссавий, Баҳовуддин Нақшбанд, Нажмиддин Кубро тариқатларида ҳам кенг ёритилган.

Ушбу масалага Бурҳониддин Марғиноний ўз фикр ва мулоҳазаларини билдириб, “жамиятнинг негизи ҳам, инсон руҳий-маънавий оламининг бешиги ҳам оиладир”, деб таъкидлаган эди.

Зеро, азалдан инсонни ҳурмат қилиш ва улуғлаш халқимиз табиатига хос миллий қадриятдир. Қадимги тарихий манба ҳисобланмиш – зардуштийлик динининг муқаддас китоби “Авесто”да ҳам инсоннинг шаъни, қадр-қиммати, ор-номуси, айниқса инсонни улуғлаш, унинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ғояси ўз аксини топган. Ушбу нодир манба инсоният ва илм-фан тараққиёти ҳамда инсоний қадриятларнинг ривожланишига ўзининг бетакрор ҳиссасини қўшган. “Авесто”да жиноят ва жазо, оила-никоҳ муносабатларига, бу муносабатлар жараёнида инсоннинг ҳуқуқларига алоҳида эътибор берилган.

Оилада содир этиладиган зўравонлик кишилар ўртасидаги ижтимоий муносабатлар жараёнидаги тажовузкорликда намоён бўлади. Бу ҳолат кундалик оила-турмуш муносабатлари доирасида турлича тажовузкор хулқ-атворда намоён бўлади.

Оиладаги зўравонлик шахсга қарши ноқонуний куч ишлатиш, калтаклаш, зўрлаш, мажбур қилиш, таъсир кўрсатиш, ўз ҳукмронлигини ўтказиш каби белгилар орқали ифодаланади. У асосан жисмоний ёки руҳий кўринишда бўлиши мумкин. Руҳий зўравонлик эса кўп ҳолларда қўрқитиш (бир шахсни иккинчи бир шахс томонидан қўрқитиб бўйсундириш, ўзини кўрсатиш ёхуд ўзига қарам қилиш) шаклида ифодаланади. Руҳий зўравонлик асабийлашишнинг маҳсули бўлиб, бир шахсни қўрқитиб ўзига бўйсундириш, унинг “ихтиёрига зид” ёки “тарбиялаш” мақсадларида қўлланилиши ҳам мумкин. У айбдорга унинг қариндошлари ёки яқин кишиларига нисбатан бевосита қўлланилишида намоён бўлади. Жиноят ҳуқуқи нуқтаи назаридан ҳар хил оғирлик даражасида баданга шикаст етказиш, калтаклаш ва бошқа жисмоний куч ишлатишни жисмоний зўравонлик деб баҳолаш лозим.

Бизнингча, зўравонлик жисмоний куч ёки қўрқитиш билан амалга ошириладиган жиноий фаолиятдир. Бунда шахснинг ҳаёти ва соғлиғига таҳдид қилиш орқали ҳуқуқ ва эркинлиги поймол этилади. Мазкур ҳолатда таъсир этиш деганда, жабрланувчига унинг хоҳишига қарши амалга ошириладиган ва унга аниқ жисмоний ёхуд руҳий азоб берадиган, яъни зўравонлик ҳисобланадиган таъсир этишни тушуниш керак.

Зўравонлик оқибатида шахснинг баданига салгина оғриқ етказадиган ва ҳатто ёқимсиз ҳис уйғотадиган ўзгаришни ҳам зўравонлик деб аташ мумкин. Зўравонликка фақат тананинг дахлсизлиги бузилишини эмас, балки шахсга тааллуқли ҳар қандай салбий хатти-ҳаракатни киритиш керак. Масалан, шахс устидан кулиш, туҳмат, ҳақорат қилиш кабилар шахснинг конституциявий ҳуқуқини поймол қилиши билан бирга, унга кўрсатилган руҳий зўравонлик ҳисобланади.

Жисмоний таъсир кўрсатувчи зўравонлик ҳаракатлари қаторига, бизнинг фикримизча, инсон баданига куч билан таъсир қилишнинг ҳар қандай усули, яъни зарба беришда ифодаланмайдиган хатти-ҳаракатларни ҳам киритиш лозим. Масалан, сочдан тортиш, қўлни оғритиб ушлаш, тананинг бирор қисмини қисиш, оғриқ бериш, итариб юбориш ва ҳ.к.

Зўравонликлар жумласига қийноққа солиш, яккалаб қўйиш, иродага қарши ҳаракат қилишга мажбурлаш ёки ундаш, ушлаб туриш, зўрлаш, тегажоғлик қилиш, таҳқирлаш ва хўрлаш кабиларни киритиш мумкин.

Оиладаги жиноий зўравонликнинг қуйидаги турлари мавжуд:

Жисмоний зўрлик жабрланувчига турли даражада тан жароҳатлари етказиш, уриш, жисмоний куч ишлатиш, жабрланувчининг қариндошларини, яқинларини ўлдириш, номусига тегиш ва ҳоказолар кўринишида бўлиши мумкин. Бунда оиланинг бир аъзоси томонидан бошқа аъзосига нисбатан қасддан унинг ҳаёти, соғлиғига ёки баданининг турли жойларига шикаст етказиш каби ҳатти-ҳаракатларни содир этилиб, қуйидаги кўринишларда намоён бўлади:

шапалоқ тортиш, тепиш, турткилаш, мушт билан уриш;

кучли зарб билан итариб юбориш;

турли ўткир буюм ва нарсаларни отиш;

қурол билан хавф солиш ёки яралаш; уйдан чиқишига жисмонан йўл қўймаслик;

кечаси ухлашга қўймаслик.

Руҳий зўрлик – жабрланувчига нисбатан жисмоний зўрлик ишлатиш, мол-мулкини нобуд қилиш ёки зарар етказиш ва жабрланувчи сир сақланишини истаган маълумотларни ошкор этиш ва ҳоказолар билан қўрқитиш. Руҳий зўрлик ва жисмоний зўрлик бир-бирини тақозо этувчи ва бири иккинчисини тўлдиргандагина оқибат келиб чиқиши мумкин.

Бунда қасддан оиланинг бир аъзоси томонидан бошқа аъзосининг шаъни ва қадр-қимматини камситиш орқали унинг рухиятига таъсир кўрсатиш, ҳис туйғуларини сўндирувчи ҳаракатлар қилиш, қўрқитиш ва ҳақоратлаш билан унинг руҳиятига шикаст етказувчи сўзлар ва ҳаракатларни содир этишда намоён бўлади:

ҳиссиёт ва ҳис-туйғуларни тан олмаслик; устидан кулиши; жазо чораси сифатида унинг ҳиссиётларига эътибор бермаслик;

ёлғон сўзлар айтиб, ундан ўзининг манфаати йўлида фойдаланиш;

дўстлари ва қариндошларига хавф етказиш билан қўрқитиши ва улар билан алоқа қилишга йўл қўймаслик;

у билан оммавий жойларга чиқишдан бош тортиш; оила бюджетини ўзи назорат остига олиши;

қариндош уруғлар орасида шарманда қилиш;

уйдан кетишини айтиб қўрқитиш;

касал ёки ҳомиладор бўлганида унга ёрдам беришдан бош тортиш, тиббий ёрдам олишига қаршилик кўрсатиш.

Хулоса қиладиган бўлсак, оиладаги зўравонликнинг олдини олиш муҳим аҳамиятга эгадир.

Шу ўринда айтиб ўтиш лозимки, оиладаги зўравонликларнинг олдини олишда барчамиз субъект сифатида қатнашишимиз лозим.

Темуржан ЮСУПОВ,

жиноят ишлари бўйича

Шайхонтоҳур туман суди судьяси

ТАЪЛИМ ИНСПЕКЦИЯСИ ХОДИМИГА ПОРА ТАКЛИФ ҚИЛГАН ФИРИБГАР ЖИНОИЙ ЖАВОБГАРЛИККА ТОРТИЛГАН

Пойтахтимизнинг Олмазор туманидаги 243-мактабда Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилинганлигини 30 йиллиги олдидан ҳамда «Зўравонликка қарши 16 кун!» акцияси доирасида тарғибот тадбири бўлиб ўтди.

Жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман суди ташаббуси билан ташкил қилинган тадбирда Таълим инспекцияси, туман халқ таълими бўлими ҳамда мактаб директорлари ва уларнинг ўринбосарлари иштирок этишди.

Тадбирда сўзга чиққан жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг судьяси Сарвар Мамадиев Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг 30 йиллик байрами билан табриклаб, чин қалбдан самимий муборакбод этди.

Шунингдек, тадбирда бош қомусимизнинг давлат бошқарув жараёнларида тутган ўрни, тарихи ҳамда ривожланган мамлакатлар конституциялари тўғрисидаги қизиқарли маълумотларга тўхталиб ўтилди.

Хусусан, тадбирда сўзга чиққан жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг раис ўринбосари Акмал Мирзаханов педагог кадрлар аттестация жараёни билан боғлиқ бир ҳолатга тўхталиб ўтди.

«Жорий йилда ўқитувчилар ҳам иштирок этган бир ишни кўриб чиқдик. Таълим инспекцияси ишлар бошқарувчиси лавозимида ишлаган Нодирбек Исмоиловга аввал фирибгарлик жинояти билан судланган фуқаро аттестациядан ўта олмаган бир неча нафар ўқитувчиларнинг ўтказиб бериш учун пора таклиф қилган.

Шундан сўнг Таълим инспекцияси ходими ҳуқуқни муҳофаза қилувчилар органларга хабар берган ва у қўлга олиниб жинояти учун тегишли тартибда ҳозир қамоқда жазосини ўтамоқда. Ўз навбатида бу ишга алоқадор ўқитувчиларга ҳам чора кўрилди.

Бу маълумотларни бугун айтиб ўтишимдан мақсад, ўқитувчиларга ўртасида тушунтириш ишларини олиб боришимиз, ўзлари билмаган ҳолда турли фирибгарларга ишониб, уларнинг келгусида судланиб, жазолашинг олдини олишимиз лозим», – деди судья.

Шу билан биргаликда, тадбирда мактабларда кузатилаётган қонун бузиш ҳолатлари, ёшлар ўртасидаги жиноятчилик ҳолатлари кўпайишига сабаблар мактаблар раҳбари иштирокида муҳокама қилинди ҳамда бу ҳолатларни камайтириш бўйича бир қатор таклиф билдирилди.

Таъкидлаш лозим, Таълим инспекцияси томонидан коррупция билан боғлиқ ҳолатларнинг олдини олиш ҳамда соҳа ходимларига кўпроқ қулайлик яратиш мақсадида педагоглар аттестациясини ўтказиш жараёнлари мунтазам равишда такомиллаштириб борилмоқда.

Ҳурматли фуқаролар!

Таълим инспекцияси фаолиятига оид жараёнларда ёрдам бериш эвазига кимдир сиздан пул ёки бошқа моддий рағбат талаб қилса, ёки бирон нохолис ёндашувга гувоҳ бўлсангиз инспекциянинг @antikorr_tdibot мурожаатлар боти ёки расмий сайтидаги “Stop corruption” бўлимига ҳамда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга мурожаат қилинг.

11 ОЙДА 65 000ГА ЯҚИН ДАЪВО АРИЗАНИ КЎРГАН СУД ЖАМОАСИ МУНОСИБ ТАҚДИРЛАНДИ

Тошкент туманлараро иқтисодий суди 2022 йил январь-ноябрь ойида 64 882 та даъво аризаларини кўриб чиққан. Йил якунига қадар бу кўрсаткич 70 000 га етиши тахмин қилинмоқда.

Солиштириш учун: 2021 йил давомида жами 43 657 ариза кўриб чиқилган.

Демак, судга жорий йилнинг 11 ойи давомида ўтган йилнинг бутун даврига нисбатан 20 мингдан ортиқ даъво аризалари келиб тушган. Шундай қилиб, жорий йил 11 ой давомида кўриб чиқилган ишлар ўтган йилнинг бутун даврига нисбатан 12 мингдан ортиқни ташкил этди.

2022 йил 11 ойи давомида кўрилган ишлар бўйича даъвогарлар фойдасига 5 трлн. 844 млрд. 982 млн. сўм пул маблағи ундирилган.

Республика бюджетига ихтиёрий равишда 32 млрд. 758 млн. сўм давлат божи тўланган. Суд қарорларига асосан республика бюджетига 191 млрд. 654 млн. сўм давлат божи ундирилган.

Давлат божи бўйича шу йилнинг 11 ойини ўтган йилнинг тўлиқ даврига солиштирсак, 1 трлн. 844 млрд. 982 млн. сўмга кўп маблағ ундирилган. Шундан ихтиёрий 17 млрд. сўм давлат божи тўланган ҳамда суд қарорларига асосан 12 млрд. сўмдан ортиқ давлат божи республика бюджетига ундирилган.

Ушбу судга жорий йилнинг 11 ойи давомида 19 000 дан ортиқ (19 223) умумий мазмундаги мурожаатлар келиб тушган бўлиб, улардан 350 дан ортиғи (354) Ўзбекистон Республикаси Президентининг Виртуал қабул хонаси, Халқ қабулхонаси ва Бош вазир виртуал қабулхонаси орқали келиб тушган.

Энг эътиборлиси, апелляция шикоятларини фоиз ҳисобида таҳлил қиладиган бўлсак, 2021 йил давомида кўрилган ишларнинг 5,3 фоизига нисбатан апелляция шикоят (протест)лари берилган бўлса, 2022 йилда кўрилган ишларнинг 4,3 фоизига нисбатан апелляция шикоят (протест)лари берилган.

Юқоридагилардан кўриниб, турибди, Тошкент туманлараро иқтисодий судида кўрилган иш ҳажми ҳамда мурожаатлар сони ошган бўлса-да, суд ҳужжатларига нисбатан берилаётган апелляция шикоятлари сони камайган. Бу эса тизимда суд ҳужжатларининг адолатли тарзда чиқарилаётганини англатади.

Тошкент шаҳар суди матбуот хизмати

ТОШКЕНТ ШАҲАР СУДИДА КОНСТИТУЦИЯ ҚАБУЛ ҚИЛИНГАНИНИНГ 30 ЙИЛЛИГИГА БАҒИШЛАНГАН БАЙРАМ ТАДБИРИ

Тошкент шаҳар судида Конституция қабул қилинганининг 30 йиллигига бағишланган байрам тадбири бўлиб ўтди

Тадбирда Конституция мамлакатимиз тараққиёти, жамиятнинг ривожи ҳамда инсон ҳуқуқ ва эркинликларини, қонунийлик ва суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлашда алоҳида ўрин тутиши эътироф этилди.

Алоҳида таъкидланганидек, сўнгги йилларда демократик ҳуқуқий давлатнинг муҳим таркибий қисми бўлган суд-ҳуқуқ тизимини чуқур ислоҳ этиш ва инсон ҳуқуқларини таъминлаш давлат сиёсатининг устувор йўналиши сифатида белгиланиб, унинг қонунчилик асослари ҳам Конституциямиз тамойиллари ва қоидаларига мувофиқ ижтимоий адолат ва қонунийлик принципи, инсонпарварлик ғояларига таянган ҳолда тубдан такомиллаштирилди.

Президентимиз раҳбарлигида “Инсон қадри учун” тамойили асосида амалга оширилаётган давлат сиёсати ҳам Конституция ва халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган нормаларида мустаҳкамланган инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлаш, унинг ҳаёти, дахлсизлиги, қадр-қимматини ҳимоя қилишнинг самарали механизмларини шакллантиришга қаратилгани ҳам қайд этилди.

Маълумки, халқимизнинг хоҳиш-иродаси билан шу кунларда Конституциямиз янада такомиллаштирилмоқда. Мазкур ўзгаришлар фуқароларнинг ҳуқуқларини ишончли ҳимоя қилишни янада мустаҳкамлашга қаратилган. Хусусан, шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш, судьялар мустақиллиги ва дахлсизлигининг кафолатларига оид нормалар такомиллаштирилаётгани диққатга сазовордир.

Шу ўринда суд тизими фаолияти, аввало, инсон тақдирига, барча соҳалар тартиби ва тараққиётига дахлдор экани қайд этилди. Инсон шаъни, қадр-қиммати, ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатлари ҳам айнан адолатли, кучли ва мустақил суд билан ҳимоя қилиниши таъкидланди.

2022 йил 8 ноябрда Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони билан “Ўзбекистон Конституциясининг 30 йиллиги” эсдалик нишонини таъсис этилган эди. Асосий Қомусимизнинг юбилейи арафасида ушбу мукофотга 400 нафар судья ва суд ходими ҳам сазовор бўлди. Тантанали равишда ўтган бугунги тадбирда кўкрак нишонлари ўз эгаларига топширилди. Шунингдек, Тошкент шаҳар судининг бир гуруҳ судья ва суд ходимлари фахрий ёрликлар билан тақдирланди.

КОНСТИТУЦИЯ – ФУҚАРОЛИК ЖАМИЯТИНИНГ МУСТАҲКАМ ПОЙДЕВОРИ

1992 йил 8 декабрь куни қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Конституцияси халқимизнинг, давлатимизнинг дунёдаги мавқеи, истиқболини ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлаган ва кафолатлаган муҳим ҳужжат бўлди.

Дарҳақиқат, давлат ўз ҳуқуқий ҳужжати – Конституцияси билан дунё саҳнига қадам қўяди. Шу жиҳатдан Асосий қонунимизнинг яратилиши халқимиз ҳаётида улкан тарихий воқеа бўлиши билан бирга, улуғ мақсадлар сари собит қадам ташлашида мустаҳкам ҳуқуқий пойдевор бўлди.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев алоҳида қайд этганидек, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси халқимиз сиёсий тафаккурининг ноёб намунасидир.

Конституциянинг қабул қилиниши ижтимоий ва давлат қурилишининг барча жабҳаларидаги муносабатларни, миллий қонунчилигимиз соҳаларини тартибга солувчи аниқ ҳуқуқий тизимни ташкил этди.

Бош қомусимизнинг муҳим ғояси, энг аввало, инсонни қадрлашга, унинг манфаатларини муҳофазалашга қаратилган. Бу давлатимиз сиёсатида инсонпарварлик тамойили устуворлигининг яққол намунаси, десак, муболаға бўлмайди. Чунки мустақилликкача бўлган даврда, яъни собиқ тузумда давлат манфаатлари барча нарсадан устун қўйилганини ёдга олсак, бугунги мақсад-муддаоларимиз эзгулиги, Конституциямиз эса энг юксак инсоний қадриятлар мужассамлашган халқчил қомус экани ойдинлашади.

Асосий қонунимизда эътироф этилганидек, инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади. Давлат ўз фаолиятини инсон ва жамият фаровонлигини кўзлаб, ижтимоий адолат ва қонунийлик принциплари асосида амалга оширади.

Ушбу конституциявий тамойиллар ва уларнинг амалда таъминланаётгани туфайли юртимизда ҳар бир инсон ўзини ҳимояланган ҳис этади. Тинч ва фаровон ҳаёт кечирмоқда. Аҳолининг ўз муаммо ва ташвишлари билан давлат органларига мурожаат этиши учун имкониятлар «Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили»да янада кенгайди.

Президентимиз илгари сурган «Халқ давлат идораларига эмас, давлат идоралари халқимизга хизмат қилиши керак», деган тамойил амалда ўз ифодасини топаётир. Аҳоли энг кўп мурожаат қиладиган давлат идоралари фаолиятида одамлар билан ишлаш бўйича сифат жиҳатидан мутлақо янги тизимга ўтилди. Бу нафақат халқимиз томонидан, балки халқаро миқёсда ҳам эътирофга этилаётгани диққатга сазовор.

Хулоса қилиб айтганда, ҳаётимиз қомусида мустаҳкамланган тамойиллар амалга изчил татбиқ этилаётгани туфайли мамлакатимизда ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётига эга бўлган ҳуқуқий демократик давлат ва кучли фуқаролик жамияти барпо этилмоқда.

Давлатимиз халқ фаровонлигини, унинг ҳаёт сифатини ва даражасини муттасил ошириб бориш, жаҳон ҳамжамиятидан муносиб ўрин эгаллаш йўлида улкан ютуқларга эришмоқда.

Хуршид СОДИҚОВ,

жиноят ишлари бўйича

Олмазор тумани суди судьяси

ТОШКЕНТДА 11 НАФАР УЮШГАН ЖИНОИЙ ГУРУҲ АЪЗОСИГА ҲУКМ ЎҚИЛДИ

Жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг ҳукмига кўра 21, 22, 24, 25, 28, 29, 31, 33, 34, 35, 43 ёшдаги 11 нафар судланувчига нисбатан суд ҳукми ўқилганди. Тошкент шаҳар суди жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати апелляция инстанциясида эса мазкур ҳукм устидан ҳимоячилар ва маҳкумлар томонидан келтирилган апелляция шикоятлари сабаб, жиноят иши қайта кўриб чиқилди. Судланувчиларнинг баъзиларини ҳали ёшда десанг, ораларида кўпни кўрганлари, ҳатто суднинг қора курсисига ўтириб улгурганлари ҳам бор эди. Бироқ ортга назар ташлаб, ўтган ҳаётидан хулоса чиқармаган, ўзи тушган чохга бошқаларни ҳам шерик қилишни лозим топган кўринади…

Суднинг ҳукмига кўра, Ё.Э. ЖКнинг 186-3-моддаси (сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситаларини ёхуд тиббий буюмларни ўтказиш мақсадида ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёки ўтказиш, дори воситаларини ёки тиббий буюмларни дорихоналардан ва уларнинг филиалларидан ташқарида реализация қилиш, шунингдек таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини рецепт бўйича чакана реализация қилиш тартибини бузиш) 3-қисми “а,б” бандлари, 246-моддаси (контрабанда) 1-қисми билан айбли деб топилиб, 12 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

А.Б., Ғ.М., Ж.М., А.Ў., Ж.Х. “Сифатсиз ёки қалбакилаштирилган дори воситаларини ёхуд тиббий буюмларни ўтказиш мақсадида ишлаб чиқариш, тайёрлаш, олиш, сақлаш, ташиш ёки ўтказиш, дори воситаларини ёки тиббий буюмларни дорихоналардан ва уларнинг филиалларидан ташқарида реализация қилиш, шунингдек таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини рецепт бўйича чакана реализация қилиш тартибини бузиш” жиноятини содир этганликда айбли деб топилиб, 9 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

В.Т. ЖКнинг 186-3-моддаси 3-қисми “а,б” бандлари, 246-моддаси 1-қисми, 276-моддаси (гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзламай қонунга хилоф равишда тайёрлаш, эгаллаш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар) 1-қисми билан айбли деб топилиб, 10 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

Ж.Ю., С.Н., Ж.Э., С.Х. га ЖКнинг 251-1-моддаси (кучли таъсир қилувчи ёки заҳарли моддаларни қонунга хилоф равишда муомалага киритиш) 3-қисми билан 8 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.

Гап шундаки, Ё.Э. таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини Тошкент шаҳри ҳудудида кенг кўламли сотилишини таъминлаш ва шу йўл билан қисқа муддатларда бойлик орттиришга қаратилган ғаразли ва бошқа паст ниятлар билан йўғрилган жиноий режаларини амалга ошириш мақсадида уюшган жиноий гуруҳ ташкил қилган. У ўзи томонидан ташкил қилинган уюшган жиноий гуруҳнинг фаол аъзоларига, бажариладиган жиноий хатти-ҳаракатлари юзасидан вазифаларини тақсимлаб, барқарор ишлашини таъминлаган.

Жумладан, Ё.Э. таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини Ўзбекистонга контрабанда, яъни божхона назоратини четлаб божхона чегарасидан ўтказиш вазифасини уюшган гуруҳ аъзолари В.Т. ва терговда шахсини аниқлаш имкони бўлмаган “Исроил” исмли шахсларнинг зиммасига юклаган.

Уюшган жиноий гуруҳнинг фаол аъзолари А.Б., Ғ.М., шунингдек жиноят ишининг уларга нисбатан қисми алоҳида иш юритувига ажратилган Д.У. ва Ф.С. нинг вазифаси Ўзбекистон ҳудудига олиб кирилган таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган дори воситаларини, Фарғонадан Тошкентга олиб келинишини ва дори воситаларини махсус хуфёна жойларига яширилишини таъминлаб, уюшган гуруҳнинг раҳбари Ё.Э.нинг кўрсатмасига кўра дори воситаларини Тошкент шаҳри ичида сотиш иши билан шуғулланувчи шахсларга етказишдан иборат бўлган.

Уюшган жиноий гуруҳнинг аъзолари Ж.М., А.Ў., Ж.Х., С.Н., С.Х., Ж.Э., Ж.Ю., шунингдек жиноят ишининг уларга нисбатан қисми алоҳида иш юритувига ажратилган саккиз нафар ва терговда шахсини аниқлаш имкони бўлмаган “Илёс” исмли шахслар ўзларининг қарамоғидаги дорихоналар орқали уюшган гуруҳ аъзолари томонидан олиб келинган кучли таъсир қилувчи дори воситаларини сотиш иши билан шуғулланиб келишган.

Уюшган жиноий гуруҳнинг аъзоси В.Т. олдиндан келишувга кўра, Фарғона вилояти Қувасой шаҳри ҳудудидаги Ўзбекистоннинг Қирғизистон Республикаси билан чегарадош бўлган қисмида, терговда шахсини аниқлаш имкони бўлмаган Қирғизистон Республикаси фуқароси “Исроил” исмли шахс билан учрашади. 10 дона қопларга қўлбола усулда қадоқланган 6076 дона таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлган “Тропикамид” дори воситаларини Ўзбекистон ҳудудига контрабанда йўли билан олиб кирган.

В.Т. контрабанда йўли билан давлат ҳудудига олиб кирилган 6076 дона “Тропикамид” дори воситаларини, шу куннинг ўзида Ё.Э.нинг кўрсатмасига кўра Тошкентга олиб борилишини таъминлаш мақсадида Фарғона вилояти Олтиариқ тумани ҳудудида уюшган жиноий гуруҳ аъзоси А.Б.га топширган.

Ўтказилган тезкор тадбир натижасида А.Б. ўзининг бошқарувидаги “Mersedes-benz sprinter” русумли транспорт воситасида Фарғона-Тошкент йўналиши бўйича ҳаракатланиб келаётган вақтида, “Шарқ” ЙПХ масканида тўхтатилиб, автомашина кўздан кечирилган. Транспорт воситасининг юкхонасидаги полиэтилен қопларга солинган бодринг қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари остида 9 дона кўкимтир рангли полиэтилен қопларга жойланган. Ёрлиғида “Тропикамид, капли глазные 1,0 % 10 мл, 2105271” ёзуви бўлган оқ рангли пластик флаконларда ҳамда автомашинанинг олд йўловчи ўриндиғи остидаги бир дона қопда ҳам худди шундай турдаги дори воситаларига ўхшаш ашёлар борлиги аниқланган.

Мазкур тезкор тадбир давом эттирилганида, Тошкент шаҳри “Қўйлиқ” буюм бозори олдидаги автотураргоҳ ҳудудида уюшган жиноий гуруҳ аъзоси Ғ.М. ўз бошқарувидаги “Жентра” русумли автомашинани бошқариб келиб, А.Б.дан юқоридаги дори воситаларини қабул қилиб олаётган вақтида ушланган. Улардан жами 6 076 дона ёрлиғида “Тропикамид” дори воситаларига ўхшаш ашёлар, ашёвий далил сифатида олинган.

ИИВ ЭКБМнинг хулосасига кўра, ашёвий далил сифатида олиб қўйилган 6 076 дона дори воситалари таркибида “Тропикамид” моддаси мавжуд эканлиги, “Тропикамид” моддасининг умумий миқдори 607,6 граммни ташкил этиши, ушбу модда Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 27 сентябрь кунидаги “Ўзбекистон Республикасида кучли таъсир қилувчи моддалар муомаласини тартибга солиш тўғрисида”ги 818-сонли қарорининг 1-иловасида 67-тартиб рақами билан кўрсатиб ўтилган кучли таъсир қилувчи моддалар рўйхатига киритилганлиги маълум қилинган.

Ўтказилган тезкор тадбир натижасида олдиндан кузатувга олинган уюшган жиноий гуруҳнинг аъзолари Ж.М. ва А.Ў. ўзаро олдиндан жиноий тил бириктиради. Тошкент шаҳар, Чилонзор тумани, Қатортол кўчасидаги дўкон ёнида уюшган жиноий гуруҳнинг яна бир аъзоси Ж.Х. билан олдиндан тузилган келишувга кўра учрашади. Ж.М. ўзини таниши Ж.Х.га қўлида бўлган пакетни берган вақтида тезкор ходимлар томонидан ушланган.

Уларнинг ёнида бўлган ашёлар кўздан кечирилганида, Ж.Х.нинг қўлидаги пакет ичида 36 дона конвалютада ёрлиғида “Регапен 300 мг” ёзуви бўлган жами 503 дона капсулалар борлиги аниқланиб, ушбу капсулалар ҳужжатлаштириб олинган.

ИИВ ЭКБМнинг хулосасига кўра, завод қадоғида бўлган 36 дона конвалюталардаги 503 дона капсулаларнинг таркибида “Прегабалин” моддаси мавжудлиги, умумий вазни 150,9 граммни ташкил қилиши маълум қилинган.

Тергов ҳаракатларини ўтказиш давомида Чилонзор туманидаги хонадонда жойлашган 3 та МЧЖларга қарашли дорихоналарда уюшган жиноий гуруҳ аъзолари томонидан контрабанда йўли билан олиб келинган психофаол дори воситалари ўтказиш мақсадида сақлаб келинаётганлиги аниқланган.

Уюшган жиноий гуруҳнинг аъзоси С.Н. фаолият олиб борган МЧЖга қарашли дорихонада ўтказилган тинтув тергов ҳаракати давомида “Зардекс” ёзувли 78 дона капсулалар, 1 дона “Тропикамид” ёзувли завод қадоғида бўлган елим флакондаги дори воситаси, 6 дона “Селофен Залеплон капсулы” ёзувли ва 4 дона “iIko Regapen 300 mg Capsule Pregabalin” дори воситалари холислар иштирокида расмийлаштириб олинган.

С.Х. фаолият олиб борган МЧЖга қарашли дорихонада ўтказилган тинтув тергов ҳаракати давомида эса “Зардекс” ёзувли жами 45 дона капсулалар, “Тропикамид” ёзувли суюқлик солинган бир дона флакон, “Селофен Залеплон капсулы” ёзувли завод қадоғида бўлган 5 дона конвалюта бўлакларидаги жами 5 дона капсулалар ва “iIko Regapen” ёзувли завод қадоғида бўлган 2 дона конвалюта бўлакларидаги жами 14 дона капсулалар холислар иштирокида расмийлаштириб олинган.

Бундан ташқари, С.Х. МЧЖга қарашли дорихонани дорихона эгасидан ўрталарида тузилган ижара шартномасига асосан ижарага олиб, сотувчилик фаолияти билан шуғулланиб келган. Сотувчилик фаолияти давомида олдига келган, тергов ҳаракатлари даврида шахсига аниқлик киритишнинг имкони бўлмаган “Ориф” исмли номаълум шахсдан тегишли ҳужжатлари бўлмаган 100 дона “Зардекс” дорисини 85 АҚШ долларига, 56 дона “Регопен” дорисини 45 АҚШ долларига ва 1 дона “Тропикамид”ни 80 000 сўмга келгусида сотиш мақсадида кирим қилмасдан сотиб олган. Ўтказилган тезкор-текширув тадбири давомида Н.Т.га 1 дона “Тропикамид” ва 56 дона “Регопен 300 мг” дориларини жами 1 120 000 сўмга сотган вақтида ушланган ва дорилар, 1 120 000 сўм холислар иштирокида баённома билан расмийлаштириб олинган. Шунингдек, тезкор-тадбир давомида дорихона кўздан кечирилганда, сотиш учун мўлжалланган тегишли кирим ва сифатини тасдиқловчи ҳужжатлари бўлмаган жами 4 дона “Селофен 10 мг” ва 23 дона “Регопен 300 мг” дорилари ҳамда дорилар сотилиши давомида тушган 3 480 000 сўм пуллар борлиги аниқланиб, ашёвий далил тариқасида расмийлаштирилган.

Ж.Э. фаолият олиб борган дорихонада ўтказилган тинтув тергов ҳаракати давомида 917 дона “Зардекс” ёзувли, завод қадоғида бўлган 4 дона бутун конвалюталарда жами бўлиб, 40 дона капсулалар, “iIko REGAPEN” ёзувли 2 дона конвалюта бўлакларидаги жами 28 дона капсулалар холислар иштирокида расмийлаштириб олинган.

Ж.Ю. ишлаган дорихонадан эса “Тропикамид” ёзувли жами 3 дона елим флаконларнинг ичидаги ҳажми 10 мл.дан бўлган рангсиз суюқликлар, “Зардекс Гебапентин” ёзувли 2 дона бутун конвалюта ва 1 дона конвалюта бўлагидаги жами 28 дона капсулалар, “iIko REGAPEN” ёзувли 1 дона конвалюта бўлагидаги жами 7 дона капсулалар ва “Селофен Залеплон капсулы” ёзувли 5 дона конвалюта бўлакларидаги жами 5 дона капсулалар холислар иштирокида расмийлаштириб олинган.

2019 йил 6 сентябрдаги “Дори воситаларини ноқонуний айланишини олдини олиш чораларини кучайтириш тўғрисида”ги ПҚ-4438-сон қарорининг 1-бандида, 2019 йил 1 декабрдан бошлаб Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланадиган кучли таъсир қилувчи моддалар рўйхатига киритилган алоҳида дори воситалари буюм-миқдор жиҳатдан ҳисобга олиниши лозим ва уларнинг чакана реализацияси (берилиши) фақат ижтимоий дорихоналар, шунингдек, гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддаларни сақлаш ва реализация қилиш (бериш) фаолиятига лицензияси мавжуд бўлган дорихоналар томонидан амалга оширилиши белгиланган.

Бундан ташқари, жиноят иши юзасидан Фарғона вилоят Қувасой шаҳри ҳудудида В.Т. тўхтатилиб шахсий тинтув қилинганида, унинг ёнидан қоғоз бўлагига қадоқланган яшил рангли қуритилган ҳолатдаги ўзига хос ҳидга эга бўлган модда борлиги аниқланган.

Фарғона вилоят ИИБ ЭКБнинг хулосасига кўра, В.Т.нинг ёнидан шахсий тинтув вақтида аниқланган қоғоз бўлагига қадоқланган яшил рангли қуритилган ҳолатдаги ўзига хос ҳидга эга бўлган модда таркибида фаол гиёҳванд модда тетрагидроканнабинол мавжуд экани ва “Марихуана” деб аталиши, қуритилган ҳолатдаги марихуаннанинг соф вазни 2,19 граммни ташкил қилиши аниқланган.

Тошкент шаҳар судида кўрилган суд мажлисида ҳимоячиларнинг бири томонидан келтирилган апелляция тартибидаги шикоятда маҳкумга нисбатан биринчи боқич суди томонидан оғир жазо тайинлангани, уни енгилроқ жазога ўзгартириш лозимлиги, дорини ўзининг истеъмоли учун олгани, энг кўпи билан маъмурий жазо тайинлаш мумкинлигини билдирган бўлса, бошқаси маҳкум дориларни оддий дори деб билгани, агар билганида умуман олмаган ва ташимаган бўлишини маълум қилиб, биринчи босқич судининг ҳукмини бекор қилиб оқлов ҳукми чиқаришни сўраган.

Ўз навбатида маҳкумлар ҳам оилавий шароитини, оилада ягона боқувчи эканини инобатга олишни, ёшлигини инобатга олиб, уларга озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазо тайинлашни сўради.

Судлов ҳайъати иш бўйича судьянинг маърузасини, прокурорнинг шикоятларни қаноатлантирмасдан қолдириш ҳақидаги хулосаси, ҳимоячилар ва маҳкумларнинг улар томонидан келтирилган шикоятларини қаноатлантириш ҳақидаги фикрларини тинглади. Суднинг ажримига кўра, жиноят ишлари бўйича Чилонзор туман судининг судланувчиларга нисбатан чиқарган ҳукми ўзгаришсиз, келтирилган апелляция шикоятлари қаноатлантирилмасдан қолдирилди.

Элбекжон Тургунбоев, Тошкент шаҳар суди судьяси